Return to Video

Krystian Aparta: Jak śledzimy terminy

  • 0:00 - 0:03
    Witam, nazywam się Krystian Aparta
  • 0:03 - 0:06
    i będę mówił o tłumaczeniu
    terminologii.
  • 0:07 - 0:10
    Wszyscy tłumacze wiedzą,
  • 0:10 - 0:13
    że ponieważ słowo miewa wiele znaczeń
  • 0:13 - 0:16
    nie można go "po prostu" przetłumaczyć,
  • 0:16 - 0:20
    ale trzeba najpierw sprawdzić,
    do jakiego odnosi się ono pojęcia,
  • 0:20 - 0:25
    a następnie, jakie słowa odwołują się
    do tego pojęcia w języku docelowym.
  • 0:26 - 0:32
    Zwykle wystarczy
    spojrzeć na kontekst.
  • 0:32 - 0:36
    W przypadku słowa "mouse"
    w pierwszym zdaniu
  • 0:36 - 0:42
    z kontekstu wiadomo, że odwołuje
    się ono do ogólnego zakresu wiedzy
  • 0:42 - 0:45
    i naszego doświadczenia z myszami,
  • 0:45 - 0:50
    a w drugim zdaniu chodzi o zakres
    wiedzy bardziej specjalistycznej,
  • 0:50 - 0:52
    czyli do dziedziny
    urządzeń komputerowych.
  • 0:53 - 0:56
    Tłumacząc słowo takie jak
    "mouse" w pierwszym zdaniu,
  • 0:56 - 0:59
    sięgamy do swojej ogólnej
    wiedzy o danym języku
  • 0:59 - 1:05
    i wykonujemy tak zwane
    "tłumaczenie dosłowne".
  • 1:05 - 1:09
    Ale w przypadku słów takich
    jak "mouse" w drugim zdaniu,
  • 1:09 - 1:11
    odwołujących się do
    wiedzy specjalistycznej,
  • 1:11 - 1:13
    nie możemy przeprowadzić
    tłumaczenia dosłownego.
  • 1:13 - 1:16
    Najpierw musimy się rozeznać...
  • 1:16 - 1:18
    Jeśli nie wiedzielibyśmy
    nic o komputerach,
  • 1:18 - 1:20
    musielibyśmy trochę poszukać
  • 1:20 - 1:24
    i dowiedzieć się, jak nazywa się
    to urządzenie w naszym języku.
  • 1:25 - 1:26
    To jest ważne,
  • 1:26 - 1:31
    bo choć po angielsku jedno słowo
    odwołuje się do obydwu pojęć,
  • 1:32 - 1:38
    w języku obcym termin specjalistyczny
    może mieć inne, niedosłowne tłumaczenie.
  • 1:38 - 1:43
    Na przykład w japońskim "mouse"
    jako zwierzę to "nezumi",
  • 1:43 - 1:47
    a mysz komputerowa to "mausu".
  • 1:47 - 1:51
    Widać, że "mausu" i "nezumi"
    nie są do siebie w ogóle podobne.
  • 1:52 - 1:58
    "Terminem" nazwę słowo odnoszące się
    do dziedziny wiedzy specjalistycznej.
  • 1:59 - 2:05
    Zwykle łatwo określić, czy słowo
    lub wyrażenie funkcjonuje jako termin.
  • 2:06 - 2:09
    Terminy często pisane są wielką literą.
  • 2:09 - 2:14
    Na przykład te dwa określenia
    mają zupełnie różne znaczenie
  • 2:14 - 2:17
    i mogą też mieć różne
    tłumaczenia w języku docelowym.
  • 2:17 - 2:21
    Na przykład w hiszpańskim zabytek
    to "la Gran Muralla China,"
  • 2:21 - 2:24
    a "the great wall" to dosłownie
    "la pared grande,"
  • 2:24 - 2:28
    czyli po prostu jakaś
    wielka ściana, nie mur.
  • 2:28 - 2:34
    Terminami są też często słowa
    "trudne" lub brzmiące "obco".
  • 2:34 - 2:38
    Kiedy widzimy słowa takie jak
    "velocity" czy "aperture,"
  • 2:38 - 2:43
    czujemy, że przydałoby
    się je gdzieś sprawdzić.
  • 2:45 - 2:52
    Niekiedy jednak trudno określić,
    czy słowo funkcjonuje jako termin
  • 2:52 - 2:57
    i wtedy trzeba sprawdzić,
    czy funkcjonuje tak w języku źródłowym,
  • 2:57 - 3:03
    a potem czy istnieje ustalone
    tłumaczenie w języku docelowym,
  • 3:03 - 3:06
    czy musimy stworzyć je sami.
  • 3:06 - 3:10
    I chciałbym podzielić się
    takim doświadczeniem...
  • 3:10 - 3:14
    Zdarzyło się to, kiedy pracowałem
    nad korektą polskiego przekładu
  • 3:14 - 3:17
    napisów do prelekcji Janny
    Levin o dźwięku wszechświata
  • 3:17 - 3:19
    autorstwa Kingi Skorupskiej.
  • 3:19 - 3:23
    Przykład wykorzystuję
    za pozwoleniem tłumaczki.
  • 3:24 - 3:29
    W pewnym momencie Janna Levin
    używa określenia "dust lanes",
  • 3:29 - 3:34
    które po polsku zostało
    przełożone jako "ścieżki pyłu",
  • 3:34 - 3:38
