Return to Video

Krystian Aparta: Jak śledzimy terminy

  • 0:00 - 0:04
    Witam, nazywam się Krystian Aparta
  • 0:04 - 0:07
    i będę mówił o tłumaczeniu
    terminologii.
  • 0:08 - 0:10
    Wszyscy tłumacze wiedzą,
  • 0:10 - 0:14
    że ponieważ słowo miewa wiele znaczeń
  • 0:14 - 0:16
    nie można go "po prostu" przetłumaczyć,
  • 0:17 - 0:21
    ale trzeba najpierw sprawdzić,
    do jakiego odnosi się ono pojęcia,
  • 0:21 - 0:25
    a następnie, jakie słowa odwołują się
    do tego pojęcia w języku docelowym.
  • 0:27 - 0:33
    Zwykle wystarczy
    spojrzeć na kontekst.
  • 0:33 - 0:36
    W przypadku słowa "mouse"
    w pierwszym zdaniu
  • 0:37 - 0:43
    z kontekstu wiadomo, że odwołuje
    się ono do ogólnego zakresu wiedzy
  • 0:43 - 0:46
    i naszego doświadczenia z myszami,
  • 0:46 - 0:51
    a w drugim zdaniu chodzi o zakres
    wiedzy bardziej specjalistycznej,
  • 0:51 - 0:53
    czyli do dziedziny
    urządzeń komputerowych.
  • 0:53 - 0:56
    Tłumacząc słowo takie jak
    "mouse" w pierwszym zdaniu,
  • 0:56 - 1:00
    sięgamy do swojej ogólnej
    wiedzy o danym języku
  • 1:00 - 1:05
    i wykonujemy tak zwane
    "tłumaczenie dosłowne".
  • 1:06 - 1:09
    Ale w przypadku słów takich
    jak "mouse" w drugim zdaniu,
  • 1:09 - 1:11
    odwołujących się do
    wiedzy specjalistycznej,
  • 1:11 - 1:14
    nie możemy przeprowadzić
    tłumaczenia dosłownego.
  • 1:14 - 1:17
    Najpierw musimy się rozeznać...
  • 1:17 - 1:19
    Jeśli nie wiedzielibyśmy
    nic o komputerach,
  • 1:19 - 1:20
    musielibyśmy trochę poszukać
  • 1:20 - 1:25
    i dowiedzieć się, jak nazywa się
    to urządzenie w naszym języku.
  • 1:25 - 1:27
    To jest ważne,
  • 1:27 - 1:32
    bo choć po angielsku jedno słowo
    odwołuje się do obydwu pojęć,
  • 1:32 - 1:38
    w języku obcym termin specjalistyczny
    może mieć inne, niedosłowne tłumaczenie.
  • 1:39 - 1:43
    Na przykład w japońskim "mouse"
    jako zwierzę to "nezumi",
  • 1:43 - 1:48
    a mysz komputerowa to "mausu".
  • 1:48 - 1:51
    Widać, że "mausu" i "nezumi"
    nie są do siebie w ogóle podobne.
  • 1:52 - 1:58
    "Terminem" nazwę słowo odnoszące się
    do dziedziny wiedzy specjalistycznej.
  • 1:59 - 2:06
    Zwykle łatwo określić, czy słowo
    lub wyrażenie funkcjonuje jako termin.
  • 2:06 - 2:09
    Terminy często pisane są wielką literą.
  • 2:09 - 2:15
    Na przykład te dwa określenia
    mają zupełnie różne znaczenie
  • 2:15 - 2:18
    i mogą też mieć różne
    tłumaczenia w języku docelowym.
  • 2:18 - 2:22
    Na przykład w hiszpańskim zabytek
    to "la Gran Muralla China,"
  • 2:22 - 2:25
    a "the great wall" to dosłownie
    "la pared grande,"
  • 2:25 - 2:28
    czyli po prostu jakaś
    wielka ściana, nie mur.
  • 2:28 - 2:35
    Terminami są też często słowa
    "trudne" lub brzmiące "obco".
  • 2:35 - 2:39
    Kiedy widzimy słowa takie jak
    "velocity" czy "aperture,"
  • 2:39 - 2:43
    czujemy, że przydałoby
    się je gdzieś sprawdzić.
  • 2:46 - 2:53
    Niekiedy jednak trudno określić,
    czy słowo funkcjonuje jako termin
  • 2:53 - 2:58
    i wtedy trzeba sprawdzić,
    czy funkcjonuje tak w języku źródłowym,
  • 2:58 - 3:03
    a potem czy istnieje ustalone
    tłumaczenie w języku docelowym,
  • 3:04 - 3:06
    czy musimy stworzyć je sami.
  • 3:07 - 3:10
    I chciałbym podzielić się
    takim doświadczeniem...
  • 3:11 - 3:14
    Zdarzyło się to, kiedy pracowałem
    nad korektą polskiego przekładu
  • 3:14 - 3:18
    napisów do prelekcji Janny
    Levin o dźwięku wszechświata
  • 3:18 - 3:19
    autorstwa Kingi Skorupskiej.
  • 3:19 - 3:24
    Przykład wykorzystuję
    za pozwoleniem tłumaczki.
  • 3:25 - 3:29
    W pewnym momencie Janna Levin
    używa określenia "dust lanes",
  • 3:30 - 3:34
    które po polsku zostało
    przełożone jako "ścieżki pyłu",
  • 3:34 - 3:39
