1
00:00:00,086 --> 00:00:03,746
Witam, nazywam się Krystian Aparta

2
00:00:03,771 --> 00:00:06,793
i będę mówił o tłumaczeniu
terminologii.

3
00:00:07,800 --> 00:00:10,243
Wszyscy tłumacze wiedzą,

4
00:00:10,268 --> 00:00:13,926
że ponieważ słowo miewa wiele znaczeń

5
00:00:13,951 --> 00:00:16,481
nie można go "po prostu" przetłumaczyć,

6
00:00:16,506 --> 00:00:20,719
ale trzeba najpierw sprawdzić,
do jakiego odnosi się ono pojęcia,

7
00:00:20,744 --> 00:00:25,466
a następnie, jakie słowa odwołują się
do tego pojęcia w języku docelowym.

8
00:00:26,673 --> 00:00:32,530
Zwykle wystarczy
spojrzeć na kontekst.

9
00:00:32,555 --> 00:00:36,500
W przypadku słowa "mouse"
w pierwszym zdaniu

10
00:00:36,525 --> 00:00:42,956
z kontekstu wiadomo, że odwołuje
się ono do ogólnego zakresu wiedzy

11
00:00:42,981 --> 00:00:45,784
i naszego doświadczenia z myszami,

12
00:00:45,849 --> 00:00:50,523
a w drugim zdaniu chodzi o zakres
wiedzy bardziej specjalistycznej,

13
00:00:50,548 --> 00:00:52,856
czyli do dziedziny
urządzeń komputerowych.

14
00:00:53,401 --> 00:00:56,272
Tłumacząc słowo takie jak
"mouse" w pierwszym zdaniu,

15
00:00:56,297 --> 00:00:59,518
sięgamy do swojej ogólnej
wiedzy o danym języku

16
00:00:59,646 --> 00:01:05,488
i wykonujemy tak zwane
"tłumaczenie dosłowne".

17
00:01:05,830 --> 00:01:09,218
Ale w przypadku słów takich
jak "mouse" w drugim zdaniu,

18
00:01:09,243 --> 00:01:11,462
odwołujących się do
wiedzy specjalistycznej,

19
00:01:11,487 --> 00:01:13,937
nie możemy przeprowadzić
tłumaczenia dosłownego.

20
00:01:13,962 --> 00:01:16,580
Najpierw musimy się rozeznać...

21
00:01:16,890 --> 00:01:18,929
Jeśli nie wiedzielibyśmy
nic o komputerach,

22
00:01:18,954 --> 00:01:20,396
musielibyśmy trochę poszukać

23
00:01:20,421 --> 00:01:24,856
i dowiedzieć się, jak nazywa się
to urządzenie w naszym języku.

24
00:01:25,496 --> 00:01:26,734
To jest ważne,

25
00:01:26,759 --> 00:01:31,948
bo choć po angielsku jedno słowo
odwołuje się do obydwu pojęć,

26
00:01:32,092 --> 00:01:38,494
w języku obcym termin specjalistyczny
może mieć inne, niedosłowne tłumaczenie.

27
00:01:38,645 --> 00:01:43,253
Na przykład w japońskim "mouse"
jako zwierzę to "nezumi",

28
00:01:43,333 --> 00:01:47,944
a mysz komputerowa to "mausu".

29
00:01:47,969 --> 00:01:51,104
Widać, że "mausu" i "nezumi"
nie są do siebie w ogóle podobne.

30
00:01:52,299 --> 00:01:58,302
"Terminem" nazwę słowo odnoszące się
do dziedziny wiedzy specjalistycznej.

31
00:01:59,017 --> 00:02:05,876
Zwykle łatwo określić, czy słowo
lub wyrażenie funkcjonuje jako termin.

32
00:02:06,162 --> 00:02:09,066
Terminy często pisane są wielką literą.

33
00:02:09,198 --> 00:02:14,523
Na przykład te dwa określenia
mają zupełnie różne znaczenie

34
00:02:14,548 --> 00:02:17,704
i mogą też mieć różne
tłumaczenia w języku docelowym.

35
00:02:17,729 --> 00:02:21,879
Na przykład w hiszpańskim zabytek
to "la Gran Muralla China,"

36
00:02:21,904 --> 00:02:24,655
a "the great wall" to dosłownie
"la pared grande,"

37
00:02:24,680 --> 00:02:28,290
czyli po prostu jakaś
wielka ściana, nie mur.

38
00:02:28,323 --> 00:02:34,912
Terminami są też często słowa
"trudne" lub brzmiące "obco".

39
00:02:34,936 --> 00:02:38,927
Kiedy widzimy słowa takie jak
"velocity" czy "aperture,"

40
00:02:38,953 --> 00:02:43,065
czujemy, że przydałoby
się je gdzieś sprawdzić.

41
00:02:45,769 --> 00:02:52,785
Niekiedy jednak trudno określić,
czy słowo funkcjonuje jako termin

42
00:02:52,809 --> 00:02:57,601
i wtedy trzeba sprawdzić,
czy funkcjonuje tak w języku źródłowym,

43
00:02:57,626 --> 00:03:03,494
a potem czy istnieje ustalone
tłumaczenie w języku docelowym,

44
00:03:03,520 --> 00:03:06,416
czy musimy stworzyć je sami.

45
00:03:06,996 --> 00:03:10,373
I chciałbym podzielić się
takim doświadczeniem...

46
00:03:10,698 --> 00:03:14,140
Zdarzyło się to, kiedy pracowałem
nad korektą polskiego przekładu

47
00:03:14,156 --> 00:03:17,724
napisów do prelekcji Janny
Levin o dźwięku wszechświata

48
00:03:17,749 --> 00:03:19,318
autorstwa Kingi Skorupskiej.

49
00:03:19,334 --> 00:03:23,755
Przykład wykorzystuję
za pozwoleniem tłumaczki.

50
00:03:24,562 --> 00:03:29,475
W pewnym momencie Janna Levin
używa określenia "dust lanes",

51
00:03:29,500 --> 00:03:34,459
które po polsku zostało
przełożone jako "ścieżki pyłu",

52
00:03:34,484 --> 00:03:38,768
co stanowi dosłowny przekład
angielskiego "dust lanes".

53
00:03:38,840 --> 00:03:43,721
Ponieważ Janna Levin używa w prelekcji
słownictwa specjalistycznego,

54
00:03:43,746 --> 00:03:48,607
nie byłem pewien, czy można
tłumaczyć to wyrażenie dosłownie.

55
00:03:49,126 --> 00:03:55,104
Musiałem dowiedzieć się, czy "dust
lane" to rzeczywiście termin.

56
00:03:56,089 --> 00:03:58,509
Zacząłem od wyszukania
wyrażenia "'dust lane' galaxy".

57
00:03:58,534 --> 00:04:04,928
Cudzysłów pozwala szukać
tekstu w dokładnie takiej formie.

58
00:04:05,715 --> 00:04:10,341
Znalazłem artykuł w angielskiej
Wikipedii o galaktyce Sombrero,

59
00:04:10,365 --> 00:04:15,338
w którym terminu "dust lane"
użyto w takim samym znaczeniu.

60
00:04:15,723 --> 00:04:19,853
To udowodniło, że "dust lane"
funkcjonuje w angielskim jako termin.

61
00:04:19,882 --> 00:04:24,191
Teraz musiałem poszukać
tłumaczenia polskiego.

62
00:04:24,500 --> 00:04:30,498
Zacząłem od polskiego artykułu
o galaktyce Sombrero,

63
00:04:30,657 --> 00:04:34,234
który zawierał następujące zdanie:

64
00:04:34,388 --> 00:04:39,734
"jest częściowo przesłonięta pasem
(torusem) nieświecącej materii".

65
00:04:40,485 --> 00:04:46,984
"Torus" wydawał się odpowiednio
dobrym odpowiednikiem "dust lane",

66
00:04:47,009 --> 00:04:50,573
ale nie miałem pewności, czy to
słowo użyte jedynie w tym artykule,

67
00:04:50,598 --> 00:04:53,676
czy uznany w języku polskim termin.

