WEBVTT

00:00:15.012 --> 00:00:16.794
Cdo vend ne bote per momentitn

00:00:17.017 --> 00:00:19.047
eshte duke reformuar arsimin publik

00:00:19.047 --> 00:00:21.022
Ka dy arsye per kete

00:00:21.022 --> 00:00:22.647
E para eshte ekonomike.

00:00:22.647 --> 00:00:24.335
Njerezit po perpiqen te gjejne menyra

00:00:24.541 --> 00:00:27.614
per te arsimuar femijet e tyre

00:00:27.614 --> 00:00:30.318
qe ata te gjejne vendin e tyre ne ekonomite e shekullit te 21-te

00:00:30.318 --> 00:00:31.019
Si mund ta mundesojme kete?

00:00:31.600 --> 00:00:33.750
Duket se ne nuk mund te parashikojme

00:00:33.750 --> 00:00:34.726
se drejtim do te marre ekonomia

00:00:34.726 --> 00:00:36.035
ne fund te javes se ardhshme

00:00:36.651 --> 00:00:40.072
sipas turbullirave qe po perjetojme.

00:00:40.072 --> 00:00:42.021
Si mund t'ja arrijme kesaj?

00:00:42.021 --> 00:00:43.589
Arsyeja numer dy eshte kulturore.

00:00:43.616 --> 00:00:46.025
Cdo vend ne bote po perpiqet

00:00:46.025 --> 00:00:48.621
te arsimoje femijet

00:00:48.621 --> 00:00:50.262
ne menyre qe ata te kene nje sens identiteti kulturor

00:00:50.262 --> 00:00:51.230
ne menyre qe ne

00:00:51.230 --> 00:00:54.252
te transmetojme genet kulturore ne kumonitetet tona

00:00:54.463 --> 00:00:57.037
por duke u bere pjese e globalizimit.

00:00:57.037 --> 00:01:00.055
Si mund ta kthejme kete rreth ne nje katror?

00:01:00.055 --> 00:01:03.037
Problemi eshte qe ata ( qeverite) po perpiqen te parashikojne te ardhmen

00:01:03.037 --> 00:01:05.068
duke bere ate qe kane bere ne te shkuaren.

00:01:05.068 --> 00:01:08.020
Duke bere nje gje te tille, ata po izolojne me miliona femije

00:01:08.020 --> 00:01:10.091
qe nuk gjejne asnje arsye per te shkuar ne shkolle.

00:01:10.091 --> 00:01:12.009
Kur ne shkonim ne shkolle,

00:01:12.009 --> 00:01:14.111
atje na mbante premtimi

00:01:14.111 --> 00:01:16.022
qe nese studion dhe del me rezultate te mira

00:01:16.022 --> 00:01:17.036
dhe arrin te shkosh ne universitet,

00:01:17.036 --> 00:01:18.053
ti do te zesh nje pune.

00:01:18.053 --> 00:01:20.052
Femijet tane nuk e besojne dicka te tille.

00:01:20.052 --> 00:01:21.391
Dhe me te drejte.

00:01:21.448 --> 00:01:23.406
Eshte e vertete qe eshte me mire te kesh nje diplome universitare sesa te mos e kesh.

00:01:23.406 --> 00:01:25.011
Por kjo diplome nuk perben nje garanci.

00:01:25.011 --> 00:01:28.660
E sidomos nese rruga qe te con aty, nenvlefteson

00:01:28.660 --> 00:01:30.862
gjerat qe per ty kane rendesi ne jete.

00:01:31.265 --> 00:01:32.752
Disa thone qe duhet te rrisim standartet

00:01:32.752 --> 00:01:34.073
a thua se kjo eshte nje shpikje.

00:01:34.073 --> 00:01:37.087
Me te vertete? Sigurisht qe po.

00:01:37.858 --> 00:01:39.070
Perse ti ulum standartet?

00:01:39.070 --> 00:01:42.020
Une unk kam hasur akoma ndonje argument qe

00:01:42.020 --> 00:01:43.087
te me binde per te kunderten.

00:01:43.087 --> 00:01:46.048
Ti rrisim ato? Sigurisht qe duhet ti rrisim.

00:01:46.048 --> 00:01:47.044
Problemi eshte

00:01:47.044 --> 00:01:49.183
qe sistemi arsimor qe kemi

00:01:49.186 --> 00:01:53.424
u themelua, krijua dhe strukturua

00:01:53.424 --> 00:01:55.099
per te kaluaren.

00:01:55.099 --> 00:01:57.086
U krijua

00:01:57.086 --> 00:02:01.095
ne kulturen Intelektuale te Rilindjes.

00:02:01.959 --> 00:02:03.765
Si dhe ne situaten ekonomike te

00:02:03.765 --> 00:02:06.027
Revolucionit Industrial.

00:02:06.027 --> 00:02:07.831
Para mesit te shekullit te 19-te

00:02:07.831 --> 00:02:10.021
nuk kishte sisteme te arsimit publik.

00:02:10.021 --> 00:02:11.065
E vertete kjo.

00:02:11.065 --> 00:02:13.035
Mund te arsimoheshe nga Kisha

00:02:13.035 --> 00:02:14.090
po te kishe para.

00:02:14.090 --> 00:02:17.503
Ndersa arsimi publik i paguar ngataksat

00:02:17.692 --> 00:02:19.018
dhe i detyrueshem per te gjithe,

00:02:19.018 --> 00:02:20.181
dhe pa pagese.

00:02:20.336 --> 00:02:22.028
Ishte nje ide revolucionare.

00:02:22.028 --> 00:02:24.618
Dhe shume njerez ishin kunder.

00:02:24.618 --> 00:02:25.062
Ata mendonin

00:02:25.062 --> 00:02:28.576
se nuk eshte e mundur per femijet e rrugave,

00:02:28.576 --> 00:02:29.551
apo femijet e klases punetore

00:02:29.551 --> 00:02:31.053
te perfitonin nga arsimi publik.

00:02:31.053 --> 00:02:33.002
Ata nuk do ishin ne gjendje te mesonin te lexonin dhe te shkruanin!

00:02:33.002 --> 00:02:35.034
Perse duhej ta vrisnin mendjen per dicka te tille?

00:02:35.034 --> 00:02:36.058
Keshtu nje seri paragjykimesh

00:02:36.058 --> 00:02:38.470
mbi aftesite dhe strukturat sociale

00:02:38.470 --> 00:02:40.468
ishin te lidhura me njera tjetren.

00:02:40.630 --> 00:02:43.445
Kjo ishte e diktuar nga imperativat ekonomike te asaj kohe.

00:02:43.586 --> 00:02:45.319
Por mbi te gjitha

00:02:45.879 --> 00:02:50.057
ishte nje model intelektual i mendjes.

00:02:50.057 --> 00:02:51.275
qe pak a shume

00:02:51.275 --> 00:02:53.000
ishte vizioni i inteligjences ne kohen eRilindjes.

00:02:53.000 --> 00:02:54.573
Inteligjenca e vertete

00:02:54.573 --> 00:02:57.020
ka te beje me analizen logjike te fakteve

00:02:57.020 --> 00:02:59.030
dhe njohurite e klasikeve

00:02:59.030 --> 00:03:02.530
dhe keto i shikojme si aftesi akademike.

00:03:02.530 --> 00:03:05.737
Dhe kjo ka hyre thelle ne pishinen gejnetike te arsimit publik.

00:03:05.737 --> 00:03:07.206
Ka dy tipa njerezish.

00:03:07.206 --> 00:03:09.004
Akademike dhe jo akademike.

00:03:09.004 --> 00:03:11.016
Njerez te zgjuar dhe jo te zgjuar.

00:03:11.016 --> 00:03:12.463
Dhe si rezultat i kesaj menyre te menduari

00:03:12.463 --> 00:03:15.000
shume njerez te shkelqyer mendojne qe nuk jane te tille.

00:03:15.413 --> 00:03:16.720
Sepse ata jane gjykuar

00:03:16.720 --> 00:03:19.014
dhe matur me kete mendesi nga te tjeret.

00:03:19.526 --> 00:03:21.192
Keshtu ne kemi shtyllat binjake.

00:03:21.232 --> 00:03:23.003
Ekonomike dhe Intelektuale.

00:03:23.003 --> 00:03:25.021
Dhe mendimi im eshte

00:03:25.021 --> 00:03:28.186
qe ky model ka shkaktuar kaos

00:03:28.186 --> 00:03:29.574
ne jeten e shume njerezve.

00:03:29.587 --> 00:03:30.578
Ka funksionuar mire per disa.

00:03:30.578 --> 00:03:31.372
Dhe ka patur njerez qe

00:03:31.372 --> 00:03:32.703
kane perfituar ne menyre te mrekullueshme prej tij.

00:03:32.854 --> 00:03:34.854
Por shumica e njerezve nuk kane mundur.

00:03:35.655 --> 00:03:37.449
Ne te vertete ata kane vuajtur nga ky model.

00:03:37.518 --> 00:03:39.253
Kjo eshte nje epidemi moderne.

00:03:39.253 --> 00:03:40.544
Dhe eshte sa e keqperdorur

00:03:40.622 --> 00:03:42.081
po aq fiktive.

00:03:42.081 --> 00:03:46.061
Kjo eshte plaga e ADHD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder - femije qe kane mungese vemendjeje dhe jane hiperaktive).

00:03:46.061 --> 00:03:50.872
Kjo eshte harta e ADHD ne Amerike.

00:03:50.872 --> 00:03:53.068
Ose e ilaceve qe jepen per te kuruar ADHD.

00:03:53.961 --> 00:03:54.790
Mos me keqkuptoni.

00:03:54.790 --> 00:03:57.942
Une nuk po aludoj qe Deficititi i Vemendjes

00:03:57.942 --> 00:03:59.555
nuk egziston.

00:03:59.713 --> 00:04:02.047
Une nuk jam i kualifikuar per te thene dicka te tille.

00:04:02.047 --> 00:04:03.580
Dhe une e di qe shumica

00:04:03.580 --> 00:04:05.455
e psikologeve dhe pediaterve

00:04:05.455 --> 00:04:07.066
mendojne qe egziston.

00:04:07.066 --> 00:04:10.055
E megjithate kjo eshte e debatueshme.

00:04:10.905 --> 00:04:13.065
Por ajo qe une di shume mire

00:04:13.065 --> 00:04:15.028
eshte se nuk behet fjale per nje epidemi.

00:04:15.028 --> 00:04:18.477
Numri i femijeve qe mjekohen per ADHD

00:04:18.477 --> 00:04:20.766
eshte po aq i madh sa c'ishte numri i femijeve qe hiqnin bajamet.

00:04:20.841 --> 00:04:23.003
Dhe per te njejten arsye

00:04:23.003 --> 00:04:26.093
dhe ne menyre kapricoze, eshte kthyer ne nje mode mjekesore.

00:04:26.093 --> 00:04:28.226
Femijet tane jane duke jetuar

00:04:28.226 --> 00:04:30.447
me periudhen me te stimuluar

00:04:30.486 --> 00:04:33.081
ne historine e botes.

00:04:33.107 --> 00:04:35.861
Ata jane bombarduar me informacion

00:04:35.916 --> 00:04:38.960
dhe duhet te kushtojne vemendje ne cdo platforme.

00:04:39.024 --> 00:04:40.031
Compjuterat

00:04:40.031 --> 00:04:41.390
qe nga IFone

00:04:41.390 --> 00:04:42.745
reklamat ne rruge,

00:04:42.745 --> 00:04:44.090
e deri tek qindra kanale televizive.

00:04:44.533 --> 00:04:46.468
Dhe ne i ndeshkojme

00:04:46.468 --> 00:04:48.099
qe jane te shperqendruar...

00:04:48.099 --> 00:04:50.066
Per cfare nuk kane interes?

00:04:50.066 --> 00:04:51.092
Per gjera te merzitshme.

00:04:51.092 --> 00:04:54.019
Sidomos ne shkolle.

00:04:54.019 --> 00:04:56.487
Mua me duket qe nuk eshte nje koincidence e rastesishme

00:04:56.537 --> 00:04:58.310
qe rritja e ADHD vjen

00:04:58.312 --> 00:05:01.015
paralel me rritjen e testeve te standartizuara.

