1
00:00:05,837 --> 00:00:07,129
Ostateczna jazda kolejką górską.

2
00:00:07,129 --> 00:00:11,109
Krótka historia paliw kopalnych

3
00:00:12,401 --> 00:00:14,832
Wszystko zaczęło się od Wielkiego Wybuchu...

4
00:00:14,848 --> 00:00:15,455
Chwila...

5
00:00:15,455 --> 00:00:17,300
Nie musimy cofać się tak bardzo.

6
00:00:17,300 --> 00:00:21,272
Ziemia powstała 4,5 miliarda lat temu...

7
00:00:21,272 --> 00:00:22,636
Hm... wciąż za daleko.

8
00:00:22,636 --> 00:00:24,025
Spróbujmy w ten sposób.

9
00:00:24,025 --> 00:00:25,559
Jest średniowiecze.

10
00:00:25,559 --> 00:00:27,703
Mieszkańcom Brytanii wyczerpują się zapasy drewna na opał

11
00:00:27,703 --> 00:00:28,800
zaczynają palić węglem

12
00:00:28,800 --> 00:00:31,085
ale zużywają węgiel pochodzący z powierzchnii

13
00:00:31,085 --> 00:00:32,108
górnicy kopią głęboko

14
00:00:32,108 --> 00:00:34,183
kopalnie węgla zalewa woda

15
00:00:34,183 --> 00:00:37,152
Samuel Newcomen wymyśla napędzany węglem silnik parowy

16
00:00:37,152 --> 00:00:39,770
który wypompowuje wodę aby górnicy mogli dalej kopać

17
00:00:39,770 --> 00:00:42,330
James Watt ulepsza go i znajduje inne zastosowania

18
00:00:42,330 --> 00:00:45,582
Mamy składniki umożliwiające rewolucję przemysłową

19
00:00:45,582 --> 00:00:48,669
Paliwa kopalne i sposób na to by zaprząc je do pracy.

20
00:00:48,669 --> 00:00:50,458
Zrobił się niezły kocioł.

21
00:00:50,458 --> 00:00:52,106
Im głębiej, tym trudniej górnikom wydobywać węgiel.

22
00:00:52,106 --> 00:00:53,685
Szyny ułatwiają im zadanie.

23
00:00:53,685 --> 00:00:56,836
Szyny w połączeniu z silnikiem parowym dają kolej.

24
00:00:56,836 --> 00:00:59,150
Michael Faraday konstruuje pierwszy silnik elektryczny.

25
00:00:59,150 --> 00:01:00,617
Nicola Tesla odkrywa prąd zmienny.

26
00:01:00,663 --> 00:01:03,407
Niedługo po tym przedsiębiorstwa zaczynają

27
00:01:03,407 --> 00:01:05,295
produkować elektryczność spalając węgiel.

28
00:01:05,295 --> 00:01:09,451
Tymczasem Edwin Drake wierci pierwszy szyb naftowy w Pensylwanii

29
00:01:09,451 --> 00:01:13,584
a Karl Daimler konstruuje pierwszy samochód z silnikiem spalinowym

30
00:01:13,584 --> 00:01:16,463
Smoła węglowa i ropa stają się surowcem dla przemysłu chemicznego

31
00:01:16,463 --> 00:01:18,762
oraz do produkcji leków, które przedłużają życie

32
00:01:18,762 --> 00:01:20,513
co oznacza większy wzrost populacji.

33
00:01:20,513 --> 00:01:23,940
Bracia Wright konstruują pierwsze samoloty z silnikami spalinowymi

34
00:01:23,940 --> 00:01:27,121
Fritz Haber i Karl Bosch wytwarzają nawóz sztuczny z paliw kopalnych.

35
00:01:27,121 --> 00:01:28,886
Nawozy i maszyny rolnicze powodują

36
00:01:28,886 --> 00:01:31,868
wzrost produkcji żywności, żywiąc większą ilość ludzi.

37
00:01:31,868 --> 00:01:35,071
I Wojna Światowa jest pierwszym konfliktem zasilanym ropą naftową.

38
00:01:35,071 --> 00:01:36,688
Po niej przychodzi II Wojna Światowa

39
00:01:36,688 --> 00:01:38,778
a wraz z nią kierowane pociski i bomby atomowe

40
00:01:38,778 --> 00:01:40,675
W międzyczasie ma miejsce Wielki Kryzys

41
00:01:40,675 --> 00:01:42,486
po części spowodowany przez nadprodukcję.

42
00:01:42,486 --> 00:01:45,976
Popyt nie nadążał za zmechanizowaną produkcją.

43
00:01:45,976 --> 00:01:48,623
Szefownie agencji reklamowych wymyślili konsumeryzm

44
00:01:48,623 --> 00:01:50,707
po to by upchnąć gdzieś całą tę nadprodukcję.

