0:00:05.837,0:00:07.129
Ostateczna jazda kolejką górską.

0:00:07.129,0:00:11.109
Krótka historia paliw kopalnych

0:00:12.401,0:00:14.832
Wszystko zaczęło się od Wielkiego Wybuchu...

0:00:14.848,0:00:15.455
Chwila...

0:00:15.455,0:00:17.300
Nie musimy cofać się tak bardzo.

0:00:17.300,0:00:21.272
Ziemia powstała 4,5 miliarda lat temu...

0:00:21.272,0:00:22.636
Hm... wciąż za daleko.

0:00:22.636,0:00:24.025
Spróbujmy w ten sposób.

0:00:24.025,0:00:25.559
Jest średniowiecze.

0:00:25.559,0:00:27.703
Mieszkańcom Brytanii wyczerpują się zapasy drewna na opał

0:00:27.703,0:00:28.800
zaczynają palić węglem

0:00:28.800,0:00:31.085
ale zużywają węgiel pochodzący z powierzchnii

0:00:31.085,0:00:32.108
górnicy kopią głęboko

0:00:32.108,0:00:34.183
kopalnie węgla zalewa woda

0:00:34.183,0:00:37.152
Samuel Newcomen wymyśla napędzany węglem silnik parowy

0:00:37.152,0:00:39.770
który wypompowuje wodę aby górnicy mogli dalej kopać

0:00:39.770,0:00:42.330
James Watt ulepsza go i znajduje inne zastosowania

0:00:42.330,0:00:45.582
Mamy składniki umożliwiające rewolucję przemysłową

0:00:45.582,0:00:48.669
Paliwa kopalne i sposób na to by zaprząc je do pracy.

0:00:48.669,0:00:50.458
Zrobił się niezły kocioł.

0:00:50.458,0:00:52.106
Im głębiej, tym trudniej górnikom wydobywać węgiel.

0:00:52.106,0:00:53.685
Szyny ułatwiają im zadanie.

0:00:53.685,0:00:56.836
Szyny w połączeniu z silnikiem parowym dają kolej.

0:00:56.836,0:00:59.150
Michael Faraday konstruuje pierwszy silnik elektryczny.

0:00:59.150,0:01:00.617
Nicola Tesla odkrywa prąd zmienny.

0:01:00.663,0:01:03.407
Niedługo po tym przedsiębiorstwa zaczynają

0:01:03.407,0:01:05.295
produkować elektryczność spalając węgiel.

0:01:05.295,0:01:09.451
Tymczasem Edwin Drake wierci pierwszy szyb naftowy w Pensylwanii

0:01:09.451,0:01:13.584
a Karl Daimler konstruuje pierwszy samochód z silnikiem spalinowym

0:01:13.584,0:01:16.463
Smoła węglowa i ropa stają się surowcem dla przemysłu chemicznego

0:01:16.463,0:01:18.762
oraz do produkcji leków, które przedłużają życie

0:01:18.762,0:01:20.513
co oznacza większy wzrost populacji.

0:01:20.513,0:01:23.940
Bracia Wright konstruują pierwsze samoloty z silnikami spalinowymi

0:01:23.940,0:01:27.121
Fritz Haber i Karl Bosch wytwarzają nawóz sztuczny z paliw kopalnych.

0:01:27.121,0:01:28.886
Nawozy i maszyny rolnicze powodują

0:01:28.886,0:01:31.868
wzrost produkcji żywności, żywiąc większą ilość ludzi.

0:01:31.868,0:01:35.071
I Wojna Światowa jest pierwszym konfliktem zasilanym ropą naftową.

0:01:35.071,0:01:36.688
Po niej przychodzi II Wojna Światowa

0:01:36.688,0:01:38.778
a wraz z nią kierowane pociski i bomby atomowe

0:01:38.778,0:01:40.675
W międzyczasie ma miejsce Wielki Kryzys

0:01:40.675,0:01:42.486
po części spowodowany przez nadprodukcję.

0:01:42.486,0:01:45.976
Popyt nie nadążał za zmechanizowaną produkcją.

0:01:45.976,0:01:48.623
Szefownie agencji reklamowych wymyślili konsumeryzm

0:01:48.623,0:01:50.707
po to by upchnąć gdzieś całą tę nadprodukcję.

0:01:50.707,0:01:53.778
Lata 50-te. Agencje reklamowe używają telewizji,

0:01:53.778,0:01:56.286
po to by znaleźć kolejne pokolenia konsumentów.

0:01:56.286,0:01:58.468
W latach 70-tych ma miejsce kryzys naftowy.

0:01:58.468,0:02:00.015
Ludzie zaczynają zdawać sobie sprawę z tego

0:02:00.015,0:02:02.485
jak bardzo zależni są od ropy.

0:02:02.485,0:02:06.061
W czasie kryzysu energetycznego powstaje ruch ochrony środowiska.

0:02:06.061,0:02:09.514
Ale cena ropy spada i wszyscy zapominają o kolejkach na stacjach benzynowych.

0:02:09.514,0:02:11.123
Ma miejsce ostateczna rozgrywka pomiędzy

0:02:11.123,0:02:12.533
gospodarką rynkową i centralnie planowaną.

0:02:12.533,0:02:13.654
Gospodarka rynkowa wygrywa.

0:02:13.654,0:02:15.489
Żegnaj złe Imperium Sowieckie.

0:02:15.489,0:02:18.855
Politycy stwierdzają, że rynek jest dobry na wszystko.

0:02:18.855,0:02:20.318
Pojawiają się komputery osobiste.

0:02:20.318,0:02:22.733
Globalizacja rusza z kopyta kiedy rynek zauważa,

0:02:22.733,0:02:24.776
że siła robocza jest tańsza w Chinach.

0:02:24.776,0:02:28.468
Nagle każdy ma komórkę ale światowa produkcja ropy hamuje.

0:02:28.468,0:02:31.069
Chiny spalają połowę światowej produkcji węgla

0:02:31.069,0:02:32.648
wytwarzając produkty na eksport.

0:02:32.648,0:02:33.716
Ale skąd Chińczycy wezmą

0:02:33.716,0:02:36.572
więcej ropy i węgla aby zasilić wzrost gospodarczy?

0:02:36.572,0:02:38.546
Wszędzie problemy środowiskowe.

0:02:38.546,0:02:41.146
Rosnący poziom dwutlenku węgla powoduje rekordowe upały.

0:02:41.146,0:02:43.677
Coraz częściej zdarzają się powodzie i susze a oceany stają się kwaśne.

0:02:43.677,0:02:45.001
Rolnictwo przemysłowe powoduje erozję

0:02:45.001,0:02:47.973
25 miliardów ton gleby rocznie.

0:02:47.973,0:02:49.970
Stare lasy znikają.

0:02:49.970,0:02:52.989
Tempo wymierania gatunków jest tysiące razy szybciej niż normalnie.

0:02:52.989,0:02:53.728
Coraz mniej wody słodkiej

0:02:53.728,0:02:55.078
i jest ona zanieczyszczona.

0:02:55.078,0:02:57.354
Kompanie naftowe wiercą w pełnym morzu,

0:02:57.354,0:02:59.351
ponieważ łatwa ropa się skończyła.

0:02:59.351,0:03:03.763
Platforma naftowa eksploduje, zanieczyszczając Zatokę Meksykańską.

0:03:03.763,0:03:05.853
Produkcja przenosi się do krajów zanieczyszczających środowisko

0:03:05.853,0:03:07.060
gdzie siła robocza jest tania

0:03:07.060,0:03:08.825
podczas gdy USA stają się kasynem,

0:03:08.825,0:03:11.797
w którym 40% gospodarki stanowi sektor finansowy.

0:03:11.797,0:03:13.817
Ale Wall Street jest zadłużona po uszy

0:03:13.817,0:03:15.767
banki bankrutują, bezrobocie rośnie,

0:03:15.767,0:03:20.272
kredyt wyparowuje, gospodarka jest na skraju zapaści.

0:03:20.272,0:03:21.480
Dobrze... Dzień dzisiejszy.

0:03:21.480,0:03:23.894
Zadziwiające jest jak daleko zaszliśmy przez ostatnie dwieście lat.

0:03:23.894,0:03:25.636
Tylko przez trzy pokolenia.

