Tim Berners-Lee rreth Web-it të ardhshëm

0:00 - 0:02

Koha fluturon.
0:02 - 0:04

Faktikisht bëhen gati 20 vjetë që kur desha
0:04 - 0:08

të risistemoj rrugën me të cilën ne përdorim informacionin,
0:08 - 0:11

rrugën sipas së cilës ne punojmë tok -- që kur shpika World Wide Web-in.
0:11 - 0:14

Sot, pas 20 vjetësh, në TED,
0:14 - 0:18

dëshiroj të lyp ndihmën tuaj për një risistemim të ri.
0:19 - 0:23

Pra, duke iu kthyer 1989-s,
0:23 - 0:26

shkrojta një memo ku rekomandoja sistemin global të hiperteksteve.
0:26 - 0:29

Askush nuk bëri gjë me të, pak a shumë.
0:29 - 0:33

Por, 18 muaj më vonë -- kështu e kanë risitë --
0:33 - 0:37

shefi im më thotë se mund të merresha me të jashtë programit,
0:37 - 0:39

si një lloj projekti zbavitës,
0:39 - 0:41

sa për të vënë në provë një kompjuter të ri që morëm.
0:41 - 0:44

E kështu më la kohë që të programoja.
0:44 - 0:49

E kështu, sajova se si do të dukej HTML-ja pak a shumë:
0:49 - 0:52

protokollin për hipertekste, HTTP-në
0:52 - 0:55

idenë e URL-ve -- emrat e gjërave
0:55 - 0:57

që fillonin me HTTP.
0:57 - 0:59

Shkrova kodin dhe e botova.
0:59 - 1:01

Pse e bëra?
1:01 - 1:03

Në thelb, nga zhgënjimi.
1:03 - 1:07

Më ishin ngritur nervat -- punoja si inxhinier software-esh
1:07 - 1:09

në këtë laborator të stërmadh, shumë tërheqës,
1:09 - 1:11

me plot njerëz të ardhur nga krejt bota.
1:11 - 1:14

Që kishin prurë me vete lloj-lloj kompjuterash të ndryshëm.
1:14 - 1:17

Që kishin lloj-lloj formatesh të ndryshëm të dhënash.
1:17 - 1:19

Lloj-lloj formatesh, lloj-lloj sistemesh për dokumente.
1:19 - 1:22

Kështu pra, në gjithë atë larmi,
1:22 - 1:24

po të më duhej të konceptoja se si të krijoja diçka
1:24 - 1:26

nga copa prej njërës dhe copa prej tjetrës,
1:26 - 1:30

gjithçka që vëzhgoja, lypte të lidhesha me një makinë të re,
1:30 - 1:32

më duhej të xhiroja një program të ri,
1:32 - 1:37

dhe informacionin që kërkoja do ta gjeja nën një format të ri të dhënash.
1:37 - 1:39

