Return to Video

Technical Evolution of Wikipedia - Teknika Evoluo de Vikipedio

  • 0:04 - 0:09
    Teknika evoluo de Vikipedio de Brion Vibber - Eks-teknikestro de Vikipedio
  • 0:09 - 0:12
    Bonan vesperon, ĉiuj.
  • 0:12 - 0:15
    Estas mia plezuro prezenti al vi, Brion Vibber.
  • 0:15 - 0:23
    Dum jaroj li laboris ĉe la Wikimedia Foundation, kiel ĉefa teknikisto.
  • 0:23 - 0:31
    kaj mi tre ĝojas, ke Lu povas veni. Li estas la estro de Esperantoland.org.
  • 0:31 - 0:35
    Mi donas al Brion.
  • 0:35 - 0:52
    Vikipedio: ĉu estas iu, kiu ne konas la Vikipedion?
  • 0:52 - 0:57
    Do, iomete pri la historio de Vikipedio
  • 0:57 - 1:05
    kaj plejparte pri la teknika aspekto de la subteno de multaj lingvoj.
  • 1:05 - 1:14
    Originale kiam la Vikipedio ekstariĝis, ĝi estis nur en la angla lingvo.
  • 1:14 - 1:22
    Nun io kio estas bona kaj simpla pri la angla lingvo estas, ke ĝi ne havas ĉapelitajn literojn.
  • 1:22 - 1:30
    Sed nature, iu grava problemo pri tio estas, ke la usonaj programistoj, kiel mi mem,
  • 1:30 - 1:38
    ne tro bone konas la problemojn pri literoj kaj skribsistemoj de aliaj lingvoj,
  • 1:38 - 1:48
    kaj pro tio, multe da softvaro, programoj kaj retpaĝaroj ne bone traktas lingvojn,
  • 1:48 - 1:54
    krom tiuj de okcidenteŭropo.
  • 1:54 - 1:59
    Multaj interesiĝis pri subteno por aliaj lingvoj,
  • 1:59 - 2:08
    ke ni kunportu la tutan konaron de la homaro al ĉiuj homoj de la mondo.
  • 2:08 - 2:16
    Do, estus bone subteni la aliajn lingvojn, sed ĝi ne bone funkciis originale.
  • 2:16 - 2:22
    Mi starigis multajn retpaĝarojn por Vikipedio en multaj lingvoj,
  • 2:22 - 2:25
    kelkaj dekoj de lingvoj, fakte.
  • 2:25 - 2:33
    Sed multaj el ili tute fuŝis, do ekzemple paĝaro de Vikipedio en la japana lingvo.
  • 2:33 - 2:41
    Nuntempe, tre bone skribeblas. Ĝi havas multegajn literojn.
  • 2:41 - 2:47
    Ĝi bonaspektas kaj oni povas legi, oni povas skribi. Ĉio funkcias bone nun.
  • 2:47 - 2:52
    Sed originale, ĝi aspektis tre simila al tiu.
  • 2:52 - 3:02
    Ĝi estis grava problemo por multaj lingvoj: japana, ĉina, rusa, hebrea ktp.
  • 3:02 - 3:06
    Multaj el ili tute ne funkciis.
  • 3:06 - 3:20
    Kelkfoje eĉ kiel la pola lingvo kreis sian apartan retpaĝaron por ilia vikio,
  • 3:20 - 3:28
    kiu bone subtenis la orienteŭropajn literojn, sed ankoraŭ ne la japanan, la rusan ktp.
  • 3:28 - 3:36
    Je tiu tempo, mi ekkonis la Vikipedion fakte per Esperanto.
  • 3:36 - 3:45
    Mi estis studanto ĉe universitato kaj mi lernis la francan ktp en normala kurso.
  • 3:45 - 3:55
    Sed mi interesiĝis pri aliaj lingvoj, kaj Esperanton mi lernis mem per la Interreto kaj libroj ktp.
  • 3:55 - 4:00
    Per komputilo kaj Interreto, estis tre interesa,
  • 4:00 - 4:08
    kaj Vikipedio en Esperanto ekstariĝis per nia kara Chuck.
  • 4:08 - 4:21
    En tiu tempo, ni ankoraŭ havis la fuŝan litersistemon, do por Esperanto, kiu havas ĉapelitajn literojn.
