0:00:00.086,0:00:03.746
Witam, nazywam się Krystian Aparta

0:00:03.771,0:00:06.793
i będę mówił o tłumaczeniu[br]terminologii.

0:00:07.800,0:00:10.243
Wszyscy tłumacze wiedzą,

0:00:10.268,0:00:13.926
że ponieważ słowo miewa wiele znaczeń

0:00:13.951,0:00:16.481
nie można go "po prostu" przetłumaczyć,

0:00:16.506,0:00:20.719
ale trzeba najpierw sprawdzić,[br]do jakiego odnosi się ono pojęcia,

0:00:20.744,0:00:25.466
a następnie, jakie słowa odwołują się[br]do tego pojęcia w języku docelowym.

0:00:26.673,0:00:32.530
Zwykle wystarczy[br]spojrzeć na kontekst.

0:00:32.555,0:00:36.500
W przypadku słowa "mouse"[br]w pierwszym zdaniu

0:00:36.525,0:00:42.956
z kontekstu wiadomo, że odwołuje[br]się ono do ogólnego zakresu wiedzy

0:00:42.981,0:00:45.784
i naszego doświadczenia z myszami,

0:00:45.849,0:00:50.523
a w drugim zdaniu chodzi o zakres[br]wiedzy bardziej specjalistycznej,

0:00:50.548,0:00:52.856
czyli do dziedziny[br]urządzeń komputerowych.

0:00:53.401,0:00:56.272
Tłumacząc słowo takie jak[br]"mouse" w pierwszym zdaniu,

0:00:56.297,0:00:59.518
sięgamy do swojej ogólnej[br]wiedzy o danym języku

0:00:59.646,0:01:05.488
i wykonujemy tak zwane[br]"tłumaczenie dosłowne".

0:01:05.830,0:01:09.218
Ale w przypadku słów takich[br]jak "mouse" w drugim zdaniu,

0:01:09.243,0:01:11.462
odwołujących się do[br]wiedzy specjalistycznej,

0:01:11.487,0:01:13.937
nie możemy przeprowadzić[br]tłumaczenia dosłownego.

0:01:13.962,0:01:16.580
Najpierw musimy się rozeznać...

0:01:16.890,0:01:18.929
Jeśli nie wiedzielibyśmy[br]nic o komputerach,

0:01:18.954,0:01:20.396
musielibyśmy trochę poszukać

0:01:20.421,0:01:24.856
i dowiedzieć się, jak nazywa się[br]to urządzenie w naszym języku.

0:01:25.496,0:01:26.734
To jest ważne,

0:01:26.759,0:01:31.948
bo choć po angielsku jedno słowo[br]odwołuje się do obydwu pojęć,

0:01:32.092,0:01:38.494
w języku obcym termin specjalistyczny[br]może mieć inne, niedosłowne tłumaczenie.

0:01:38.645,0:01:43.253
Na przykład w japońskim "mouse"[br]jako zwierzę to "nezumi",

0:01:43.333,0:01:47.944
a mysz komputerowa to "mausu".

0:01:47.969,0:01:51.104
Widać, że "mausu" i "nezumi"[br]nie są do siebie w ogóle podobne.

0:01:52.299,0:01:58.302
"Terminem" nazwę słowo odnoszące się[br]do dziedziny wiedzy specjalistycznej.

0:01:59.017,0:02:05.876
Zwykle łatwo określić, czy słowo[br]lub wyrażenie funkcjonuje jako termin.

0:02:06.162,0:02:09.066
Terminy często pisane są wielką literą.

0:02:09.198,0:02:14.523
Na przykład te dwa określenia[br]mają zupełnie różne znaczenie

0:02:14.548,0:02:17.704
i mogą też mieć różne[br]tłumaczenia w języku docelowym.

0:02:17.729,0:02:21.879
Na przykład w hiszpańskim zabytek[br]to "la Gran Muralla China,"

0:02:21.904,0:02:24.655
a "the great wall" to dosłownie[br]"la pared grande,"

0:02:24.680,0:02:28.290
czyli po prostu jakaś[br]wielka ściana, nie mur.

0:02:28.323,0:02:34.912
Terminami są też często słowa[br]"trudne" lub brzmiące "obco".

0:02:34.936,0:02:38.927
Kiedy widzimy słowa takie jak[br]"velocity" czy "aperture,"

0:02:38.953,0:02:43.065
czujemy, że przydałoby[br]się je gdzieś sprawdzić.

0:02:45.769,0:02:52.785
Niekiedy jednak trudno określić,[br]czy słowo funkcjonuje jako termin

0:02:52.809,0:02:57.601
i wtedy trzeba sprawdzić,[br]czy funkcjonuje tak w języku źródłowym,

0:02:57.626,0:03:03.494
a potem czy istnieje ustalone[br]tłumaczenie w języku docelowym,

0:03:03.520,0:03:06.416
czy musimy stworzyć je sami.

0:03:06.996,0:03:10.373
I chciałbym podzielić się[br]takim doświadczeniem...

0:03:10.698,0:03:14.140
Zdarzyło się to, kiedy pracowałem[br]nad korektą polskiego przekładu

0:03:14.156,0:03:17.724
napisów do prelekcji Janny[br]Levin o dźwięku wszechświata

0:03:17.749,0:03:19.318
autorstwa Kingi Skorupskiej.

0:03:19.334,0:03:23.755
Przykład wykorzystuję[br]za pozwoleniem tłumaczki.

0:03:24.562,0:03:29.475
W pewnym momencie Janna Levin[br]używa określenia "dust lanes",

0:03:29.500,0:03:34.459
które po polsku zostało[br]przełożone jako "ścieżki pyłu",

0:03:34.484,0:03:38.768
co stanowi dosłowny przekład[br]angielskiego "dust lanes".