Dhe krejt këto ishin të papërputhshme.
1:39 - 1:41

Të ngrinte vërtet nervat.
1:41 - 1:43

Gjithë ai potencial i bllokuar.
1:43 - 1:46

Në fakt, në krejt këto disqe kish dokumente.
1:46 - 1:49

Ndaj po t'i mendonit krejt ato si
1:49 - 1:54

pjesë të një sistemi të madh virtual dokumentimi në qiell të hapët,
1:54 - 1:56

le të themi në Internet,
1:56 - 1:58

jeta do të ishte shumë e lehtë.
1:58 - 2:02

E pra, pasi të vjen një ide si kjo, të ha përbrenda
2:02 - 2:04

dhe, edhe pse bota nuk e lexon shënimin tuaj --
2:04 - 2:07

në fakt e lexoi, këtë e mësuam pasi vdiq, kopjen e tij.
2:07 - 2:10

Kish shënuar me laps në qoshe, "E turbullt, por nxitëse".
2:10 - 2:12

(Të qeshura)
2:12 - 2:16

Në përgjithësi qe e vështirë -- qe vërtet e zorshme të shpjegoje
2:16 - 2:18

se ç'ishte web-i.
2:18 - 2:20

Është vështirë t'ua shpjegosh njerëzve sot që qe e vështirë atëherë.
2:20 - 2:23

OK, kur filloi TED-i, por deri atëherë nuk kish web
2:23 - 2:26

ndaj gjërat si klikimi nuk kishin të njëjtin kuptim.
2:26 - 2:28

Mund t'i tregoj dikujt një copë hiperteksti,
2:28 - 2:30

një faqe që përmban lidhje,
2:30 - 2:34

dhe klikojmë mbi lidhjen dhe buuum -- do të dalë një tjetër faqe hipertekst.
2:34 - 2:36

Jo kushedi çë.
2:36 - 2:39

Dihet që këtë e kishim parë -- hiperteksti përdorej në CD-ROM-e.
2:39 - 2:42

Vështirësia qe t'i bëje ata ta përfytyronin:
2:42 - 2:46

pra, përfytyroni që lidhja mund të shpinte
2:46 - 2:48

praktikisht te çfarëdo dokumenti që mund të sillnit në mendje.
2:49 - 2:53

Ky qe pra hopi që qe shumë i vështirë për t'u bërë nga njerëzit.
2:53 - 2:55

Por ja që disa ia dolën.
2:55 - 2:58

Po, qe e vështirë të shpjegohej, por lindi një lëvizje në bazë.
2:59 - 3:03

Dhe kjo qe çka e bëri më tepër zbavitëse.
3:03 - 3:05

Kjo qe gjëja më ngazëlluese,
3:05 - 3:07

jo teknologjia, jo ç'bënë njerëzit me të,
3:07 - 3:09

por vetë bashkësia, fryma e krejt këtyre njerëzve
3:09 - 3:11

që u bënë tok, përmes email-esh.
3:11 - 3:13

Kështu qe atëherë.
3:13 - 3:16

E dini çfarë? Qe zbavitëse, por kështu është sërish pikërisht tani, pak a shumë.
3:16 - 3:18

I kërkova gjithkujt, pak a shumë, të vinin nën këtë gjë dokumentet e tyre --
3:18 - 3:21

U thashë, "A mund t'i vendosni dokumentet tuaj në këtë gjënë e rrjetit?"
3:21 - 3:24

Dhe ashtu bëtë.
3:24 - 3:25

Faleminderit.
3:25 - 3:27

Qe kënaqësi, apo jo?
3:27 - 3:29

Dua të them që qe goxha interesante
3:29 - 3:31

ngaqë pamë se gjërat që ndodhin me rrjetin
3:31 - 3:33

na lanë vërtet pa frymë.
3:33 - 3:35

Na doli shumë më thellë se sa mund ta përfytyronin në fillim
3:35 - 3:37

kur sajuam site-in e vockël web fillestar
3:37 - 3:39

me të cilin ia filluam.
3:39 - 3:42

Tani dua që të vendosni të dhënat tuaja në web.
3:42 - 3:46

Del se ka ende një potencial të stërmadh të bllokuar.
3:46 - 3:48

Të ngre nervat fakti që ende
3:48 - 3:52

nuk kemi të dhëna në web si të dhëna.
3:52 - 3:54

Ç'doni të thoni me të dhëna? Ku është ndryshimi -- dokumente, të dhëna?
3:54 - 3:57

Dokumentet i lexoni, kështu?
3:57 - 4:00

Pak a shumë, i lexoni, mund të ndiqni lidhjet në to, dhe kaq është.
4:00 - 4:02

Të dhënat -- me një kompjuter mund të bëni gjithë llojet e gjërave.
4:02 - 4:08

Kush ka qenë këtu ose e ka parë fjalën e Hans Rosling-ut?
4:08 - 4:12

Një nga më të mirët -- po, e kanë parë plot vetë --
4:12 - 4:14

një nga fjalët më të mira në TED Talks.
4:14 - 4:16

Hansi realizoi këtë paraqitje
4:16 - 4:21

në të cilën tregonte, për vende të ndryshme, me ngjyra të ndryshme --
4:21 - 4:24

