WEBVTT

00:00:00.086 --> 00:00:03.746
Witam, nazywam się Krystian Aparta

00:00:03.771 --> 00:00:06.793
i będę mówił o tłumaczeniu
terminologii.

00:00:07.800 --> 00:00:10.243
Wszyscy tłumacze wiedzą,

00:00:10.268 --> 00:00:13.926
że ponieważ słowo miewa wiele znaczeń

00:00:13.951 --> 00:00:16.481
nie można go "po prostu" przetłumaczyć,

00:00:16.506 --> 00:00:20.719
ale trzeba najpierw sprawdzić,
do jakiego odnosi się ono pojęcia,

00:00:20.744 --> 00:00:25.466
a następnie, jakie słowa odwołują się
do tego pojęcia w języku docelowym.

00:00:26.673 --> 00:00:32.530
Zwykle wystarczy
spojrzeć na kontekst.

00:00:32.555 --> 00:00:36.500
W przypadku słowa "mouse"
w pierwszym zdaniu

00:00:36.525 --> 00:00:42.956
z kontekstu wiadomo, że odwołuje
się ono do ogólnego zakresu wiedzy

00:00:42.981 --> 00:00:45.784
i naszego doświadczenia z myszami,

00:00:45.849 --> 00:00:50.523
a w drugim zdaniu chodzi o zakres
wiedzy bardziej specjalistycznej,

00:00:50.548 --> 00:00:52.856
czyli do dziedziny
urządzeń komputerowych.

00:00:53.401 --> 00:00:56.272
Tłumacząc słowo takie jak
"mouse" w pierwszym zdaniu,

00:00:56.297 --> 00:00:59.518
sięgamy do swojej ogólnej
wiedzy o danym języku

00:00:59.646 --> 00:01:05.488
i wykonujemy tak zwane
"tłumaczenie dosłowne".

00:01:05.830 --> 00:01:09.218
Ale w przypadku słów takich
jak "mouse" w drugim zdaniu,

00:01:09.243 --> 00:01:11.462
odwołujących się do
wiedzy specjalistycznej,

00:01:11.487 --> 00:01:13.937
nie możemy przeprowadzić
tłumaczenia dosłownego.

00:01:13.962 --> 00:01:16.580
Najpierw musimy się rozeznać...

00:01:16.890 --> 00:01:18.929
Jeśli nie wiedzielibyśmy
nic o komputerach,

00:01:18.954 --> 00:01:20.396
musielibyśmy trochę poszukać

00:01:20.421 --> 00:01:24.856
i dowiedzieć się, jak nazywa się
to urządzenie w naszym języku.

00:01:25.496 --> 00:01:26.734
To jest ważne,

00:01:26.759 --> 00:01:31.948
bo choć po angielsku jedno słowo
odwołuje się do obydwu pojęć,

00:01:32.092 --> 00:01:38.494
w języku obcym termin specjalistyczny
może mieć inne, niedosłowne tłumaczenie.

00:01:38.645 --> 00:01:43.253
Na przykład w japońskim "mouse"
jako zwierzę to "nezumi",

00:01:43.333 --> 00:01:47.944
a mysz komputerowa to "mausu".

00:01:47.969 --> 00:01:51.104
Widać, że "mausu" i "nezumi"
nie są do siebie w ogóle podobne.

00:01:52.299 --> 00:01:58.302
"Terminem" nazwę słowo odnoszące się
do dziedziny wiedzy specjalistycznej.

00:01:59.017 --> 00:02:05.876
Zwykle łatwo określić, czy słowo
lub wyrażenie funkcjonuje jako termin.

00:02:06.162 --> 00:02:09.066
Terminy często pisane są wielką literą.

00:02:09.198 --> 00:02:14.523
Na przykład te dwa określenia
mają zupełnie różne znaczenie

00:02:14.548 --> 00:02:17.704
i mogą też mieć różne
tłumaczenia w języku docelowym.

