Return to Video

TITEL: Krystian Aparta: Hoe we terminologie op het spoor komen

  • 0:00 - 0:04
    Hallo! Mijn naam is Krystian Aparta,
  • 0:04 - 0:07
    en ik zal het hebben over het vertalen van terminologie.
  • 0:08 - 0:10
    Als vertalers weten we allemaal
  • 0:10 - 0:14
    dat vermits één woord vele dingen kan betekenen,
  • 0:14 - 0:16
    we een woord niet zomaar kunnen vertalen.
  • 0:17 - 0:21
    We moeten eerst uitzoeken naar welk concept het verwijst,
  • 0:21 - 0:25
    en vervolgens welke worden voor dat concept bestaan in onze doeltaal.
  • 0:27 - 0:33
    Gewoonlijk volstaat het daartoe om de context te bekijken.
  • 0:33 - 0:36
    Voor een woord als 'mouse' in de eerste zin hier,
  • 0:37 - 0:43
    weten we uit de context dat het gewoon verwijst naar het algemene domein
  • 0:43 - 0:46
    van kennis en ervaring met muizen.
  • 0:46 - 0:51
    In de tweede zin verwijst het naar een meer gespecialiseerd domein
  • 0:51 - 0:53
    van computerapparatuur.
  • 0:53 - 0:56
    Als we een woord als 'mouse' in de eerste zin vertalen,
  • 0:56 - 1:00
    doen we beroep op onze algemene kennis van de taal,
  • 1:00 - 1:05
    en maken we een zogenaamde 'letterlijke' of 'woord-voor-woord'-vertaling.
  • 1:06 - 1:09
    Maar bij een woord als 'muis' in de tweede zin,
  • 1:09 - 1:11
    dat verwijst naar een gespecialiseerd domein,
  • 1:11 - 1:14
    kunnen we niet echt letterlijk vertalen.
  • 1:14 - 1:17
    Eerst moeten we uitzoeken...
  • 1:17 - 1:19
    Als we niets van computers kennen,
  • 1:19 - 1:20
    zouden we wat onderzoek moeten doen
  • 1:20 - 1:25
    om uit te vissen hoe dit apparaat heet in onze taal.
  • 1:25 - 1:27
    Dit is belangrijk,
  • 1:27 - 1:32
    want zelfs als in het Engels één woord beide betekenissen kan hebben,
  • 1:32 - 1:38
    dan kan de specifieke term in een vreemde taal een andere, niet-letterlijke vertaling hebben.
  • 1:39 - 1:43
    In het Japans is 'mouse' in de betekenis van knaagdier 'nezumi',
  • 1:43 - 1:48
    terwijl 'muis' als aanwijsapparaat voor een computer 'mausu' is.
  • 1:48 - 1:51
    Je merkt dat 'mausu' en 'nezumi' volkomen verschillend zijn.
  • 1:52 - 1:58
    Ik zal een woord dat naar een gespecialiseerd domein verwijst, aanduiden als een 'term'.
  • 1:59 - 2:06
    Het is meestal eenvoudig om vast te stellen dat een woord of uitdrukking een term is.
  • 2:06 - 2:09
    Termen hebben vaak een hoofdletter.
  • 2:09 - 2:15
    Deze twee zinnen betekenen iets heel anders,
  • 2:15 - 2:18
    en misschien hebben ze een andere vertaling in jouw taal.
  • 2:18 - 2:22
    Zoals in het Spaans, waar de monumentale betekenis 'la Gran Muralla China' is,
  • 2:22 - 2:25
    en de letterlijke vertaling 'la pared grande',
  • 2:25 - 2:28
    wat gewoon een muur ergens in een huis betekent.
  • 2:28 - 2:35
    Woorden die moeilijk lijken of 'buitenlands klinken' zijn ook vaak termen.
  • 2:35 - 2:39
    Als we een woord als 'velocity' of 'aperture' zien,
  • 2:39 - 2:43
    dan zegt ons buikgevoel dat we het moeten opzoeken.
  • 2:46 - 2:53
    Er zijn nochtans gevallen waar het moeilijk uit te maken is of een woord een term is.
  • 2:53 - 2:58
    We moeten dan eerst uitzoeken of het als term fungeert in het Engels
  • 2:58 - 3:03
    en dan of er een vaste vertaling is in onze doeltaal,
  • 3:04 - 3:06
    dan wel of we onze eigen vertaling moeten maken.
  • 3:07 - 3:10
    Ik zou graag zo'n ervaring willen delen...
  • 3:11 - 3:14
    die zich voordeed bij het nalezen van de Poolse vertaling
  • 3:14 - 3:18
    van de talk van Janna Levin over het geluid van het universum
  • 3:18 - 3:19
    door Kinga Skorupska.
  • 3:19 - 3:24
    Ik gebruik dit voorbeeld met toestemming van de vertaler.
  • 3:25 - 3:29
    Op een bepaald moment gebruikt Janna Levin de term 'dust lanes',
  • 3:30 - 3:34
    die in het Pools werd vertaald als 'ścieżki pyłu',
  • 3:34 - 3:39