0:03:25.636,0:03:28.167
Od początku ery przemysłowej do dziś.

0:03:28.167,0:03:29.792
Ale dokąd zmierzamy?

0:03:29.792,0:03:32.091
Nie możemy podwajać wciąż liczby ludności

0:03:32.091,0:03:34.390
Nie możemy dłużej emitować dwutlenku węgla do atmosfery.

0:03:34.390,0:03:36.410
Nie możemy dalej niszczyć gleby.

0:03:36.410,0:03:38.128
Nie możemy dalej powiększać populacji i konsumpcji

0:03:38.128,0:03:42.447
albo opierać naszej gospodarki na wyczerpujących się paliwach kopalnych.

0:03:42.447,0:03:46.302
Nie możemy po prostu wydrukować więcej pieniędzy w celu rozwiązania kryzysu zadłużenia.

0:03:46.302,0:03:49.970
To była bardzo wesoła przejażdżka ale istnieją granice.

0:03:49.970,0:03:53.430
To nie koniec świata ale musimy szybko zrobić cztery rzeczy.

0:03:53.430,0:03:56.727
Nauczyć się żyć bez paliw kopalnych.

0:03:56.727,0:03:58.585
Przystosować się do końca wzrostu gospodarczego,

0:03:58.585,0:04:00.048
takiego, jaki znaliśmy do tej pory.

0:04:00.048,0:04:04.901
Wyżywić 7 miliardów ludzi i ustabilizować populację.

0:04:04.901,0:04:07.966
Poradzić sobie z naszym dziedzictwem niszczenia środowiska.

0:04:07.966,0:04:10.079
Pokrótce - musimy nauczyć sie żyć w ramach

0:04:10.079,0:04:12.680
naturalnego budżetu surowców odnawialnych

0:04:12.680,0:04:15.396
nie szybciej niż w tempie ich odnawiania.

0:04:15.396,0:04:16.604
Czy potrafimy to zrobić?

0:04:16.604,0:04:18.601
Nie mamy wyboru!

0:04:18.601,0:04:21.317
Alternatywne źródła energii są istotne ale żadne z nich

0:04:21.317,0:04:24.220
nie może zastąpić paliw kopalnych w czasie, który na pozostał.

0:04:24.220,0:04:28.446
Ponadto nasz transport, energetyka i rolnictwo

0:04:28.446,0:04:30.884
dostosowane są do węgla, ropy i gazu ziemnego.

0:04:30.884,0:04:33.020
Przestawienie się na inne żródła energii będzie wymagało

0:04:33.020,0:04:37.850
przeprojektowania miast, produkcji, opieki zdrowotnej i wielu innych rzeczy.

0:04:37.850,0:04:41.403
Będziemy musieli też przemyśleć system wartości rządzący naszą kulturą.

0:04:41.403,0:04:43.237
Żaden z globalnych problemów, przed którymi stoimy

0:04:43.237,0:04:44.932
nie może być rozpatrywany w izolacji

0:04:44.932,0:04:47.068
a niektóre z nich nie mogą być w pełni rozwiązane.

0:04:47.068,0:04:50.435
Musimy przygotować się na niespodzianki.

0:04:50.435,0:04:52.409
Naszym podstawowym celem jest elastyczność

0:04:52.409,0:04:55.427
zdolność do parowania ciosów i poruszania się dalej.

0:04:55.427,0:04:59.050
Jeśli nie zrobimy nic, wciąż czeka nas postindustrialna przyszłość

0:04:59.050,0:05:00.791
ale malowana w ciemniejszych barwach.

0:05:00.791,0:05:05.876
Jeśli zaplanujemy przejście, możemy żyć w społecznościach

0:05:05.876,0:05:11.380
złożonych ze zdrowych, kreatywnych ludzi i ekosystemach pełnych milionów gatunków.

0:05:11.380,0:05:14.979
W ten czy inny sposób bierzemy udział w przejażdżce życia.

0:05:14.979,0:05:17.139
Spróbuj zrozumieć te problemy i weź się do pracy.

0:05:17.139,0:05:19.850
Wszystkie ręce na pokładzie.

0:05:26.497,0:05:30.908
Narracja:

0:05:31.832,0:05:37.600
Ilustracje: