0:00:00.000,0:00:03.000
Une do te flase sot per te kursyer me shume,

0:00:03.000,0:00:06.000
por jo sot, neser.

0:00:06.000,0:00:08.000
Une do te flas per Te Kursejme Me Shume Neser.

0:00:08.000,0:00:10.000
Eshte programi qe Richard Thaler

0:00:10.000,0:00:12.000
nga Universiteti i Çikagos dhe une

0:00:12.000,0:00:15.000
qe e kemi shpikur ndoshta 15 vjet me pare.

0:00:15.000,0:00:17.000
Ky program, nje nje menyre,

0:00:17.000,0:00:19.000
eshte nje shembull i sjelljes financiare

0:00:19.000,0:00:21.000
ne steroide --

0:00:21.000,0:00:24.000
se si ne vertet mundemi te perdorim sjelljen financiare.

0:00:24.000,0:00:27.000
Tani ju mund te pyesni, cfare eshte sjellje financiare?

0:00:27.000,0:00:30.000
Le te mendojme rreth asaj se si ne i menaxhojme parate tona.

0:00:30.000,0:00:33.000
Le te fillojme me garancite hipotekore.

0:00:33.000,0:00:35.000
Eshte ceshtje e kohes se fundit,

0:00:35.000,0:00:37.000
te pakten ne Amerike.

0:00:37.000,0:00:39.000
Shumica e njerezve blejne

0:00:39.000,0:00:42.000
shtepine me te madhe qe mund te blene,

0:00:42.000,0:00:45.000
dhe faktikisht pak me te madhe se ajo.

0:00:45.000,0:00:48.000
Dhe me pas ata i heqin të drejtën mbi pronën e vënë në hipotekë

0:00:48.000,0:00:50.000
Dhe me pas ata fajesojne bankat

0:00:50.000,0:00:53.000
qe s'jane te mira duke i dhene atyre hipoteken.

0:00:53.000,0:00:55.000
Le te mendojme

0:00:55.000,0:00:57.000
si te menaxhojme riskun --

0:00:57.000,0:00:59.000
p.sh, duke investuar ne tregun e aksioneve.

0:00:59.000,0:01:02.000
Dy vjet me pare, tre vjet me pare, rreth pese vjet me perpara,

0:01:02.000,0:01:04.000
tregjet ishin mire,

0:01:04.000,0:01:07.000
Ne morem persiper riskun, sigurisht.

0:01:07.000,0:01:09.000
Tregu aksione pati nje renie

0:01:09.000,0:01:11.000
dhe ne mendian "Wow.

0:01:11.000,0:01:14.000
Keto humbje, ata i ndjene, emocionalisht,

0:01:14.000,0:01:17.000
ndihen shume ndryshe

0:01:17.000,0:01:20.000
nga cfare ne menduam rreth kesaj

0:01:20.000,0:01:22.000
kur tregjet po ngriheshin."

0:01:22.000,0:01:25.000
Keshtu qe ne me sa duhet nuk po benin ndonje pune te padhe

0:01:25.000,0:01:27.000
kur vjen puna per te marre persiper rrezikun.

0:01:27.000,0:01:30.000
Sa Iphone keni ?

0:01:30.000,0:01:33.000
Ndonjeri? Shume mire.

0:01:33.000,0:01:36.000
Une ve bast qe shumica nga ju

0:01:36.000,0:01:39.000
siguroni telefonin tuaj --

0:01:39.000,0:01:42.000
ju pa dyshim blini sigurimin duke pasur nje garanci te zgjatur.

0:01:42.000,0:01:44.000
Cfare ndodh nese ju humbet telefoni ?

0:01:44.000,0:01:46.000
N.q.s ju beni kete?

0:01:46.000,0:01:48.000
Sa nga ju keni femije?

0:01:48.000,0:01:50.000
Ndonjeri?

0:01:50.000,0:01:52.000
Mbani duart lart

0:01:52.000,0:01:55.000
n.q.s keni sihurimin e jetes te mjaftueshem.

0:01:55.000,0:01:57.000
Uen po shof shume duar qe ulen poshte.

0:01:57.000,0:01:59.000
Une do te parashikoja,

0:01:59.000,0:02:01.000
nqs se ti je perfaqesues per shembull,

0:02:01.000,0:02:03.000
qe me shume se ju

0:02:03.000,0:02:06.000
sigurojne Iphonet sesa jeten tuaj,

0:02:06.000,0:02:08.000
madje edhe kur keni femije.

0:02:08.000,0:02:11.000
Ne nuk po dukemi dhe aq mire kur vjen puna tek siguracioni.

0:02:11.000,0:02:15.000
Mesatarja Amrikane e nje familje

0:02:15.000,0:02:18.000
shpenzon 1,000 dollare ne vit

0:02:18.000,0:02:20.000
per llotari.

0:02:20.000,0:02:23.000
Dhe e di qe eshte cmenduri.

0:02:23.000,0:02:26.000
Sa nga shpenzojne mijra dollare ne vit per llotarira?

0:02:26.000,0:02:28.000
Asnjeri.

0:02:28.000,0:02:31.000
Kjo na tregon ne qe njerzit jo ne kete ambjent

0:02:31.000,0:02:33.000
shpenzojne me shume se nje mije

0:02:33.000,0:02:36.000
per te arritur tek mesatarja e nje mijes.

0:02:36.000,0:02:38.000
Njerzit me te ardhura te vogla

0:02:38.000,0:02:42.000
shpenzojne shume me shume se nje mije neper llotarira.

0:02:42.000,0:02:44.000
Pra ku do te na coje kjo >

0:02:44.000,0:02:47.000
Ne nuk po bejme ndonjepune te madhe me menaxhimin e lekut.

0:02:47.000,0:02:50.000
Vendimet financiar eshte me te vertet nje kombinim

0:02:50.000,0:02:52.000
i psikologjise dhe ekonomikut,

0:02:52.000,0:02:54.000
te arrish te kuptosh

0:02:54.000,0:02:56.000
gabimet qe njerzit bejne me parane.

0:02:56.000,0:02:58.000
Dhe do te qendroj ketu

0:02:58.000,0:03:02.000
per 12 minuta dhe 53 sekonda qe me kane mbetur

0:03:02.000,0:03:04.000
dhe te argetohetm me te gjitha menyrat e zgjedhjet

0:03:04.000,0:03:06.000
per menagimin e parase,

0:03:06.000,0:03:09.000
dhe ne fund ju do te me pyesni, " Si mund te ndihmojme njerzit?"

0:03:09.000,0:03:12.000
Dhe kjo eshte me te vertet ajo qe dua te fokusohem sot.

0:03:12.000,0:03:14.000
Si mund kemi nje kuptim

0:03:14.000,0:03:17.000
te gabimeve qe njerzit bejne me parane,

0:03:17.000,0:03:20.000
dhe pastaj te kthejme sjelljet sfiduese

0:03:20.000,0:03:22.000
ne ate sjellje te zgjidhshme?

0:03:22.000,0:03:24.000
Dhe une do te flas sot rreth

0:03:24.000,0:03:26.000
programin Te Kursejme Me Shume Neser.

0:03:26.000,0:03:28.000
Dua ta drejtoj kete ceshtje

0:03:28.000,0:03:30.000
tek kursimet.

0:03:30.000,0:03:32.000
Ne kemi ne monitor

0:03:32.000,0:03:34.000
nje shembull tipik

0:03:34.000,0:03:36.000
te 100 Amrikaneve.

0:03:36.000,0:03:39.000
Dhe ne do te shikojme sjelljen e ketyre kursimeve.

0:03:39.000,0:03:41.000
E para qe veme re eshte ,

0:03:41.000,0:03:43.000
qe gjysma e tyre

0:03:43.000,0:03:45.000
nuk kane te drejte

0:03:45.000,0:03:47.000
ne nje plan 401(k).

0:03:47.000,0:03:50.000
Ata nuk mund te kursejne kaq lehte.

0:03:50.000,0:03:53.000
Ata nuk mund te lene t'ju ikin leket nga rroga

0:03:53.000,0:03:55.000
tek nje plan 401(k)

0:03:55.000,0:03:57.000
perpara se ta shohin ate,

0:03:57.000,0:03:59.000
perpara se ta prekin ate.

0:03:59.000,0:04:02.000
Po me gysmen tjeter te njerzve qe ngelen?

0:04:02.000,0:04:05.000
Disa nga ata vendosin te mos kursejne.

0:04:05.000,0:04:07.000
Ata jane shume pertace.

0:04:07.000,0:04:10.000
Ata asnjehere nuk do te logohen ne nje uebsait te komplikuar

0:04:10.000,0:04:13.000
dhe te klikojne 17 here per t'ju bashkuar planit 401(k) .

0:04:13.000,0:04:15.000
Dhe me pas ata duhet te vendosin se si do ti investojne

0:04:15.000,0:04:17.000
ne 52 mundesite e tyre,

0:04:17.000,0:04:21.000
dhe ata kurre nuk e kane degjuar cfare eshte nje depozite tregu.

0:04:21.000,0:04:23.000
Dhe ata jane te mbingarukuar dhe ata thjesht nuk e bejene kete.

0:04:23.000,0:04:28.000
Sa njerez i shkojne deri ne fund planit 401(k) ?

0:04:28.000,0:04:31.000
Nje e treta e Amerikaneve.

0:04:31.000,0:04:33.000
Dy te tretat nuk kursejne sot .

0:04:33.000,0:04:35.000
A arrijne te kursejne boll?

0:04:35.000,0:04:37.000
Merreni me mend

0:04:37.000,0:04:39.000
kush thote qe ata po kursejne shume pak.

0:04:39.000,0:04:41.000
Nje nga te 10-tet

0:04:41.000,0:04:44.000
a jane duke kursyer mjaft.

0:04:44.000,0:04:46.000
9-te nga 10

0:04:46.000,0:04:49.000
per me teper kursen permes planin te yre 401(k),

0:04:49.000,0:04:52.000
vendosin te mos kursejne-- ose nuk vendosin --

0:04:52.000,0:04:55.000
ose kursejne shume pak.

0:04:55.000,0:04:57.000
Ne mendojme se kemi nje problem

0:04:57.000,0:04:59.000
te njerzve qe kursejne shume.

0:04:59.000,0:05:01.000
Le te shikojme kete.

0:05:01.000,0:05:03.000
Ne kemi nje person --

0:05:03.000,0:05:06.000
ok , ne do ta ndajme ate ne gjysem

0:05:06.000,0:05:09.000
sepse eshte me pak se nje percend.

0:05:09.000,0:05:12.000
Perafersisht gjysma perqind e Amerikaneve

0:05:12.000,0:05:17.000
ndjejne qe ata kursejne shume.

0:05:17.000,0:05:19.000
Cfare do te bejme rreth kesaj ?

0:05:19.000,0:05:21.000
Kjo eshte vertete aty ku dua te fokusohem.

0:05:21.000,0:05:23.000
Ne duhet te kutojme

0:05:23.000,0:05:25.000
perse njerzit nuk po kursejne,

0:05:25.000,0:05:27.000
dhe pastaj ne fatmirsisht te ndyshojme

0:05:27.000,0:05:29.000
sjelljen dhe sfidat

0:05:29.000,0:05:31.000
ne nje zgjidhje te sjellure,

0:05:31.000,0:05:34.000
dhe me pas te shohim se sa e forte mund te jete.

0:05:34.000,0:05:36.000
Me lejoni te transferoje per nje sekonde

0:05:36.000,0:05:38.000
sikurse do te gjenim problemet

0:05:38.000,0:05:41.000
sfidat, sfidat e sjelljes,

0:05:41.000,0:05:43.000
keto i ndalojne njerzit te kursejne.

0:05:43.000,0:05:47.000
Une do te tranferoje dhe te flas rreth bananeve dhe cokollata.

0:05:47.000,0:05:50.000
Te supzojme se ne bejme nje event tjeter te TED-it javen qe vjen.

0:05:50.000,0:05:52.000
Dhe gjate pushimit

0:05:52.000,0:05:54.000
do te kishte ndonje sanduic

0:05:54.000,0:05:56.000
dhe qe mu d te zgjidhni bananet ose cokollatat.

0:05:56.000,0:05:59.000
Dhe sa nga ju do te mendonit sikur te kishit bananet

0:05:59.000,0:06:01.000
gjate ketij eventi hippotetik te TEd-it javen qe vjen?

0:06:01.000,0:06:03.000
Kush do te gjidhte bananet?

0:06:03.000,0:06:05.000
E mrekullueshme.

0:06:05.000,0:06:07.000
Une parashikoj shkencerisht

0:06:07.000,0:06:10.000
74% nga ju do te zgjidhte bananet.

0:06:10.000,0:06:14.000
Dhe kjo eshte te pakten ajo qe nje nga studimet e mrekullueshme kane parashikuar.

0:06:15.000,0:06:18.000
Dhe pastaj te numurojne ditet

0:06:18.000,0:06:22.000
dhe te shohin cfare njerzit kane mbaruar se ngreni.

0:06:23.000,0:06:26.000
Te njejtit njerz qe e imagjinuar vehten e tyre

0:06:26.000,0:06:28.000
duke ngrene banane

0:06:28.000,0:06:30.000
mbaruan duke ngrene cokollata

0:06:30.000,0:06:32.000
nje jave me vone.

0:06:32.000,0:06:34.000
Vet-kontrolli

0:06:34.000,0:06:37.000
nuk eshte nje problem per te arshmen.

0:06:37.000,0:06:39.000
Eshte vetem problem tani

0:06:39.000,0:06:43.000
kur cokollata eshte mbs nesh .

0:06:43.000,0:06:46.000
Cfare duhet te kete per te bere me kohen dhe kursimet,

0:06:46.000,0:06:49.000
kjo c'eshtje e plotesimit te menjehershem?

0:06:49.000,0:06:53.000
Ose disa ekonomiste e quajne ate, paragjykim i tanishem.

0:06:53.000,0:06:55.000
Ne mendojme rreth kursimeve. Ne e dime qe duhet te kursejme.

0:06:55.000,0:06:58.000
Ne e dime qe ne do ta bejme ate vitin tjeter, por sot lete te harxhojme.

0:06:58.000,0:07:00.000
Krishtlindjet jane duke afruar,

0:07:00.000,0:07:03.000
ne mund shume mire te bleme shume dhurata per kedo qe njohim.

0:07:03.000,0:07:07.000
keshtu qe kjo c'eshtje e paragykimit tone

0:07:07.000,0:07:09.000
shkakton tek ne per te menduar per kursimet,

0:07:09.000,0:07:11.000
dhe perfundon duke i prishur ato

0:07:11.000,0:07:13.000
Le te flasim tani

0:07:13.000,0:07:15.000
rreth nje jeter pengese ne sjellje per kusimet

0:07:15.000,0:07:17.000
duke pasur te beje me nje inertesi.

0:07:17.000,0:07:19.000
Por perseri, nje deviim i vogel

0:07:19.000,0:07:22.000
per c'eshtjen e dhurimit te organeve.

0:07:22.000,0:07:25.000
Nje studim i mrekullueshem duke krakasur vende te ndryshme.

0:07:25.000,0:07:28.000
Do te shikojme dy qytete te ngjashme,

0:07:28.000,0:07:31.000
Gjermania dhe Austria.

0:07:31.000,0:07:33.000
Dhe ne Gjermani,

0:07:33.000,0:07:35.000
nqs se ti do te dhurosh oraganet e tua --

0:07:35.000,0:07:37.000
Zoti te falte eshte dicka e keqe

0:07:37.000,0:07:39.000
do te ndodhi ty --

0:07:39.000,0:07:42.000
kur mer patenten ose karten e identitetit.,

0:07:42.000,0:07:44.000
ti kontrollon kutine e kursimeve,

0:07:44.000,0:07:46.000
"Une dua te dhuroj organet e mia."

0:07:46.000,0:07:48.000
Jo shume njerez i pleqejne listat.

0:07:48.000,0:07:50.000
Kerkon perpjekje. te duhet te mendohesh.

0:07:50.000,0:07:53.000
12 % e bejne kete.

0:07:53.000,0:07:56.000
Austria, nje shtet fqinj,

0:07:56.000,0:07:58.000
lehtesisht te ngashem, pak te ndryshem.

0:07:58.000,0:08:00.000
Kush eshte ndryshimi?

0:08:00.000,0:08:02.000
e pra, ju prape keni nje zgedhje.

0:08:02.000,0:08:04.000
Ti do te vendosesh

0:08:04.000,0:08:07.000
nese do ti dhurosh organet apo jo.

0:08:07.000,0:08:09.000
Por kur ti merr patenten,

0:08:09.000,0:08:11.000
ti shenon tel lista

0:08:11.000,0:08:15.000
nqs ti nuk do qe ti dhurosh organet.

0:08:15.000,0:08:17.000
Asnjeri nuk i shenon tek lista.

0:08:17.000,0:08:19.000
Ky eshte nje lloj stermundimi i madh.

0:08:19.000,0:08:22.000
1% e njerzve e shenojne ate. Te tjeret nuk bejne asgje.

0:08:22.000,0:08:24.000
Per te mos bere asgje eshte shume e lehte.

0:08:24.000,0:08:27.000
Jo shume njerzez i shenojne kutite e vogla te mundesive.

0:08:27.000,0:08:29.000
Cfare jane keto perpjekje

0:08:29.000,0:08:31.000
per te shptuar jete

0:08:31.000,0:08:34.000
dhe te kesh disa oragane ne gjendje?

0:08:34.000,0:08:36.000
Ne Gjermani, 12% e zgjedhin kete gje.

0:08:36.000,0:08:39.000
12% jane organe te dhuruara.

0:08:39.000,0:08:41.000
Shume sasi e paket e organeve,

0:08:41.000,0:08:43.000
Zoti i perjashton, nws te duhet nje.

0:08:43.000,0:08:46.000
Ne Austri, perseri, asnjeri nuk e shenon tek lista.

0:08:46.000,0:08:49.000
Prandaj, 99% e njerzve

0:08:49.000,0:08:51.000
jane organe te dhuruara.

0:08:51.000,0:08:53.000
Kjo amulli, munges e veprimit.

0:08:53.000,0:08:55.000
Kush eshte kundravajtja

0:08:55.000,0:08:57.000
nqs se njerzit bejne dicka,

0:08:57.000,0:09:00.000
nqs se ata i vonojne, nqs nuk i bejne nje zgjadhje tek lista?

0:09:00.000,0:09:02.000
Shume e fuqishme.

0:09:02.000,0:09:04.000
Ne do te flasim

0:09:04.000,0:09:08.000
rreth asaj qe cfare ndodh nqs se njerzit jane te mbingarkuar dhe te friksuar

0:09:08.000,0:09:11.000
per te bere zgjedhjet e planit 401(k).

0:09:11.000,0:09:14.000
Ne do ti bejme ato ne menyre automatike per t'ju bashkuar planit,

0:09:14.000,0:09:16.000
ose ata do te lihen jashte >

0:09:16.000,0:09:19.000
Ne disa raste te planit 401(k),

0:09:19.000,0:09:21.000
nqs njerzit nuk bejne asgje,

0:09:21.000,0:09:24.000
kjo do te thote qe ata nuk po kursejne per pension,

0:09:24.000,0:09:26.000
nws se ata nuk e bejne zgjedhjen tek kutia.

0:09:26.000,0:09:29.000
Dhe te shenonsh tek kutia kerkon perpjekje.

0:09:29.000,0:09:32.000
Keshtu qe ne folem rreth disa sfida e sjelljes.

0:09:32.000,0:09:35.000
Edhe njehere para se te kthejme sfidat ne zgjidhje,

0:09:35.000,0:09:37.000
duke pasur te bejme me majmune dhe molle..

0:09:37.000,0:09:39.000
Jo, jo, jo, ky eshte nje sudim i vertete

0:09:39.000,0:09:43.000
dhe ka te beje shume me sjelljen ekonomike.

0:09:43.000,0:09:46.000
Nje grup majmunesh marrin e molle, ata jane shume te gezuar.

0:09:46.000,0:09:48.000
Grupi tjeter marrin dy molle, njera i merret.

0:09:48.000,0:09:50.000
Atyre ju ka mbetur edhe nje.

0:09:50.000,0:09:53.000
Ata jane me te verte te inatosur.

0:09:53.000,0:09:56.000
Pse na i morret mollen tone?

0:09:56.000,0:09:59.000
Ky eshte enocioni i humbjes se mospelqimit.

0:09:59.000,0:10:01.000
Ne merzitemi kur na humbin gjerat,

0:10:01.000,0:10:04.000
edhe pse madje nuk ka shume rrezik.

0:10:04.000,0:10:07.000
Do te uuroje te shkojet te ATM,

0:10:07.000,0:10:09.000
dhe te terheqesh 100 dollare

0:10:09.000,0:10:11.000
dhe ve re qe ti ke humbur nje nga keto biletat 20 dollareshe.

0:10:11.000,0:10:13.000
Eshte shume e dhimbshme,

0:10:13.000,0:10:15.000
megjithse, nuk do te thote gje.

0:10:15.000,0:10:19.000
Keto 20 dollaremund te ishin nje dreke e shpejte.

0:10:19.000,0:10:23.000
Pra ky nocion i mospeqimit

0:10:23.000,0:10:26.000
duket sikur te shkelmon kur vjen puna edhe per kursimet,

0:10:26.000,0:10:28.000
sepse njerzit , menderisht

0:10:28.000,0:10:31.000
dhe emocionalisht dhe intuitivisht

0:10:31.000,0:10:33.000
forme e kursimit si nje humbje

0:10:33.000,0:10:36.000
sepse mua me duhet te mos prishe leke.

0:10:36.000,0:10:38.000
Keshtu qe ne folem rreth

0:10:38.000,0:10:40.000
te gjitha llojete sfidave te sjelljes

0:10:40.000,0:10:44.000
qe kane te bjene me kursimit eventualisht.

0:10:44.000,0:10:47.000
Kurdo qe ti mendon rreth pelqimi te domosdoshem,

0:10:47.000,0:10:50.000
dhe cokollatat ndryshe babanet,

0:10:50.000,0:10:53.000
jane te dhimbshme per ti kursyer tani.

0:10:53.000,0:10:55.000
Eshte me shume nje loje

0:10:55.000,0:10:57.000
per te prishur leke tani.

0:10:57.000,0:11:00.000
Ne folem rreth inertesise dhe dhurimit te oraganeve

0:11:00.000,0:11:02.000
dhe lista per tu plotesuar.

0:11:02.000,0:11:04.000
Nws se njerzit kane per she mbushur shume lista

0:11:04.000,0:11:06.000
per tu fuur ne planin(401k),

0:11:06.000,0:11:08.000
ata do te vazhdojne te mbajne te vonuar

0:11:08.000,0:11:10.000
dhe te mos bashkohet.

0:11:10.000,0:11:12.000
Ne fund, ne folem per humbjen e mospelqimit,

0:11:12.000,0:11:14.000
dhe per majmunet dhe mollet.

0:11:14.000,0:11:17.000
Nqs se njerzit coptohen menderisht

0:11:17.000,0:11:20.000
per te kursyer per pensionin si nje humbje,

0:11:20.000,0:11:23.000
ata nuk do te kursejne per pensionin.

0:11:23.000,0:11:25.000
Keshtu, qe kemi keto sfida,

0:11:25.000,0:11:27.000
dhe cfare Richard Thaler dhe une

0:11:27.000,0:11:29.000
jemi gjithmone te mrekulluar nga --

0:11:29.000,0:11:31.000
marrja e sjelljes financiare,

0:11:31.000,0:11:33.000
suke e bere sjelljen financiare mbi steroidet

0:11:33.000,0:11:35.000
ose sjelljes financiare 2.0

0:11:35.000,0:11:37.000
ose sjelljes financiare ne veprim --

0:11:37.000,0:11:41.000
te ktheje sfidat ne zgjdhje.

0:11:41.000,0:11:44.000
Dhe ne erdhem me nje ne zgjidhje jashtezakonisht te thjeshte

0:11:44.000,0:11:48.000
e quajtur Kurse Shume, jo sot, Neser.

0:11:48.000,0:11:50.000
Si do ti zgjidhe sfidat

0:11:50.000,0:11:52.000
qe ne folem rreth?

0:11:52.000,0:11:54.000
Nqs mendon rreth problemit

0:11:54.000,0:11:56.000
te bananeve kunder cokollatave,

0:11:56.000,0:11:59.000
ne mendojme se do shkojne te hame banane javen qe vjen.

0:11:59.000,0:12:02.000
Ne mendojme qe do e kursejme para vitin qe vjen.

0:12:02.000,0:12:05.000
Kurse me shume Neser

0:12:05.000,0:12:07.000
fton puntoret

0:12:07.000,0:12:09.000
per te kursyer mndoshta me shume vitin tketer --

0:12:09.000,0:12:11.000
disa here ne te ardhmen

0:12:11.000,0:12:13.000
kur ne te imagjinojme vehten tone

0:12:13.000,0:12:15.000
duke ngrene banane,

0:12:15.000,0:12:17.000
per te qene vullnetare me shume ne komunitet,

0:12:17.000,0:12:21.000
duke bere me shume dhe duke bere gjerat e duhura nekete planet.

0:12:21.000,0:12:24.000
Tani ne githshtu folem rreth kutise ne listen e gjerave

0:12:24.000,0:12:27.000
dhe veshtiresia eshte per te vepruar.

0:12:27.000,0:12:29.000
Kurse me shune Neser

0:12:29.000,0:12:31.000
beje te lehte.

0:12:31.000,0:12:33.000
eshte si nje atuto pilot.

0:12:33.000,0:12:37.000
Njehere me thate mua qe donit te kursenit me shume leke ne te ardhmen,

0:12:37.000,0:12:39.000
ke te themi ne Janar

0:12:39.000,0:12:42.000
ju do te mund te kurseni ne menyre automatike

0:12:42.000,0:12:45.000
dhe do t'ju dali nga fatura e planit 401(k)

0:12:45.000,0:12:47.000
perpara se ta shifni , perpara se ta prekni ate,

0:12:47.000,0:12:49.000
perpara se te vini te c'eshtja

0:12:49.000,0:12:52.000
e kenaqsise te menjehershme.

0:12:52.000,0:12:55.000
Por cfare do te bejme rreth majuneve

0:12:55.000,0:12:57.000
dhe mospelqimit humbes

0:12:57.000,0:12:59.000
Janarin qe vjen

0:12:59.000,0:13:01.000
njerzit mund te kujtojne qe kane kursyer me shume,

0:13:01.000,0:13:04.000
dhe kane harxhuar me pak , dhe kjo eshte e dhimbshme.

0:13:05.000,0:13:07.000
E pra, ndoshta nuk duhet te jete Janari.

0:13:07.000,0:13:10.000
Ndoshta ne duhet ti bejme njerzit qe te kursejne me shume

0:13:10.000,0:13:13.000
kur ata bejne me shume leke.

0:13:13.000,0:13:16.000
Menyra , kur ata bejne leke , kur ata marrin nje ngritje rroge,

0:13:16.000,0:13:20.000
ata nuk mendojne per te ukin shpenzime e tyre.

0:13:20.000,0:13:22.000
Ata marrin shume pak nga kjo rritjene faturen e shtepise

0:13:22.000,0:13:24.000
dhe shpenzojne me shume --

0:13:24.000,0:13:26.000
dhe shpenzojne me shume --

0:13:26.000,0:13:28.000
merr shume pak nga kjo ngrtje

0:13:28.000,0:13:30.000
dhe e fusrin tek plani 401(K).

0:13:30.000,0:13:32.000
Pro ky eshte programi,

0:13:32.000,0:13:34.000
pa

0:13:34.000,0:13:36.000
por sic do te shihim me vone,

0:13:36.000,0:13:38.000
jashtezakonisht i fuqishem.

0:13:38.000,0:13:40.000
Se pare ne e implementojme ate,

0:13:40.000,0:13:42.000
Richard Thaler dhe Une,

0:13:42.000,0:13:45.000
brapa ne 1998.

0:13:45.000,0:13:48.000
Nje kompany i mesme ne Midewest,

0:13:48.000,0:13:50.000
me puntore me kollare blu

0:13:50.000,0:13:52.000
qe perpiqen te paguajne faturat e tyre

0:13:52.000,0:13:54.000
duke e perseritur na thonin neve

0:13:54.000,0:13:57.000
qe ata nuk mund te kursejne para menjane.

0:13:57.000,0:14:00.000
Per te kursyer sot nuk eshte nje opsion.

0:14:00.000,0:14:02.000
Ne i propozuam ayre per te kursyer

0:14:02.000,0:14:05.000
tre perqind te pike me shume

0:14:05.000,0:14:08.000
cdo here qe ata merrin nje ngritje.

0:14:08.000,0:14:11.000
Dhe ja ku jane reszultatet.

0:14:11.000,0:14:13.000
Ne jemi duke pare ketu tre dhe nje gjysem periudhe,

0:14:13.000,0:14:15.000
kater nritje pagesash,

0:14:15.000,0:14:17.000
njerzit qe perpiqeshin te kursenin,

0:14:17.000,0:14:19.000
po kursenin 3 perqind te faturave te tyre,

0:14:19.000,0:14:21.000
tre vjet e gjysem me vone

0:14:21.000,0:14:24.000
kursenin pothuajse 4 here me shume ,

0:14:24.000,0:14:27.000
pothuajse 14 perqind.

0:14:27.000,0:14:29.000
Dhe kemi kaepuce dhe bicikleta

0:14:29.000,0:14:31.000
dhe disa gjerat ne kete diagram

0:14:31.000,0:14:33.000
sepse une nuk dua te tregoj tani vetem shifra

0:14:33.000,0:14:35.000
njehapsire.

0:14:35.000,0:14:38.000
Une dua, vertete, te mendoj rreth faktit

0:14:38.000,0:14:40.000
qe kur kusen 4 here me shume

0:14:40.000,0:14:42.000
eshte nje ndyshim i madh

0:14:42.000,0:14:44.000
ne menyre e te jetuarit

0:14:44.000,0:14:46.000
qe njerzit mund te jene ne gjendje per ti marre.

0:14:46.000,0:14:48.000
Eshte e vertet.

0:14:48.000,0:14:51.000
Nuk jane vetem numra ne nje cope letre.

0:14:51.000,0:14:53.000
Ndersa me kursimet tre perqind,

0:14:53.000,0:14:55.000
njerzit mund te kene atlete te

0:14:55.000,0:14:57.000
keshtu qe ata mund te ecin,

0:14:57.000,0:15:01.000
sepse nuk do te jene ne gjendje per te blere ndonje gje jeter,

0:15:01.000,0:15:03.000
kur ata kursejne 14%

0:15:03.000,0:15:06.000
ata mund te kene mundesi te kene edhe kepuce kostumi

0:15:06.000,0:15:09.000
per te ecur dhe per te rejtuar makinen.

0:15:09.000,0:15:11.000
Ky eshte nje ndryshim i madh.

0:15:11.000,0:15:16.000
Por tani rreth 60% e kompanive te medhaja

0:15:16.000,0:15:19.000
aktualisht kane programe te tilla ne kete vend.

0:15:19.000,0:15:22.000
Ka qene pjese e Aktit Brojtes te Pensionit.

0:15:22.000,0:15:24.000
Dhe e pa nevojshme per te thene qe Thaleri dhe Une

0:15:24.000,0:15:27.000
jane te bekuar per te qene pjese e ketij programi

0:15:27.000,0:15:29.000
dhe te bejme ndryshime.

0:15:29.000,0:15:31.000
Me lejoni te perfundoj

0:15:31.000,0:15:34.000
me dy mesazhe te rendesihme.

0:15:34.000,0:15:37.000
Njera eshte veprimet financiare

0:15:37.000,0:15:40.000
jane jashtezakonisht te fuqishme.

0:15:40.000,0:15:43.000
Ky eshte vetem nje shembull.

0:15:43.000,0:15:45.000
Mesazhi dyte

0:15:45.000,0:15:47.000
eshte qe ka shume per te bere.

0:15:47.000,0:15:50.000
Ky eshte tamam maja e ajbergut.

0:15:50.000,0:15:53.000
Nqs ju mendoni rreth njerzit dhe hipotekat

0:15:53.000,0:15:56.000
duke blere shtepi e tejpor te mos qene e mundur ti paguash ato,

0:15:56.000,0:15:58.000
ne na duhet te mendojme rreth tyre.

0:15:58.000,0:16:01.000
Nqs ju jeni duke menduar rreth njerzve qe marrin shume reziqe

0:16:01.000,0:16:04.000
dhe qe nuk kuptojne se sa rrezik ata kane marre

0:16:04.000,0:16:06.000
ose te duke marre pak,

0:16:06.000,0:16:08.000
ne duhet te mendojme rreth kesaj.

0:16:08.000,0:16:11.000
Nqs ju mendoni rreth njerzve qe shpenzojne mijra dollare ne vit

0:16:11.000,0:16:13.000
ne bileta lloratish,

0:16:13.000,0:16:15.000
ne duhet te mendojem rreth kesaj.

0:16:15.000,0:16:17.000
Mesatarja aktualisht,

0:16:17.000,0:16:19.000
rekordi eshte ne Singapore.

0:16:19.000,0:16:21.000
Mesatarja e nje pronari

0:16:21.000,0:16:24.000
shpenzon $4,000 nje vite per bitela llotarie.

0:16:24.000,0:16:26.000
Ne na duhet shume per te bere,

0:16:26.000,0:16:28.000
shume per te zgjidhur,

0:16:28.000,0:16:31.000
gjithashtu ne pjesen e pensionit

0:16:31.000,0:16:33.000
kur vjen puna se c'fare njerzit bejne me parate e tyre

0:16:33.000,0:16:35.000
mbas pensionit.

0:16:35.000,0:16:37.000
Nje pyetje e fundit:

0:16:37.000,0:16:40.000
Sa nga ju ndiheni te rrehatshem

0:16:40.000,0:16:42.000
se qe nga momenti ju planifikoni per planin e pensionit

0:16:42.000,0:16:45.000
ju keni nje plan te forte

0:16:45.000,0:16:47.000
kur ju do te dilni ne pension,

0:16:47.000,0:16:50.000
kur ju do te shkoni per te kerkuar perfitimete Social Security

0:16:50.000,0:16:52.000
c'fare lloj jete ju prisni,

0:16:52.000,0:16:54.000
sa shume shpenzon cdo muaj

0:16:54.000,0:16:56.000
keshtu qe ju nuk do te nglelni pa leke?

0:16:56.000,0:16:59.000
Sa nga ju ndiejne qe kane nje plan te forte per te ardhmen

0:16:59.000,0:17:03.000
kur vjen puna per vendimet e mbas-pensionit.

0:17:04.000,0:17:07.000
Nje, dy, tre, kater.

0:17:07.000,0:17:09.000
Me pak se tre perqind

0:17:09.000,0:17:11.000
e ketij auditori te sofistikuar.

0:17:11.000,0:17:14.000
Veprimet financiare kane nje rruge te gjate.

0:17:14.000,0:17:16.000
Ka shume mundesira

0:17:16.000,0:17:20.000
per ta bere ate te fuqishem perseri dhe perseri dhe perseri.

0:17:20.000,0:17:22.000
Falemderit.

0:17:22.000,0:17:24.000
(Duartrokitje )