Return to Video

Elements and Atoms

  • 0:00 - 0:03
    Ne njerezit e kemi ditur per mijera vjet,
  • 0:03 - 0:06
    vetem duke kerkuar ne mjedisin tone perreth,
  • 0:06 - 0:07
    qe egzistojne substanca te ndryshme.
  • 0:07 - 0:10
    Keto substanca te ndryshme , kane tendence te kene veti te ndryshme.
  • 0:10 - 0:12
    Jo vetem qe kane veti te ndryshme,
  • 0:12 - 0:15
    njeri mund te reflektoj driten ne menyre te caktuar, ose nuk mund te reflektoj driten.
  • 0:15 - 0:18
    Ose ka ngjyre te caktuar ose ka temperature te caktuar
  • 0:18 - 0:20
    te jete i legshem, i gazet ose i ngurt.
  • 0:20 - 0:22
    Por ne gjithashtu vezhgojme
  • 0:22 - 0:25
    si ato reagojne me njera-tjetren ne rethana re caktuara
  • 0:25 - 0:28
    dhe ketu jane pamje nga disa nga keto substanca.
  • 0:28 - 0:31
    Ky ketu eshte karbon, dhe kjo eshte ne..ne formen e tij grafit.
  • 0:31 - 0:36
    Ky ketu eshte plumbi, ky ketu eshte ari
  • 0:36 - 0:39
    dhe te gjitha keto qe i kam vizatuar, keto fotografi qe i kam treguar
  • 0:39 - 0:41
    i kam marr te gjitha ne kete webfaqe.
  • 0:41 - 0:45
    Te gjitha keto jane ne forme te ngurte, por ne gjithaashtu dime qe ne ....
  • 0:45 - 0:47
    Duket sikur ka lloje te caktuara te ajrit ne te
  • 0:47 - 0:49
    lloje te ndyshme te grimcave te ajrit,
  • 0:49 - 0:52
    dhe varesisht se qfare lloji te grimcave te ajrit ju jeni duke kerkuar
  • 0:52 - 0:55
    qofte karbon, oksigjen ose azot
  • 0:55 - 0:58
    duket qe ka lloje te ndryshme te vetive.
  • 0:58 - 0:59
    Ose jane disa gjera te tjera qe mund te jene te lengshme
  • 0:59 - 1:02
    ose behen nese e rrite temperaturen mjaftushem ne to
  • 1:02 - 1:05
    Nese e rrite temperuren mjaftuhem ne ari ose plumb
  • 1:05 - 1:07
    mund t'i keni ne gjendje te lenget.
  • 1:07 - 1:10
    Ose nese e djeg kete karboni,
  • 1:10 - 1:12
    ju mund te shendroni ate ne gjendje te gazet
  • 1:12 - 1:13
    mund ta lironi ate ne atmosfere,
  • 1:13 - 1:15
    mund te prishni strukturen e tij.
  • 1:15 - 1:17
    Pra, keto ja gjera te cilat ne ne nje fare menyre
  • 1:17 - 1:21
    qe njerzimi i ka verejtur per mijera vjet.
  • 1:21 - 1:22
    Por kjo te con drejt nje pyetje te natyrshme
  • 1:22 - 1:24
    qe ka qene nje pyetje filozofike dikur
  • 1:24 - 1:26
    por tani ne mund te i pergjigjemi pak me mire
  • 1:26 - 1:31
    dhe pyetja eshte, nese e thyen kete karbon
  • 1:31 - 1:34
    ne pjese te vogla e me te vogla
  • 1:34 - 1:36
    nese ka disa pjese shume te vogla
  • 1:36 - 1:40
    njesi shume te vogla te kesaj substance
  • 1:40 - 1:43
    i ka ende vetite e karbonit ?
  • 1:43 - 1:45
    Dhe nese e keni thyer ende me shume
  • 1:45 - 1:48
    a do ti humb vetite e karbonit ?
  • 1:48 - 1:50
    Dhe pergjigja eshte: i ka.
  • 1:50 - 1:52
    Dhe keshtu vetem per te pasur terminologjine tone
  • 1:52 - 1:56
    ne i quajme keto substanca te ndryshme, keto substanca te pasterta
  • 1:56 - 1:59
    qe kane keto veti specifike ne temperature te caktuar
  • 1:59 - 2:01
    dhe reagojne ne menyre te caktuar
  • 2:01 - 2:05
    ne i quajme ato elemente.
  • 2:05 - 2:09
    Karboni eshte element. Plumbi eshte element. Ari eshte element.
  • 2:09 - 2:10
    Ti mund te thuash qe edhe uji eshte element.
  • 2:10 - 2:14
    Ne histori, njerzit ju jane referuar ujit si element.
  • 2:14 - 2:18
    Por sot ne e dijme qe uji eshte i perbere nga me shume elemente baze.
  • 2:18 - 2:20
    Eshte i perbere nga oksigjeni dhe hidrogjeni.
  • 2:20 - 2:25
    Dhe te gjitha elementet jane te listuara ketu
  • 2:25 - 2:28
    ne sistemin periodik te elementeve.
  • 2:28 - 2:29
    C qendron per karbon
  • 2:29 - 2:30
    -- une po i permendi ato
  • 2:30 - 2:32
    qe jane te lidhura ngusht me nerezimin--
  • 2:32 - 2:36
    por me kohe mesiguri do te familjarizohesh me te gjitha keto.
  • 2:36 - 2:39
    Ky eshte oksigjeni. Ky eshte azoti. Ky eshte silici.
  • 2:39 - 2:43
    Ky --Au eshte ari. Ky eshte plumbi.
  • 2:43 - 2:52
    Dhe njesia me themelore e cilido element eshte atomi.
  • 2:52 - 2:55
    Nese vazhdon te gjurmosh
  • 2:55 - 2:57
    dhe duke fituar pjese me te vogla te tij.
  • 2:57 - 2:59
    Perfundimisht ju do te keni ne atom te karbonit.
  • 2:59 - 3:01
    Beje te njeten gje ketu,
  • 3:01 - 3:03
    dhe ne fund do te keni atomin e arit.
  • 3:03 - 3:04
    Beje te njeten gje edhe ketu,
  • 3:04 - 3:06
    ne fund do te kesh diqka shume te vogel nga kjo
  • 3:06 - 3:08
    -- ne mungese te nje fjale me te pershtatshme-- grimce,
  • 3:08 - 3:09
    te cilen ju do ta quanit atom te plumbit.
  • 3:09 - 3:11
    Dhe nuk mund ta thyesh me tutje
  • 3:11 - 3:14
    dhe prap e quan plumb,
  • 3:14 - 3:17
    dhe ende ka vetit e plumbit.
  • 3:17 - 3:18
    Dhe sa per te ju japur nje ide
  • 3:18 - 3:21
    -- kjo eshte diqka qe une e kam problem ta imagjinoj
  • 3:21 - 3:24
    eshte qe atomet jane jashtezakonisht te vogla.
  • 3:24 - 3:26
    Me te vertete, e paimagjinueshme sa te vogla.
  • 3:26 - 3:28
    Per shembull, karboni.
  • 3:28 - 3:29
    Floket e mija gjithashtu jane te perbera nga karboni.
  • 3:29 - 3:32
    Ne fakt pjesa me e madhe e imja eshte e perbere nga karboni.
  • 3:32 - 3:36
    Ne fakt shumica e gjallesave jane te perbera nga karboni.
  • 3:36 - 3:41
    Dhe nese mer nje fije floku nga une, floku eshte karbon
  • 3:41 - 3:42
    Floket e mija jane kryesisht karbon
  • 3:42 - 3:44
    Kshte qe nese i mer foket mi ketu
  • 3:44 - 3:46
    --floket e mija nuk jane te verdha
  • 3:46 - 3:47
    eshte ne kontrast me te zezen.
  • 3:47 - 3:48
    Floket e mija jane te zeza. Por nese e kisha bere ate,
  • 3:48 - 3:50
    ju nuk do te ishit ne gjendje ta shihnit ne ekran
  • 3:50 - 3:52
    Por nese e merni flokun tim ketu, une do t'ju kisha pyetur
  • 3:52 - 3:55
    sa atome karboni eshte i gjere floku im ?
  • 3:55 - 3:58
    Pra nese merni parasysh jo gjatesine e flokut
  • 3:58 - 4:00
    por gjersine dhe thuani:
  • 4:00 - 4:03
    sa atome te karbonit eshte i gjere floku?
  • 4:03 - 4:07
    Dhe ju mund te supozoni, oh, Sal me ka treguar, eshte shume e vogel,
  • 4:07 - 4:09
    kshtu qe jane mijera atome te karbonit,
  • 4:09 - 4:10
    ose dhjete mije ose njeqind mije
  • 4:10 - 4:12
    dhe une do te thosha, jo!
  • 4:12 - 4:14
    Jane nje milion atome te kabonit.
  • 4:14 - 4:17
    Ose mund te redhitni nje milion atome te karbonit
  • 4:17 - 4:21
    perreth gjeresise mesatare te flokut te njeriut.
  • 4:21 - 4:23
    Dhe kjo padyshim eshte nje vleresim i perafert,
  • 4:23 - 4:24
    nuk eshte saktesisht nje milion,
  • 4:24 - 4:27
    por kjo te ndihmon ta kuptosh sa i vogel eshte atomi.
  • 4:27 - 4:28
    Vetem kepute nje file floku nga koka
  • 4:28 - 4:31
    dhe imagjino te vendosesh nje milion gjera ne te.
  • 4:31 - 4:34
    prane njeri tjetrit ne floke,
  • 4:34 - 4:37
    jo ne gjatesi te flokut por ne gjeresi.
  • 4:37 - 4:39
    eshte edhe me veshtire te shohesh gjeresine e flokut.
  • 4:39 - 4:41
    dhe aty mund te jene nje milion atome te karbonit
Title:
Elements and Atoms
Description:

How elements relate to atoms. The basics of how protons, electrons and neutrons make up an atom.
more » « less
Video Language:
English
Duration:
13:09
Donika Peja edited Albanian subtitles for Elements and Atoms
Donika Peja added a translation

Albanian subtitles

Incomplete

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.