    een letterlijke vertaling die neerkomt op 'paden van stof'.
  • 3:39 - 3:44
    Omdat Janna Levin in haar talk veel vaktaal gebruikt,
  • 3:44 - 3:49
    was ik niet helemaal zeker of de letterlijke vertaling zou werken.
  • 3:49 - 3:55
    Ik moest dus te weten komen of 'dust lane' een term is.
  • 3:56 - 3:59
    Ik begon met het googlen van " 'dust lane' galaxy",
  • 3:59 - 4:05
    met aanhalingstekens, om exact deze uitdrukking te zoeken.
  • 4:06 - 4:10
    Ik vond dit lemma in Wikipedia over de Sombreronevel,
  • 4:10 - 4:15
    dat de term 'dust lane' bevatte, met dezelfde betekenis.
  • 4:16 - 4:20
    Dit bevestigde dat 'dust lane' inderdaad een term was in het Engels.
  • 4:20 - 4:24
    Nu moest ik een Poolse vertaling vinden.
  • 4:24 - 4:30
    Het eerste dat ik deed, was het Poolse lemma over de Sombreronevel opzoeken,
  • 4:31 - 4:34
    dat deze zin bevatte, letterlijk vertaald als:
  • 4:34 - 4:40
    "is gedeeltelijk afgesloten door een kring (torus) van niet-luminescente materie".
  • 4:40 - 4:47
    Op dit punt leek 'torus' een goede kandidaat voor 'dust lane' in het Pools,
  • 4:47 - 4:51
    maar ik was er niet zeker van of dit gewoon een woord was dat in dit artikel werd gebruikt,
  • 4:51 - 4:54
    dan wel een gevestigde term in het Pools.
  • 4:54 - 4:59
    Om dat uit te vissen, deed ik nog een zoekopdracht op Google,
  • 4:59 - 5:03
    deze keer in het Pools, naar 'torus galaktyka'.
  • 5:04 - 5:08
    Ik vond dit Wikipedia-lemma over Seyfert-stelsels,
  • 5:09 - 5:14
    met deze zin, letterlijk vertaald als:
  • 5:14 - 5:19
    la la la, "dichtst in de buurt van de actieve kern (gekend als een stoftorus)".
  • 5:19 - 5:21
    Voilà!
  • 5:21 - 5:25
    Ik dacht dat ik er klaar mee was, en dit was mijn vertaling:
  • 5:25 - 5:30
    'dust lane' wordt vertaald als as 'torus pyłowy' of 'stofring' in het Pools.
  • 5:31 - 5:36
    Maar toen bedacht ik dat ze wellicht niet zo gelijkend zijn.
  • 5:36 - 5:40
    Want hoewel een 'lane', die meestal recht is,
  • 5:40 - 5:42
    soms gebruikt kan worden voor iets cirkelvormigs,
  • 5:42 - 5:46
    is een 'torus' altijd cirkelvormig.
  • 5:46 - 5:51
    Ik moest dus uitvissen of de term 'dust lane' in het Engels
  • 5:51 - 5:55
    echt voor iets cirkelvormigs werd gebruikt,
  • 5:55 - 5:58
    wat een 'torus' zou zijn.
  • 6:00 - 6:04
    Ik keerde terug naar Google en zocht naar " 'dust lane' galaxy",
  • 6:04 - 6:06
    maar deze keer zocht ik naar beelden.
  • 6:06 - 6:09
    Het resultaat waren alleen deze mooie beelden van sterrenstelsels,
  • 6:10 - 6:13
    maar niets dat mijn idee bevestigde of ontkrachtte.
  • 6:14 - 6:16
    Vervolgens deed ik nog een opzoeking,
  • 6:16 - 6:19
    naar " 'straight|long' dust lane" -
  • 6:19 - 6:23
    het rechte streepje werkt als 'OF'.
  • 6:25 - 6:29
    Dat is omdat we meestal niet naar cirkels refereren als 'recht' of 'lang'.
  • 6:30 - 6:35
    Dat bracht me naar een pagina met beelden en beschrijvingen van melkwegstelsels,
  • 6:35 - 6:39
    en één van de beschrijvingen bevatte de uitdrukking 'long dust lane'.
  • 6:40 - 6:45
    Maar als ik de beschrijvingen en de beelden vergeleek met andere stelsels op deze pagina,
  • 6:45 - 6:51
    zag ik dat ze allemaal nogal op elkaar leken.
  • 6:51 - 6:57
    'Dust lane' verwees dus toch naar iets cirkelvormigs op al deze beelden.
  • 6:57 - 7:01
    En zie, ik had mijn term.
  • 7:01 - 7:03
    'Dust lane' werd vertaald als 'torus pyłowy',
  • 7:03 - 7:06
    of letterlijk 'stofring' in het Pools.
  • 7:08 - 7:13
    Als vertalers heb je waarschijnlijk voortdurend met dit soort opzoekingen te maken.
  • 7:13 - 7:16
    Maar ik wilde dit verhaal delen, want...
  • 7:18 - 7:23
    slimmer zijn dan een talk die een term voor mij verstopt,
  • 7:24 - 7:30
    is voor mij één van de spannendste onderdelen van het vertaalproces.
Title:
TITEL: Krystian Aparta: Hoe we terminologie op het spoor komen
Description:

A run-through of a presentation given at the Open Translation Project workshop at TEDGlobal. Get the presentation (PPT) at: http://timetravel.net46.net/Krystian_Aparta_terms.ppt
I talk about why it's important to track down terms when translating, based on a term that I found in the Polish translation of Janna Levin's TED Talk entitled "The Sound the Universe Makes." You can watch the talk (and take a look at the translation) at http://www.ted.com/talks/lang/eng/janna_levin_the_sound_the_universe_makes.html

Image credits:

SLIDE 2: mouse (animal) -- Salssa http://www.sxc.hu/photo/985046 mouse (computer) -- Mustafa Kilic http://www.sxc.hu/photo/1279442
SLIDE 3: mouse (animal) -- Bas van de Wiel http://www.sxc.hu/photo/757748 mouse (computer) -- Alen Stojanac http://www.sxc.hu/photo/206809
SLIDE 4: the Great Wall -- Webnut Shen http://www.sxc.hu/photo/777650 the great wall -- Maciej Nitka http://www.latimeria.pl/ni
SLIDE 5: background -- Svilen Milev http://www.sxc.hu/photo/1158788
SLIDE 6, 7: Janna Levin, "The sound the universe makes"
SLIDE 9, 12, 14 -- NASA/ESA/STScI
SLIDE 10: Yassine Mrabet
SLIDE 13: lane -- Library of Congress, LOT 13407, no. 025 torus -- Endolith http://www.endolith.com
SLIDE 16: text and images by Paul J Shulte http://sols.unlv.edu/Schulte/Astronomy/SBb.html
SLIDE 17: background -- Richard Styles http://www.sxc.hu/photo/605324
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED Translator Resources
Duration:
07:39

Dutch subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.