00:05:01.015 --> 00:05:02.852
Tani keta femije mjekohen

00:05:02.852 --> 00:05:05.029
me Ritlin dhe Addarall dhe lloje te tjera

00:05:05.029 --> 00:05:07.047
ilacesh te rrezikshme

00:05:07.047 --> 00:05:10.003
ne menyre qe ata te qetesohen dhe te perqendrohen.

00:05:10.003 --> 00:05:12.706
E sipas kesaj harte, ADD

00:05:12.847 --> 00:05:15.594
vjen ne rritje nga perendimi ne lindje te vendit.

00:05:15.741 --> 00:05:22.208
NJerezit fillojne te humbin interesin ne Oklahoma,

00:05:24.045 --> 00:05:27.036
mezi arrijne te mendojne ne Arkansas,

00:05:27.036 --> 00:05:29.035
dhe deri sa te arrijne ne Uashington,

00:05:29.035 --> 00:05:31.022
ata e kane humbur krejt toruan.

00:05:31.022 --> 00:05:35.438
Dhe ka arsye te vecanta per kete, besoj une.

00:05:35.793 --> 00:05:38.263
Eshte nje epidemi fiktive.

00:05:38.489 --> 00:05:40.524
Nese do te mendonim per nje moment per artin

00:05:41.056 --> 00:05:43.028
dhe kjo nuk vlen vetem per artin,

00:05:43.028 --> 00:05:44.508
e njejta gje vlen dhe per shkencen.

00:05:44.508 --> 00:05:45.074
dhe matematiken.

00:05:45.074 --> 00:05:46.024
Por me lini te

00:05:46.024 --> 00:05:47.283
shprehem per artet ne vecanti

00:05:47.283 --> 00:05:50.011
sepse kjo lende eshte viktima e ketij mentaliteti.

00:05:50.011 --> 00:05:51.096
Ne vecanti.

00:05:51.786 --> 00:05:53.598
Artet

00:05:53.677 --> 00:05:59.029
eksplorojne idene e eksperiencave estetike.

00:05:59.029 --> 00:06:00.195
Nje eksperience esptetike eshte

00:06:00.195 --> 00:06:03.098
nje eksperience ku ndjesite operojne ne piken e tyre me te larte.

00:06:03.098 --> 00:06:05.372
Kur njeriu eshte prezent ne kete moment,

00:06:05.455 --> 00:06:07.566
kur ti ke rezonanca te gezueshme

00:06:07.566 --> 00:06:10.032
per ate qe je duke perjetuar.

00:06:10.032 --> 00:06:12.077
Ti ndjehesh teper aktiv.

00:06:12.077 --> 00:06:16.034
Ndersa kur merr nje anestetik ti perpiqesh te mbyllesh ndjesite.

00:06:16.034 --> 00:06:19.008
Dhe te behesh krejt i vaket ndaj asaj qe ndodh rreth teje.

00:06:19.008 --> 00:06:22.023
Dhe ky eshte efekti qe keto ilace u japin femijeve.

00:06:22.023 --> 00:06:23.796
Femijet po arrijne te mbarojne shkollen

00:06:23.911 --> 00:06:26.042
me anestezi.

00:06:26.042 --> 00:06:27.564
E une mendoj qe ne duhet te bejme pikerisht te kunderten.

00:06:27.564 --> 00:06:28.586
Ne nuk duhet ti vemene gjume.

00:06:28.612 --> 00:06:30.051
Ne duhet ti zgjojme nga gjumi

00:06:30.051 --> 00:06:32.055
qe ata te zbulojne potencialin qe kane brenda vetes.

00:06:32.055 --> 00:06:34.041
Por ky eshte modeli qe kemi.

00:06:34.041 --> 00:06:36.353
Une mendoj qe ne keminje model arsimi

00:06:36.353 --> 00:06:40.930
qe pasqyron interesat e industrializmit

00:06:41.393 --> 00:06:43.059
dhe eshte ndertuar mbi imazhin e tij.

00:06:43.059 --> 00:06:45.000
Po ju jap dy shembuj