45
00:01:50,707 --> 00:01:53,778
Lata 50-te. Agencje reklamowe używają telewizji,

46
00:01:53,778 --> 00:01:56,286
po to by znaleźć kolejne pokolenia konsumentów.

47
00:01:56,286 --> 00:01:58,468
W latach 70-tych ma miejsce kryzys naftowy.

48
00:01:58,468 --> 00:02:00,015
Ludzie zaczynają zdawać sobie sprawę z tego

49
00:02:00,015 --> 00:02:02,485
jak bardzo zależni są od ropy.

50
00:02:02,485 --> 00:02:06,061
W czasie kryzysu energetycznego powstaje ruch ochrony środowiska.

51
00:02:06,061 --> 00:02:09,514
Ale cena ropy spada i wszyscy zapominają o kolejkach na stacjach benzynowych.

52
00:02:09,514 --> 00:02:11,123
Ma miejsce ostateczna rozgrywka pomiędzy

53
00:02:11,123 --> 00:02:12,533
gospodarką rynkową i centralnie planowaną.

54
00:02:12,533 --> 00:02:13,654
Gospodarka rynkowa wygrywa.

55
00:02:13,654 --> 00:02:15,489
Żegnaj złe Imperium Sowieckie.

56
00:02:15,489 --> 00:02:18,855
Politycy stwierdzają, że rynek jest dobry na wszystko.

57
00:02:18,855 --> 00:02:20,318
Pojawiają się komputery osobiste.

58
00:02:20,318 --> 00:02:22,733
Globalizacja rusza z kopyta kiedy rynek zauważa,

59
00:02:22,733 --> 00:02:24,776
że siła robocza jest tańsza w Chinach.

60
00:02:24,776 --> 00:02:28,468
Nagle każdy ma komórkę ale światowa produkcja ropy hamuje.

61
00:02:28,468 --> 00:02:31,069
Chiny spalają połowę światowej produkcji węgla

62
00:02:31,069 --> 00:02:32,648
wytwarzając produkty na eksport.

63
00:02:32,648 --> 00:02:33,716
Ale skąd Chińczycy wezmą

64
00:02:33,716 --> 00:02:36,572
więcej ropy i węgla aby zasilić wzrost gospodarczy?

65
00:02:36,572 --> 00:02:38,546
Wszędzie problemy środowiskowe.

66
00:02:38,546 --> 00:02:41,146
Rosnący poziom dwutlenku węgla powoduje rekordowe upały.

67
00:02:41,146 --> 00:02:43,677
Coraz częściej zdarzają się powodzie i susze a oceany stają się kwaśne.

68
00:02:43,677 --> 00:02:45,001
Rolnictwo przemysłowe powoduje erozję

69
00:02:45,001 --> 00:02:47,973
25 miliardów ton gleby rocznie.

70
00:02:47,973 --> 00:02:49,970
Stare lasy znikają.

71
00:02:49,970 --> 00:02:52,989
Tempo wymierania gatunków jest tysiące razy szybciej niż normalnie.

72
00:02:52,989 --> 00:02:53,728
Coraz mniej wody słodkiej

73
00:02:53,728 --> 00:02:55,078
i jest ona zanieczyszczona.

74
00:02:55,078 --> 00:02:57,354
Kompanie naftowe wiercą w pełnym morzu,

75
00:02:57,354 --> 00:02:59,351
ponieważ łatwa ropa się skończyła.

76
00:02:59,351 --> 00:03:03,763
Platforma naftowa eksploduje, zanieczyszczając Zatokę Meksykańską.

77
00:03:03,763 --> 00:03:05,853
Produkcja przenosi się do krajów zanieczyszczających środowisko

78
00:03:05,853 --> 00:03:07,060
gdzie siła robocza jest tania

79
00:03:07,060 --> 00:03:08,825
podczas gdy USA stają się kasynem,

80
00:03:08,825 --> 00:03:11,797
w którym 40% gospodarki stanowi sektor finansowy.

81
00:03:11,797 --> 00:03:13,817
Ale Wall Street jest zadłużona po uszy

82
00:03:13,817 --> 00:03:15,767
banki bankrutują, bezrobocie rośnie,

83
00:03:15,767 --> 00:03:20,272
kredyt wyparowuje, gospodarka jest na skraju zapaści.

84
00:03:20,272 --> 00:03:21,480
Dobrze... Dzień dzisiejszy.

85
00:03:21,480 --> 00:03:23,894
Zadziwiające jest jak daleko zaszliśmy przez ostatnie dwieście lat.

86
00:03:23,894 --> 00:03:25,636
Tylko przez trzy pokolenia.