    co stanowi dosłowny przekład
    angielskiego "dust lanes".
  • 3:38 - 3:43
    Ponieważ Janna Levin używa w prelekcji
    słownictwa specjalistycznego,
  • 3:43 - 3:48
    nie byłem pewien, czy można
    tłumaczyć to wyrażenie dosłownie.
  • 3:49 - 3:55
    Musiałem dowiedzieć się, czy "dust
    lane" to rzeczywiście termin.
  • 3:56 - 3:58
    Zacząłem od wyszukania
    wyrażenia "'dust lane' galaxy".
  • 3:58 - 4:04
    Cudzysłów pozwala szukać
    tekstu w dokładnie takiej formie.
  • 4:05 - 4:10
    Znalazłem artykuł w angielskiej
    Wikipedii o galaktyce Sombrero,
  • 4:10 - 4:15
    w którym terminu "dust lane"
    użyto w takim samym znaczeniu.
  • 4:15 - 4:19
    To udowodniło, że "dust lane"
    funkcjonuje w angielskim jako termin.
  • 4:19 - 4:24
    Teraz musiałem poszukać
    tłumaczenia polskiego.
  • 4:24 - 4:30
    Zacząłem od polskiego artykułu
    o galaktyce Sombrero,
  • 4:30 - 4:34
    który zawierał następujące zdanie:
  • 4:34 - 4:39
    "jest częściowo przesłonięta pasem
    (torusem) nieświecącej materii".
  • 4:40 - 4:46
    "Torus" wydawał się odpowiednio
    dobrym odpowiednikiem "dust lane",
  • 4:47 - 4:50
    ale nie miałem pewności, czy to
    słowo użyte jedynie w tym artykule,
  • 4:50 - 4:53
    czy uznany w języku polskim termin.
  • 4:54 - 4:58
    Żeby zbadać tę kwestię,
    znowu posłużyłem się Google,
  • 4:58 - 5:03
    tym razem wyszukując wyrażenia
    "torus galaktyka."
  • 5:03 - 5:08
    Znalazłem ten artykuł
    o galaktyce Seyferta,
  • 5:08 - 5:13
    a w nim następujące zdanie:
  • 5:13 - 5:18
    la la la, "otoczeniu aktywnego
    jądra (tzw. torus pyłowy)".
  • 5:19 - 5:20
    I już!
  • 5:20 - 5:24
    Myślałem, że już się udało
    i znalazłem tłumaczenie:
  • 5:24 - 5:30
    "dust lane" to po
    polsku "torus pyłowy".
  • 5:31 - 5:35
    Ale uświadomiłem sobie,
    że te określenia się różnią.
  • 5:35 - 5:39
    "Lane", czyli ścieżka,
    jest zwykle prosta,
  • 5:39 - 5:42
    chociaż może być też okręgiem,
  • 5:42 - 5:46
    natomiast "torus" jest zawsze kolisty.
  • 5:46 - 5:50
    Dlatego musiałem dowiedzieć się,
    czy określenie "dust lane"
  • 5:50 - 5:55
    jest rzeczywiście używane
    w odniesieniu do czegoś okrągłego,
  • 5:55 - 5:58
    tak jak jest w przypadku
    słowa "torus".
  • 6:00 - 6:03
    Znowu udałem się do Google
    i wyszukałem "'dust lane' galaxy",
  • 6:03 - 6:05
    ale tym razem wśród
    wyników graficznych.
  • 6:05 - 6:09
    Znalazłem tak jednak tylko
    ładne zdjęcia galaktyk
  • 6:09 - 6:13
    czyli nic, co rozwiązałoby
    moje wątpliwości.
  • 6:14 - 6:18
    Wtedy wyszukałem wyrażenia
    "'straight|long' dust lane'",
  • 6:18 - 6:23
    w którym pionowa kreska
    odpowiada operatorowi "OR" (lub).
  • 6:24 - 6:29
    "Straight, long" bo kółek raczej
    nie nazywamy "prostymi" ani "długimi".
  • 6:29 - 6:34
    W ten sposób znalazłem stronę
    ze zdjęciami galaktych i opisami,
  • 6:34 - 6:39
    z których jeden zawierał
    wyrażenie "long dust lane".
  • 6:39 - 6:44
    Jednak porównując
    pozostałe zdjęcia i opisy,
  • 6:44 - 6:51
    stwierdziłem, że wszystkie
    są bardzo podobne.
  • 6:51 - 6:56
    "Dust lane" w tekście odnosiło się
    do czegoś okrągłego na zdjęciach.
  • 6:57 - 7:00
    I tak oto znalazłem termin.
  • 7:00 - 7:03
    Tłumaczeniem "dust lane",
    czyli dosłownie "ścieżka pyłu",
  • 7:03 - 7:06
    okazało się być wyrażenie
    "torus pyłowy".
  • 7:08 - 7:12
    Każdy tłumacz zapewne nieustannie
    przeprowadza takie śledztwa.
  • 7:12 - 7:15
    Ale chciałem podzielić się
    tym doświadczeniem, bo...
  • 7:17 - 7:23
    Przechytrzanie tekstu, który
    próbuje ukryć przede mną termin
  • 7:24 - 7:30
    jest dla mnie jednym z najfajniejszych
    aspektów tłumaczenia.
  • 7:30 - 7:32
    Dziękuję.
Title:
Krystian Aparta: Jak śledzimy terminy
Description:

Nagranie z prezentacji udzielonej podczas warsztatu dla tłumaczy na konferencji TEDGlobal 2011. Plik z prezentacją w formacie PPT można znaleźć pod adresem http://timetravel.net46.net/Krystian_Aparta_terms.ppt
Opowiadam o tym, jak istotne podczas tłumaczenia jest wyszukanie terminologii, za przykład biorąc termin napotkany w polskim przekładzie prelekcji TED Janny Levin „Dźwięk wszechświata. Z prelekcją i jej tłumaczeniem można zapoznać się pod adresem http://www.ted.com/talks/lang/eng/janna_levin_the_sound_the_universe_makes.html

Prawa autorskie do grafik:

SLAJD 2: mouse (zwierzę) -- Salssa http://www.sxc.hu/photo/985046 mouse (komputery) -- Mustafa Kilic http://www.sxc.hu/photo/1279442
SLAJD 3: mouse (zwierzę) -- Bas van de Wiel http://www.sxc.hu/photo/757748 mouse (computer) -- Alen Stojanac http://www.sxc.hu/photo/206809
SLAJD 4: Wielki Mur Chiński -- Webnut Shen http://www.sxc.hu/photo/777650 wielki mur -- Maciej Nitka http://www.latimeria.pl/ni
SLAJD 5: tło -- Svilen Milev http://www.sxc.hu/photo/1158788
SLAJD 6, 7: Janna Levin, „The sound the universe makes"
SLAJD 9, 12, 14 -- NASA/ESA/STScI
SLAJD 10: Yassine Mrabet
SLAJD 13: ścieżka -- Library of Congress, LOT 13407, no. 025 torus -- Endolith http://www.endolith.com
SLAJD 16: tekst i grafika: Paul J Shulte http://sols.unlv.edu/Schulte/Astronomy/SBb.html
SLAJD 17: tło -- Richard Styles http://www.sxc.hu/photo/605324
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED Translator Resources
Duration:
07:39

Polish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.