Return to Video

Shlomo Benartzi: Te kursejme per te nesermen, neser

  • 0:00 - 0:03
    Une do te flase sot per te kursyer me shume,
  • 0:03 - 0:06
    por jo sot, neser.
  • 0:06 - 0:08
    Une do te flas per Te Kursejme Me Shume Neser.
  • 0:08 - 0:10
    Eshte programi qe Richard Thaler
  • 0:10 - 0:12
    nga Universiteti i Çikagos dhe une
  • 0:12 - 0:15
    qe e kemi shpikur ndoshta 15 vjet me pare.
  • 0:15 - 0:17
    Ky program, nje nje menyre,
  • 0:17 - 0:19
    eshte nje shembull i sjelljes financiare
  • 0:19 - 0:21
    ne steroide --
  • 0:21 - 0:24
    se si ne vertet mundemi te perdorim sjelljen financiare.
  • 0:24 - 0:27
    Tani ju mund te pyesni, cfare eshte sjellje financiare?
  • 0:27 - 0:30
    Le te mendojme rreth asaj se si ne i menaxhojme parate tona.
  • 0:30 - 0:33
    Le te fillojme me garancite hipotekore.
  • 0:33 - 0:35
    Eshte ceshtje e kohes se fundit,
  • 0:35 - 0:37
    te pakten ne Amerike.
  • 0:37 - 0:39
    Shumica e njerezve blejne
  • 0:39 - 0:42
    shtepine me te madhe qe mund te blene,
  • 0:42 - 0:45
    dhe faktikisht pak me te madhe se ajo.
  • 0:45 - 0:48
    Dhe me pas ata i heqin të drejtën mbi pronën e vënë në hipotekë
  • 0:48 - 0:50
    Dhe me pas ata fajesojne bankat
  • 0:50 - 0:53
    qe s'jane te mira duke i dhene atyre hipoteken.
  • 0:53 - 0:55
    Le te mendojme
  • 0:55 - 0:57
    si te menaxhojme riskun --
  • 0:57 - 0:59
    p.sh, duke investuar ne tregun e aksioneve.
  • 0:59 - 1:02
    Dy vjet me pare, tre vjet me pare, rreth pese vjet me perpara,
  • 1:02 - 1:04
    tregjet ishin mire,
  • 1:04 - 1:07
    Ne morem persiper riskun, sigurisht.
  • 1:07 - 1:09
    Tregu aksione pati nje renie
  • 1:09 - 1:11
    dhe ne mendian "Wow.
  • 1:11 - 1:14
    Keto humbje, ata i ndjene, emocionalisht,
  • 1:14 - 1:17
    ndihen shume ndryshe
  • 1:17 - 1:20
    nga cfare ne menduam rreth kesaj
  • 1:20 - 1:22
    kur tregjet po ngriheshin."
  • 1:22 - 1:25
    Keshtu qe ne me sa duhet nuk po benin ndonje pune te padhe
  • 1:25 - 1:27
    kur vjen puna per te marre persiper rrezikun.
  • 1:27 - 1:30
    Sa Iphone keni ?
  • 1:30 - 1:33
    Ndonjeri? Shume mire.
  • 1:33 - 1:36
    Une ve bast qe shumica nga ju
  • 1:36 - 1:39
    siguroni telefonin tuaj --
  • 1:39 - 1:42
    ju pa dyshim blini sigurimin duke pasur nje garanci te zgjatur.
  • 1:42 - 1:44
    Cfare ndodh nese ju humbet telefoni ?
  • 1:44 - 1:46
    N.q.s ju beni kete?
  • 1:46 - 1:48
    Sa nga ju keni femije?
  • 1:48 - 1:50
    Ndonjeri?
  • 1:50 - 1:52
    Mbani duart lart
  • 1:52 - 1:55
    n.q.s keni sihurimin e jetes te mjaftueshem.
  • 1:55 - 1:57
    Uen po shof shume duar qe ulen poshte.
  • 1:57 - 1:59
    Une do te parashikoja,
  • 1:59 - 2:01
    nqs se ti je perfaqesues per shembull,
  • 2:01 - 2:03
    qe me shume se ju
  • 2:03 - 2:06
    sigurojne Iphonet sesa jeten tuaj,
  • 2:06 - 2:08
    madje edhe kur keni femije.
  • 2:08 - 2:11
    Ne nuk po dukemi dhe aq mire kur vjen puna tek siguracioni.
  • 2:11 - 2:15
    Mesatarja Amrikane e nje familje
  • 2:15 - 2:18
    shpenzon 1,000 dollare ne vit
  • 2:18 - 2:20
    per llotari.
  • 2:20 - 2:23
    Dhe e di qe eshte cmenduri.
  • 2:23 - 2:26
    Sa nga shpenzojne mijra dollare ne vit per llotarira?
  • 2:26 - 2:28
    Asnjeri.
  • 2:28 - 2:31
    Kjo na tregon ne qe njerzit jo ne kete ambjent
  • 2:31 - 2:33
    shpenzojne me shume se nje mije
  • 2:33 - 2:36
    per te arritur tek mesatarja e nje mijes.
  • 2:36 - 2:38
    Njerzit me te ardhura te vogla
  • 2:38 - 2:42
    shpenzojne shume me shume se nje mije neper llotarira.
  • 2:42 - 2:44
    Pra ku do te na coje kjo >
  • 2:44 - 2:47
    Ne nuk po bejme ndonjepune te madhe me menaxhimin e lekut.
  • 2:47 - 2:50
    Vendimet financiar eshte me te vertet nje kombinim
  • 2:50 - 2:52
    i psikologjise dhe ekonomikut,
  • 2:52 - 2:54
    te arrish te kuptosh
  • 2:54 - 2:56
    gabimet qe njerzit bejne me parane.
  • 2:56 - 2:58
    Dhe do te qendroj ketu
  • 2:58 - 3:02
    per 12 minuta dhe 53 sekonda qe me kane mbetur
  • 3:02 - 3:04
    dhe te argetohetm me te gjitha menyrat e zgjedhjet
  • 3:04 - 3:06
    per menagimin e parase,
  • 3:06 - 3:09
    dhe ne fund ju do te me pyesni, " Si mund te ndihmojme njerzit?"
  • 3:09 - 3:12
    Dhe kjo eshte me te vertet ajo qe dua te fokusohem sot.
  • 3:12 - 3:14
    Si mund kemi nje kuptim
  • 3:14 - 3:17
    te gabimeve qe njerzit bejne me parane,
  • 3:17 - 3:20
    dhe pastaj te kthejme sjelljet sfiduese
  • 3:20 - 3:22
    ne ate sjellje te zgjidhshme?
  • 3:22 - 3:24
    Dhe une do te flas sot rreth
  • 3:24 - 3:26
    programin Te Kursejme Me Shume Neser.
  • 3:26 - 3:28
    Dua ta drejtoj kete ceshtje
  • 3:28 - 3:30
    tek kursimet.
  • 3:30 - 3:32
    Ne kemi ne monitor
  • 3:32 - 3:34
    nje shembull tipik
  • 3:34 - 3:36
    te 100 Amrikaneve.
  • 3:36 - 3:39
    Dhe ne do te shikojme sjelljen e ketyre kursimeve.
  • 3:39 - 3:41
    E para qe veme re eshte ,
  • 3:41 - 3:43
    qe gjysma e tyre
  • 3:43 - 3:45
    nuk kane te drejte
  • 3:45 - 3:47
    ne nje plan 401(k).
  • 3:47 - 3:50
    Ata nuk mund te kursejne kaq lehte.
  • 3:50 - 3:53
    Ata nuk mund te lene t'ju ikin leket nga rroga
  • 3:53 - 3:55
    tek nje plan 401(k)
  • 3:55 - 3:57
    perpara se ta shohin ate,
  • 3:57 - 3:59
    perpara se ta prekin ate.
  • 3:59 - 4:02
    Po me gysmen tjeter te njerzve qe ngelen?
  • 4:02 - 4:05
    Disa nga ata vendosin te mos kursejne.
  • 4:05 - 4:07
    Ata jane shume pertace.
  • 4:07 - 4:10
    Ata asnjehere nuk do te logohen ne nje uebsait te komplikuar
  • 4:10 - 4:13
    dhe te klikojne 17 here per t'ju bashkuar planit 401(k) .
  • 4:13 - 4:15
    Dhe me pas ata duhet te vendosin se si do ti investojne
  • 4:15 - 4:17
    ne 52 mundesite e tyre,
  • 4:17 - 4:21
    dhe ata kurre nuk e kane degjuar cfare eshte nje depozite tregu.
  • 4:21 - 4:23
    Dhe ata jane te mbingarukuar dhe ata thjesht nuk e bejene kete.
  • 4:23 - 4:28
    Sa njerez i shkojne deri ne fund planit 401(k) ?
  • 4:28 - 4:31
    Nje e treta e Amerikaneve.
  • 4:31 - 4:33
    Dy te tretat nuk kursejne sot .
  • 4:33 - 4:35
    A arrijne te kursejne boll?
  • 4:35 - 4:37
    Merreni me mend
  • 4:37 - 4:39
    kush thote qe ata po kursejne shume pak.
  • 4:39 - 4:41
    Nje nga te 10-tet
  • 4:41 - 4:44
    a jane duke kursyer mjaft.
  • 4:44 - 4:46
    9-te nga 10
  • 4:46 - 4:49
    per me teper kursen permes planin te yre 401(k),
  • 4:49 - 4:52
    vendosin te mos kursejne-- ose nuk vendosin --
  • 4:52 - 4:55
    ose kursejne shume pak.
  • 4:55 - 4:57
    Ne mendojme se kemi nje problem
  • 4:57 - 4:59
    te njerzve qe kursejne shume.
  • 4:59 - 5:01
    Le te shikojme kete.
  • 5:01 - 5:03
    Ne kemi nje person --
  • 5:03 - 5:06
    ok , ne do ta ndajme ate ne gjysem
  • 5:06 - 5:09
    sepse eshte me pak se nje percend.
  • 5:09 - 5:12
    Perafersisht gjysma perqind e Amerikaneve
  • 5:12 - 5:17
    ndjejne qe ata kursejne shume.
  • 5:17 - 5:19
    Cfare do te bejme rreth kesaj ?
  • 5:19 - 5:21
    Kjo eshte vertete aty ku dua te fokusohem.
  • 5:21 - 5:23
    Ne duhet te kutojme
  • 5:23 - 5:25
    perse njerzit nuk po kursejne,
  • 5:25 - 5:27
    dhe pastaj ne fatmirsisht te ndyshojme
  • 5:27 - 5:29
    sjelljen dhe sfidat
  • 5:29 - 5:31
    ne nje zgjidhje te sjellure,
  • 5:31 - 5:34
    dhe me pas te shohim se sa e forte mund te jete.
  • 5:34 - 5:36
    Me lejoni te transferoje per nje sekonde
  • 5:36 - 5:38
    sikurse do te gjenim problemet
  • 5:38 - 5:41
    sfidat, sfidat e sjelljes,
  • 5:41 - 5:43
    keto i ndalojne njerzit te kursejne.
  • 5:43 - 5:47
    Une do te tranferoje dhe te flas rreth bananeve dhe cokollata.
  • 5:47 - 5:50
    Te supzojme se ne bejme nje event tjeter te TED-it javen qe vjen.
  • 5:50 - 5:52
    Dhe gjate pushimit
  • 5:52 - 5:54
    do te kishte ndonje sanduic
  • 5:54 - 5:56
    dhe qe mu d te zgjidhni bananet ose cokollatat.
  • 5:56 - 5:59
    Dhe sa nga ju do te mendonit sikur te kishit bananet
  • 5:59 - 6:01
    gjate ketij eventi hippotetik te TEd-it javen qe vjen?
  • 6:01 - 6:03
    Kush do te gjidhte bananet?
  • 6:03 - 6:05
    E mrekullueshme.
  • 6:05 - 6:07
    Une parashikoj shkencerisht
  • 6:07 - 6:10
    74% nga ju do te zgjidhte bananet.
  • 6:10 - 6:14
    Dhe kjo eshte te pakten ajo qe nje nga studimet e mrekullueshme kane parashikuar.
  • 6:15 - 6:18
    Dhe pastaj te numurojne ditet
  • 6:18 - 6:22
    dhe te shohin cfare njerzit kane mbaruar se ngreni.
  • 6:23 - 6:26
    Te njejtit njerz qe e imagjinuar vehten e tyre
  • 6:26 - 6:28
    duke ngrene banane
  • 6:28 - 6:30
    mbaruan duke ngrene cokollata
  • 6:30 - 6:32
    nje jave me vone.
  • 6:32 - 6:34
    Vet-kontrolli
  • 6:34 - 6:37
    nuk eshte nje problem per te arshmen.
  • 6:37 - 6:39
    Eshte vetem problem tani
  • 6:39 - 6:43
    kur cokollata eshte mbs nesh .
  • 6:43 - 6:46
    Cfare duhet te kete per te bere me kohen dhe kursimet,
  • 6:46 - 6:49
    kjo c'eshtje e plotesimit te menjehershem?
  • 6:49 - 6:53
    Ose disa ekonomiste e quajne ate, paragjykim i tanishem.
  • 6:53 - 6:55
    Ne mendojme rreth kursimeve. Ne e dime qe duhet te kursejme.
  • 6:55 - 6:58
    Ne e dime qe ne do ta bejme ate vitin tjeter, por sot lete te harxhojme.
  • 6:58 - 7:00
    Krishtlindjet jane duke afruar,
  • 7:00 - 7:03
    ne mund shume mire te bleme shume dhurata per kedo qe njohim.
  • 7:03 - 7:07
    keshtu qe kjo c'eshtje e paragykimit tone
  • 7:07 - 7:09
    shkakton tek ne per te menduar per kursimet,
  • 7:09 - 7:11
    dhe perfundon duke i prishur ato
  • 7:11 - 7:13
    Le te flasim tani
  • 7:13 - 7:15
    rreth nje jeter pengese ne sjellje per kusimet
  • 7:15 - 7:17
    duke pasur te beje me nje inertesi.
  • 7:17 - 7:19
    Por perseri, nje deviim i vogel
  • 7:19 - 7:22
    per c'eshtjen e dhurimit te organeve.
  • 7:22 - 7:25
    Nje studim i mrekullueshem duke krakasur vende te ndryshme.
  • 7:25 - 7:28
    Do te shikojme dy qytete te ngjashme,
  • 7:28 - 7:31
    Gjermania dhe Austria.
  • 7:31 - 7:33
    Dhe ne Gjermani,
  • 7:33 - 7:35
    nqs se ti do te dhurosh oraganet e tua --
  • 7:35 - 7:37
    Zoti te falte eshte dicka e keqe
  • 7:37 - 7:39
    do te ndodhi ty --
  • 7:39 - 7:42
    kur mer patenten ose karten e identitetit.,
  • 7:42 - 7:44
    ti kontrollon kutine e kursimeve,
  • 7:44 - 7:46
    "Une dua te dhuroj organet e mia."
  • 7:46 - 7:48
    Jo shume njerez i pleqejne listat.
  • 7:48 - 7:50
    Kerkon perpjekje. te duhet te mendohesh.
  • 7:50 - 7:53
    12 % e bejne kete.
  • 7:53 - 7:56
    Austria, nje shtet fqinj,
  • 7:56 - 7:58
    lehtesisht te ngashem, pak te ndryshem.
  • 7:58 - 8:00
    Kush eshte ndryshimi?
  • 8:00 - 8:02
    e pra, ju prape keni nje zgedhje.
  • 8:02 - 8:04
    Ti do te vendosesh
  • 8:04 - 8:07
    nese do ti dhurosh organet apo jo.
  • 8:07 - 8:09
    Por kur ti merr patenten,
  • 8:09 - 8:11
    ti shenon tel lista
  • 8:11 - 8:15
    nqs ti nuk do qe ti dhurosh organet.
  • 8:15 - 8:17
    Asnjeri nuk i shenon tek lista.
  • 8:17 - 8:19
    Ky eshte nje lloj stermundimi i madh.
  • 8:19 - 8:22
    1% e njerzve e shenojne ate. Te tjeret nuk bejne asgje.
  • 8:22 - 8:24
    Per te mos bere asgje eshte shume e lehte.
  • 8:24 - 8:27
    Jo shume njerzez i shenojne kutite e vogla te mundesive.
  • 8:27 - 8:29
    Cfare jane keto perpjekje
  • 8:29 - 8:31
    per te shptuar jete
  • 8:31 - 8:34
    dhe te kesh disa oragane ne gjendje?
  • 8:34 - 8:36
    Ne Gjermani, 12% e zgjedhin kete gje.
  • 8:36 - 8:39
    12% jane organe te dhuruara.
  • 8:39 - 8:41
    Shume sasi e paket e organeve,
  • 8:41 - 8:43
    Zoti i perjashton, nws te duhet nje.
  • 8:43 - 8:46
    Ne Austri, perseri, asnjeri nuk e shenon tek lista.
  • 8:46 - 8:49
    Prandaj, 99% e njerzve
  • 8:49 - 8:51
    jane organe te dhuruara.
  • 8:51 - 8:53
    Kjo amulli, munges e veprimit.
  • 8:53 - 8:55
    Kush eshte kundravajtja
  • 8:55 - 8:57
    nqs se njerzit bejne dicka,
  • 8:57 - 9:00
    nqs se ata i vonojne, nqs nuk i bejne nje zgjadhje tek lista?
  • 9:00 - 9:02
    Shume e fuqishme.
  • 9:02 - 9:04
    Ne do te flasim
  • 9:04 - 9:08
    rreth asaj qe cfare ndodh nqs se njerzit jane te mbingarkuar dhe te friksuar
  • 9:08 - 9:11
    per te bere zgjedhjet e planit 401(k).
  • 9:11 - 9:14
    Ne do ti bejme ato ne menyre automatike per t'ju bashkuar planit,
  • 9:14 - 9:16
    ose ata do te lihen jashte >
  • 9:16 - 9:19
    Ne disa raste te planit 401(k),
  • 9:19 - 9:21
    nqs njerzit nuk bejne asgje,
  • 9:21 - 9:24
    kjo do te thote qe ata nuk po kursejne per pension,
  • 9:24 - 9:26
    nws se ata nuk e bejne zgjedhjen tek kutia.
  • 9:26 - 9:29
    Dhe te shenonsh tek kutia kerkon perpjekje.
  • 9:29 - 9:32
    Keshtu qe ne folem rreth disa sfida e sjelljes.
  • 9:32 - 9:35
    Edhe njehere para se te kthejme sfidat ne zgjidhje,
  • 9:35 - 9:37
    duke pasur te bejme me majmune dhe molle..
  • 9:37 - 9:39
    Jo, jo, jo, ky eshte nje sudim i vertete
  • 9:39 - 9:43
    dhe ka te beje shume me sjelljen ekonomike.
  • 9:43 - 9:46
    Nje grup majmunesh marrin e molle, ata jane shume te gezuar.
  • 9:46 - 9:48
    Grupi tjeter marrin dy molle, njera i merret.
  • 9:48 - 9:50
    Atyre ju ka mbetur edhe nje.
  • 9:50 - 9:53
    Ata jane me te verte te inatosur.
  • 9:53 - 9:56
    Pse na i morret mollen tone?
  • 9:56 - 9:59
    Ky eshte enocioni i humbjes se mospelqimit.
  • 9:59 - 10:01
    Ne merzitemi kur na humbin gjerat,
  • 10:01 - 10:04
    edhe pse madje nuk ka shume rrezik.
  • 10:04 - 10:07
    Do te uuroje te shkojet te ATM,
  • 10:07 - 10:09
    dhe te terheqesh 100 dollare
  • 10:09 - 10:11
    dhe ve re qe ti ke humbur nje nga keto biletat 20 dollareshe.
  • 10:11 - 10:13
    Eshte shume e dhimbshme,
  • 10:13 - 10:15
    megjithse, nuk do te thote gje.
  • 10:15 - 10:19
    Keto 20 dollaremund te ishin nje dreke e shpejte.
  • 10:19 - 10:23
    Pra ky nocion i mospeqimit
  • 10:23 - 10:26
    duket sikur te shkelmon kur vjen puna edhe per kursimet,
  • 10:26 - 10:28
    sepse njerzit , menderisht
  • 10:28 - 10:31
    dhe emocionalisht dhe intuitivisht
  • 10:31 - 10:33
    forme e kursimit si nje humbje
  • 10:33 - 10:36
    sepse mua me duhet te mos prishe leke.
  • 10:36 - 10:38
    Keshtu qe ne folem rreth
  • 10:38 - 10:40
    te gjitha llojete sfidave te sjelljes
  • 10:40 - 10:44
    qe kane te bjene me kursimit eventualisht.
  • 10:44 - 10:47
    Kurdo qe ti mendon rreth pelqimi te domosdoshem,
  • 10:47 - 10:50
    dhe cokollatat ndryshe babanet,
  • 10:50 - 10:53
    jane te dhimbshme per ti kursyer tani.
  • 10:53 - 10:55
    Eshte me shume nje loje
  • 10:55 - 10:57
    per te prishur leke tani.
  • 10:57 - 11:00
    Ne folem rreth inertesise dhe dhurimit te oraganeve
  • 11:00 - 11:02
    dhe lista per tu plotesuar.
  • 11:02 - 11:04
    Nws se njerzit kane per she mbushur shume lista
  • 11:04 - 11:06
    per tu fuur ne planin(401k),
  • 11:06 - 11:08
    ata do te vazhdojne te mbajne te vonuar
  • 11:08 - 11:10
    dhe te mos bashkohet.
  • 11:10 - 11:12
    Ne fund, ne folem per humbjen e mospelqimit,
  • 11:12 - 11:14
    dhe per majmunet dhe mollet.
  • 11:14 - 11:17
    Nqs se njerzit coptohen menderisht
  • 11:17 - 11:20
    per te kursyer per pensionin si nje humbje,
  • 11:20 - 11:23
    ata nuk do te kursejne per pensionin.
  • 11:23 - 11:25
    Keshtu, qe kemi keto sfida,
  • 11:25 - 11:27
    dhe cfare Richard Thaler dhe une
  • 11:27 - 11:29
    jemi gjithmone te mrekulluar nga --
  • 11:29 - 11:31
    marrja e sjelljes financiare,
  • 11:31 - 11:33
    suke e bere sjelljen financiare mbi steroidet
  • 11:33 - 11:35
    ose sjelljes financiare 2.0
  • 11:35 - 11:37
    ose sjelljes financiare ne veprim --
  • 11:37 - 11:41
    te ktheje sfidat ne zgjdhje.
  • 11:41 - 11:44
    Dhe ne erdhem me nje ne zgjidhje jashtezakonisht te thjeshte
  • 11:44 - 11:48
    e quajtur Kurse Shume, jo sot, Neser.
  • 11:48 - 11:50
    Si do ti zgjidhe sfidat
  • 11:50 - 11:52
    qe ne folem rreth?
  • 11:52 - 11:54
    Nqs mendon rreth problemit
  • 11:54 - 11:56
    te bananeve kunder cokollatave,
  • 11:56 - 11:59
    ne mendojme se do shkojne te hame banane javen qe vjen.
  • 11:59 - 12:02
    Ne mendojme qe do e kursejme para vitin qe vjen.
  • 12:02 - 12:05
    Kurse me shume Neser
  • 12:05 - 12:07
    fton puntoret
  • 12:07 - 12:09
    per te kursyer mndoshta me shume vitin tketer --
  • 12:09 - 12:11
    disa here ne te ardhmen
  • 12:11 - 12:13
    kur ne te imagjinojme vehten tone
  • 12:13 - 12:15
    duke ngrene banane,
  • 12:15 - 12:17
    per te qene vullnetare me shume ne komunitet,
  • 12:17 - 12:21
    duke bere me shume dhe duke bere gjerat e duhura nekete planet.
  • 12:21 - 12:24
    Tani ne githshtu folem rreth kutise ne listen e gjerave
  • 12:24 - 12:27
    dhe veshtiresia eshte per te vepruar.
  • 12:27 - 12:29
    Kurse me shune Neser
  • 12:29 - 12:31
    beje te lehte.
  • 12:31 - 12:33
    eshte si nje atuto pilot.
  • 12:33 - 12:37
    Njehere me thate mua qe donit te kursenit me shume leke ne te ardhmen,
  • 12:37 - 12:39
    ke te themi ne Janar
  • 12:39 - 12:42
    ju do te mund te kurseni ne menyre automatike
  • 12:42 - 12:45
    dhe do t'ju dali nga fatura e planit 401(k)
  • 12:45 - 12:47
    perpara se ta shifni , perpara se ta prekni ate,
  • 12:47 - 12:49
    perpara se te vini te c'eshtja
  • 12:49 - 12:52
    e kenaqsise te menjehershme.
  • 12:52 - 12:55
    Por cfare do te bejme rreth majuneve
  • 12:55 - 12:57
    dhe mospelqimit humbes
  • 12:57 - 12:59
    Janarin qe vjen
  • 12:59 - 13:01
    njerzit mund te kujtojne qe kane kursyer me shume,
  • 13:01 - 13:04
    dhe kane harxhuar me pak , dhe kjo eshte e dhimbshme.
  • 13:05 - 13:07
    E pra, ndoshta nuk duhet te jete Janari.
  • 13:07 - 13:10
    Ndoshta ne duhet ti bejme njerzit qe te kursejne me shume
  • 13:10 - 13:13
    kur ata bejne me shume leke.