68
00:04:54,160 --> 00:04:58,576
Żeby zbadać tę kwestię,
znowu posłużyłem się Google,

69
00:04:58,744 --> 00:05:03,251
tym razem wyszukując wyrażenia
"torus galaktyka."

70
00:05:03,744 --> 00:05:08,154
Znalazłem ten artykuł
o galaktyce Seyferta,

71
00:05:08,718 --> 00:05:13,678
a w nim następujące zdanie:

72
00:05:13,703 --> 00:05:18,926
la la la, "otoczeniu aktywnego
jądra (tzw. torus pyłowy)".

73
00:05:19,434 --> 00:05:20,505
I już!

74
00:05:20,974 --> 00:05:24,807
Myślałem, że już się udało
i znalazłem tłumaczenie:

75
00:05:24,832 --> 00:05:30,321
"dust lane" to po
polsku "torus pyłowy".

76
00:05:31,020 --> 00:05:35,527
Ale uświadomiłem sobie,
że te określenia się różnią.

77
00:05:35,552 --> 00:05:39,598
"Lane", czyli ścieżka,
jest zwykle prosta,

78
00:05:39,622 --> 00:05:42,145
chociaż może być też okręgiem,

79
00:05:42,171 --> 00:05:46,016
natomiast "torus" jest zawsze kolisty.

80
00:05:46,294 --> 00:05:50,912
Dlatego musiałem dowiedzieć się,
czy określenie "dust lane"

81
00:05:50,937 --> 00:05:55,315
jest rzeczywiście używane
w odniesieniu do czegoś okrągłego,

82
00:05:55,340 --> 00:05:58,069
tak jak jest w przypadku
słowa "torus".

83
00:06:00,007 --> 00:06:03,911
Znowu udałem się do Google
i wyszukałem "'dust lane' galaxy",

84
00:06:03,936 --> 00:06:05,872
ale tym razem wśród
wyników graficznych.

85
00:06:05,897 --> 00:06:09,498
Znalazłem tak jednak tylko
ładne zdjęcia galaktyk

86
00:06:09,523 --> 00:06:13,411
czyli nic, co rozwiązałoby
moje wątpliwości.

87
00:06:14,126 --> 00:06:18,775
Wtedy wyszukałem wyrażenia
"'straight|long' dust lane'",

88
00:06:18,791 --> 00:06:23,203
w którym pionowa kreska
odpowiada operatorowi "OR" (lub).

89
00:06:24,572 --> 00:06:29,294
"Straight, long" bo kółek raczej
nie nazywamy "prostymi" ani "długimi".

90
00:06:29,874 --> 00:06:34,552
W ten sposób znalazłem stronę
ze zdjęciami galaktych i opisami,

91
00:06:34,577 --> 00:06:39,139
z których jeden zawierał
wyrażenie "long dust lane".

92
00:06:39,680 --> 00:06:44,855
Jednak porównując
pozostałe zdjęcia i opisy,

93
00:06:44,880 --> 00:06:51,280
stwierdziłem, że wszystkie
są bardzo podobne.

94
00:06:51,305 --> 00:06:56,872
"Dust lane" w tekście odnosiło się
do czegoś okrągłego na zdjęciach.

95
00:06:57,041 --> 00:07:00,662
I tak oto znalazłem termin.

96
00:07:00,687 --> 00:07:03,408
Tłumaczeniem "dust lane",
czyli dosłownie "ścieżka pyłu",

97
00:07:03,433 --> 00:07:06,423
okazało się być wyrażenie
"torus pyłowy".

98
00:07:08,000 --> 00:07:12,889
Każdy tłumacz zapewne nieustannie
przeprowadza takie śledztwa.

99
00:07:12,914 --> 00:07:15,674
Ale chciałem podzielić się
tym doświadczeniem, bo...

100
00:07:17,945 --> 00:07:23,127
Przechytrzanie tekstu, który
próbuje ukryć przede mną termin

101
00:07:24,270 --> 00:07:30,380
jest dla mnie jednym z najfajniejszych
aspektów tłumaczenia.

102
00:07:30,896 --> 00:07:32,134
Dziękuję.