në njërin bosht tregonte shkallët e të ardhurave
4:24 - 4:27

dhe në tjetrin vdekshmërinë foshnjore, dhe kjo në progres kohor.
4:27 - 4:31

Pra, ai i mori këto të dhëna dhe krijoi një paraqitje
4:31 - 4:34

që shkundi mjaft mite që kanë njerëzit
4:34 - 4:38

mbi anët ekonomike në vendet në zhvillim.
4:38 - 4:40

Krijoi një diapozitiv paksa si ky.
4:40 - 4:42

Që i kish nën të krejt të dhënat
4:42 - 4:45

OK, të dhënat janë ngjyrë kafe, në kutiza, dhe të mërzitshme,
4:45 - 4:47

kështu i mendojmë të dhënat, apo jo?
4:47 - 4:50

Ngaqë të dhënat nuk mund t'i përdorni në vetvete
4:50 - 4:54

Por në fakt, të dhënat drejtojnë një pjesë shumë të madhe nga çka ngjet në jetën tonë
4:54 - 4:57

dhe kjo ndodh ngaqë dikush i merr këto të dhëna dhe bën diçka me to.
4:57 - 4:59

Në rastin tonë, Hansi grumbulloi të dhëna
4:59 - 5:04

që i pat gjetur prej krejt llojeve të site-eve web të Kombeve të Bashkuara.
5:04 - 5:06

I grumbulloi,
5:06 - 5:09

i ndërthuri në diçka më interesante se sa copat origjinale
5:09 - 5:14

dhe ia furnizoi këtij programi,
5:14 - 5:16

që mendoj se e ka krijuar i biri, fillimisht,
5:16 - 5:19

dhe prodhoi këtë paraqitje të mrekullueshme.
5:19 - 5:21

Dhe Hansi nënvizoi një ide
5:21 - 5:25

duke thënë, "Dëgjoni, pasja e shumë të dhënave është vërtet shumë e rëndësishme."
5:25 - 5:28

Dhe u gëzova kur e pashë në mbrëmjen e djeshme
5:28 - 5:32

duke thënë, me forcë, "Pasja e shumë të dhënave është vërtet shumë e rëndësishme."
5:32 - 5:34

Kështu që dua ta shpini mendjen
5:34 - 5:38

jo thjesht te dy copa të dhënash të lidhura mes tyre, apo gjashtë siç bëri ai,
5:38 - 5:43

por të mendoni mbi një botë ku gjithkush ka vënë të dhëna në web
5:43 - 5:45

që kështu, praktikisht gjithçka që mund të përfytyroni, të gjendet në web.
5:45 - 5:47

Dhe t'i quani këto mandej të dhëna të lidhura.
5:47 - 5:49

Teknologjia është të dhëna të lidhura, dhe kjo është tejet e thjeshtë.
5:49 - 5:53

Nëse doni të vendosni diçka në web ka tre rregulla:
5:53 - 5:56

gjëja e parë janë ata emrat me HTTP --
5:56 - 5:58

ato gjërat që fillojnë me "http:" --
5:58 - 6:02

i përdorim jo më thjesht për dokumente,
6:02 - 6:04

i përdorim për gjërat mbi të cilat flasin dokumentet.
6:04 - 6:06

I përdorim për njerëz, i përdorim për vende,
6:06 - 6:10

i përdorim për produktet tuaja, i përdorim për veprimtari.
6:10 - 6:14

Krejt gjërat e konceptueshme kanë tani emra që fillojnë me HTTP.
6:14 - 6:19

Rregulli i dytë, po qe se marr një nga këta emra HTTP dhe kërkoj rreth tij
6:19 - 6:21

pra përdor rrjetin për të, duke prurë të dhëna
6:21 - 6:23

përmes përdorimit të protokollit HTTP në web,
6:23 - 6:26

do të marr si përgjigje disa të dhëna në një format standard
6:26 - 6:31

që janë pak a shumë të dobishme, e që dikush mund të dojë të dijë
6:31 - 6:33

rreth asaj gjëje, rreth asaj veprimtarie.
6:33 - 6:35

Kush qe në veprimtari? Çfarëdo gjëje rreth atij personi,
6:35 - 6:37

ku ka lindur, ç'gjëra i pëlqejnë.
6:37 - 6:39

Pra rregulli i dytë është që siguroj të dhëna të rëndësishme.
6:39 - 6:43

Rregulli i tretë është që kur i siguroj ato të dhëna
6:43 - 6:46

s'bëhet fjalë për gjatësinë dhe peshën, apo se ku ka lindur dikush,
6:46 - 6:48

aty ka marrëdhënie.
6:48 - 6:50

Të dhënat përmbajnë marrëdhënie.
6:50 - 6:52

Interesante, të dhënat përmbajnë marrëdhënie.
6:52 - 6:56

Ky person ka lindur në Berlin, Berlini bie në Gjermani.
6:56 - 6:59

Dhe kur ka marrëdhënie, kurdo që shprehet një marrëdhënie,
6:59 - 7:02

gjësë tjetër që lidhet aty
7:02 - 7:06

ka një nga këta emrat që fillojnë me HTTP.
7:06 - 7:08

Kështu që mund të vazhdoj e të kërkoj për këtë gjënë.
7:08 - 7:11

Pra kërkoj mbi një person -- mund të kërkoj për vendin ku ka lindur
7:11 - 7:14

Mund të kërkoj për zonën ku gjendet, qytetin ku gjendet,
7:14 - 7:17

popullsinë e tij, e me radhë.
7:17 - 7:19

Pra mund të shfletoj rreth tij.
7:19 - 7:21

Kjo është pra, vërtet.
7:21 - 7:23

Kjo do me thënë të dhëna të lidhura.
7:23 - 7:26

Para ca vitesh shkrova artikullin me titull "Të dhëna të Lidhura"
7:26 - 7:30

dhe pak pas kësaj, zuri fill.
7:30 - 7:34

Ideja e të dhënave të lidhura është që kemi shumë, kemi plot
7:34 - 7:36

nga ato kutitë që kish Hansi,
7:36 - 7:38

prej nga mbijnë plot, shumë, shumë fare gjëra.
7:38 - 7:41

Jo thjesht krejt një grup bimësh të tjera.
7:41 - 7:43

Jo thjesht një rrënjë që ushqen një bimë,
7:43 - 7:46

por për secilën nga këto bimë, çfarëdo qoftë --
7:46 - 7:49

një paraqitje, një analizë, dikush kërkon rregullsira te të dhënat --
7:49 - 7:52

ulen e vëzhgojnë krejt të dhënat
7:52 - 7:54

për t'i lidhur bashkë,
7:54 - 7:56

Dhe gjëja vërtet e rëndësishme me të dhënat
7:56 - 7:58

është që sa më shumë gjëra lidhni tok, aq më të fuqishme janë.
7:58 - 8:00

Pra, të dhëna të lidhura.
8:00 - 8:02

Memja zuri të përhapej.
8:02 - 8:06

Dhe, pa humbur kohë, Chris Bizer i Freie Universitat-it në Berlin
8:06 - 8:08

që qe ndër të parët në krijim gjërasht interesentea,
8:08 - 8:10

vuri re se Wikipedia --
8:10 - 8:13

e njihni Wikipedia-n, enciklopedinë online
8:13 - 8:15

me plot dokumente interesante brenda.
8:15 - 8:19

Pra, në këto dokumente, ka katrorë të veckël, kutiza të vogla.
8:19 - 8:22

Dhe në shumicën e këtyre kutizave me informacion, ka të dhëna.
8:22 - 8:26

Kështu që ai shkroi një program për t'i marrë këto të dhëna nga Wikipedia,
8:26 - 8:28

dhe për t'i vendosur në një grumbull të dhënash të lidhura
8:28 - 8:31

në web, që e quajti dbpedia.
8:31 - 8:35

Dbpedia në këtë paraqitje tregohet nga reja blu në mes
8:35 - 8:37

dhe po të kërkoni lidhur me Berlinin,
8:37 - 8:39

do të shihni që ka re të tjera me të dhëna
8:39 - 8:42

të cilat edhe këto përmbajnë gjëra rreth Berlinit, dhe janë të lidhura tok.
8:42 - 8:45

Pra po të merrni nga dbpedia të dhëna rreth Berlinit,
8:45 - 8:47

do të përfundoni me marrjen edhe të këtyre të dhënave.
8:47 - 8:50

Dhe më e bukura është që gjithë kjo ka filluar të rritet.
8:50 - 8:52

Pra kemi sërish të bëjmë me gjëra masive nga baza, OK?
8:52 - 8:55

Le të mendojmë pak mbi të dhënat.
8:55 - 8:58

Të dhënat jepen në plot formate të ndryshëm
8:58 - 9:01

Sillni në mend larminë e web-it. Është vërtet e rëndësishme
9:01 - 9:04

që web-i ju lejon të vendosni në të gjithfarësoj të dhënash.
9:04 - 9:06

Kështu ndodh edhe me të dhënat. Unë mund t'ju flas mbi lloj-lloj të dhënash.
9:07 - 9:11

Mund të flasim mbi të dhëna qeveritare, të dhënat e ndërmarrjeve janë vërtet të rëndësishme,
9:11 - 9:14

ka të dhëna shkencore, ka të dhëna personale,
9:14 - 9:16

ka të dhëna mbi motin, ka të dhëna mbi veprimtari,
9:16 - 9:20

ka të dhëna mbi biseda, ka lajme dhe lloj-lloj gjërash.
9:20 - 9:23

Do të përmend vetëm pak prej tyre
9:23 - 9:25

që të keni një ide mbi larminë e tyre,
9:25 - 9:29

që të kuptoni edhe për ç'potencial të bllokuar flitet.
9:29 - 9:31

Le të fillojmë me të dhënat qeveritare.
9:31 - 9:33

Barack Obama tha në një fjalim,
9:33 - 9:38

që ai -- të dhënat e qeverisë amerikane do të mund të kiheshin përmes Internetit
9:38 - 9:40

në formate të përdorshëm.
9:40 - 9:42

Dhe shpresoj që do t'i vendosin si të dhëna të lidhura.
9:42 - 9:44

Kjo është e rëndësishme. Pse është e rëndësishme?
9:44 - 9:47

Jo thjesht për tejdukshmëri, po, tejdukshmëria në qeverisje është e rëndësishme,
9:47 - 9:50

por të dhënat -- këto janë të dhëna nga krejt ministritë qeveritare
9:50 - 9:55

Mendoni se sa të dhëna ka mbi mënyrën se si jetohet në Amerikë.
9:55 - 9:57

Faktikisht janë të dobishme. Kanë vlerë.
9:57 - 9:59

Mund t'i përdor për shoqërinë time.
9:59 - 10:01

Fëmijët mund t'i përdorin për detyrat e shtëpisë.
10:01 - 10:04

Pra po flasim për ta bërë botën të funksionojë më mirë
10:04 - 10:06

duke i bërë këto të dhëna të passhme.
10:06 - 10:10

Në fakt po të jeni ju përgjegjësi -- nëse dini ca të dhëna
10:10 - 10:12

në një ministri, shpesh do të shihni që
10:12 - 10:15

këta njerëz, priren shumë të mos i japin ato --
10:15 - 10:18

Hansi e quan shtrëngim i bazave të të dhënave.
10:18 - 10:20

E përqafoni bazën e të dhënave, nuk doni që t'ju ikë
10:20 - 10:22

pa bërë një site të hijshëm web për të.
10:22 - 10:24

Unë do të doja të sugjeroja që më mirë --
10:24 - 10:26

po, bëni një site web të bukur,
10:26 - 10:28

kush jam unë që të them mos bëni site web të hijshëm?
10:28 - 10:31

Bëni një site web të bukur, por së pari
10:31 - 10:34

na jepni të dhënat e paprekura,
10:34 - 10:36

duam të dhënat.
10:36 - 10:38

Duam të dhënat të paprekura.
10:38 - 10:41

OK, tani na duhet të kërkojmë për të dhënat bruto.
10:41 - 10:43

Dhe do t'ju kërkoj që ta vini në zbatim këtë, OK?
10:43 - 10:44

Thoni dot "bruto"?
10:44 - 10:45

Salla: Bruto.
10:45 - 10:46

Tim Berners-Lee: A thoni dot "të dhëna"?
10:46 - 10:47

Salla: Të dhëna.
10:47 - 10:48

TBL: A thoni dot "që sot"?
10:48 - 10:49

Salla: Që sot!
10:49 - 10:51

TBL: Bukur, "të dhëna bruto që sot"!
10:51 - 10:53

Audience: Të dhëna bruto që sot!
10:53 - 10:57

Ushtrohuni me këtë. Është e rëndësishme, sepse nuk ia keni idenë numrit të justifikimeve
10:57 - 10:59

që sajojnë njerëzit për të mos u shqitur prej të dhënave të tyre
10:59 - 11:03

dhe për të mos jua dhënë, edhe pse, si taksapagues, keni paguar për to.
11:03 - 11:05

Dhe ndodh jo vetëm në Amerikë. Kështu është ngado.
11:05 - 11:08

Dhe jo vetëm me qeveritë, sigurisht -- me ndërmarrjet po ashtu.
11:08 - 11:11

Do të përmend edhe pak ide të tjera lidhur me të dhënat.
11:11 - 11:16

Ja ku jemi në TED, dhe jemi gjithë kohës shumë të ndërgjegjshëm
11:16 - 11:21

mbi sfidat e mëdha para shoqërisë njerëzore sot --
11:21 - 11:24

kurimi i kancerit, njohja e trurit për Alchajmerin,
11:24 - 11:27

njohja e ekonomisë për ta bërë disi më të qëndrueshme,
11:27 - 11:29

të kuptuarit se si funksionon bota.
11:29 - 11:31

Njerëzit që do t'i zgjidhin këto -- shkencëtarët --
11:31 - 11:33

kanë në kokë ide gjysmë të formuara,
11:33 - 11:36

përpiqen t'i komunikojnë ato përmes web-it.
11:36 - 11:39

Por shumë nga gjendja e njohjes njerëzore në këtë çast
11:39 - 11:42

gjendet në baza të dhënash, shpesh brenda kompjuterave të tyre,
11:42 - 11:45

dhe në fakt, hëpërhë, jo e ndashme me të tjerët.
11:45 - 11:48

Në fakt, do të prek thjesht vetëm në një zonë --
11:48 - 11:50

nëse vëreni Alchajmerin, për shembull,
11:50 - 11:53

zbulim barnash -- ka një shumicë të tërë të dhënash të lidhura që sapo po dalin
11:53 - 11:55

ngaqë shkencëtarët e kësaj fushe kuptuan
11:55 - 11:58

që kjo është rrugë e bukur për t'i nxjerrë nga hambarët,
11:58 - 12:02

pasi të dhënat për gjenomet i kishin në një bazë të dhënash
12:02 - 12:05

në një ndërtesë, kurse të dhënat për proteinat gjetkë.
12:05 - 12:08

Tashmë, po iu ngjiten fort atyre -- të dhënave të lidhura --
12:08 - 12:11

dhe sot mund të bëjnë atë lloj pyetje që ju ndoshta nuk do ta bënit,
12:11 - 12:13

unë jo -- ata e bëjnë ama.
12:13 - 12:15

Cilat proteina përfshihen në transmetim sinjalesh
12:15 - 12:17

dhe që janë gjithashtu të lidhura me neuronet piramidale?
12:17 - 12:20

Pra, e merrni këtë çikë dhe e hidhni në Google.
12:20 - 12:23

Sigurisht, nuk ka në web faqe me përgjigje për këtë pyetje
12:23 - 12:25

sepse këtë pyetje nuk e ka bërë dikush më parë.
12:25 - 12:27

Shihni që është kërkuar 223000 herë --
12:27 - 12:29

pa përfundime që mund t'i përdorni.
12:29 - 12:32

Kërkuat për të dhëna të lidhura -- të cilat tani po i mbledhin tok --
12:32 - 12:36