  • 13:13 - 13:16
    Menyra , kur ata bejne leke , kur ata marrin nje ngritje rroge,
  • 13:16 - 13:20
    ata nuk mendojne per te ukin shpenzime e tyre.
  • 13:20 - 13:22
    Ata marrin shume pak nga kjo rritjene faturen e shtepise
  • 13:22 - 13:24
    dhe shpenzojne me shume --
  • 13:24 - 13:26
    dhe shpenzojne me shume --
  • 13:26 - 13:28
    merr shume pak nga kjo ngrtje
  • 13:28 - 13:30
    dhe e fusrin tek plani 401(K).
  • 13:30 - 13:32
    Pro ky eshte programi,
  • 13:32 - 13:34
    pa
  • 13:34 - 13:36
    por sic do te shihim me vone,
  • 13:36 - 13:38
    jashtezakonisht i fuqishem.
  • 13:38 - 13:40
    Se pare ne e implementojme ate,
  • 13:40 - 13:42
    Richard Thaler dhe Une,
  • 13:42 - 13:45
    brapa ne 1998.
  • 13:45 - 13:48
    Nje kompany i mesme ne Midewest,
  • 13:48 - 13:50
    me puntore me kollare blu
  • 13:50 - 13:52
    qe perpiqen te paguajne faturat e tyre
  • 13:52 - 13:54
    duke e perseritur na thonin neve
  • 13:54 - 13:57
    qe ata nuk mund te kursejne para menjane.
  • 13:57 - 14:00
    Per te kursyer sot nuk eshte nje opsion.
  • 14:00 - 14:02
    Ne i propozuam ayre per te kursyer
  • 14:02 - 14:05
    tre perqind te pike me shume
  • 14:05 - 14:08
    cdo here qe ata merrin nje ngritje.
  • 14:08 - 14:11
    Dhe ja ku jane reszultatet.
  • 14:11 - 14:13
    Ne jemi duke pare ketu tre dhe nje gjysem periudhe,
  • 14:13 - 14:15
    kater nritje pagesash,
  • 14:15 - 14:17
    njerzit qe perpiqeshin te kursenin,
  • 14:17 - 14:19
    po kursenin 3 perqind te faturave te tyre,
  • 14:19 - 14:21
    tre vjet e gjysem me vone
  • 14:21 - 14:24
    kursenin pothuajse 4 here me shume ,
  • 14:24 - 14:27
    pothuajse 14 perqind.
  • 14:27 - 14:29
    Dhe kemi kaepuce dhe bicikleta
  • 14:29 - 14:31
    dhe disa gjerat ne kete diagram
  • 14:31 - 14:33
    sepse une nuk dua te tregoj tani vetem shifra
  • 14:33 - 14:35
    njehapsire.
  • 14:35 - 14:38
    Une dua, vertete, te mendoj rreth faktit
  • 14:38 - 14:40
    qe kur kusen 4 here me shume
  • 14:40 - 14:42
    eshte nje ndyshim i madh
  • 14:42 - 14:44
    ne menyre e te jetuarit
  • 14:44 - 14:46
    qe njerzit mund te jene ne gjendje per ti marre.
  • 14:46 - 14:48
    Eshte e vertet.
  • 14:48 - 14:51
    Nuk jane vetem numra ne nje cope letre.
  • 14:51 - 14:53
    Ndersa me kursimet tre perqind,
  • 14:53 - 14:55
    njerzit mund te kene atlete te
  • 14:55 - 14:57
    keshtu qe ata mund te ecin,
  • 14:57 - 15:01
    sepse nuk do te jene ne gjendje per te blere ndonje gje jeter,
  • 15:01 - 15:03
    kur ata kursejne 14%
  • 15:03 - 15:06
    ata mund te kene mundesi te kene edhe kepuce kostumi
  • 15:06 - 15:09
    per te ecur dhe per te rejtuar makinen.
  • 15:09 - 15:11
    Ky eshte nje ndryshim i madh.
  • 15:11 - 15:16
    Por tani rreth 60% e kompanive te medhaja
  • 15:16 - 15:19
    aktualisht kane programe te tilla ne kete vend.
  • 15:19 - 15:22
    Ka qene pjese e Aktit Brojtes te Pensionit.
  • 15:22 - 15:24
    Dhe e pa nevojshme per te thene qe Thaleri dhe Une
  • 15:24 - 15:27
    jane te bekuar per te qene pjese e ketij programi
  • 15:27 - 15:29
    dhe te bejme ndryshime.
  • 15:29 - 15:31
    Me lejoni te perfundoj
  • 15:31 - 15:34
    me dy mesazhe te rendesihme.
  • 15:34 - 15:37
    Njera eshte veprimet financiare
  • 15:37 - 15:40
    jane jashtezakonisht te fuqishme.
  • 15:40 - 15:43
    Ky eshte vetem nje shembull.
  • 15:43 - 15:45
    Mesazhi dyte
  • 15:45 - 15:47
    eshte qe ka shume per te bere.
  • 15:47 - 15:50
    Ky eshte tamam maja e ajbergut.
  • 15:50 - 15:53
    Nqs ju mendoni rreth njerzit dhe hipotekat
  • 15:53 - 15:56
    duke blere shtepi e tejpor te mos qene e mundur ti paguash ato,
  • 15:56 - 15:58
    ne na duhet te mendojme rreth tyre.
  • 15:58 - 16:01
    Nqs ju jeni duke menduar rreth njerzve qe marrin shume reziqe
  • 16:01 - 16:04
    dhe qe nuk kuptojne se sa rrezik ata kane marre
  • 16:04 - 16:06
    ose te duke marre pak,
  • 16:06 - 16:08
    ne duhet te mendojme rreth kesaj.
  • 16:08 - 16:11
    Nqs ju mendoni rreth njerzve qe shpenzojne mijra dollare ne vit
  • 16:11 - 16:13
    ne bileta lloratish,
  • 16:13 - 16:15
    ne duhet te mendojem rreth kesaj.
  • 16:15 - 16:17
    Mesatarja aktualisht,
  • 16:17 - 16:19
    rekordi eshte ne Singapore.
  • 16:19 - 16:21
    Mesatarja e nje pronari
  • 16:21 - 16:24
    shpenzon $4,000 nje vite per bitela llotarie.
  • 16:24 - 16:26
    Ne na duhet shume per te bere,
  • 16:26 - 16:28
    shume per te zgjidhur,
  • 16:28 - 16:31
    gjithashtu ne pjesen e pensionit
  • 16:31 - 16:33
    kur vjen puna se c'fare njerzit bejne me parate e tyre
  • 16:33 - 16:35
    mbas pensionit.
  • 16:35 - 16:37
    Nje pyetje e fundit:
  • 16:37 - 16:40
    Sa nga ju ndiheni te rrehatshem
  • 16:40 - 16:42
    se qe nga momenti ju planifikoni per planin e pensionit
  • 16:42 - 16:45
    ju keni nje plan te forte
  • 16:45 - 16:47
    kur ju do te dilni ne pension,
  • 16:47 - 16:50
    kur ju do te shkoni per te kerkuar perfitimete Social Security
  • 16:50 - 16:52
    c'fare lloj jete ju prisni,
  • 16:52 - 16:54
    sa shume shpenzon cdo muaj
  • 16:54 - 16:56
    keshtu qe ju nuk do te nglelni pa leke?
  • 16:56 - 16:59
    Sa nga ju ndiejne qe kane nje plan te forte per te ardhmen
  • 16:59 - 17:03
    kur vjen puna per vendimet e mbas-pensionit.
  • 17:04 - 17:07
    Nje, dy, tre, kater.
  • 17:07 - 17:09
    Me pak se tre perqind
  • 17:09 - 17:11
    e ketij auditori te sofistikuar.
  • 17:11 - 17:14
    Veprimet financiare kane nje rruge te gjate.
  • 17:14 - 17:16
    Ka shume mundesira
  • 17:16 - 17:20
    per ta bere ate te fuqishem perseri dhe perseri dhe perseri.
  • 17:20 - 17:22
    Falemderit.
  • 17:22 - 17:24
    (Duartrokitje )
Title:
Shlomo Benartzi: Te kursejme per te nesermen, neser
Speaker:
Shlomo Benartzi
Description:

Eshte e lehte te imagjinosh per te kursyer para javen qe vjen, por si i behet tani? Ne pergjithesi ne duam t'i shpenzojme ato. Ekonomisti Shlomo Benrtzi thote qe kjo eshte nje nga pengesat me te medha per te kursyer aq sa per pension, dhe pyet: Si do ta shendrrojme kete sfide te sjelljes ne nje zgjidhje te sjelljes?
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
17:24
Etrit Adami added a translation

Albanian subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.