  • 4:24 - 4:31
    Tiel ĝi havas la ĉapelon super la literoj.
  • 4:31 - 4:40
    Sed, por ke ĝi estu skribebla en la retpaĝo, oni devis skribi per x-sistemo.
  • 4:40 - 4:50
    Do, "cx" ŝanĝas al "ĉ" ktp. Ĝi tre malbelaspektis.
  • 4:50 - 5:07
    Por plibeligi ĝin, kaj kreigi, ke ĝi aspektu ĝuste, kiel ĝi estu, mi aldonis subtenon por la litersistemo unikodo.
  • 5:07 - 5:19
    Unikodo estas sistemo por enkodigi la literojn de ĉiu lingvo en la tuta mondo:
  • 5:19 - 5:28
    de egiptaj hierglifoj ĝis la nuntempaj japana, korea ktp, kaj multaj simboloj
  • 5:28 - 5:35
    en unu sistemo, kiu povas inkluzivi ĉiujn ili.
  • 5:35 - 5:45
    Por ke, ni ne devas havi apartan polan sistemon por orienteŭropo,
  • 5:45 - 5:49
    kaj francan por okcidenteŭropo ktp.
  • 5:49 - 5:58
    Ni povas havi nur unu sistemon, unu programon, unu retpaĝäron por ĉiuj lingvoj.
  • 5:58 - 6:13
    Kun tiu sistemo tutmonda, ĝi estis ekigita en la komputiloj ekde 20 jaroj,
  • 6:13 - 6:23
    sed je 2001, 2002, kiam ni starigis Vikipedion, unikodo ankoraŭ estis "nova" por la reto,
  • 6:23 - 6:30
    do estis malfacile enmeti ĝin en la usonecajn programojn.
  • 6:30 - 6:42
    Necesis iom studi kiel funkcias la sistemo UTF8 por enmeti unikodon en la retpaĝon.
  • 6:42 - 6:53
    Sed, mi povis studi ĝin iom, kaj mi aldonis subtenon por la originala softvaro de Vikipedio.
  • 6:53 - 7:04
    Mi donis al ĝi la konvertilon de la "sx" al la ĝusta "ŝ" ktp.
  • 7:04 - 7:10
    Sed mi trovis, ke ĝi estis ne nur por Esperanto.
  • 7:10 - 7:14
    Ĝi povas funkcii por la aliaj lingvoj ankaŭ.
  • 7:14 - 7:22
    Ekzemple la rusa, la japana, la pola povas funkcii per unikodo.
  • 7:22 - 7:28
    Bedaŭrinde, ĝi estis iomete pli malsimple,
  • 7:28 - 7:41
    por ke je tiu tempo mi ankaŭ ekstarigis novan softvaron de Vikipedio, kiu estis tute malsama ol la originala.
  • 7:41 - 7:48
    Ĝi estis pli bona, sed ĝi ankaŭ ne estis unikodkapabla.
  • 7:48 - 7:57
    Ĝi estis nature kreita de okcidenteŭropano kaj usonanoj,
  • 7:57 - 8:05
    kaj ne bone konas, ke estas aliaj lingvoj krom okcidenteŭropo kaj nordameriko
  • 8:05 - 8:08
    kiu devas havi aliajn literojn.
  • 8:08 - 8:17
    Pro tio necesis efektive krei la unikodkapablon por Vikipedio trifoje.
  • 8:17 - 8:21
    Originale por la Esperanto-Vikipedio.
  • 8:21 - 8:34
    Duafoje ĉe la nova sistemo, kiun origine oni starigis nur per la angla Vikipedio kaj ne bezonis unikodon.
  • 8:34 - 8:44
    Denove kiam ni tre grande ŝanĝegis la softvaron por plirapidigi ĝin,
  • 8:44 - 8:49
    sed poste estis kompleta la trian fojon.
  • 8:49 - 8:59
    Dum la jaro 2002 kaj 2003, ni provis ekstarigi novajn Vikipediojn en multaj lingvoj.
  • 8:59 - 9:13
    Ni reakiris la polan lingvon, kaj povis pli bone kunigi ĝin kun aliaj lingvoj.
  • 9:13 - 9:22
    Ekzemple unu lingvo povas ligi al paĝo pri la sama afero en alia lingvo.
  • 9:22 - 9:29
    Nun kun sama sistemo por ĉio, oni povas tion fari.
  • 9:29 - 9:39
    Pli bone kunmeti la grupojn de la lingvanoj en sia propra lingvo.
  • 9:39 - 9:46
    Simile estis kelkaj aliaj problemoj por la lingvoj en la programo ĉe la reto.
  • 9:46 - 9:54
    Estas iomete problemete, ke la tradiciaj usonaj programistoj
  • 9:54 - 10:06
    kaj ofte eĉ la okcidenteŭropanoj kreis siajn programojn nur en la angla lingvo.
  • 10:06 - 10:16
    Estis iom da problemo kiam iu kiu ne angle kapablas aŭ malbone kapablas
  • 10:16 - 10:21
    aŭ simple volas uzi sistemon en sia propra lingvo.
  • 10:21 - 10:32
    Pro tio ni devis ankaŭ aldoni sistemon por traduki la mesaĝojn el la retpaĝoj,
  • 10:32 - 10:38
    por ke oni povus kompreni ĝin en sia propra lingvo.
  • 10:38 - 10:52
    Ekzemple ni povas ... Artikolo, Diskuto, Historio, Forigi
  • 10:52 - 10:57
    Article, Talk, Edit, History, nur en la angla.
  • 10:57 - 11:01
    Ne estas tre bone, sed ĝenerale oni regas la anglan.
  • 11:01 - 11:23
    Do, ni kreis mapon inter la mesaĝoj kaj iometa priskribeto pri ĉiu mesaĝo.
  • 11:23 - 11:41
    Kiam ni faras ion iom pli granda, estas grandaj mesaĝoj, kaj estas frazoj kaj paragrafoj ktp.
  • 11:41 - 11:46
    Estas iom pli malsimpla ol la simplaj vortoj.
  • 11:46 - 11:54
    Pro tio ni donas efektive iun nomon por ĉiu mesaĝo.
  • 11:54 - 12:10
    En la programo, ĝi ne havas la anglan frazon, ĝi havas nur nomon kiu estas "login-message" aŭ simile.
  • 12:10 - 12:22
    En dosiero kun la mapo por ĉiu individua lingvo, estas la nomo kaj la mesaĝo.
  • 12:22 - 12:26
    La mesaĝo povas esti tradukita en ĉiu lingvo.
  • 12:26 - 12:36
    Similaj sistemoj estas uzataj en multaj programoj en diversaj, precizaj formoj,
  • 12:36 - 12:50
    sed la plej malsama afero pri la sistemo en Vikipedio, estas ke oni povas ankaŭ ŝanĝi tiun mesaĝon.
  • 12:50 - 13:14
    Se mi volas ŝanĝi tiun frazon iomete malsame, por ke mia Vikipedio havu iun normon aŭ regulon
  • 13:14 - 13:24
    kiel oni skribas artikolon aŭ elektas la administristojn ktp.
  • 13:24 - 13:31
    Ĝi povas esti malsama per la sistemo de Vikipedio.
  • 13:31 - 13:36
    Oni povas ... mi ne estas ensalutinta, do mi ne povas ...
  • 13:36 - 13:49
    sed la administrantoj ĉe la retpaĝo povas uzi la vikion por ŝanĝi siajn proprajn mesaĝojn.
  • 13:49 - 13:54
    [Bedaŭrinde tiam mia kamerao ĉesis funkcii.]
Title:
Technical Evolution of Wikipedia - Teknika Evoluo de Vikipedio
Description:

Brion Vibber, previous CTO of Wikimedia, speaks of the early history of Wikipedia and Esperanto's influence on the multilingualism of the project. English subtitles coming soon. This video is under the Creative Commons BY-NC-SA license.

Brion Vibber, eks-teknikestro de Vikimedio, parolas pri la frua historio de Vikipedio kaj la influo de Esperanto pri la multlingveco de la projekto. Ĉi tiu filmeto estas sub la permesilo de Krea Komunaĵo BY-NC-SA.
more » « less
Video Language:
Esperanto
Duration:
13:55

Esperanto subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.