    co stanowi dosłowny przekład
    angielskiego "dust lanes".
  • 3:39 - 3:44
    Ponieważ Janna Levin używa w prelekcji
    słownictwa specjalistycznego,
  • 3:44 - 3:49
    nie byłem pewien, czy można
    tłumaczyć to wyrażenie dosłownie.
  • 3:49 - 3:55
    Musiałem dowiedzieć się, czy "dust
    lane" to rzeczywiście termin.
  • 3:56 - 3:59
    Zacząłem od wyszukania
    wyrażenia "'dust lane' galaxy".
  • 3:59 - 4:05
    Cudzysłów pozwala szukać
    tekstu w dokładnie takiej formie.
  • 4:06 - 4:10
    Znalazłem artykuł w angielskiej
    Wikipedii o galaktyce Sombrero,
  • 4:10 - 4:15
    w którym terminu "dust lane"
    użyto w takim samym znaczeniu.
  • 4:16 - 4:20
    To udowodniło, że "dust lane"
    funkcjonuje w angielskim jako termin.
  • 4:20 - 4:24
    Teraz musiałem poszukać
    tłumaczenia polskiego.
  • 4:24 - 4:30
    Zacząłem od polskiego artykułu
    o galaktyce Sombrero,
  • 4:31 - 4:34
    który zawierał następujące zdanie:
  • 4:34 - 4:40
    "jest częściowo przesłonięta pasem
    (torusem) nieświecącej materii".
  • 4:40 - 4:47
    "Torus" wydawał się odpowiednio
    dobrym odpowiednikiem "dust lane",
  • 4:47 - 4:51
    ale nie miałem pewności, czy to
    słowo użyte jedynie w tym artykule,
  • 4:51 - 4:54
    czy uznany w języku polskim termin.
  • 4:54 - 4:59
    Żeby zbadać tę kwestię,
    znowu posłużyłem się Google,
  • 4:59 - 5:03
    tym razem wyszukując wyrażenia
    "torus galaktyka."
  • 5:04 - 5:08
    Znalazłem ten artykuł
    o galaktyce Seyferta,
  • 5:09 - 5:14
    a w nim następujące zdanie:
  • 5:14 - 5:19
    la la la, "otoczeniu aktywnego
    jądra (tzw. torus pyłowy)".
  • 5:19 - 5:21
    I już!
  • 5:21 - 5:25
    Myślałem, że już się udało
    i znalazłem tłumaczenie:
  • 5:25 - 5:30
    "dust lane" to po
    polsku "torus pyłowy".
  • 5:31 - 5:36
    Ale uświadomiłem sobie,
    że te określenia się różnią.
  • 5:36 - 5:40
    "Lane", czyli ścieżka,
    jest zwykle prosta,
  • 5:40 - 5:42
    chociaż może być też okręgiem,
  • 5:42 - 5:46
    natomiast "torus" jest zawsze kolisty.
  • 5:46 - 5:51
    Dlatego musiałem dowiedzieć się,
    czy określenie "dust lane"
  • 5:51 - 5:55
    jest rzeczywiście używane
    w odniesieniu do czegoś okrągłego,
  • 5:55 - 5:58
    tak jak jest w przypadku
    słowa "torus".
  • 6:00 - 6:04
    Znowu udałem się do Google
    i wyszukałem "'dust lane' galaxy",
  • 6:04 - 6:06
    ale tym razem wśród
    wyników graficznych.
  • 6:06 - 6:09
    Znalazłem tak jednak tylko
    ładne zdjęcia galaktyk
  • 6:10 - 6:13
    czyli nic, co rozwiązałoby
    moje wątpliwości.
  • 6:14 - 6:19
    Wtedy wyszukałem wyrażenia
    "'straight|long' dust lane'",
  • 6:19 - 6:23
    w którym pionowa kreska
    odpowiada operatorowi "OR" (lub).
  • 6:25 - 6:29
    "Straight, long" bo kółek raczej
    nie nazywamy "prostymi" ani "długimi".
  • 6:30 - 6:35
    W ten sposób znalazłem stronę
    ze zdjęciami galaktych i opisami,
  • 6:35 - 6:39
    z których jeden zawierał
    wyrażenie "long dust lane".
  • 6:40 - 6:45
    Jednak porównując
    pozostałe zdjęcia i opisy,
  • 6:45 - 6:51
    stwierdziłem, że wszystkie
    są bardzo podobne.
  • 6:51 - 6:57
    "Dust lane" w tekście odnosiło się
    do czegoś okrągłego na zdjęciach.
  • 6:57 - 7:01
    I tak oto znalazłem termin.
  • 7:01 - 7:03
    Tłumaczeniem "dust lane",
    czyli dosłownie "ścieżka pyłu",
  • 7:03 - 7:06
    okazało się być wyrażenie
    "torus pyłowy".
  • 7:08 - 7:13
    Każdy tłumacz zapewne nieustannie
    przeprowadza takie śledztwa.
  • 7:13 - 7:16
    Ale chciałem podzielić się
    tym doświadczeniem, bo...
  • 7:18 - 7:23
    Przechytrzanie tekstu, który
    próbuje ukryć przede mną termin
  • 7:24 - 7:30
    jest dla mnie jednym z najfajniejszych
    aspektów tłumaczenia.
  • 7:31 - 7:32
    Dziękuję.
Title:
Krystian Aparta: Jak śledzimy terminy
Description:

Nagranie z prezentacji udzielonej podczas warsztatu dla tłumaczy na konferencji TEDGlobal 2011. Plik z prezentacją w formacie PPT można znaleźć pod adresem http://timetravel.net46.net/Krystian_Aparta_terms.ppt
Opowiadam o tym, jak istotne podczas tłumaczenia jest wyszukanie terminologii, za przykład biorąc termin napotkany w polskim przekładzie prelekcji TED Janny Levin „Dźwięk wszechświata. Z prelekcją i jej tłumaczeniem można zapoznać się pod adresem http://www.ted.com/talks/lang/eng/janna_levin_the_sound_the_universe_makes.html

Prawa autorskie do grafik:

SLAJD 2: mouse (zwierzę) -- Salssa http://www.sxc.hu/photo/985046 mouse (komputery) -- Mustafa Kilic http://www.sxc.hu/photo/1279442
SLAJD 3: mouse (zwierzę) -- Bas van de Wiel http://www.sxc.hu/photo/757748 mouse (computer) -- Alen Stojanac http://www.sxc.hu/photo/206809
SLAJD 4: Wielki Mur Chiński -- Webnut Shen http://www.sxc.hu/photo/777650 wielki mur -- Maciej Nitka http://www.latimeria.pl/ni
SLAJD 5: tło -- Svilen Milev http://www.sxc.hu/photo/1158788
SLAJD 6, 7: Janna Levin, „The sound the universe makes"
SLAJD 9, 12, 14 -- NASA/ESA/STScI
SLAJD 10: Yassine Mrabet
SLAJD 13: ścieżka -- Library of Congress, LOT 13407, no. 025 torus -- Endolith http://www.endolith.com
SLAJD 16: tekst i grafika: Paul J Shulte http://sols.unlv.edu/Schulte/Astronomy/SBb.html
SLAJD 17: tło -- Richard Styles http://www.sxc.hu/photo/605324
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED Translator Resources
Duration:
07:39

Polish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.