00:02:17.729 --> 00:02:21.879
Na przykład w hiszpańskim zabytek
to "la Gran Muralla China,"

00:02:21.904 --> 00:02:24.655
a "the great wall" to dosłownie
"la pared grande,"

00:02:24.680 --> 00:02:28.290
czyli po prostu jakaś
wielka ściana, nie mur.

00:02:28.323 --> 00:02:34.912
Terminami są też często słowa
"trudne" lub brzmiące "obco".

00:02:34.936 --> 00:02:38.927
Kiedy widzimy słowa takie jak
"velocity" czy "aperture,"

00:02:38.953 --> 00:02:43.065
czujemy, że przydałoby
się je gdzieś sprawdzić.

00:02:45.769 --> 00:02:52.785
Niekiedy jednak trudno określić,
czy słowo funkcjonuje jako termin

00:02:52.809 --> 00:02:57.601
i wtedy trzeba sprawdzić,
czy funkcjonuje tak w języku źródłowym,

00:02:57.626 --> 00:03:03.494
a potem czy istnieje ustalone
tłumaczenie w języku docelowym,

00:03:03.520 --> 00:03:06.416
czy musimy stworzyć je sami.

00:03:06.996 --> 00:03:10.373
I chciałbym podzielić się
takim doświadczeniem...

00:03:10.698 --> 00:03:14.140
Zdarzyło się to, kiedy pracowałem
nad korektą polskiego przekładu

00:03:14.156 --> 00:03:17.724
napisów do prelekcji Janny
Levin o dźwięku wszechświata

00:03:17.749 --> 00:03:19.318
autorstwa Kingi Skorupskiej.

00:03:19.334 --> 00:03:23.755
Przykład wykorzystuję
za pozwoleniem tłumaczki.

00:03:24.562 --> 00:03:29.475
W pewnym momencie Janna Levin
używa określenia "dust lanes",

00:03:29.500 --> 00:03:34.459
które po polsku zostało
przełożone jako "ścieżki pyłu",

00:03:34.484 --> 00:03:38.768
co stanowi dosłowny przekład
angielskiego "dust lanes".

00:03:38.840 --> 00:03:43.721
Ponieważ Janna Levin używa w prelekcji
słownictwa specjalistycznego,

00:03:43.746 --> 00:03:48.607
nie byłem pewien, czy można
tłumaczyć to wyrażenie dosłownie.

00:03:49.126 --> 00:03:55.104
Musiałem dowiedzieć się, czy "dust
lane" to rzeczywiście termin.

00:03:56.089 --> 00:03:58.509
Zacząłem od wyszukania
wyrażenia "'dust lane' galaxy".

00:03:58.534 --> 00:04:04.928
Cudzysłów pozwala szukać
tekstu w dokładnie takiej formie.

00:04:05.715 --> 00:04:10.341
Znalazłem artykuł w angielskiej
Wikipedii o galaktyce Sombrero,

00:04:10.365 --> 00:04:15.338
w którym terminu "dust lane"
użyto w takim samym znaczeniu.

00:04:15.723 --> 00:04:19.853
To udowodniło, że "dust lane"
funkcjonuje w angielskim jako termin.

00:04:19.882 --> 00:04:24.191
Teraz musiałem poszukać
tłumaczenia polskiego.

00:04:24.500 --> 00:04:30.498
Zacząłem od polskiego artykułu
o galaktyce Sombrero,

00:04:30.657 --> 00:04:34.234
który zawierał następujące zdanie:

00:04:34.388 --> 00:04:39.734
"jest częściowo przesłonięta pasem
(torusem) nieświecącej materii".

00:04:40.485 --> 00:04:46.984
"Torus" wydawał się odpowiednio
dobrym odpowiednikiem "dust lane",

00:04:47.009 --> 00:04:50.573
ale nie miałem pewności, czy to
słowo użyte jedynie w tym artykule,

00:04:50.598 --> 00:04:53.676
czy uznany w języku polskim termin.

00:04:54.160 --> 00:04:58.576
Żeby zbadać tę kwestię,
znowu posłużyłem się Google,

00:04:58.744 --> 00:05:03.251
tym razem wyszukując wyrażenia
"torus galaktyka."

00:05:03.744 --> 00:05:08.154
Znalazłem ten artykuł
o galaktyce Seyferta,

00:05:08.718 --> 00:05:13.678
a w nim następujące zdanie:

00:05:13.703 --> 00:05:18.926
la la la, "otoczeniu aktywnego
jądra (tzw. torus pyłowy)".

00:05:19.434 --> 00:05:20.505
I już!

00:05:20.974 --> 00:05:24.807
Myślałem, że już się udało
i znalazłem tłumaczenie:

00:05:24.832 --> 00:05:30.321
"dust lane" to po
polsku "torus pyłowy".

00:05:31.020 --> 00:05:35.527
Ale uświadomiłem sobie,
że te określenia się różnią.

00:05:35.552 --> 00:05:39.598
"Lane", czyli ścieżka,
jest zwykle prosta,

00:05:39.622 --> 00:05:42.145
chociaż może być też okręgiem,

00:05:42.171 --> 00:05:46.016
natomiast "torus" jest zawsze kolisty.

00:05:46.294 --> 00:05:50.912
Dlatego musiałem dowiedzieć się,
czy określenie "dust lane"

00:05:50.937 --> 00:05:55.315
jest rzeczywiście używane
w odniesieniu do czegoś okrągłego,

00:05:55.340 --> 00:05:58.069
tak jak jest w przypadku
słowa "torus".

00:06:00.007 --> 00:06:03.911
Znowu udałem się do Google
i wyszukałem "'dust lane' galaxy",

00:06:03.936 --> 00:06:05.872
ale tym razem wśród
wyników graficznych.

00:06:05.897 --> 00:06:09.498
Znalazłem tak jednak tylko
ładne zdjęcia galaktyk

00:06:09.523 --> 00:06:13.411
czyli nic, co rozwiązałoby
moje wątpliwości.

00:06:14.126 --> 00:06:18.775
Wtedy wyszukałem wyrażenia
"'straight|long' dust lane'",

00:06:18.791 --> 00:06:23.203
w którym pionowa kreska
odpowiada operatorowi "OR" (lub).

00:06:24.572 --> 00:06:29.294
"Straight, long" bo kółek raczej
nie nazywamy "prostymi" ani "długimi".

00:06:29.874 --> 00:06:34.552
W ten sposób znalazłem stronę
ze zdjęciami galaktych i opisami,

00:06:34.577 --> 00:06:39.139
z których jeden zawierał
wyrażenie "long dust lane".

00:06:39.680 --> 00:06:44.855
Jednak porównując
pozostałe zdjęcia i opisy,

00:06:44.880 --> 00:06:51.280
stwierdziłem, że wszystkie
są bardzo podobne.

00:06:51.305 --> 00:06:56.872
"Dust lane" w tekście odnosiło się
do czegoś okrągłego na zdjęciach.

00:06:57.041 --> 00:07:00.662
I tak oto znalazłem termin.

00:07:00.687 --> 00:07:03.408
Tłumaczeniem "dust lane",
czyli dosłownie "ścieżka pyłu",

00:07:03.433 --> 00:07:06.423
okazało się być wyrażenie
"torus pyłowy".

00:07:08.000 --> 00:07:12.889
Każdy tłumacz zapewne nieustannie
przeprowadza takie śledztwa.

00:07:12.914 --> 00:07:15.674
Ale chciałem podzielić się
tym doświadczeniem, bo...

00:07:17.945 --> 00:07:23.127
Przechytrzanie tekstu, który
próbuje ukryć przede mną termin

00:07:24.270 --> 00:07:30.380
jest dla mnie jednym z najfajniejszych
aspektów tłumaczenia.

00:07:30.896 --> 00:07:32.134
Dziękuję.