32 herë, secila prej të cilave është një proteinë që ka këto veti
12:36 - 12:38

dhe mund ta shihni.
12:38 - 12:41

Aftësia për të qenë në gjendje të bëjë kësi pyetjesh, për një shkencëtar --
12:41 - 12:43

pyetje të cilat prekin disiplina të ndryshme --
12:43 - 12:46

është vërtet një transformim i thellë.
12:46 - 12:48

Është shumë, shumë e rëndësishme.
12:48 - 12:50

Shkencëtarët për çastin janë tërësisht të paqartë --
12:50 - 12:55

fuqia e të dhënave që janë grumbulluar nga të tjerë shkencëtarë është e bllokuar
12:55 - 12:58

dhe na duhet ta zhbllokojmë, që kështu të mund të merremi me këto probleme të mëdha.
12:58 - 13:02

Nëse vazhdoj me këtë avaz, do të mendoni që krejt të dhënat vijnë nga institucione të mëdha
13:02 - 13:05

dhe ju nuk hyni gjëkundi këtu.
13:05 - 13:07

Por kjo nuk është e vërtetë.
13:07 - 13:09

Në fakt, të dhënat prekin jetën tonë.
13:09 - 13:12

Ju thjesht -- hyni në site-in tuaj të lidhjeve shoqërore,
13:12 - 13:14

në të parapëlqyerin tuaj, dhe thoni, "Ky është shok i imi."
13:14 - 13:17

Bing! Marrëdhënie. Të dhëna.
13:17 - 13:20

Thoni, "Kjo foto është për -- tregon këtë person. "
13:20 - 13:23

Bing! Edhe kjo është e dhënë. Të dhëna, të dhëna, të dhëna.
13:23 - 13:25

Çdo herë që bëni diçka në site-in tuaj të lidhjeve shoqërore,
13:25 - 13:29

site-i i lidhjeve shoqërore i merr të dhënat dhe i përdor -- për një qëllim të ri --
13:29 - 13:33

dhe i përdor për t'ua bërë personave të tjerë qëndrimin në site më interesant.
13:33 - 13:35

Por, kur shkoni te një tjetër site me të dhëna të lidhura --
13:35 - 13:38

dhe le të themi që ky tjetri merret me udhëtime,
13:38 - 13:41

dhe thoni, "Dua ta dërgoj këtë foto te krejt presonat e atij grupi,"
13:41 - 13:43

nuk i kapërceni dot gardhet.
13:43 - 13:45

The Economist shkroi një artikull mbi këtë, dhe mjaft vetë shkruan në blogje mbi të --
13:45 - 13:46

zhgënjim shumë i madh.
13:46 - 13:48

Rruga për të shpërthyer hambarët është të kalohet në ndër-veprueshmëri
13:48 - 13:50

mes site-ve të rrjeteve shoqërore.
13:50 - 13:52

Na duhet ta bëjmë këtë me të dhënat e lidhura.
13:52 - 13:55

Një lloj i fundit të dhënash mbi të cilat do të flas, ndoshta më ngazëlluesi.
13:55 - 13:58

Para se të vija këtu, e kërkova vendin në OpenStreetMap
13:58 - 14:00

OpenStreetMap është një hartë, por është edhe një Wiki.
14:00 - 14:03

Zmadhoni këtu dhe ajo gjëja katrore është një teatër -- në të cilin gjendemi tani --
14:03 - 14:05

The Terrace Theater. Nuk kish emër për të.
14:05 - 14:07

Ndaj mund të kaloja nën mënyrën përpunim, të përzgjidhja teatrin,
14:07 - 14:12

të shtoja emrin në fund, dhe ta ruaja.
14:12 - 14:15

Dhe tani nëse shkoni prapë te OpenStreetMap. org,
14:15 - 14:18

dhe gjeni këtë vend, do të shihni se ka një emër për The Terrace Theater.
14:18 - 14:20

Unë e bëra. Unë!
14:20 - 14:22

Unë e bëra te harta. Sapo e bëra!
14:22 - 14:24

Unë e vendosa atje. Ej, e dini çfarë?
14:24 - 14:27

Nëse unë -- asaj harte rruge i duhet që gjithkush të bëjë copëzën e vet
14:27 - 14:30

dhe krijon një burim të pabesueshëm
14:30 - 14:33

sepse gjithkush tjetër bën pjesën e vet.
14:33 - 14:36

Dhe kjo është ajo puna e të dhënave të lidhura.
14:36 - 14:39

Bëhet fjalë për njerëzit që bëjnë secili pjesën e tyre
14:39 - 14:42

për të prodhuar pakëz, dhe kjo përkthehet si lidhje.
14:42 - 14:45

Kështu funksionojnë të dhënat e lidhura.
14:45 - 14:49

Ju bëni pjesën tuaj. Gjithkush tjetër bën të vetën.
14:49 - 14:53

Mund të mos keni vetë shumë të dhëna për t'i vendosur aty
14:53 - 14:56

por dini se ku t'i kërkoni.
14:56 - 14:58

Dhe e kemi praktikuar këtë.
14:58 - 15:02

Pra, të dhëna të lidhura -- gjë e stërmadhe.
15:02 - 15:05

Ju tregova vetëm një numër shumë të vogël gjërash
15:05 - 15:07

Në çdo anë të jetës sonë ka të dhëna,
15:07 - 15:10

në çdo anë të punës dhe të dëfrimit,
15:10 - 15:13

dhe nuk bëhet fjalë thjesht për numrin e vendeve nga vijnë të dhënat,
15:13 - 15:16

puna është te lidhja e tyre tok.
15:16 - 15:19

Dhe kur i lidhni të dhënat me njëra-tjetrën, fitojnë fuqi
15:19 - 15:22

në një mënyrë që nuk ndodh thjesht me web-in, me dokumentet.
15:22 - 15:26

Prej kësaj vjen një fuqi vërtet e madhe.
15:26 - 15:29

Pra, tani jemi në atë fazë
15:29 - 15:33

kur na duhet ta kryejmë këtë -- ne që mendojmë se është ide e shkëlqyer.
15:33 - 15:36

Dhe krejt njerëzit -- dhe mendoj se ka plot njerëz në TED që i bëjnë gjërat ngaqë --
15:36 - 15:38

edhe pse nuk ka kthim të menjëhershëm të investimit
15:38 - 15:41

ngaqë do t'i duket dobia kur gjithkush tjetër të ketë bërë njësoj --
15:41 - 15:45

do ta bëjnë ngaqë janë ai lloj njeriu që i bën gjërat thjesht
15:45 - 15:48

pse do të jenë të dobishme nëse gjithkush tjetër bën njësoj.
15:48 - 15:50

OK, pra quhen të dhëna të lidhura.
15:50 - 15:52

Dua t'i realizoni.
15:52 - 15:54

Dua që t'i kërkoni.
15:54 - 15:56

Dhe mendoj se është një ide që ia vlen të përhapet.
15:56 - 15:57

Faleminderit.
15:57 - 16:00

(Duartrokitje)

Title:: Tim Berners-Lee rreth Web-it të ardhshëm
Speaker:: Tim Berners-Lee
Description:: 20 vjetë më parë, Tim Berners-Lee shpiku World Wide Web-in. Për projektin e tij të ardhshëm, ai po krijon një rrjet për të dhëna të lidhura, të hapura, i cili do të bënte për numrat atë që Web-i bëri për fjalët, fotot, videot: të zhbllokojë të dhënat dhe të ristrukturojë rrugën me të cilën i përdorim.

more » « less
Video Language:: English
Team:: closed TED
Project:: TEDTalks
Duration:: 16:32

Besnik Bleta added a translation

Albanian subtitles

Revisions

Revision 1

Besnik Bleta

Tim Berners-Lee rreth Web-it të ardhshëm

Revisions

Our website uses cookies

Operating cookies (Required)