0:03:38.840,0:03:43.721
Ponieważ Janna Levin używa w prelekcji[br]słownictwa specjalistycznego,

0:03:43.746,0:03:48.607
nie byłem pewien, czy można[br]tłumaczyć to wyrażenie dosłownie.

0:03:49.126,0:03:55.104
Musiałem dowiedzieć się, czy "dust[br]lane" to rzeczywiście termin.

0:03:56.089,0:03:58.509
Zacząłem od wyszukania[br]wyrażenia "'dust lane' galaxy".

0:03:58.534,0:04:04.928
Cudzysłów pozwala szukać[br]tekstu w dokładnie takiej formie.

0:04:05.715,0:04:10.341
Znalazłem artykuł w angielskiej[br]Wikipedii o galaktyce Sombrero,

0:04:10.365,0:04:15.338
w którym terminu "dust lane"[br]użyto w takim samym znaczeniu.

0:04:15.723,0:04:19.853
To udowodniło, że "dust lane"[br]funkcjonuje w angielskim jako termin.

0:04:19.882,0:04:24.191
Teraz musiałem poszukać[br]tłumaczenia polskiego.

0:04:24.500,0:04:30.498
Zacząłem od polskiego artykułu[br]o galaktyce Sombrero,

0:04:30.657,0:04:34.234
który zawierał następujące zdanie:

0:04:34.388,0:04:39.734
"jest częściowo przesłonięta pasem[br](torusem) nieświecącej materii".

0:04:40.485,0:04:46.984
"Torus" wydawał się odpowiednio[br]dobrym odpowiednikiem "dust lane",

0:04:47.009,0:04:50.573
ale nie miałem pewności, czy to[br]słowo użyte jedynie w tym artykule,

0:04:50.598,0:04:53.676
czy uznany w języku polskim termin.

0:04:54.160,0:04:58.576
Żeby zbadać tę kwestię,[br]znowu posłużyłem się Google,

0:04:58.744,0:05:03.251
tym razem wyszukując wyrażenia[br]"torus galaktyka."

0:05:03.744,0:05:08.154
Znalazłem ten artykuł[br]o galaktyce Seyferta,

0:05:08.718,0:05:13.678
a w nim następujące zdanie:

0:05:13.703,0:05:18.926
la la la, "otoczeniu aktywnego[br]jądra (tzw. torus pyłowy)".

0:05:19.434,0:05:20.505
I już!

0:05:20.974,0:05:24.807
Myślałem, że już się udało[br]i znalazłem tłumaczenie:

0:05:24.832,0:05:30.321
"dust lane" to po[br]polsku "torus pyłowy".

0:05:31.020,0:05:35.527
Ale uświadomiłem sobie,[br]że te określenia się różnią.

0:05:35.552,0:05:39.598
"Lane", czyli ścieżka,[br]jest zwykle prosta,

0:05:39.622,0:05:42.145
chociaż może być też okręgiem,

0:05:42.171,0:05:46.016
natomiast "torus" jest zawsze kolisty.

0:05:46.294,0:05:50.912
Dlatego musiałem dowiedzieć się,[br]czy określenie "dust lane"

0:05:50.937,0:05:55.315
jest rzeczywiście używane[br]w odniesieniu do czegoś okrągłego,

0:05:55.340,0:05:58.069
tak jak jest w przypadku[br]słowa "torus".

0:06:00.007,0:06:03.911
Znowu udałem się do Google[br]i wyszukałem "'dust lane' galaxy",

0:06:03.936,0:06:05.872
ale tym razem wśród[br]wyników graficznych.

0:06:05.897,0:06:09.498
Znalazłem tak jednak tylko[br]ładne zdjęcia galaktyk

0:06:09.523,0:06:13.411
czyli nic, co rozwiązałoby[br]moje wątpliwości.

0:06:14.126,0:06:18.775
Wtedy wyszukałem wyrażenia[br]"'straight|long' dust lane'",

0:06:18.791,0:06:23.203
w którym pionowa kreska[br]odpowiada operatorowi "OR" (lub).

0:06:24.572,0:06:29.294
"Straight, long" bo kółek raczej[br]nie nazywamy "prostymi" ani "długimi".

0:06:29.874,0:06:34.552
W ten sposób znalazłem stronę[br]ze zdjęciami galaktych i opisami,

0:06:34.577,0:06:39.139
z których jeden zawierał[br]wyrażenie "long dust lane".

0:06:39.680,0:06:44.855
Jednak porównując[br]pozostałe zdjęcia i opisy,

0:06:44.880,0:06:51.280
stwierdziłem, że wszystkie[br]są bardzo podobne.

0:06:51.305,0:06:56.872
"Dust lane" w tekście odnosiło się[br]do czegoś okrągłego na zdjęciach.

0:06:57.041,0:07:00.662
I tak oto znalazłem termin.

0:07:00.687,0:07:03.408
Tłumaczeniem "dust lane",[br]czyli dosłownie "ścieżka pyłu",

0:07:03.433,0:07:06.423
okazało się być wyrażenie[br]"torus pyłowy".

0:07:08.000,0:07:12.889
Każdy tłumacz zapewne nieustannie[br]przeprowadza takie śledztwa.

0:07:12.914,0:07:15.674
Ale chciałem podzielić się[br]tym doświadczeniem, bo...

0:07:17.945,0:07:23.127
Przechytrzanie tekstu, który[br]próbuje ukryć przede mną termin

0:07:24.270,0:07:30.380
jest dla mnie jednym z najfajniejszych[br]aspektów tłumaczenia.

0:07:30.896,0:07:32.134
Dziękuję.