87
00:03:25,636 --> 00:03:28,167
Od początku ery przemysłowej do dziś.

88
00:03:28,167 --> 00:03:29,792
Ale dokąd zmierzamy?

89
00:03:29,792 --> 00:03:32,091
Nie możemy podwajać wciąż liczby ludności

90
00:03:32,091 --> 00:03:34,390
Nie możemy dłużej emitować dwutlenku węgla do atmosfery.

91
00:03:34,390 --> 00:03:36,410
Nie możemy dalej niszczyć gleby.

92
00:03:36,410 --> 00:03:38,128
Nie możemy dalej powiększać populacji i konsumpcji

93
00:03:38,128 --> 00:03:42,447
albo opierać naszej gospodarki na wyczerpujących się paliwach kopalnych.

94
00:03:42,447 --> 00:03:46,302
Nie możemy po prostu wydrukować więcej pieniędzy w celu rozwiązania kryzysu zadłużenia.

95
00:03:46,302 --> 00:03:49,970
To była bardzo wesoła przejażdżka ale istnieją granice.

96
00:03:49,970 --> 00:03:53,430
To nie koniec świata ale musimy szybko zrobić cztery rzeczy.

97
00:03:53,430 --> 00:03:56,727
Nauczyć się żyć bez paliw kopalnych.

98
00:03:56,727 --> 00:03:58,585
Przystosować się do końca wzrostu gospodarczego,

99
00:03:58,585 --> 00:04:00,048
takiego, jaki znaliśmy do tej pory.

100
00:04:00,048 --> 00:04:04,901
Wyżywić 7 miliardów ludzi i ustabilizować populację.

101
00:04:04,901 --> 00:04:07,966
Poradzić sobie z naszym dziedzictwem niszczenia środowiska.

102
00:04:07,966 --> 00:04:10,079
Pokrótce - musimy nauczyć sie żyć w ramach

103
00:04:10,079 --> 00:04:12,680
naturalnego budżetu surowców odnawialnych

104
00:04:12,680 --> 00:04:15,396
nie szybciej niż w tempie ich odnawiania.

105
00:04:15,396 --> 00:04:16,604
Czy potrafimy to zrobić?

106
00:04:16,604 --> 00:04:18,601
Nie mamy wyboru!

107
00:04:18,601 --> 00:04:21,317
Alternatywne źródła energii są istotne ale żadne z nich

108
00:04:21,317 --> 00:04:24,220
nie może zastąpić paliw kopalnych w czasie, który na pozostał.

109
00:04:24,220 --> 00:04:28,446
Ponadto nasz transport, energetyka i rolnictwo

110
00:04:28,446 --> 00:04:30,884
dostosowane są do węgla, ropy i gazu ziemnego.

111
00:04:30,884 --> 00:04:33,020
Przestawienie się na inne żródła energii będzie wymagało

112
00:04:33,020 --> 00:04:37,850
przeprojektowania miast, produkcji, opieki zdrowotnej i wielu innych rzeczy.

113
00:04:37,850 --> 00:04:41,403
Będziemy musieli też przemyśleć system wartości rządzący naszą kulturą.

114
00:04:41,403 --> 00:04:43,237
Żaden z globalnych problemów, przed którymi stoimy

115
00:04:43,237 --> 00:04:44,932
nie może być rozpatrywany w izolacji

116
00:04:44,932 --> 00:04:47,068
a niektóre z nich nie mogą być w pełni rozwiązane.

117
00:04:47,068 --> 00:04:50,435
Musimy przygotować się na niespodzianki.

118
00:04:50,435 --> 00:04:52,409
Naszym podstawowym celem jest elastyczność

119
00:04:52,409 --> 00:04:55,427
zdolność do parowania ciosów i poruszania się dalej.

120
00:04:55,427 --> 00:04:59,050
Jeśli nie zrobimy nic, wciąż czeka nas postindustrialna przyszłość

121
00:04:59,050 --> 00:05:00,791
ale malowana w ciemniejszych barwach.

122
00:05:00,791 --> 00:05:05,876
Jeśli zaplanujemy przejście, możemy żyć w społecznościach

123
00:05:05,876 --> 00:05:11,380
złożonych ze zdrowych, kreatywnych ludzi i ekosystemach pełnych milionów gatunków.

124
00:05:11,380 --> 00:05:14,979
W ten czy inny sposób bierzemy udział w przejażdżce życia.

125
00:05:14,979 --> 00:05:17,139
Spróbuj zrozumieć te problemy i weź się do pracy.

126
00:05:17,139 --> 00:05:19,850
Wszystkie ręce na pokładzie.

127
00:05:26,497 --> 00:05:30,908
Narracja:

128
00:05:31,832 --> 00:05:37,600
Ilustracje: