-
Við mennirnir höfum vitað í þúsundir ára, bara með því að horfa á umhverfi okkar
-
Það eru mismunandi efni. Þessi mismunandi efni.... hafa mismunandi eiginleika.
-
Ekki aðeins hafa þau mismunandi eiginleika; eitt gæti endurkastað ljós á sérstakan hátt, eða ekki endurkastað ljósi.
-
Eða haft sérstakan lit, eða haft sérstakt hitastig; verið vökvi, gas eða í föstu formi.
-
Við höfum tekið eftir að þau tengjast hvort örðu við sérstakar aðstæður.
-
og hér eru myndir af nokkrum efnum. Hérna er Karbon, og það er í föstu formi
-
Þetta hérna er blý; þetta er gull
-
og all sem ég hef teiknað, sem ég sýni myndir af hér, ég fékk þær allar frá þessari vefsíðu þarna
-
Öll þessi efni eru í föstum formi, en við vitum líka að...
-
það eru vissar gerðir af lofti í þeim, þú veist, vissar gerðir af loft eindum,
-
og eftir því hvaða loft eindir þú ert að horfa á
-
hvort það er kolefni, eða súrefni, eða nítur, það lýtur út fyrir að hafa mismunandi gerðir af eiginleikum.
-
Eða, það eru önnur efni sem geta verið vökvi,
-
eða jafnvel ef þú hitar efni upp.
-
Ef þú hitar gull eða blý nógu mikið,
-
gætiru fengið vökva.
-
Eða ef þú --- brennur þetta kolefni,
-
geturu fengið það í gas form,
-
getur þú leyst það út í andrúmsloftið,
-
þú getur brotið það upp.
-
Þetta eru hlutir sem við öll eiginlega
-
sem mannkin höfum orðið vitni að í þúsundir ára.
-
En það leiðir að eðlilegri spurningu
-
sem var áður heimspekileg spurning,
-
en núna getum við svarað henni betur,
-
og sé spurning er, ef þú brýtur niðru þetta kolefni
-
í smærri og smærri hluta,
-
ef það eru einhverjir minnstu hlutar,
-
einhverjir minnstu hlutar þessa efnis
-
sem hafa þó enn eiginleika kolefnis;
-
Og ef þú myndir svo einhvernveginn brjóta það jafnvel lengra,
-
myndir þú missa eiginleika kolefnis?
-
Og svarið er, já.
-
Þannig að til að skilja þetta.
-
við köllum þessi mismunandi efni, þessi hreinu efni
-
sem hafa mismunandi eiginleika við vist hitastig,
-
og bregðast við á vissan hátt,
-
við köllum þau frumefni.
-
Kolefni er frumefni. Blý er frumefni. Gull er frumefni.
-
Þú gætir sagt að vatn sé frumefni.
-
Og í gegnum söguna hefur fólk talið vatn vera frumefni.
-
En núna vitum við að vatn er búið til úr ennþá einfaldari frumefnum.
-
Það er búð til úr súrefni og vetni.
-
Og öll frumefnin okkar eru talin upp hér
-
í frumeindartöflunni.
-
C þýðir kolefni
-
--- Ég ætla bara að fara yfir þessi
-
sem eru mjög tengd okkur mönnunum --
-
en með tímanum muntu eflaust þekkja þau öll.
-
Þetta er sórefni. Þetta er nítur. Þetta er sílikón.
-
Þetta er --- Au er gull. Þetta er blý.
-
Og frumstæasta eining þessa frumeinda er frumeind.
-
Þannig að ef þú myndir leita betur
-
og ef þú myndir taka minni og minni búta af frumefninu.
-
Á endanum myndir þú sjá kolefnis frumeind.
-
Gerum það sama hérna,
-
á endanum myndiru sjá gull frumeind.
-
Ef þú gerðir það sama hér,
-
myndiru á endanum fá þessa litlu
-
-- hef ekki betra orð yfir það -- eind,
-
sem þú myndir kalla blý frumeind.
-
Og þú myndir ekki geta brotið það meira í sundur
-
og ennþá kalla það blý,
-
þannig að það hefði ennþá eiginleika blýs.
-
Bara til að gefa þér hugmynd
-
-- þetta er í raun eitthvað sem ég á erfitt með að ímynda mér --
-
frumeindir eru svo útrúlega littlar.
-
Í alvöru, ótrúlega littlar.
-
Þannig, til dæmis kolefni.
-
Hárið mitt er gert úr kolefni.
-
Í raun er ég að mestu gerður úr kolefni.
-
Í raun flest allt sem er lifandi er gert úr kolefni.
-
Þannig að ef þú tækir hárið mitt. Og hárið mitt er gert úr kolefni.
-
Hárið mitt er að mestu leyti kolefni.
-
Þannig að ef þú tækir hárið mitt hingað
-
-- hárið mitt er ekki gult
-
en það lýtur vel út á miðað við svarta litinn.
-
Hárið mitt er svart, En ef þú gerðir það,
-
myndir þú ekki sjá það á skjánum.
-
En ef þú tækir hárið mitt hingað, Myndi ég spyrja þig
-
hversu þykkta í kolefnisfrumeindum talið er hárið mitt?
-
Þannig að ef þú tækir þverskurð á hárið mitt, ekki lengdina,
-
breiddina af hárinu mínu og segðir:
-
hversu margar kolefnisfrumeindir á þykkt er það?
-
Og þú gætir giskað Sal sagði mér að það sé mjög lítið,
-
þannig að kannski eru þúsund kolefnisfrumeindir þarna,
-
eða tíu þúsund, eða hundrað þúsund,
-
og ég myndi segja, nei!
-
Það eru ein milljón kolefnisfrumeindir.
-
Eða þú gætir tengt saman milljón kolefnisfrumeindir
-
yfir breidd meðal hár mannsekju.
-
Og þetta er auðvitað slumpað,
-
það eru ekki nákvæmlega milljón,
-
en þetta géfur þér færi á að skilja hversu líti frumeind er.
-
Þú veist, taktu hár af höfði þér
-
og ímyndaðu þér að setja milljínir hluta
-
hlið við hlið þvert yfir breidd hársins,
-
ekki lengdina, heldur breiddina á hárinu.
-
Það er meira að segja erfitt að sjá breidd hárs.
-
Og það væru milljón kolefnis frumeindir
-
þvert yfir það.
-
Þetta væri nokkuð sniðugt í sjálfum sér
-
-- við vitum að
-
það er þessi frumstæði byggingarsteinn kolefnis,
-
þessi frumstæða eining allra frumefna.
-
En það sem er ennþá sniðugara en það
-
er að þessar einingar eru tengdar hver örðurm.
-
Kolefnisfrumeind er gerð úr ennþá frumstæðari eindum.
-
Gull frumeind er gerð úr ennþá frumstæðari eindum.
-
Og þau eru útskérð með
-
hvernig þessar frumstæðu eindir raðast upp.
-
Og ef þú myndir breyta
-
fjölda frumstæðra einda.
-
Gætiru breytt eiginleikum þess efnis,
-
hvernig það myndi hegða sér,
-
eða jafnvel breyta frumefninu sjálfu.
-
Og bara til að skilja þetta ögn betur.
-
Við skulum ræða þessar frumeindir betur.
-
Þú ert með róteindina.
-
Og róteindin er í raun það sem segir til um
-
-- fjöldi róteinda í kjarna frumeindar
-
og ég mun tala um kjarnan eftir augnablik --
-
er það sem segir til um hver frumeindin er.
-
Þannig að þetta er sérkenni frumeindar.
-
Þeggar þú lýtur á frumeindatöfluna,
-
þá er hún skrifuð eftir frumeinda tölum,
-
og frumeinda tala er
-
í raun fjöldi róteinda í frumeind.
