WEBVTT

00:00:01.833 --> 00:00:31.044
[sakin caz müzik]

00:00:31.044 --> 00:00:34.526
Derinizin renginden nefret etmeyi kim öğretti size?

00:00:34.526 --> 00:00:38.461
Saçınızın yapısından nefret etmeyi kim öğretti size?

00:00:38.461 --> 00:00:43.473
Size, burnunuzun şeklinden, dudaklarınızın şeklinden nefret etmeyi kim öğretti ?

00:00:43.473 --> 00:00:49.461
Baştan aşağı, taa tabanlarınıza kadar nefret etmeyi kim öğretti size?

00:00:49.461 --> 00:00:52.357
Kendi türünüzden nefret etmeyi kim öğretti size?

00:00:52.357 --> 00:00:55.720
Size, birbirinizin yanında olmayı istemeyecek kadar

00:00:55.720 --> 00:00:59.222
ait olduğunuz ırktan nefret etmeyi kim öğretti?

00:00:59.222 --> 00:01:05.135
Sizler Bay Mohammad'in nefret öğretip öğretmediğini sormadan önce,

00:01:05.135 --> 00:01:11.386
kendinize sormalısınız: size, Tanrı'nın yarattığı şeklinizden nefret etmeyi kim öğretti?

00:01:11.386 --> 00:01:14.755
Bizler, siyahi insanlar, ya da bizi adlandırdıkları şekilde, 'zenci'ler,

00:01:14.755 --> 00:01:16.890
gerçekten özgür olduğumuzu sanıyorduk.

00:01:16.890 --> 00:01:24.710
Ancak bilinçaltımızda, kurtulduğumuzu sandığımız o zincirler hala duruyordu

00:01:24.710 --> 00:01:30.463
Ve bizi hayatın bir çok alanında, gerçekten motive eden şey,

00:01:30.463 --> 00:01:35.694
beyaz adam tarafından sevilme arzumuzdu.

00:01:35.694 --> 00:01:39.445
Malcolm, bu aşağılık hissin yok etmek istiyordu.

00:01:39.445 --> 00:01:40.442
Bunun, acı vereceğini biliyordu.

00:01:40.442 --> 00:01:42.594
İnsanların, bu yüzden onu öldürebileceğini biliyordu,

00:01:42.594 --> 00:01:50.235
ama bu riski almaya cesaret etti.

00:01:50.235 --> 00:01:58.515
O, kendi zamanındaki liderlerin söylediklerinden daha üstün bir şey söylüyordu.

00:01:58.515 --> 00:02:05.073
Diğer liderler, onlara zulmedenlerin evine girmek için yalvarıyorlarken,

00:02:05.073 --> 00:02:10.545
Malcolm, size kendi evinizi inşa etmenizi söylüyordu.

00:02:10.545 --> 00:02:13.779
Afro-Amerikanlar için, korkuyu kovdu.

00:02:13.779 --> 00:02:16.459
Dedi ki: "Ben, sizin düşüncelerinizi sesli olarak söyleyeceğim."

00:02:16.459 --> 00:02:21.829
Ve dedi ki, " Bakın, insanlar bizi duyacaklar ve bize zarar vermeyecekler, tamam mı?

00:02:21.829 --> 00:02:25.001
Ancak, bunu toplumun tümüne söylemeyeceğim." <b>*</b><b>*</b><b>*</b><b>*</b><b>*</b><b>*</b><b>*</b><b>*</b><b><i></i></b>*

00:02:25.001 --> 00:02:30.886
İşte bunları, çok güçlüce söylüyordu, erkekçe söylüyordu,

00:02:30.886 --> 00:02:34.239
" Sizin bunca yıldır düşündüklerinizi dile getirmekten korkmuyorum" diyen bir tarzla söylüyordu.

00:02:34.239 --> 00:02:36.150
Ve işte, biz onu bu yüzden sevdik.

00:02:36.150 --> 00:02:38.853
Bunları yüksek sesle söyledi, kapalı kapılar ardında değil.

00:02:38.853 --> 00:02:43.624
Bizim adımıza, Amerika'yla savaştı.

00:02:43.624 --> 00:02:49.026
Ben, bir Müslüman olarak, beyaz adamın yeterince zeki olduğuna inanıyorum.

00:02:49.026 --> 00:02:53.689
Eğer kendisini, Siyahi insanların aslında nasıl hissettiğini fark ettirirsek,

00:02:53.689 --> 00:02:58.110
ve sürekli taviz vermemizi gerektiren, o eski tatlı dilli konuşmasından nasıl bıktığımızı bilse.

00:02:58.110 --> 00:03:00.903
Ama işleri zorlaştıran siz kendinizsiniz.

00:03:00.903 --> 00:03:03.922
Beyaz adam, siz o tatlı dilli konuşmaları sürdürdükçe, siz doğru söylüyorsunuz zannediyor.

00:03:03.922 --> 00:03:07.039
Çünkü o sizi buraya getirdiğinden beri, onunla tatlı dille konuşuyorsunuz.

00:03:07.039 --> 00:03:08.670
Tatlı dili bırakın!

00:03:08.670 --> 00:03:10.453
Ona nasıl hissettiğinizi söyleyin!

00:03:10.453 --> 00:03:23.652
Ona azarlanmaktan bıktığınızı söyleyin. Ona, eğer kendi evini kendisi temizlemeye hazır değilse,

00:03:23.652 --> 00:03:30.863
o zaman ev sahibi olmamasını söyleyin! [dinleyiciler: Evet, doğru!] O zaman o ev yansın, kül olsun...

00:03:30.863 --> 00:03:39.340
[alkışlar]

00:03:39.340 --> 00:03:51.162
[davul ve vokal eşliğinde Afrika müziği]

00:03:51.162 --> 00:03:56.916
Harlem'in bu sokak köşelerinde, bu yüzyılın büyük bir kısmında, Siyahi insanlar kültürlerini anmış

00:03:56.916 --> 00:04:02.114
ve Amerika'daki ırk konusunu tartışmışlardır.

00:04:02.114 --> 00:04:09.610
İşte, Malcolm burada, Harlem'in umuduna ve kızgınlığına ses veren sokak konuşmacılarına katılmıştır.

00:04:09.610 --> 00:04:20.294
Ben ulusalcılık dersi verdim ve bu demek ki ben, bu beyaz adamın ülkesinden dışarı çıkmak istiyorum çünkü ırklar arası

00:04:20.294 --> 00:04:23.738
birleşme hiçbir zaman gerçekleşmeyecek. Siz hayatta olduğunuz sürece, asla

00:04:23.738 --> 00:04:29.470
beyaz adamın sistemine dahil olmayacaksınız.

00:04:29.470 --> 00:04:31.982
100. ve 25. caddelerin köşesi ile, Yedinci Bulvar,

00:04:31.982 --> 00:04:38.758
siyahi sokak konuşmacılarının eylem merkezi haline gelmişti.

00:04:38.758 --> 00:04:42.613
Malcolm buraya geldiğinde, onun kendine ait bir köşesi yoktu. [New York Şehri, devriye polisi]

00:04:42.613 --> 00:04:51.935
İşte o zaman, tabiri caizse, üssünü, Elder Michaux'nun kitapevi'nin önüne kurmuştu.

00:04:51.935 --> 00:05:09.314
Malcolm o küçük sahneye çıktığında, ilk dört beş dakika konuşamazdı.

00:05:09.314 --> 00:05:15.750
Dinleyenler ona öylesine bir tezahurat yaparlardı ki,

00:05:15.750 --> 00:05:20.425
o orada bekler, hakkı olan bu övgüyü kabul ederdi.

00:05:20.425 --> 00:05:24.518
İşte sonra konuşmaya başlardı.

00:05:24.518 --> 00:05:28.661
Bay Mohammed'in nefret öğretmeni olduğunu söylüyorlar,

00:05:28.661 --> 00:05:32.295
çünkü sizin uyuşturucudan ve alkolden nefret etmenize sebep oluyor.

00:05:32.295 --> 00:05:36.088
Bay Mohammed için, bir 'Siyahi Üstüncüsü' diyorlar,

00:05:36.088 --> 00:05:40.075
çünkü o size ve bana, bizim beyaz adam kadar iyi olduğumuzu değil,

00:05:40.075 --> 00:05:44.970
ondan daha iyi olduğumuzu, söylüyor.

00:05:44.970 --> 00:05:47.854
Evet, beyaz adamdan daha iyi.

00:05:47.854 --> 00:05:49.875
Sizler beyaz adamdan daha iyisiniz.

00:05:49.875 --> 00:05:51.905
Ve bu herhangi bir cümle değil.

00:05:51.905 --> 00:05:55.091
Bu, beyaz adamla eşit olduğumuzu söylemiyor yalnızca.

00:05:55.091 --> 00:05:57.585
O kim ki, biz onunla eşit olmaya çalışalım?

00:05:57.585 --> 00:05:59.136
Onun cildine bakın.

00:05:59.136 --> 00:06:01.626
Siz kendi cildinizi onunkiyle kıyaslayamazsınız.

00:06:01.626 --> 00:06:09.493
Sizinkisi, onunkinin yanında altın gibi kalır.

00:06:09.493 --> 00:06:13.417
Bizim, beyaz insanlara hayran olduğumuz bir zaman vardı.

00:06:13.417 --> 00:06:17.576
Onların güzel olduğunu düşünüyorduk, çünkü biz kördük, akılsızdık.

00:06:17.576 --> 00:06:19.716
Biz onları, oldukları gibi göremiyorduk.

00:06:19.716 --> 00:06:24.563
Ama sayın Elijah Muhammed geldi ve bize İslam dinini öğrettiği,

00:06:24.563 --> 00:06:28.808
bizi temizledi ve böylece biz kendi gözlerimizle

00:06:28.808 --> 00:06:33.532
o silik renkli şeyi, gerçekten olduğu gibi görebiliyoruz.

00:06:33.532 --> 00:06:40.960
Değersiz, silik bir şey olarak.

00:06:40.960 --> 00:06:43.997
Ben onu dinleyince, o toplantının hissi içimde kaldırdı.

00:06:43.997 --> 00:06:45.968
Onu bir kere dinlendiniz mi, [Harlem sakini]

00:06:45.968 --> 00:06:50.811
eskiden olduğunuz yere asla dönmezdiniz.

00:06:50.811 --> 00:06:56.654
Pozisyonunuzu değiştirmeseniz bile, en azından gözden geçirirdiniz.

00:06:56.654 --> 00:06:58.763
Biz, bizim şeytan olduğumuzu duymaya alışkın değildik. [Gazeteci]

00:06:58.763 --> 00:07:04.095
Ve bizim harika kuzey şehirlerimizde, aslında bizim de zulum uygulayıcılar olduğumuzu.

00:07:04.095 --> 00:07:09.210
O, sessiz bir grup siyahi insanı temsilen konuşuyordu

00:07:09.210 --> 00:07:18.524
<b>*</b><b>*</b><b>*</b><b>*</b><b><i></i></b><i>*</i> Ve işte bu savaş demekti.

00:07:18.524 --> 00:07:22.486
Sahneden indiğinde, ben de dinleyicilerin arasından sıyrıldım [Harlem aktivisti]

00:07:22.486 --> 00:07:27.095
ve ona doğru yürüdüm. Tabii ben ona yaklaştığımda, bodyguard'ları

00:07:27.095 --> 00:07:30.654
öne doğru atıldılar ama o, onları ittirdi.

00:07:30.654 --> 00:07:33.266
Onun karşısına dikildim ve elimi uzattım.

00:07:33.266 --> 00:07:41.742
Dedim ki: "Dediklerinin bir kısmı çok hoşuma gitti. Bütün söylediklerine katılmıyorum ama bir kısmını çok sevdim."

00:07:41.742 --> 00:07:45.609
O da bana baktı ve elimi kibarca tutarak,

00:07:45.609 --> 00:07:52.943
"Bir gün bana katılacaksın, Kızkardeşim. Bir gün katılacaksın."

00:07:52.943 --> 00:07:58.529
Mesajını netleştirmek için, Malcolm kendi hayatını, tüm Siyahi Amerikalılar'a örnek teşkil etmesi için kullandı.

00:07:58.529 --> 00:08:04.029
Hayatını hikayeleştirerek tavsiyelerde bulundu.

00:08:04.029 --> 00:08:07.264
Sonra, hayat hikayesini Alex Haley'le birlikte yazarken de,

00:08:07.264 --> 00:08:13.962
Hayatının, gelecekte nasıl yorumlanacağına ilişkin söz sahibi olmak istedi.

00:08:13.962 --> 00:08:19.027
Ben, onun kendinden bahsederken kullandığı bir tabirden çok etkilenmiştim. [otobiyografi yazarı]

00:08:19.027 --> 00:08:21.959
Derdi ki, "Ben karşılaştıklarımın hepsinin bir parçasından oluşmaktayım."

00:08:21.959 --> 00:08:27.945
Yani, hayatının erken yıllarında karşılaştığı şeyler,

00:08:27.945 --> 00:08:31.016
ona şu ya da bu şekilde bir beceri kazandırmıştır ve

00:08:31.016 --> 00:08:39.692
bu beceriler Malcolm'un kişiliğini oluşturarak, onun İslam halkı için bir temsilci olmasını sağlamıştır.

00:08:39.692 --> 00:08:41.432
Siz Omaha'da doğmuştunuz, değil mi?

00:08:41.432 --> 00:08:42.026
Evet, efendim.

00:08:42.026 --> 00:08:44.861
Sonra, siz bir yaşındayken aileniz Omaha'yı terk etmişti?

00:08:44.861 --> 00:08:46.477
Sanırım bir yaşındayken.

00:08:46.477 --> 00:08:47.746
Neden Omaha'dan ayrılmışlar?

00:08:47.746 --> 00:08:54.649
Benim anladığım kadarıyla, Klu Klux Klan, Omaha'daki evlerinden birini yakmış.

00:08:54.649 --> 00:08:55.605
Orada çok Klu Klux Klan aktivitesi varmış.

00:08:55.605 --> 00:08:57.585
Eminim, bu olay ailenizi çok mutsuz etmiştir.

00:08:57.585 --> 00:08:59.496
Mutsuz değilse de, güvensiz hissettirmiş.

00:08:59.496 --> 00:09:01.446
O halde, sizin şahsi olarak, önyargılı

00:09:01.446 --> 00:09:02.894
bir fikriniz olmalı.

00:09:02.894 --> 00:09:07.123
Yani, bu olaya, geniş, akademik bir bakış açısıyla bakamazsınız, değil mi?

00:09:07.123 --> 00:09:10.334
Ben buna katılmıyorum çünkü Omaha'da başımıza gelen o olaydan sonra,

00:09:10.334 --> 00:09:13.734
Lansing, Michigan'a taşındığımızda, evimiz tekrar yakıldı.

00:09:13.734 --> 00:09:15.942
Hatta, babamı Klu Klux Klan öldürdü.

00:09:15.942 --> 00:09:21.000
Ve, buna rağmen, kimsenin beyaz insanlarla benim kadar iç içe yaşadığını sanmıyorum.

00:09:21.000 --> 00:09:24.606
Kimsenin benim kadar, beyazların oluşturduğu toplumlarda benim gibi yaşadığını sanmıyorum.

00:09:24.606 --> 00:09:28.369
Biz, mahalledeki tek siyahi çocuklardık. [En büyük abisi]

00:09:28.369 --> 00:09:33.041
Bizim evin arkasında ormanlık bir alan vardı.

00:09:33.041 --> 00:09:36.620
Beyaz çocuklar bizim eve gelirler ve sonra da ormana oyun oynamaya giderdik.

00:09:36.620 --> 00:09:39.786
Malcolm derdi ki "Hadi, Robin Hood oynayalım".

00:09:39.786 --> 00:09:43.622
O zaman, Robin Hood oynamaya oraya giderdik.

00:09:43.622 --> 00:09:47.108
Ve Robin Hood, Malcolm'du. [kahkaha atar]

00:09:47.108 --> 00:09:53.154
Bu çocuklar da bunu kabul ederlerdi.

00:09:53.154 --> 00:09:59.038
Malcolm, Earl ve Louise Little çiftinin en açık tenli olduğunu söylemişti.

00:09:59.038 --> 00:10:09.705
Ve tenindeki açıklığın, annesinin annesine tecavüz eden beyaz adamı hatırlattığını söylemişti.

00:10:09.705 --> 00:10:15.291
1929'da, Malcolm dört yaşındayken, marangoz ve rahip olan babası,

00:10:15.291 --> 00:10:21.388
aileyi Lansing, Michigan'a taşımıştı.

00:10:21.388 --> 00:10:28.926
Lansing küçük bir şehirdi ve siyahiler şehrin batı tarafında yaşamaktalardı.

00:10:28.926 --> 00:10:34.992
Malcolm ve ailesi, şehrin dışında yaşamışlardı [çocukluk arkadaşı]

00:10:34.992 --> 00:10:40.046
ve yaklaşık iki hektarlık bir araziye küçük bir eve sahiptiler.

00:10:40.046 --> 00:10:46.244
Bu yüzden, bir çeşit çiftçi ailesi olarak görülüyorlardı.

00:10:46.244 --> 00:10:54.351
Little ailesi taşındıktan üç ay sonra, beyaz komşular onları evlerinden çıkarmak için yasal yollara başvurdular.

00:10:54.351 --> 00:10:59.784
Bölge hakimi, tarım bölgesinde, yalnızca beyaz insanların yaşayabileceği yönünde karar kıldı.

00:10:59.784 --> 00:11:06.701
Ancak Earl Little taşınmayı kabul etmedi.

00:11:06.701 --> 00:11:14.592
Michigan'daki Klu Klux Klan üyeliği, Mississipi'dekinin beş katı kadardı; 70.000 kişiydi.

00:11:14.592 --> 00:11:22.233
Malcolm'un ailesi için, husumet hayatlarının bir parçasıydı.

00:11:22.233 --> 00:11:30.330
Evde herkes uyuyordu sonra birden, kocaman bir "buum!" sesi duyduk.

00:11:30.330 --> 00:11:38.661
Uyandığımızda her yerde yangın vardı ve herkes duvarlara ve birbine çarpıyordu.

00:11:38.661 --> 00:11:42.224
Benim hatırlardığım annemin bize,

00:11:42.224 --> 00:11:48.122
"Kalkın, kalkın, kalkın, ev yanıyor, dışarı çıkın." Ben bu kadarını tamamen hatırlıyorum.

00:11:48.122 --> 00:11:51.492
Annemin bağırışlarını, babamın bağırışlarını duyuyordum.

00:11:51.492 --> 00:11:56.561
Hepimizin ayıldığından emin olup, bizi dışarı çıkardılar.

00:11:56.561 --> 00:12:02.846
Ev kül olmuştu. İtfaiye ya da herhangi bir yardım gelmemişti. Her şeyimiz tamamen yanmıştı.

00:12:02.846 --> 00:12:09.382
Malcolm'un babası Earl Little, yerel beyazları, evini yakmakla suçladı.

00:12:09.382 --> 00:12:17.748
Polis, Earl'ü suçladı ve onu sonra, kundakçılık şüphesiyle tutukladı. Hakkındaki suçlamalar sonra düşürüldü.

00:12:17.748 --> 00:12:22.681
Bizim büyüdüğümüz şehirde, bize "kendini beğenmiş zenciler" derlerdi, ya da

00:12:22.681 --> 00:12:27.162
" şehrin güneyinde yaşayan ukala zenciler" derlerdi. O zamanlar, eğer beyaz biri size "ukala zenci" derse,

00:12:27.162 --> 00:12:35.456
bu, " Salak olmadığı için, dikkat edilmesi gereken zenci" anlamına geliyordu.

00:12:35.456 --> 00:12:41.724
Babam bağımsız bir adamdı. Kimsenin onu beslemesini istemiyordu.

00:12:41.724 --> 00:12:46.778
Kendi yemeğini kendi üretmek istiyordu. Çocukları üzerinde kimse söz sahibi olsun, istemezdi.

00:12:46.778 --> 00:12:51.022
Söz onun olsun istiyordu ve söz sahibiydi de. O hep

00:12:51.022 --> 00:12:58.864
Marcus Garvey'in düşüncelerini tekrar ederdi. Siyahi insanların kendi hayatlarını düzenlemelerini

00:12:58.864 --> 00:13:04.334
ve kimseye sorun yaşatmadan, birbirleriyle işbirliği yapmalarını

00:13:04.334 --> 00:13:08.073
ve beraberce durumlarını düzeltmeye çalışmaları gerektiğini söylerdi.

00:13:08.073 --> 00:13:15.566
Ama o günlerde bunu bile yapsanız, hala sorun çıkarıyorsunuz, demekti.

00:13:15.566 --> 00:13:18.207
1920'lerde siyahi bir ulusalcı olan Marcus Garvey,

00:13:18.207 --> 00:13:25.965
siyahi Amerikalıların, beyaz toplumdan bağımsız olan bir ulus kurmalarını söylüyordu.

00:13:25.965 --> 00:13:35.575
Yüzbinlerce üyesi olan, Garvey'in, Birleşik Zenci Kalkınma Birliği (UNIA), Afrika ülkeleriyle daha yakın olmayı hedefliyordu.

00:13:35.575 --> 00:13:49.124
UNIA'nın kendi bayrağı vardı, kendi ulusal marşı vardı ve Afrika'da, kendi ülkesindeki ve yurt dışındaki zencileri kollamaya

00:13:49.124 --> 00:13:56.590
yemin etmiş bir ordusu vardı. ABD Federal Araştırma Bürosu, Garvey'i, " öncü Zenci eylemcilerden biri" olarak adlandırmıştı.

00:13:56.590 --> 00:14:04.514
Federal hükümet 1927'de onu ülke dışı ettiyse de, Malcolm'un ailesi, Garvey taraftarı olarak kalmışlardı.

00:14:04.514 --> 00:14:06.829
Earl, birliğe yeni üyeler katıyordu.

00:14:06.829 --> 00:14:13.004
Louise, Garvey gazetesi için yazılar yazıyordu.

00:14:13.004 --> 00:14:18.469
Bize "The Negro World" [Zenci Dünyası] isimli, Garvey gazetesini okuyan, annemdi.

00:14:18.469 --> 00:14:22.901
Ayrıca, bizimle bağımsız olmamız konusunda konuşan da oydu.

00:14:22.901 --> 00:14:28.808
Bizim kendimizi 'Zenci' ya da 'Nigger' olarak adlandırmamamızı,

00:14:28.808 --> 00:14:33.260
bizlerin siyahi olduğunu ve kendimizi 'siyahi' olarak adlandırmamızdan gurur duymamız gerektiğini, söylerdi.

00:14:33.260 --> 00:14:34.807
Sizin gerçek isminiz nedir?

00:14:34.807 --> 00:14:36.734
Malcolm. Malcolm X.

00:14:36.734 --> 00:14:38.137
Bu sizin yasal isminiz mi?

00:14:38.137 --> 00:14:40.150
Benim bildiğim kadarıyla, yasal ismim.

00:14:40.150 --> 00:14:42.907
Bana, babanızın soyadını söyleyebilir misiniz?

00:14:42.907 --> 00:14:44.898
Babam kendi soyadını bilmiyordu.

00:14:44.898 --> 00:14:50.930
Babam soyadını dedesinden almış, dedesi de kendi dedesinden, o da bunu kölelik ettiği efendisinden almış.

00:14:50.930 --> 00:14:53.404
Bizim kendi isimlerimiz yok edilmiş.

00:14:53.404 --> 00:14:54.290
Peki, kölelik esnasında,

00:14:54.290 --> 00:14:55.544
herhangi bir soyadınız var mıymış?

00:14:55.544 --> 00:15:03.710
Aile kütüğünüzün herhangi bir yerinde kullanılan bir soyad var mıydı, ve varsa bu neydi?

00:15:03.710 --> 00:15:05.846
Benim atalarımın soyadları,

00:15:05.846 --> 00:15:06.405
Evet?

00:15:06.405 --> 00:15:09.910
onlar Amerika'ya getirilip, köle yapıldıklarında, onlardan alınmış.

00:15:09.910 --> 00:15:16.284
Ve sonra onlara efendilik eden kişinin soyadları onlara verilmiş. İşte biz bu ismi reddediyoruz ve ...

00:15:16.284 --> 00:15:22.356
Yani, siz bana babanızın kabul edilen soyadını söylemeyeceğinizi mi söylüyorsunuz?

00:15:22.356 --> 00:15:29.054
Ben bu adı hiç bir şekilde benimsemiyorum.

00:15:29.054 --> 00:15:32.442
Eylül, 1931

00:15:32.442 --> 00:15:38.990
Annesi bir gün sezgileriyle kötü bir şey olacağını sezdiğinde, Malcolm altı yaşındaydı.

00:15:38.990 --> 00:15:42.699
Evdeydik ve akşam yemeğimizi yemiştik.

00:15:42.699 --> 00:15:46.683
Annem Wesley'i, en küçük kardeşimi tutuyordu.

00:15:46.683 --> 00:15:50.698
Sanırım onu emziriyordu çünkü masadaydı. Ve bebek

00:15:50.698 --> 00:15:52.689
kucağında, masada uyuyakalmıştı.

00:15:52.689 --> 00:15:57.864
Sonra babam kalktı, yatak odasına gidip elini yüzünü yıkadı. Şehre gidip, para alacaktı.

00:15:57.864 --> 00:16:02.463
Annem o zaman uyandı ve dedi ki: "Earl, Earl. Şehir merkezine gitme."

00:16:02.463 --> 00:16:06.332
Ve şöyle devam etti "Eğer gidersen, geri gelmezsin."

00:16:06.332 --> 00:16:12.617
O gece saat 11 sularında, Earl Little, Lansing şehrinin kuytu bir yerinde,

00:16:12.617 --> 00:16:18.716
vücudu tramvay tekerlekleri tarafından neredeyse ikiye kesilmiş olarak bulundu.

00:16:18.716 --> 00:16:23.684
Polis, Earl Little'ın ölümünün bir kaza olduğunu söyledi.

00:16:23.684 --> 00:16:29.531
Bu mesele o zaman netliğe kavuşmamıştı.

00:16:29.531 --> 00:16:42.463
Earl Little'ın tramvay kazası geçirdiği değil de, tramvayın altına ittirildiğine inanılıyordu.

00:16:42.463 --> 00:16:43.983
Doğrusu,

00:16:43.983 --> 00:16:47.298
ben insanların tam da böyle dediklerini hatırlıyorum.

00:16:47.298 --> 00:16:53.254
O, tramvayın tekerlekleri altına ittirilmişti.

00:16:53.254 --> 00:16:55.485
Babamın ölümü, ailede

00:16:55.485 --> 00:16:57.574
büyük bir şok yarattı.

00:16:57.574 --> 00:16:59.220
Çünkü o güçtü.

00:16:59.220 --> 00:17:00.554
O kuvvetti.

00:17:00.554 --> 00:17:01.673
Biz bir düzen içindeydik;

00:17:01.673 --> 00:17:02.906
ailemizin belirli bir yapısı vardı.

00:17:02.906 --> 00:17:04.333
Okuldan çıkınca,

00:17:04.333 --> 00:17:07.124
ben, erkek kardeşlerim, kız kardeşlerim

00:17:07.124 --> 00:17:08.883
hemen eve gelir ve işe koyulurduk.

00:17:08.883 --> 00:17:11.640
Bahçede çalışırdık, tavuk kulübesini temizlerdik ve akşama hazırlık yapardık.

00:17:11.640 --> 00:17:13.438
Sonra da sabah kalkar, yine aynı şeyleri yapardık.

00:17:13.438 --> 00:17:15.279
Suyu pompalar, eve getirirdik.

00:17:15.279 --> 00:17:17.381
İşte bütün bunları Babam hayattayken yapardık.

00:17:17.381 --> 00:17:21.888
Çünkü yapmazsak, kırbaçlanırdık.

00:17:21.888 --> 00:17:24.687
Bu yüzden disiplinliydik.

00:17:24.687 --> 00:17:28.203
Ama babam öldürüldükten sonra,

00:17:28.203 --> 00:17:33.187
annem benim ya da Malcolm'un koştuğu kadar hızlı koşamadığı için,

00:17:33.187 --> 00:17:35.678
bizler, babam hayatta olsaydı yanımıza kar kalmayacak

00:17:35.678 --> 00:17:38.078
bir çok şey yapma fırsatı bulduk.

00:17:38.078 --> 00:17:43.364
Yani gittikçe gevşedik.

00:17:43.364 --> 00:17:48.975
Louise Little, Büyük Buhran sırasında yedi çocuğunu yetiştirirken çok zorluk çekti.

00:17:48.975 --> 00:17:53.180
Hiç bir geliri yoktu. [en küçük kız kardeş]

00:17:53.180 --> 00:17:55.018
Ara sıra iş sahibi olurdu.

00:17:55.018 --> 00:17:57.045
Çok gururlu bir kadındı.

00:17:57.045 --> 00:17:58.353
Büyük gurura sahipti.

00:17:58.353 --> 00:18:02.835
Bazen bir şeyler satardı. İnsanlara eldiven örerdi.

00:18:02.835 --> 00:18:07.501
Yalnızca devlet yardımına muhtaç olmamak için, bir çok ek iş yapardı.

00:18:07.501 --> 00:18:11.138
Ona, ne yapıp, ne yapamayacağını söylemelerinden nefret ederdi.

00:18:11.138 --> 00:18:16.379
İşte, onu en çok mahveden şeylerden biri buydu.

00:18:16.379 --> 00:18:22.438
Zaman içinde, onun eriyip gittiğini görüyordunuz.

00:18:22.438 --> 00:18:26.799
[hüzünlü caz müzik]

00:18:26.799 --> 00:18:30.381
Malcolm ergenliğe girme yolundayken, yedi yıl boyunca,

00:18:30.381 --> 00:18:35.109
annesi ailesinden gittikçe daha da uzaklaştı.

00:18:35.109 --> 00:18:38.619
1938 senesinde, Noel'den iki gün önce,

00:18:38.619 --> 00:18:48.529
Louise Little paranoya teşhisiyle Kalamazoo Devlet Hastanesi'ne gönderildi.

00:18:48.529 --> 00:18:52.229
Bir gün okuldan geldim ve annem yoktu.

00:18:52.229 --> 00:18:58.304
Evin boş olduğunu hiç hatırlamıyorum çünkü annem bizi hiç terk etmemişti.

00:18:58.304 --> 00:19:01.472
Ve her gün, onun yokluğunun acısını hissettim.

00:19:01.472 --> 00:19:04.208
Başta, yalnızca bir kaç hafta olacaktı.

00:19:04.208 --> 00:19:05.187
Öyle sanmıştık.

00:19:05.187 --> 00:19:08.393
İyileşip, eve geri gelecekti.

00:19:08.393 --> 00:19:12.848
Ama bu durum senelere döndü.

00:19:12.848 --> 00:19:20.830
Louise Little, bundan sonraki 26 sene boyunca, Kalamazoo'da kaldı.

00:19:20.830 --> 00:19:25.620
13 yaşındaki Malcolm, mahkeme kararıyla ailesinin parçalandığına şahit oldu.

00:19:25.620 --> 00:19:29.888
Küçük çocuklar Lansing'teki koruyucu ailelere verildi.

00:19:29.888 --> 00:19:38.257
Malcolm da 10 mil ötedeki bir beyaz mahalleye gönderildi.

00:19:38.257 --> 00:19:39.838
Geçmişte, beyaz adamın sahip olduğu

00:19:39.838 --> 00:19:45.140
en önemli silah, parçalayıp, fethetmek, olmuştur.

00:19:45.140 --> 00:19:49.617
Eğer ben elimi alıp, size tokat atarsam,

00:19:49.617 --> 00:19:51.068
bunu hissetmesiniz bile.

00:19:51.068 --> 00:19:55.991
Parmaklarım ayrı olduğundan, yalnızca birazcık canınız yanar.

00:19:55.991 --> 00:20:03.662
Ama size gününüzü göstermek için yapmak gereken yer, alıp bu parmakları birleştirmektir. [elini yumruk yapar]

00:20:03.662 --> 00:20:08.128
O, Michigan'da, sekizinci sınıf öğrencisiyken,

00:20:08.128 --> 00:20:12.892
sanırım sınıfındaki tek siyahi öğrenciydi ve okulundaki nadir siyahi öğrencilerden biriydi ve

00:20:12.892 --> 00:20:16.625
tüm 'A' olan, harika bir öğrenciydi. [Biyografi yazarı]

00:20:16.625 --> 00:20:17.181
Yani, o

00:20:17.181 --> 00:20:19.599
sekizinci sınıftaki arkadaşlarının tümünün beyaz olmasına rağmen

00:20:19.599 --> 00:20:22.405
sınıf başkanı bile olmuştu.

00:20:22.405 --> 00:20:26.194
Bunları başarabilmesi için, epey olağanüstü olması gerekmekteydi.

00:20:26.194 --> 00:20:33.159
Sonra tabii, okulu terk edip, Roxbory, Massachusetts'e giden ve

00:20:33.159 --> 00:20:39.480
tabiri caizse, 'dolandırıcılık'la ilk tanışmasını yaşayan kişi de yine Malcolm'du.

00:20:39.480 --> 00:21:04.562
[neşeli caz müzik]

00:21:04.562 --> 00:21:09.466
Ben o zamanlarda, Roxbury'de kendimi 'küçük dolandırıcı' olarak adlandırırdım.

00:21:09.466 --> 00:21:11.685
Ve işte o zamanlarda,

00:21:11.685 --> 00:21:17.202
Malcolm X Boston'a gelmişti ve üzerinde çok havalı bir takım elbise vardı, geniş kenarlı bir şapkası vardı ve

00:21:17.202 --> 00:21:21.983
dizlerine kadar gelen bir mont ve bileklerine kadar gelen bir zincir takmıştı.

00:21:21.983 --> 00:21:31.864
Ben öyle bir giysiyi en son, Cab Callowy sahnede gösteri yaparken görmüştüm.

00:21:31.864 --> 00:21:33.676
Şimdi, Malcolm Lansing'ten ayrıldığında,

00:21:33.676 --> 00:21:36.186
üzerinde sade, eski bir takım elbise vardı.

00:21:36.186 --> 00:21:37.069
Benim deyimimle,

00:21:37.069 --> 00:21:38.865
"beyaz adam takımı".

00:21:38.865 --> 00:21:41.168
Ama Boston'dan döndüğünde, aman Yarabbi,

00:21:41.168 --> 00:21:44.567
Malcolm'un üzerinde afilli bir takım elbise, geniş kenarlı bir şapka

00:21:44.567 --> 00:21:47.065
ve ta ceketinin yakasından aşağı sarkan bir zinciri vardı.

00:21:47.065 --> 00:21:49.666
Tüm mahalle onu konuşuyordu.

00:21:49.666 --> 00:21:53.402
Herkes Malcolm'dan bahsediyordu.

00:21:53.402 --> 00:21:57.647
[dans müziği]

00:21:57.647 --> 00:22:01.226
İşte o yerde dansederken, havada süzülürken,

00:22:01.226 --> 00:22:04.094
giydiği o pantalonlar da, balon gibi havada süzülüyordu.

00:22:04.094 --> 00:22:07.006
Bir de o montunu giydi mi, kanat gibi oluyordu.

00:22:07.006 --> 00:22:11.762
O kocaman şapkasıyla ve sallanan zinciriyle, dans ediyordu, oradan oraya uçuyordu.

00:22:11.762 --> 00:22:11.763
Ve işte kızlar ona deli oluyorlardı.

00:22:11.763 --> 00:22:11.763
[neşeli müzik ve vokal]

00:22:28.634 --> 00:22:29.815
Boston'da ona, "New York Red" [New Yorklu Kırmızı] diyorlardı.

00:22:29.815 --> 00:22:31.856
New York'ta ise, ona "Detroid Red" [Detroitli Kırmızı] diyorlardı.

00:22:31.856 --> 00:22:34.512
Saçını hep düzleştirirdi.

00:22:34.512 --> 00:22:38.334
Saçı kızıl renkliydi ve onun Billie Holiday'le ve zamanında

00:22:38.334 --> 00:22:46.367
siyahi dünyada ünlü olmaya başlamış bir çok kişiyle fotoğrafları vardı.

00:22:46.367 --> 00:22:54.704
Malcolm, Boston, New York ve Washington D.C. arasında hizmet veren New Haven Demiryolu'da, mutfak görevlisi olarak

00:22:54.704 --> 00:23:06.228
çalışıyordu. 1942'de Harlem'e taşındı ve 17 yaşındayken, sabaha kadar açık olan kulüplerde ve dolandırıcılık yapan insanlarla takılmaya başladı.

00:23:06.228 --> 00:23:08.522
Sonunda öyle bir noktaya geldi ki, şöyle dedi:

00:23:08.522 --> 00:23:15.815
" Kapıcılık yaparak, trenlerde sandviç satarak ve ayakkabı cilalayarak, bu hayatta başarılı olamazsınız."

00:23:15.815 --> 00:23:18.176
"Bir yerlere gelemezsiniz."

00:23:18.176 --> 00:23:22.878
O, dolandırıcı olarak tanınıyordu. Evet sokak adamıydı,

00:23:22.878 --> 00:23:25.012
ama dolandırıcı değildi.

00:23:25.012 --> 00:23:28.070
Evet düzenbazdı, evet, üçkağıtçıydı.

00:23:28.070 --> 00:23:30.741
Ona bu konuda yetenekli olduğunu söylüyorlardı.

00:23:30.741 --> 00:23:34.109
Geceleri beyaz adamlar gelip de siyahi kadınlarla beraber olmak istediğinde,

00:23:34.109 --> 00:23:35.463
o, onlara kadın ayarlıyordu.

00:23:35.463 --> 00:23:38.087
Eğer kaçak viski arıyorlarsa, o nereden bulunur, biliyordu.

00:23:38.087 --> 00:23:41.089
Eğer uyuşturucu arıyorlarsa, o, nereden bulunur biliyordu.

00:23:41.089 --> 00:23:45.954
O insanların neye ihtiyaçları olduğunu öğrenmeyi beceriyordu ve sonra da bir yerlerden getiriyordu.

00:23:45.954 --> 00:23:49.423
Bu işlerin ortasına düşerek, kar yapabiliyordu.

00:23:49.423 --> 00:23:53.124
Ve işte böylece başladı.

00:23:53.124 --> 00:23:54.621
O zamana baktığında, Malcolm

00:23:54.621 --> 00:23:57.794
kendisini üç şeyin endişelendirdiğini söylemişti:

00:23:57.794 --> 00:24:02.863
hapishane, iş durumu ve askeriye.

00:24:02.863 --> 00:24:04.724
2. Dünya Savaşı'na katılmamak için,

00:24:04.724 --> 00:24:10.840
askerlik kuruluna, siyahi askerleri, beyazları öldürmek için organize edeceğini söylemişti.

00:24:10.840 --> 00:24:17.939
Böylece askeriye için uygunsuz bulunmuştu.

00:24:17.939 --> 00:24:22.117
Malcolm'un kumar ve uyuşturucu alışkanlıkları ve Harlem'deki gece hayatı pahalıydı.

00:24:22.117 --> 00:24:26.560
O zamana kadar, basit suçlardan ötürü iki kez tutuklanmıştı.

00:24:26.560 --> 00:24:29.589
1945 senesinde Boston'a geri taşındığında,

00:24:29.589 --> 00:24:34.368
ileri gelen ailelerin evlerini soymak amacıyla, bir çete kurdu.

00:24:34.368 --> 00:24:37.969
Çetenin diğer üyeleri arasında, arkadaşı Malcolm Jarvis,

00:24:37.969 --> 00:24:42.848
beyaz kız arkadaşı Bea ve iki beyaz kadın daha vardı.

00:24:42.848 --> 00:24:47.204
Kızlardan biri, bir ailenin senenin o kısmında, Florida'da olacaklarını biliyordu,

00:24:47.204 --> 00:24:48.086
yani evde kimse olmayacaktı.

00:24:48.086 --> 00:24:52.649
O zaman biz de o eve girdik ve değerli eşyaları alacaktık.

00:24:52.649 --> 00:24:54.929
Malcolm da eşyaları alıp, tefeciye götürecekti, sonra da parayı

00:24:54.929 --> 00:24:56.589
kumar alışkanlığı için kullanacaktı.

00:24:56.589 --> 00:25:00.000
Bu soygundan iki hafta sonra,

00:25:00.000 --> 00:25:02.443
bu durum ortaya çıktı. Çünkü Malcolm çalmış olduğu, binlerce Dolar

00:25:02.443 --> 00:25:07.112
değerindeki bir saati tefeciye götürmüştü ve

00:25:07.112 --> 00:25:13.170
işte o zaman üç polis tarafından tutuklandı.

00:25:13.170 --> 00:25:19.034
Malcolm Little, Malcolm Jarvis ve üç kadın, haneye tecavüzle suçlanmışlardı.

00:25:19.034 --> 00:25:22.189
İki siyahi adamın, beyaz kadınlarla olması,

00:25:22.189 --> 00:25:25.107
mahkeme salonunda sorun çıkarmıştı.

00:25:25.107 --> 00:25:32.351
Malcolm iki beyaz kadınla birlikteydi ve işte bu davayı böyle önemli kılan,

00:25:32.351 --> 00:25:36.007
böyle şoke edici kılan, bu olmuştu.

00:25:36.007 --> 00:25:42.396
Kadınlar, Malcolm'un onları zorla hırsızlık yaptırdığı yönünde ifade verdiler.

00:25:42.396 --> 00:25:49.519
İki adam, bu tür suçlar için verilen en büyük cezayı aldılar: eyalet hapishanesinde sekiz ila on yıl.

00:25:49.519 --> 00:25:53.694
Hükmü verdiklerinde, ben aklımı yitirdim.

00:25:53.694 --> 00:25:58.140
Kafesin demirlerini yakaladım ve sallamaya başladım. Neredeyse demirleri yerinden çıkaracaktım.

00:25:58.140 --> 00:26:00.161
Sonra hakime bağırarak dedim ki,

00:26:00.161 --> 00:26:03.675
" Beni on yıl hapise atacağınıza, öldürün daha iyi!"

00:26:03.675 --> 00:26:09.100
Ben o 'deli zenci' dedikleri türdendim. [yarı kız kardeş]

00:26:09.100 --> 00:26:11.307
Gördüklerimin gerçek olduğunu biliyordum.

00:26:11.307 --> 00:26:12.895
Ve hiç de komik olmadığını düşünüyordum.

00:26:12.895 --> 00:26:22.947
Onlar güldüklerinde, içlerinden "Bakın zenciye ne yaptık" dediklerini biliyordum.

00:26:22.947 --> 00:26:30.138
Sonra bir de utanmadan, kızlara, bizim onlara tecavüz ettiğimiz gerekçesiyle,

00:26:30.138 --> 00:26:36.421
şikayetçi olmalarını istediler. Kızlar, bunu yapmadılar.

00:26:36.421 --> 00:26:41.654
Malcom Little yirmi yaşındaydı ve eyalet hapishanesinde sekiz ila on yıl geçirmekle karşı karşıyaydı.

00:26:41.654 --> 00:26:47.324
Anne babasının öğütlediği Garvey gururundan ve bağımsızlığından çok uzaktaydı.

00:26:47.324 --> 00:26:56.346
Şimdi o, 22843 numaralı mahkumdu.

00:26:56.346 --> 00:27:01.696
Bir kereliğine suçlu olmakta utanacak bir şey yok.

00:27:01.696 --> 00:27:05.816
Suçlu kalmaksa, utanç vericidir.

00:27:05.816 --> 00:27:10.333
Ben de önceden suçluydum. Ben de önceden hapishanede kaldım.

00:27:10.333 --> 00:27:15.243
Ben bundan utanmıyorum. Beni bununla alt etmeye kalkışan,

00:27:15.243 --> 00:27:19.423
yanılıyordur. Ben bu konuda rahatım.

00:27:19.423 --> 00:27:26.560
[tezahurat ve alkış]

00:27:26.560 --> 00:27:32.129
Onlar, İsa'yı da isyan çıkartıyor diye suçlamışlardı. Öyle değil mi?

00:27:32.129 --> 00:27:40.864
Onun, Sezar'a karşı olduğunu söylüyorlardı. O, havarilerine şöyle dediği için, onun ayrımcı olduğunu iddia ettiler:

00:27:40.864 --> 00:27:49.453
"Roma vatandaşlarına değil, kaybolmuş koyunlara gidin. Kim olduğunu bilmeyen insanlara gidin.

00:27:49.453 --> 00:27:55.220
Kendi yurdu olmayan bir yerde yabancılık çeken ve kendini tanımayan insanlara gidin. İşte bu insanlara gidin.

00:27:55.220 --> 00:28:04.843
Kölelere gidin. İkinci sınıf vatandaşlara gidin. Sezar'ın gaddarlığı altında ezilen insanlara gidin."

00:28:04.843 --> 00:28:11.725
Ve eğer İsa bugün Amerika'da olsaydı, o beyaz adama gitmezdi. Beyaz adam zulmedendir.

00:28:11.725 --> 00:28:17.449
O, ezilenlere giderdi. Alçak gönüllülere giderdi. Boynu büküklere giderdi.

00:28:17.449 --> 00:28:20.473
Toplumdan dışlanmışlara ve hor görülenlere giderdi.

00:28:20.473 --> 00:28:35.042
İşte, 'Amerikalı zenci' olarak tanınanlara giderdi. [Hapishane, 1946]

00:28:35.042 --> 00:28:43.170
Hapishane duvarlarının ardında, Malcolm kumar oyunları düzenledi, uyuşturucu alışkanlığını sürdürdü ve Tanrı'nın

00:28:43.170 --> 00:28:47.138
var olmadığına dair tartışmalara girdi. Hücre bloğundakiler ona, 'Şeytan' demeye başladılar. Bir yandan da,

00:28:47.138 --> 00:28:56.405
ondan büyük bir siyahi mahkumun cesaretlendirmesiyle, Malcolm okumaya ve İngilizce dersi almaya başladı.

00:28:56.405 --> 00:29:06.945
Malcolm hapishane hayatını detaylıca tarif ettiğinde, gerçekten yalnız ve kısıtlı hissettiğini söylüyordu.

00:29:06.945 --> 00:29:12.654
Ama bolca okumayı planladığını söylemişti ve bolca yazı

00:29:12.654 --> 00:29:14.426
da yazdı.

00:29:14.426 --> 00:29:20.799
Bana her hafta mektup yazdığı olurdu.

00:29:20.799 --> 00:29:26.051
Hapishanedeki ikinci senesinde, erkek ve kız kardeşleri ona mektuplarında,

00:29:26.051 --> 00:29:29.330
'siyahi adamın doğal dini' olarak adlandırdıkları dinden bahsetmeye başladılar.

00:29:29.330 --> 00:29:35.808
Siyahi insanların ilk insanlar olduğunu, Tanrı'nın da siyahi olduğunu

00:29:35.808 --> 00:29:38.596
ve Allah adıyla çağrıldığını söylediler.

00:29:38.596 --> 00:29:43.432
Malcolm'a, artık İslam Ulus'unun bir parçası olduklarını ve Allah'ın elçisi

00:29:43.432 --> 00:29:49.172
Adil Muhamed'in, takipçileri olduğunu anlattılar.

00:29:49.172 --> 00:29:58.522
[İslam Ulusu Lideri] Bence İslam, bizim Amerika'daki insanlarımız için en iyi dinlerden biri. 'Amerikalı zenci'

00:29:58.522 --> 00:30:12.679
olarak bilinen grubun tamamen tekrar eğitilmesi gerekiyor ve İslam onlara bu yetkiyi veriyor. Onlar siyahi olmaktan ötürü

00:30:12.679 --> 00:30:18.749
gurur duyabilirler ve utanç duymaktan vazgeçebilirler.

00:30:18.749 --> 00:30:25.953
Ben Müslüman harekete 1947'de dahil oldum ve

00:30:25.953 --> 00:30:29.787
sonra erkek ve kız kardeşlerimi de dahil etmeye başladım.

00:30:29.787 --> 00:30:34.974
Biz zaten Marcus Garvey'in felsefesiyle eğitilmiştik, bu yüzden

00:30:34.974 --> 00:30:39.043
bizim siyahi olmaktan ötürü gurur duymamıza ilişkin olarak

00:30:39.043 --> 00:30:40.621
bizi ikna etmeleri gerekmiyordu.

00:30:40.621 --> 00:30:43.987
Biz zaten dahil olduğumuzda, bununla gurur duyuyorduk.

00:30:43.987 --> 00:30:47.373
Sonra ben Malcolm'a yazdım ve ona dedim ki,

00:30:47.373 --> 00:30:54.109
eğer Allah'a inanacak olursa, Allah onu hapisten çıkaracaktır. İşte bu kadar yazdım

00:30:54.109 --> 00:31:01.061
çünkü Malcolm'un dine karşı çok az hoşgörü beslediğini biliyordum ve işte o az hoşgörüyü de kaybetmek istemedim.

00:31:01.061 --> 00:31:05.752
Malcolm'un erkek ve kızkardeşleri, genç mahkuma, Amerika'daki siyahi insanların

00:31:05.752 --> 00:31:11.545
kaybolmuş bir soya ait olduklarını ve yakın zaman sonra, çilelerinden kurtulacaklarını, yazmışlardı.

00:31:11.545 --> 00:31:17.888
Ayrıca Elijah Mohammed'e göre, beyaz insanların iblis soyundan olduğunu ve onların bu dünyadaki hükümdarlıklarının

00:31:17.888 --> 00:31:21.371
yakın zaman sonra sona ereceğini, anlatmışlardı.

00:31:21.371 --> 00:31:27.778
Başta, Malcolm duyduklarını çok sevdi ancak bir kısmını anlayamıyordu. Anlayamadığı kısım,

00:31:27.778 --> 00:31:31.258
beyaz adamın şeytan olmasıydı.

00:31:31.258 --> 00:31:33.874
Malcolm Elijah Mohammad'e yazdı. Elijah Mohammed de,

00:31:33.874 --> 00:31:38.692
onu yanıtladı ve yanıtında, kutsal kitaptan alıntı yaptı.

00:31:38.692 --> 00:31:46.984
Ve sonra ona anahtarı verdi. Ona dedi ki " İncil bu dünyada

00:31:46.984 --> 00:31:48.392
olan her şeyi anlatan kitaptır."

00:31:48.392 --> 00:31:53.875
Yani, cehenneme gitmeniz için ölmek gerekmiyor. Hayattayken de cehennemi yaşayabilirsiniz. Ve size bunu yaşatan da

00:31:53.875 --> 00:32:01.359
beyaz adamdır. Doğrusu, beyaz adamın tarih boyunca

00:32:01.359 --> 00:32:05.383
yaptıklarına bakarsanız, bu çok ikna edici bir öğreti.

00:32:05.383 --> 00:32:13.663
Malcolm tarih, felsefe ve din konusunda okumaya başladı. W.E.B. Du Bois'yı, Shakespeare'i, Sokrat'ı,

00:32:13.663 --> 00:32:21.889
Ezop hikayelerini ve Gandi ve Nat Turner'in hayat hikayelerini okudu.

00:32:21.889 --> 00:32:29.609
Ayrıca, beyaz Hristiyanların, siyahi Hristiyanları linç ettiklerini ve beyaz Hristiyanların, Hristiyan olmalarına rağmen

00:32:29.609 --> 00:32:33.499
köle ticaretiyle uğraştıklarını öğrendi.

00:32:33.499 --> 00:32:40.123
Malcolm bunları okuyunca ve tarih üzerine araştırma yapınca, eğer bu dünyada gerçekten Şeytan varsa,

00:32:40.123 --> 00:32:50.200
bunun beyaz adam olduğunu kanıtlamaya karar verdi.

00:32:50.200 --> 00:33:00.324
Elijah Mohamad, Malcolm'a, kendini Allah'a teslim etmesini söyledi. Ancak Malcolm için, teslimiyet her zaman zor olmuştu.

00:33:00.324 --> 00:33:11.387
Dua etmek üzere yere çökmesi, bir haftasını aldı.

00:33:11.387 --> 00:33:17.629
Sonra, Elijah Mohammed'in öğretisini yaymak için, Malcolm hapishane müzakere takımına katıldı ve

00:33:17.629 --> 00:33:22.846
Harvard ve MIT gibi, ziyaretçi üniversite takımlarıyla müzakere yaptılar.

00:33:22.846 --> 00:33:25.910
İşte Malcolm'un adı ve ünü, o zaman mahkumlar arasında duyulmaya

00:33:25.910 --> 00:33:28.664
başlamıştı. İşte,o zaman mahkumlar, müzakereyi öğreten derslere

00:33:28.664 --> 00:33:31.905
katılmaya başladılar.

00:33:31.905 --> 00:33:36.330
Bu mahkumların çoğu, sırf meraktan, onu dinlemek için müzakereleri izlemeye başladılar.

00:33:36.330 --> 00:33:43.810
1950'de, Malcolm valiye bir mektup yazarak, cezaevinde Müslüman olarak ibadet etme hakkı talep etti.

00:33:43.810 --> 00:33:53.458
Yazdığı mektuplar, sonra FBI dosyalarına karışacaktı. FBI, 1930'ların son yıllarından itibaren, İslam Ulusu'nu

00:33:53.458 --> 00:34:02.554
yakından takip etmekteydi. Malcolm, sorun çıkaran biri olarak görüldüğünden, şartlı erken tahliye hakkını kaybetmişti.

00:34:02.554 --> 00:34:09.667
O, o sırada tahliye için uygun değildi, çünkü toplum içinde bir tehdit oluşturuyordu.

00:34:09.667 --> 00:34:16.810
Onun tehlikeli olduğunu düşünüyorlardı; bilgi sahibi ve din bilgisi sahibi olduğunu düşünüyorlardı. Bin elmalık bir fıçıdaki

00:34:16.810 --> 00:34:22.600
çürük elma gibiydi. Diğer elmaları da çürütecekti.

00:34:22.600 --> 00:34:33.250
7 Ağustos 1952'de, cezaevinde altı buçuk sene kaldıktan sonra, Malcolm tahliye edilmişti. Bundan bir ay sonra,

00:34:33.250 --> 00:34:41.781
İslam Ulusu'na kabul oldu. Malcolm Little artık, Malcolm X'ti.

00:34:41.781 --> 00:34:45.265
Müslüman hareketine nasıl katıldınız?

00:34:45.265 --> 00:34:54.536
Ben cezaevindeydim. Sayın Elijah Mohammed'in öğretisini duyana kadar, asi, geri kafalı, eğitimsiz

00:34:54.536 --> 00:35:01.121
ve suçlulara ilişkin düşünebileceğiniz tüm kötü sıfatlara sahip bir suçluydum. Ve işte bu öğretiyle, ilk defa

00:35:01.121 --> 00:35:08.334
içimde kendini düzene sokma ve rehabilite etme arzusunu hissettim. Ayrıca, bu öğretinin

00:35:08.334 --> 00:35:15.440
diğer insanların üzerinde yarattığı etki de, onu kabullenmeme sebep oldu. Ve sayın Elijah Mohammed'in öğretilerini

00:35:15.440 --> 00:35:21.363
dinledikten sonra farkettim ki, bunlar beni birden ırkımla gurur duymaya ve onur duymaya sevk etti;

00:35:21.363 --> 00:35:28.250
ben artık toplumda bir yere sahip olmak istiyordum, kendimi gerçekleştirmek istiyordum ve beyaz adama,

00:35:28.250 --> 00:35:35.328
sahip olduklarının bir kısmı için dilenmekle bir yere gelinmeyeceğini biliyordum.

00:35:35.328 --> 00:35:47.570
Benim Malcolm'u ilk görüşüm, babamın, Elijah Mohammed'in evine geldiğindeydi, diye hatırlıyorum. Ben ince, uzun, kırmızı

00:35:47.570 --> 00:35:54.574
yüzlü, genç bir adam görmüştüm. Eğer onunla tanışıyorsanız, ondan ilk alacağınız şey bir gülümsemeydi.

00:35:54.574 --> 00:35:58.000
Babam, "bu Wallace" dedi, ben de gülümsedim.

00:35:58.000 --> 00:36:05.262
Ben onu görmekten ötürü mutluydum çünkü ondan bahsedildiğini duymuştu ve o " Elçi'nin oğlu, Elçi'nin oğlu!" demişti.

00:36:05.262 --> 00:36:12.009
Elçi onu o kadar heyecanlandırıyordu ki, beni görmesi, Wallace'ı gördüğü anlamına değil,

00:36:12.009 --> 00:36:14.584
'Elçi'nin oğlunu' gördüğü anlamına geliyordu.

00:36:14.584 --> 00:36:20.067
Malcolm tahliye olduğunda, çok alevliydi. Doğru zamanda, doğru yerdeydi ve öğretiyi yaymaya hazırdı.

00:36:20.067 --> 00:36:28.442
Detroit'e geldiğinde, böylesine güçlü olduğunu düşündüğü bu öğretiyi, böylesine az insanın benimsediğini görünce çok şaşırdı.

00:36:28.442 --> 00:36:34.742
Ve dedi ki " Siz buradayken, bu kadar çok boş sandalye olmasına şaşırıyorum. Siz buraya her çıktığınızda,

00:36:34.742 --> 00:36:37.152
buranın dolu olması gerekiyor."

00:36:37.152 --> 00:36:40.706
Ve bu, sayın Elijah Mohammed'i heyecanlandırmıştı.

00:36:40.706 --> 00:36:48.490
1950'lerin ilk yıllarında, İslam Ulusu siyahi topluluklar içinde pek bilinmiyordu. Toplam üye sayısının

00:36:48.490 --> 00:36:51.373
dört yüzü aşmadığı tahmin ediliyor.

00:36:51.373 --> 00:36:56.144
Malcolm, öğretiyi yaymak için seyahatlere gönderiliyordu.

00:36:56.144 --> 00:37:04.685
İki sene içinde, Boston'da, Harford'da ve Philadelphia'da, tapınaklar yapılmasını organize etti.

00:37:04.685 --> 00:37:11.223
Elijah Mohammed, sonra Malcolm'u, doğu kıyısındaki en önemli

00:37:11.223 --> 00:37:15.430
tapınağın, din hocası olarak atadı; Harlem'deki yedi numaralı tapınak.

00:37:15.430 --> 00:37:18.805
Bay Mohammed Malcolm'un deneyim sahibi olduğunu,

00:37:18.805 --> 00:37:23.742
New York'u tanıdığını biliyordu. Ayrıca, insanların önüne

00:37:23.742 --> 00:37:33.103
birini koyarken gözetmeniz gereken, boy pos, konuşma tarzı ve kendini nasıl taşıdığı gibi, tüm özellikleri düşününce,

00:37:33.103 --> 00:37:37.862
Malcolm'un uygun olduğuna karar vermişti. Ayrıca, New York uluslar arası bir şehirdi.

00:37:37.862 --> 00:37:42.037
New York'a an iyi adamınızı göndermeniz gerekir ve işte

00:37:42.037 --> 00:37:46.872
Bay Mohammed, bu yüzden onu seçmişti.

00:37:46.872 --> 00:37:50.062
[hafif alkış]

00:37:50.062 --> 00:37:56.507
Elijah Mohammed, 1955'te New York tapınağını ziyaret ettiğinde, amacı bu hırslı ve açıksözlü olan ve Doğu Yakası'ndaki,

00:37:56.507 --> 00:38:09.033
dükkan önlerindeki buluşmaları, binlerce kişilik bir cemaate çeviren bu genç din adamının işini denetlemekti.

00:38:09.033 --> 00:38:19.131
Malcolm X ve Elijah Mohammed'in mesajı, insanların tekrar kendilerini insan gibi ve eksiksiz hissetmelerine

00:38:19.131 --> 00:38:24.005
yardım etmişti. Bazı kadın ve adamlar, kendi hayatlarında yeni bir anlam bulmuşlardı.

00:38:24.005 --> 00:38:28.174
Eğer Elijah Mohammed, Arab ülkelerini örnek alan, kuralcı bir İslam öğretisi yaysaydı, [arkadaş, tarihçi]

00:38:28.174 --> 00:38:40.536
beş yüz kişiyi bile kendisine çekemezdi.

00:38:40.536 --> 00:38:52.090
Ama onun ortaya çıkardığı İslam biçimi, insanların gündelik hayatlarıyla ilişkilendirebilecekleri türden bir İslam'dı.

00:38:52.090 --> 00:39:01.330
İşte o, kralsız kalmışların kralı, ve Mesih'in kendilerine gelecek kadar kıymet vermediği düşünülen insanların

00:39:01.330 --> 00:39:07.639
Mesih'i olmuştu.

00:39:07.639 --> 00:39:14.318
Sayın Elijah Mohammed'in öğretileri, benim önceden hiç görmediğim türden şeyler, ilaç gibi.

00:39:14.318 --> 00:39:15.301
Evet, bu doğru.

00:39:15.301 --> 00:39:18.261
Beni tüm hastalıklarımdan kurtaran ilaç işte burada.

00:39:18.261 --> 00:39:19.046
Doğru.

00:39:19.046 --> 00:39:21.253
Çünkü ben hasta bir adamdım.

00:39:21.253 --> 00:39:25.649
Sayın Elijah Mohammed'in öğretilerini benimsediğimde, bu öğretiler beni hastalıklarımdan kurtardı.

00:39:25.649 --> 00:39:28.102
Şimdi iyileştim. Kendimi iyi hissediyorum.

00:39:28.102 --> 00:39:32.213
Evet, doğru. Ve doktorun yanında kaldığın sürece, hep iyi hissedeceksin.

00:39:32.213 --> 00:39:34.328
Doğru, efendim.

00:39:34.328 --> 00:39:36.295
Peki sen, abicim? Ssyın Elijah Mohammed hakkında ne hissediyorsun?

00:39:36.295 --> 00:39:44.496
Sayın Elijah Mohammed ilk insanlar olan bizlere, hasta olduğumuzu göstermeye çalışıyor. Sayın Elijah

00:39:44.496 --> 00:39:46.801
Mohammed, onları uyandırmaya çalışıyor.

00:39:46.801 --> 00:39:50.123
[müzik]

00:39:50.123 --> 00:39:54.021
Müslüman tapınaklarına beyaz insanların girmesine izin verilmiyordu.

00:39:54.021 --> 00:40:06.668
Üyeler, katı kurallar ve mutlak itaat üzerine kurulmuş, kendi kendine yeten bir topluluk oluşturmaya çalışıyorlardı.

00:40:06.668 --> 00:40:14.412
Ulus, çocukları için Müslüman okulları kurmuşlardı, burada matematik, bilim, tarih ve Arapça öğretiyorlardı.

00:40:14.412 --> 00:40:20.773
[koro olarak] Bizler ilk insanlarız. İlk insanlar siyahi insanlardır.

00:40:20.773 --> 00:40:27.796
[anlaşılmıyor] Dünya Gezegeni'nde.

00:40:27.796 --> 00:40:34.872
Müslüman kadınlar, beslenme, çocuk büyütme ve eşlerinin ihtiyaçlarını karşılama konusunda dersler gördüler.

00:40:34.872 --> 00:40:46.309
Müslüman adamlar da ebeveynlik sorumluluğu, tarih ve din konusunda eğitim aldılar.

00:40:46.309 --> 00:40:54.028
İslam'ın Meyvesi adı verilen ufak bir askeri grup, göğüs göğse muhebe konusunda eğitilmişti ve amaçları, tapınakları

00:40:54.028 --> 00:41:01.893
korumak ve elçiye karşı gelen kişileri cezalandırmaktı.

00:41:01.893 --> 00:41:08.072
Ben bir kaç Müslüman ailenin evine gidip de onların Malcolm'a ve

00:41:08.072 --> 00:41:17.591
Elijah Mohammed'e olan inançlarını gördüğümde, çok şaşırmıştım. Bir babaya demiştim ki, " Bir gün oğlunuz

00:41:17.591 --> 00:41:20.612
gelip de, Müslümanlığı terk ettiğini söylerse, ne yaparsınız?"

00:41:20.612 --> 00:41:25.823
O da demişti ki, " Onu kapıdan dışarı atarım ve bir daha da içeri almam."

00:41:25.823 --> 00:41:30.982
Sonra, Malcolm'a bunun doğru olup olmadığını sordum. O da "Doğru söylemiş ve eminim, bunu yapar da."

00:41:30.982 --> 00:41:35.401
O zaman ben de dedim ki, "Yani oğlunun başına ne gelir, hiç umursamaz mı?"

00:41:35.401 --> 00:41:43.835
O da, "Hayır" dedi, " Umursamaz. O Elijah Mohammed'e sadıktır."

00:41:43.835 --> 00:41:51.191
İslam Ulusu'nu yaymak için, Malcolm " Muhammed Speaks" [Muhammed konuşuyor] isimli bir gazete yarattı

00:41:51.191 --> 00:41:56.453
ve diğer siyahi gazeteleri de, elçinin köşe yazılarına yer vermeye ikna etti.

00:41:56.453 --> 00:42:04.233
Onun gücü şuydu ki, bir kere bir şeye inandı mı, bütün gücünü, bütün enerjisini ona verirdi.

00:42:04.233 --> 00:42:06.976
Çalışırdı, işkolik olurdu.

00:42:06.976 --> 00:42:09.127
Gece gündüz bu uğurda çalışırdı.

00:42:09.127 --> 00:42:16.147
Genellikle yalnızca dört saat uyku ona yetiyordu ama bazen o kadar bile uyuyamıyordu. İşte o zaman, kim bu tempoyla

00:42:16.147 --> 00:42:19.631
başa çıkabilir, diye merak ederdiniz. Ama işte o becerirdi,

00:42:19.631 --> 00:42:27.343
günbegün böyle yaşardı.Bir yandan da sürekli okurdu. Gazeteleri okurdu, haberleri takip ederdi.

00:42:27.343 --> 00:42:34.289
İşte, hayatını öyle yaşıyordu ki, hayatın hiç bir

00:42:34.289 --> 00:42:38.988
anını bile boşa harcamazdı.

00:42:38.988 --> 00:42:46.478
32 yaşındayken, Ulus'u kurmaya beş yılını adadıktan sonra, Malcolm, Harlem'deki yedi numaralı tapınak üyelerinden,

00:42:46.478 --> 00:42:53.282
üniversite mezunu Betty X ile evlenmek için Elijah Mohammed'in onayını istedi.

00:42:53.282 --> 00:43:02.889
Bundan sonraki senelerde, cemaatinin talepleri, ona büyüyen ailesiyle vakit geçirmesi için pek zaman bırakmıyordu.

00:43:02.889 --> 00:43:14.438
[Eşi] Bazen, eğer onu yakalayabilirseniz, çocuklara kitap okurdu. Onlar da, ondan aynı hikayeyi tekrar tekrar okumalarını

00:43:14.438 --> 00:43:21.289
isterlerdi. Tam son sayfaya gelince, yine "tekrar oku" derlerdi.

00:43:21.289 --> 00:43:29.169
"Tekrar oku, tekrar oku." O da, kitaplara farklı sonlar icat etmeye başlamıştı.

00:43:29.169 --> 00:43:38.276
Çok harika bir espri anlayışı vardı. Özellikle domuz eti konusunda benimle şakalaşır ve sırtıma bir tane patlatırdı,

00:43:38.276 --> 00:43:48.586
ve derdi ki "Sen iyi bir adamsın, zeki bir tarihçisin. Sana 100 üzerinden, 99 veriyorum,

00:43:48.586 --> 00:43:54.191
ama eğer domuz eti yemeyi bırakırsan, sana 100'de 100 vereceğim."

00:43:54.191 --> 00:44:02.371
Çok güzel bir espri anlayışı vardı ve bir de onu yakından tanıdığınızda, aslında biraz utangaç olduğunu görürdünüz.

00:44:02.371 --> 00:44:07.135
[jaz müzik]

00:44:07.135 --> 00:44:11.318
Malcolm, şimdi İslam Ulusu'nun beyin takımındaydı

00:44:11.318 --> 00:44:15.432
ve Elijah Mohammed'in en bilinen temsilcisiydi.

00:44:15.432 --> 00:44:18.406
O, Elçi'nin güvenine, binlerce Müslüman'ın da

00:44:18.406 --> 00:44:21.174
sadakatine sahipti.

00:44:21.174 --> 00:44:24.603
Bir açıdan, Malcolm kendine bir baba edinmişti.

00:44:24.603 --> 00:44:30.485
Elijah Mohammed'in de bir oğlu daha olmuştu.

00:44:30.485 --> 00:44:33.752
[siren sesleri]

00:44:33.752 --> 00:44:36.801
1957'nin bir Nisan akşamında,

00:44:36.801 --> 00:44:40.761
Müslüman kardeşlerden biri, New York Şehri polisi tarafından dövülmüştü.

00:44:40.761 --> 00:44:45.099
Johnson Hinton, Harlem'deki bir karakolun arka odasında, kafatası

00:44:45.099 --> 00:44:47.701
çatlamış şekilde yatıyordu.

00:44:47.701 --> 00:44:50.436
Hinton'un ölmek üzere olduğu duyulduğunda,

00:44:50.436 --> 00:44:54.367
Malcolm Müslüman'ların sokağa dökülmesi emrini verdi.

00:44:54.367 --> 00:44:58.331
Diğer Harlem sakinleri de onlara katıldı.

00:44:58.331 --> 00:45:05.905
Orada yaşayanlar, uzun süre polis şiddetine maruz kalmışlardı,

00:45:05.905 --> 00:45:10.410
bir çoğu polisin bir işgalci kuvvet olduğunu düşünüyordu.

00:45:10.410 --> 00:45:16.480
28. mıntıka, siyahilere karşı ön yargılı olmasıyla meşhurdu.

00:45:16.480 --> 00:45:19.253
İnsanlar bizim oraya çıktığımızı görünce şaşırmışlardı.

00:45:19.253 --> 00:45:23.689
Çünkü ilk defa 28. mıntıkadaki insanlar,

00:45:23.689 --> 00:45:26.255
doğru olduğunu düşünmedikleri bir şeyi protesto etmek için

00:45:26.255 --> 00:45:28.724
dışarıya çıkmışlardı.

00:45:28.724 --> 00:45:32.367
O akşam Harlem'de ne olurdu bilemiyorum,

00:45:32.367 --> 00:45:36.118
çünkü o akşam dışarıdaki hava..

00:45:36.118 --> 00:45:39.788
Hani hava "gergindi" derler ya,

00:45:39.788 --> 00:45:43.206
İşte buradaki ortam, patlamaya hazır bir bomba gibiydi.

00:45:43.206 --> 00:45:46.089
Malcolm, Hinton'un tıbbi tedavi görmesini talep etti.

00:45:46.089 --> 00:45:49.167
Uzun bir pazarlıktan sonra, polis, mahkumu

00:45:49.167 --> 00:45:52.786
Harlem Hastanesi'ne göndermeyi kabul etti.

00:45:52.786 --> 00:45:56.867
Ama o zaman bile, Müslümanlar dağılmayı kabul etmediler.

00:45:56.867 --> 00:46:02.845
Bir komiser muavini, sokağın karşısında duran Müslüman'ları

00:46:02.845 --> 00:46:05.053
dağıtmaya çalışıyordu.

00:46:05.053 --> 00:46:07.389
Malcolm da dışarı çıkıp ona dedi ki : " Bunu sen yapamazsın.

00:46:07.389 --> 00:46:09.874
Onlar senin sözünle dağılmazlar."

00:46:09.874 --> 00:46:12.768
Sonra dedi ki: "Tamam, ben onları evlerine gönderirim."

00:46:12.768 --> 00:46:17.153
Sonra karakolun önüne geçti ve bir adım atıp, elini şöyle bir salladı.

00:46:17.153 --> 00:46:21.492
O zaman insanlar geri çekildiler.

00:46:21.492 --> 00:46:25.418
Olanlara şahit olan bir polis memuru, şu yorumu yapmıştı:

00:46:25.418 --> 00:46:29.657
"Bu kadarı, bir adam için çok fazla güç"

00:46:29.657 --> 00:46:38.514
Malcolm sonra, New York şehrine karşı bir dava açarak, şehrin ödediği en büyük polis şiddeti tazminatını kazanmıştı.

00:46:38.514 --> 00:46:48.622
Onlar, bir adamın, ağzından tek kelime çıkmadan, elinin bir hareketiyle koca bir grup insanın geri çekilmesinin üzerine,

00:46:48.622 --> 00:46:53.662
fark ettiler ki, aynı adam, isteyecek olsa yine elinin tek hareketiyle

00:46:53.662 --> 00:46:59.687
bu insanların büyük bir çalkantı yaratmasına da sebep olabilirdi.

00:46:59.687 --> 00:47:02.446
İşte bence o zaman, polis kuvvetler ve

00:47:02.446 --> 00:47:06.828
New York Şehri'ndeki politikacılar, şehirde

00:47:06.828 --> 00:47:11.735
baş etmeleri gereken büyük bir güçle karşı karşıya olduklarını anladılar.

00:47:11.735 --> 00:47:19.774
İyi akşamlar, ben Mike Wallace. Geçen hafta, 13. Kanal'da, saat 6:30'da yayınlanan haber programımız Newsbeat'de,

00:47:19.774 --> 00:47:25.153
biz " Nefretin Doğurduğu Nefret" isimli bir, beş kısımlı bir program başlatarak,

00:47:25.153 --> 00:47:30.298
siyahi ırkçılığın yükselmesini incelemiş, ayrıca Amerikan zencileri arasında küçük ama büyüyen bir grubun,

00:47:30.298 --> 00:47:36.166
siyahi üstüncülüğü nasıl yaydığına bakmıştık.

00:47:36.166 --> 00:47:43.507
MALCOLM X: " Biz buraya en bilge ve en büyük kişiyi görmeye ve dinlemeye geldik..."

00:47:43.507 --> 00:47:50.580
1959 senesindeki bu belgesel, İslam Ulus'unun iç faaliyetlerini gösteren ilk televizyon programı olmuştu.

00:47:50.580 --> 00:47:53.986
Malcolm bu programın bir fırsat olduğunu düşünmüştü.

00:47:53.986 --> 00:47:57.513
Elijah Mohammed ise buna karşıydı.

00:47:57.513 --> 00:48:01.563
Bay Mohammed ona, "olmaz" demişti; programın yarar sağlamayacağını söylemişti.

00:48:01.563 --> 00:48:04.215
"Bize, işimize ve yapmaya çalıştığımız şeye zarar verir" demişti.

00:48:04.215 --> 00:48:08.426
Ancak, Malcolm bu yanıttan tatmin olmamıştı.

00:48:08.426 --> 00:48:15.053
Israr da etmemişti ama Bay Mohammed'den izin istemeye devam etti.

00:48:15.053 --> 00:48:20.963
Sonunda Bay Mohammed istemeden de olsa, kabul etti.

00:48:20.963 --> 00:48:26.458
MALCOLM X: "Ben, beyaz adamı, dünyadaki en büyük yalancı olmakla suçluyorum.

00:48:26.458 --> 00:48:30.271
Jürinin saygıdeğer üyeleri, ben beyaz adamı,

00:48:30.271 --> 00:48:32.931
dünyadaki en büyük katil olmakla suçluyorum.

00:48:32.931 --> 00:48:37.116
Beyaz adamı, dünyadaki en büyük zinacı olmakla suçluyorum."

00:48:37.116 --> 00:48:39.817
[program sunucusu] İşte binlerce kişinin doldurduğu bir salon

00:48:39.817 --> 00:48:42.999
vardı- ve hayatımda hiç duymadığım

00:48:42.999 --> 00:48:46.503
bir organizasyondan bahsediyorlardı.

00:48:46.503 --> 00:48:50.032
İlk gördüğümde gerçek olduğuna inanamadım.

00:48:50.032 --> 00:48:52.225
Tabii ki, biz programı yayınladığımızda,

00:48:52.225 --> 00:48:58.297
programı tek izleyen grup olan New Yorklular olarak, hepimiz

00:48:58.297 --> 00:49:01.211
Siyahi Müslümanlar diye, adını hiç duymadığımız

00:49:01.211 --> 00:49:05.002
bir grubun varlığından ötürü şok olmuştuk!

00:49:05.002 --> 00:49:08.966
Dini lider Malcolm X, Müslüman olmayan bir dinleyici topluluğuna hitap ederken de kayda alınmıştı.

00:49:08.966 --> 00:49:18.923
MALCOLM X: " Nasıl olur da, böylesine az sayıdaki beyaz insanlar, bunca siyahi insana hükmeder?

00:49:18.923 --> 00:49:21.436
İşte, merak etmeniz gereken şey budur.

00:49:21.436 --> 00:49:27.821
Nasıl olur da bu kadar az sayıdaki beyaz adam bunu yapar? Beyaz adamlar size derler ki, bundan binlerce yıl önce

00:49:27.821 --> 00:49:31.309
Afrika'daki siyahi adam saraylarda yaşarmış,

00:49:31.309 --> 00:49:34.441
siyahi adam ipek giysiler giyermiş,

00:49:34.441 --> 00:49:38.598
Afrika'daki siyahi adam kendi yemeğini pişirip, baharatlarını koyarmış.

00:49:38.598 --> 00:49:42.500
Afrika'daki siyahi adam sanat ve bilimle uğraşırmış.

00:49:42.500 --> 00:49:45.497
Avrupa'daki adam dünyanın daha tepsi şeklinde olmadığını

00:49:45.497 --> 00:49:49.515
bilmezden önce, o, evrendeki yıldızların haritasını çıkarmış.

00:49:49.515 --> 00:49:51.462
Bu doğru mu, yanlış mı?"

00:49:51.462 --> 00:49:56.654
[Harlem sakini/oyuncu] Ben onun böyle açık bir dille

00:49:56.654 --> 00:49:59.566
siyahi insanlar hakkında ve beyaz insanlar hakkındaki hislerini

00:49:59.566 --> 00:50:02.301
söyleyebilme becerisine hayran kalmıştım.

00:50:02.301 --> 00:50:05.993
Beni korkutmuştu- Eminim amacı da buydu.

00:50:05.993 --> 00:50:10.203
Ve onu " Nefretin Doğurduğu Nefret"te seyrettikten sonra,

00:50:10.203 --> 00:50:14.080
bu adamı hayatım boyunca unutamayacağımı biliyordum.

00:50:14.080 --> 00:50:20.558
Ben Malcolm'u televizyonda ilk gördüğümde, beni de korkutmuştu.

00:50:20.558 --> 00:50:23.323
Ailem hemen " Kapatın o televizyonu,

00:50:23.323 --> 00:50:26.848
bu adam duymamanız gereken şeyler söylüyor" demişti.

00:50:26.848 --> 00:50:29.426
Tabii, biz de kapatmıştık.

00:50:29.426 --> 00:50:33.264
Ama, hani camdan içeri güneş girer de,

00:50:33.264 --> 00:50:37.924
siz hemen perdeleri kapatmak için yerinizden kalkarsınız da,

00:50:37.924 --> 00:50:41.003
buna rağmen, güneş biraz içeri girer ya?

00:50:41.003 --> 00:50:45.895
İşte, biz televizyonu kapatmadan az önce, azıcık güneş içeri girerdi.

00:50:45.895 --> 00:50:51.031
Belgesel bir yandan bir çok insanın dinini değiştirmeyi sağladıysa da,

00:50:51.031 --> 00:50:55.429
İslam Ulusu'nun ırk konusundaki görüşleri, beyaz tenli Amerikalıları ve

00:50:55.429 --> 00:50:58.659
siyahi topluluktaki bir çok insanı şok etmişti.

00:50:58.659 --> 00:51:09.725
Irka dayalı nefreti ve ırksal üstünlüğü desteklemek ve bu tür bir bağnazlık, gerek beyaz, gerek siyahi insanlar için kötüdür.

00:51:09.725 --> 00:51:13.219
NAACP [Renkli İnsanların Gelişimi İçin Ulusal Birlik], Zencilere karşı

00:51:13.219 --> 00:51:17.707
nefret öğretisinden bulunan beyaz radikallere karşı olduğu kadar,

00:51:17.707 --> 00:51:21.584
yalnızca beyaz oldukları için onlara karşı öğretide bulunan

00:51:21.584 --> 00:51:26.721
Zenci radikallere de karşıdır.

00:51:26.721 --> 00:51:29.553
Yurtdaşlık hakları hareketindeki bir çok kişi,

00:51:29.553 --> 00:51:34.972
ırkların birleşmesinin, Amerika'nın ırk konusundaki problemlerini çözeceğine inanıyodu.

00:51:34.972 --> 00:51:37.181
Ancak Malcolm, siyahi insanların kendi problemlerini

00:51:37.181 --> 00:51:42.626
beyazların yardımı olmadan çözmelerini öğütlüyordu.

00:51:42.626 --> 00:51:49.448
Siyahi Amerikalılar'ın kendilerini Afrika'da ve Latin Amerika'da meydana gelen özgürlük hareketleriyle bağdaştırdığı sırada,

00:51:49.448 --> 00:51:55.675
Malcolm da dünyanın bir çok yerindeki devrim liderleriyle ittifaklar kuruyordu.

00:51:55.675 --> 00:52:03.821
Siyahi Amerikalıları, kendilerini azınlık olarak değil de, dünyanın geneline bakarak, çoğunluk olarak görmelerini teşvik ediyordu.

00:52:03.821 --> 00:52:08.785
Afrika'daki ulusların orta çıkmasına ek olarak,

00:52:08.785 --> 00:52:18.316
İslam Ulusu'nun yayılması ve vatandaşlık hakları hareketi,

00:52:18.316 --> 00:52:24.772
siyahi Amerikalılar'a, Marcus Garvey hareketinin sonlanmasından sonra ilk defa

00:52:24.772 --> 00:52:32.293
böyle bir gurur sağlamıştı.

00:53:03.628 --> 00:53:06.063
MALCOLM X: " Şimdi sepeti gezdiriyorlar. Bence

00:53:06.063 --> 00:53:09.878
herkes bu sepete bir Dolar koymalı.

00:53:09.878 --> 00:53:12.041
Sizce de koymamalı mısınız? Tabii ki, koymalısınız.

00:53:12.041 --> 00:53:14.374
İşte bunlar özgürlük Dolar'ları, kardeşim!

00:53:14.374 --> 00:53:16.575
Biz, sizden bizi zengin yapsın diye para istemiyoruz.

00:53:16.575 --> 00:53:24.032
Bizler iş kuruyoruz. Sayın Elijah Mohammed, bugüne kadar Amerika'daki tüm siyahi adamlardan daha fazla iş kurmuştur."

00:53:24.032 --> 00:53:27.290
Birbirine kenetli şirketlerden meydana gelen İslam Ulusu,

00:53:27.290 --> 00:53:32.444
ABD'de, siyahi insanların sahip olduğu, en büyük iş imparatorluğuydu.

00:53:32.444 --> 00:53:38.537
1960'ların başında, İslam Ulusu

00:53:38.537 --> 00:53:42.731
belki de en iyi günlerini yaşıyordu.

00:53:42.731 --> 00:53:46.160
Restoranlar açıyorduk, marketler açıyorduk.

00:53:46.160 --> 00:53:49.999
'Mohammad SPEAKS' gazetesini, diğer siyahi gazetelerle birlikte görüyorduk.

00:53:49.999 --> 00:53:54.314
Malcolm'u sık sık televizyonda görüyorduk.

00:53:54.314 --> 00:54:00.246
Onunla gurur duyuyorduk. Bizim fikrimizce, o Sayın Elijah Mohammed'i ve İslam Ulusu'nu

00:54:00.246 --> 00:54:04.066
mükemmel şekilde temsil ediyordu.

00:54:04.066 --> 00:54:06.802
Şimdi, İslam'ın Meyvesi ordusunu, küçük

00:54:06.802 --> 00:54:11.563
tesislerde tatbik yaparken değil de,

00:54:11.563 --> 00:54:14.162
koca rakamlarla, yüzlercesini Şikago, New York ve Los Angeles

00:54:14.162 --> 00:54:21.815
gibi büyük şehirlerde görüyorduk.

00:54:21.815 --> 00:54:29.774
Benim İslam'ın Meyvesi'ne ait fikrim, bu askerlerin hayatımda gördüğüm en dürüst ve en güçlü kişiler olmasıydı.

00:54:29.774 --> 00:54:32.376
Aralarında cidden güçlü adamlar vardı, anlatabiliyor muyum?

00:54:32.376 --> 00:54:38.383
Yani, kimse onlara bulaşmazdı. Onlar sokağa çıktıklarında, insanlar onlara " Tamam, efendim.. Hmm..Tamam" derlerdi.

00:54:38.383 --> 00:54:43.365
İslam'ın Meyvesi'nin artan varlığı, polisin dikkatini çekmişti.

00:54:43.365 --> 00:54:48.348
Sık sık çatışmalar ve tutuklamalar olmaya başlamıştı.

00:54:48.348 --> 00:54:53.831
Malcolm, bu askerlere her zaman kanuna uymalarını, ancak

00:54:53.831 --> 00:54:58.044
saldırıya uğrarlarsa, kendilerini korumalarını söylüyordu.

00:54:58.044 --> 00:55:05.695
Amerika'nın her yerindeki polis kuvvetleri, Siyahi Müslüman'ları cezaevine sokmaya kararlıydı.

00:55:05.695 --> 00:55:13.564
Bu iki kuvvetin tekrar çarpışması, an meselesiydi.

00:55:13.564 --> 00:55:19.766
Los Angeles, Kaliforniya

00:55:19.766 --> 00:55:31.077
1962'de bir bahar akşamı, bir çatışma daha meydana geldi.

00:55:31.077 --> 00:55:37.292
Herşey, polisin, kuru temizlemede yıkanan kıyafetleri teslim eden Müslüman adamları durdurup, üstlerini aramasıyla başladı.

00:55:37.292 --> 00:55:42.937
Olaylar, Müslüman tapınağının tamamen polis işgaline uğramasıyla sonuçlandı.

00:55:42.937 --> 00:55:49.839
Bu olayda sekiz kişi vurulmuştu; biri polis, diğerleriyle Müslüman'lardı.

00:55:49.839 --> 00:55:54.802
Tapınağın sekreteri Ronald Stokes olay yerinde hayatını kaybetmişti.

00:55:54.802 --> 00:56:03.014
Ben olaylar meydana geldikten sonra, Los Angeles'taki camiye gitmiştim.

00:56:03.014 --> 00:56:07.303
Tabii insanlar arasında büyük hüzün vardı.

00:56:07.303 --> 00:56:11.095
Malcolm ileri geri yürüyor, kafasın kaşıyor ve sürekli

00:56:11.095 --> 00:56:12.976
" Bunun hesabını verecekler, bunun hesabını verecekler" diyordu.

00:56:12.976 --> 00:56:16.584
" Bunun hesabını verecekler, bunun hesabını verecekler..."

00:56:16.584 --> 00:56:21.959
Eğer tapınağımıza giren olursa, bizim orayı hayatımız pahasına koruyor olmamız gerekiyordu.

00:56:21.959 --> 00:56:26.629
Tapınak kutsal bir yerdir ve işte bu kardeşler de, onlara öğretileni uyguluyorlardı.

00:56:26.629 --> 00:56:33.606
Ve eminim ki, insanlar bir kilise polis istilasına uğrasaydı, sinirden çılgına dönerlerdi.

00:56:33.606 --> 00:56:35.102
SAM YORTY, Los Angeles Belediye Başkanı:

00:56:35.102 --> 00:56:37.891
" Bu durum bizim için süpriz olmadı. Biz bu grubu uzun süredir izliyorduk ve onların polis memurlarına

00:56:37.891 --> 00:56:45.027
karşı gelmeleri ve bu sorunu çıkarmaları şaşırtıcı değil.

00:56:45.027 --> 00:56:50.940
Başkomiser Parker, bizim bu grupla ilgili sorun yaşayacağımız konusunda bizi bir süre önce uyarmıştı."

00:56:50.940 --> 00:56:56.800
Los Angeles Times gazetesi, olayı bir Müslüman isyanı ve "vahşi bir silahlı çatışma" olarak tanımlamıştı.

00:56:56.800 --> 00:57:05.144
Ancak, ateşlenen silahların hiçbirinin Müslüman'lara ait olduğu hiçbir zaman kanıtlanamadı.

00:57:05.144 --> 00:57:11.188
Malcolm kiliseleri ve vatandaşlık hakları organizasyonlarını arayarak,

00:57:11.188 --> 00:57:17.430
polis şiddetine karşı beraber karşı koymayı talep etti.

00:57:17.430 --> 00:57:22.718
MALCOLM X: "Şimdi unutmayalım ki, biz, Baptist olduğumuz için saldırıya uğramadık.

00:57:22.718 --> 00:57:25.733
Biz, Metodist olduğumuz için saldırıya uğramadık.

00:57:25.733 --> 00:57:28.524
Biz, Müslüman olduğumuz için saldırıya uğradık.

00:57:28.524 --> 00:57:31.963
Biz Katolik olduğumuz için saldırıya uğramadık.

00:57:31.963 --> 00:57:40.522
Biz, Amerika'daki siyahi insanlar olduğumuz için saldırıya uğradık. [alkışlar]

00:57:40.522 --> 00:57:43.823
Size söylüyorum.. Onlar o arabalardan çıktılar

00:57:43.823 --> 00:57:47.383
ve bizim, onları o tüten tabancalarıyla birlikte asmak

00:57:47.383 --> 00:57:49.669
için yeterli sayıda şahidimiz var.

00:57:49.669 --> 00:57:52.466
Başkomiser Parker da bunu biliyor, Belediye Başkanı Yorty de bunu biliyor,

00:57:52.466 --> 00:57:56.336
şehirdeki tüm polis memurları da bunu biliyor!

00:57:56.336 --> 00:57:59.329
Havaya uyarı ateşi açmadılar.

00:57:59.329 --> 00:58:10.522
Uyarı ateşlerini, masum, silahsız, savunmasız Zencilere, yakın menzilden ateşlediler.

00:58:10.522 --> 00:58:16.257
Ve iki kardeş sırtından vuruldu.

00:58:16.257 --> 00:58:22.361
Bir tanesi, omzundan vuruldu.

00:58:22.361 --> 00:58:25.850
Diğer ikisi,

00:58:25.850 --> 00:58:32.334
afedersiniz, penislerinden vuruldu.

00:58:32.334 --> 00:58:37.138
Ben size bir şey söyleyeyim ve size neden beyaz insanlardan

00:58:37.138 --> 00:58:40.153
nefret ettiğimizi söylediğimizi, açıklayayım. Biz kimseden nefret etmiyoruz.Biz kendi insanlarımızı öyle çok seviyoruz ki

00:58:40.153 --> 00:58:48.237
onlar, bizim insanlarımıza karşı haksızlık aşılayan insanlardan nefret ettiğimizi sanıyorlar.

00:58:48.237 --> 00:59:03.191
Ronald Stokes'u öldüren, devriye polisi Donald Weese, ifadesinde, Stokes'un silahsız olduğunu bildiğini

00:59:03.191 --> 00:59:10.602
ancak, Stokes'un ellerini tehditkar bir şekilde havaya kaldırdığını söyledi.

00:59:10.602 --> 00:59:19.687
Sorgu hakiminin tamamen beyazlardan oluşan jürisi, 23 dakika boyunca karar odasında kaldı ve ölümün, haklı adam öldürme

00:59:19.687 --> 00:59:24.918
olduğuna karar verdi. On dört Müslümanın, saldırı suçlamalarıyla yargılanmasına karar verildi.

00:59:24.918 --> 00:59:30.889
Bunlardan on biri suçlu bulunarak, ceza evine gönderildi.

00:59:30.889 --> 00:59:33.782
Biz, " Hiç bir zaman saldıran taraf olmayın,

00:59:33.782 --> 00:59:38.691
ancak eğer biri sizi saldırırsa, diğer yanağınızı da dönmeyin" diyen bir gruptuk.

00:59:38.691 --> 00:59:42.293
Doğu Yakası'ndan olmamalarına rağmen, ülkenin diğer taraflarından olmalarına rağmen,

00:59:42.293 --> 00:59:47.942
gelip de o polis memurlarını öldürmeye hazır olan

00:59:47.942 --> 00:59:53.127
Müslümanlar vardı.

00:59:53.127 --> 00:59:58.344
Hem de, bunu yaparken kendilerinin ölme ihtimalleri olsa bile.

00:59:58.344 --> 01:00:13.467
İşte, Müslümanların, vurulan kardeşleriyle ilgili hissettikleri hisler bu kadar kuvvetliydi.

01:00:13.467 --> 01:00:19.303
Los Angeles camisindeki çatışma, Malcolm X ile

01:00:19.303 --> 01:00:24.405
Elijah Mohammad'in arasındaki farklılıkları yüzeye çıkarmıştı.

01:00:24.405 --> 01:00:29.009
Elçi, Allah'ın Stokes'un ölümünün öcünü alacağını söylüyordu,

01:00:29.009 --> 01:00:33.490
ancak Malcolm adaletin mahkemelerce sağlanmasını istiyordu.

01:00:33.490 --> 01:00:35.722
MALCOLM X: Eğer adil bir mahkeme şansı olsaydı,

01:00:35.722 --> 01:00:38.250
zaten dava açılmasına bile gerek olmazdı.

01:00:38.250 --> 01:00:40.304
Bu insanlar, polis kurşunlarının kurbanları.

01:00:40.304 --> 01:00:43.196
Ve kurbanlar mahkemeye, suçlu olarak götürülmez.

01:00:43.196 --> 01:00:45.624
Ateş edilen kişi, mahkemedeki kurbandır.

01:00:45.624 --> 01:00:49.986
Ve işte, Los Angeles'ta hakkında dava açılması gereken de polistir."

01:00:49.986 --> 01:00:54.859
Malcolm, Tanrı'nın beyaz insanları yok edeceği konusunda gittikçe daha az konuşmaya başlamış ve

01:00:54.859 --> 01:00:57.412
onları mahkemeye çıkararak, suçluluklarını kanıtlayabilmekten

01:00:57.412 --> 01:01:01.039
daha fazla bahseder olmuştu.

01:01:01.039 --> 01:01:05.458
" Bu dünya kanunlarına göre, bu insanlar suçludur" inancı, bizim öğretimize uygun değildi.

01:01:05.458 --> 01:01:08.963
Bizim öğretimiz, bizim ulvi insanlar olduğumuzu ve bizlerin Allah'ın

01:01:08.963 --> 01:01:12.443
gücüyle korunduğumuzu ve bir gün dertlerimizden kurtulacağımızı ve Allah'ın gücüne sahip olacağımızı, söylüyordu.

01:01:12.443 --> 01:01:15.505
İşte, o zamanlar bizim öğretimiz buydu!

01:01:15.505 --> 01:01:19.021
Şehir güçleriyle daha fazla çatışma olmasını engellemek için,

01:01:19.021 --> 01:01:24.129
Elijah Mohammad, Malcolm'u kendi evinde bir görüşmeye davet etti.

01:01:24.129 --> 01:01:27.381
Elijah Mohammad ona kesin olarak dedi ki:

01:01:27.381 --> 01:01:33.287
" Eğer sen davranman gerektiği gibi davransaydın,

01:01:33.287 --> 01:01:39.937
eğer Allah inancın daha güçlü olsaydı, Ronald Stokes şimdi hayatta olurdu."

01:01:39.937 --> 01:01:41.378
Ve işte söyledikleri bu kadardı.

01:01:41.378 --> 01:01:44.504
Yani, onu fena paylamıştı.

01:01:44.504 --> 01:01:48.082
Malcolm ise çıt çıkarmamıştı. "Yani, yapabileceğimiz bir şey yoktu"

01:01:48.082 --> 01:01:52.633
falan bile dememişti. Yalnızca dinlemişti.

01:01:52.633 --> 01:01:55.417
Bay Mohammad ona demişti ki,

01:01:55.417 --> 01:01:57.557
" İşte kaybettiğimiz bir adam.

01:01:57.557 --> 01:02:00.808
Ama, ben sana kimseyi kaybetmeyeceğimizi söylememiştim.

01:02:00.808 --> 01:02:04.124
Bir ulusu kurarken bunlar olacaktır."

01:02:04.124 --> 01:02:10.785
Sonra, devam etmişti: "Evet, haksızlardı. Ama ben kendi

01:02:10.785 --> 01:02:14.365
takipçilerimi, gizlice ya da açık olarak

01:02:14.365 --> 01:02:17.393
Los Angeles'taki insanlarla savaşmaya gönderirsem,

01:02:17.393 --> 01:02:21.656
onlar orada katliama uğrarlar. Ve ben buna izin vermeyeceğim."

01:02:21.656 --> 01:02:25.211
Malcolm bundan hoşlanmamıştı.

01:02:25.211 --> 01:02:30.120
Malcolm her zaman " Müslümanlar hiç bir zaman haklarını aramaktan vazgeçmezler" derdi.

01:02:30.120 --> 01:02:35.677
Şimdi, Harlem'de, Los Angeles'ta meydana gelenleri açıklaması gerekiyordu.

01:02:35.677 --> 01:02:38.354
MALCOLM X: Ronald Stokes, Sayın Elijah Mohammad'ın

01:02:38.354 --> 01:02:41.363
uzak takipçilerinden biri değildi, aslında o, en sıkı

01:02:41.363 --> 01:02:45.147
takipçilerinden biriydi. Stokes, Los Angeles camisinin sekreteriydi

01:02:45.147 --> 01:02:49.284
ve Mayıs ayındaki o toplantıda söylediğimiz gibi, bir çoğunuz

01:02:49.284 --> 01:02:54.501
hemen oraya gidip, beyaz adama savaş açmamız gerektiğini düşünüyordunuz.

01:02:54.501 --> 01:02:57.649
Böyle olsun istiyordunuz, değil mi?

01:02:57.649 --> 01:02:58.801
DİNLEYİCİLER: Evet!

01:02:58.801 --> 01:02:59.998
MALCOLM X: Öyle değil mi?

01:02:59.998 --> 01:03:00.923
DİNLEYİCİLER: Evet!

01:03:00.923 --> 01:03:02.122
MALCOLM X: Harekete geçmek istemiştiniz, değil mi?

01:03:02.122 --> 01:03:03.750
DİNLEYİCİLER: Evet!

01:03:03.750 --> 01:03:05.952
MALCOLM X: Çünkü beyaz adamların, siyahi insanları vurması fikri hoşunuza gitmiyordu, değil mi?

01:03:05.952 --> 01:03:07.121
AUDIENCE: Hayır!

01:03:07.121 --> 01:03:08.898
MALCOLM: Ve sizler, harekete geçmeye hazırdınız, değil mi?

01:03:08.898 --> 01:03:09.871
DİNLEYİCİLER: Evet!

01:03:09.871 --> 01:03:14.331
MALCOLM X: Bunu biliyoruz ve beyaz adam şükretsin ki,

01:03:14.331 --> 01:03:17.866
Tanrı Sayın Elijah Mohammad'e, takipçileri üzerinde bir güç sağlamış bulunmakta.

01:03:17.866 --> 01:03:20.867
Böylece herkes sakinleşebiliyor

01:03:20.867 --> 01:03:26.638
ve kendine hakim olabiliyor ve onları Tanrı'ya havale edebiliyor."

01:03:26.638 --> 01:03:30.970
Los Angeles'taki olayları takip eden aylarda,

01:03:30.970 --> 01:03:34.071
Malcolm'un Elçi'ye olan inancı,

01:03:34.071 --> 01:03:40.199
Elijah Mohammad'ın özel hayatına ilişkin dedikodularla, tekrar deneniyordu.

01:03:40.199 --> 01:03:44.763
Malcolm ayda bir, Şikago'ya giderek, Elijah Mohammad'e para götürürdü

01:03:44.763 --> 01:03:51.205
ve her zaman yan kapıdan girerdi.

01:03:51.205 --> 01:03:55.835
İşte bir gün, yan kapıya geldiğinde,

01:03:55.835 --> 01:04:00.550
kapıyı tokmaklayan üç genç kadınla karşılaştı.

01:04:00.550 --> 01:04:07.789
" Aç kapıyı, aç kapıyı. Yemek alacak paramız yok. Çocuklarımızın, şuna, buna ihtiyacı var" diyorlardı.

01:04:07.789 --> 01:04:14.446
O zaman hemen, oraya ait olmadığını hissetti.

01:04:14.446 --> 01:04:17.604
Malcolm uzun bir süre boyunca, Elijah Mohammad'in,

01:04:17.604 --> 01:04:21.843
altı sekretinden, sekiz çocuk sahibi olduğuna dair dedikoduları göz ardı etmişti.

01:04:21.843 --> 01:04:27.927
İşte o zaman, Elçi'nin oğlu Wallace'a, gördüklerinin doğru olup olmadığını sordu.

01:04:27.927 --> 01:04:29.711
Ben de ona, "Evet" dedim.

01:04:29.711 --> 01:04:31.562
"Ben bunlardan haberdarım."

01:04:31.562 --> 01:04:35.032
Sonra dedim ki: "Bazen görmek istemediğin bazı şeyleri görürsün,

01:04:35.032 --> 01:04:37.436
ve aklında bunların üstünü örtersin."

01:04:37.436 --> 01:04:42.833
Ve dedim ki, "Sekreterlerin babamla böyle ilişkiler içinde olduğunu,

01:04:42.833 --> 01:04:44.369
ve çocukları olduğunu biliyorum.

01:04:44.369 --> 01:04:47.915
Onun, bu çocukları kabul ettiğini gördüm ve bilincimde bir yerlerde,

01:04:47.915 --> 01:04:51.342
onun böyle bir aileye sahip olduğunu biliyorum.

01:04:51.342 --> 01:04:54.403
Ama bu durumla baş edecek kadar, kabullenmiş de değilim.

01:04:54.403 --> 01:04:58.647
Hiç bir zaman, bununla baş edecek kadar, kabullenmedim."

01:04:58.647 --> 01:05:06.840
Ulustaki bazı görevliler, Wallace Mohammad'i, babası hakkında dedikodular çıkarmakla ve ona karşı komplo kurmakla suçladılar.

01:05:06.840 --> 01:05:13.702
Benim, Malcolm'a, babamın şahsi hayatına ait bilgi verdiğime ilişkin suçlamalar doğrudur.

01:05:13.702 --> 01:05:19.568
Ancak ben bunu, Malcolm bana, bu duruma şahit olduğunu söyledikten sonra yaptım.

01:05:19.568 --> 01:05:25.589
MALCOLM X: "Şimdi sizlere Allah'ın elçisi olan, sizin ve benim liderim ve öğretmenim,

01:05:25.589 --> 01:05:30.283
Sayın, alçakgönüllü Elijah Mohammad'i sunmaktan

01:05:30.283 --> 01:05:33.104
büyük zevk ve onu duyarım."

01:05:33.104 --> 01:05:35.204
Malcolm dini lideri olan Elijah Mohammad'e kendini teslim etmişti

01:05:35.204 --> 01:05:43.294
ve bunun haricindeki herşeye gözleri kördü.

01:05:43.294 --> 01:05:46.905
O, kendisinin uygulamaya çalıştığı ibadetleri,

01:05:46.905 --> 01:05:52.309
liderinin de uyguladığını düşünüyordu.

01:05:52.309 --> 01:05:54.966
Ancak bunun doğru olmadığını fark ettiğinde,

01:05:54.966 --> 01:05:58.373
kendine güvenini tamamen kaybetmişti."

01:05:58.373 --> 01:06:03.678
Bu iki adam, halkın önünde sarılmaya devam ediyorlardı.

01:06:03.678 --> 01:06:07.543
Ancak baş başalarken, şüphe, güvenin yerine almıştı.

01:06:07.543 --> 01:06:13.772
Onların ilişkisi, Elijah Mohammad'in sağlığının bozulmasıyla birlikte, iyice karışık bir hal almıştı.

01:06:13.772 --> 01:06:17.556
Malcolm'un popülerliği gittikçe artmaktaydı.

01:06:17.556 --> 01:06:21.129
Birincisi, Bay Mohammad hastaydı, bronşiti vardı.

01:06:21.129 --> 01:06:30.487
Bu yüzden Bay Mohammad mitinglere senede bir ya da iki kez katılabiliyordu.

01:06:30.487 --> 01:06:36.722
O kadardı. Diğer tüm toplantılara, Malcolm katılıyordu.

01:06:36.722 --> 01:06:40.641
Ulus'un tüm ülkede yayılmasını da Malcolm sağlamıştı.

01:06:40.641 --> 01:06:41.717
Halk onu talep ediyordu.

01:06:41.717 --> 01:06:46.592
Kimse Elijah Mohammad'in konuşmasını talep etmiyordu, herkes Malcolm'u istiyordu.

01:06:46.592 --> 01:06:51.574
Doğal olarak, Malcolm, vatandaşlık hakları talepleriyle daha fazla haşır neşir oldu.

01:06:51.574 --> 01:06:56.517
Ve onun öğretisi, Elijah Mohammad'i takip eden birinin öğretisinden daha çok,

01:06:56.517 --> 01:07:05.195
vatandaşlık hakları için savaşan birinin öğretisi haline gelmişti.

01:07:05.195 --> 01:07:24.519
1960'lar bize, İslam Ulusu'nun çizdiği beyaz adam imajının doğru olduğunu göstermişti.

01:07:24.519 --> 01:07:29.485
Acımasız insan imajı; protestoculara karşı köpekleri salan,

01:07:29.485 --> 01:07:31.970
yangın hortumları kullanan adam.

01:07:31.970 --> 01:07:41.298
İşte, bütün bunlar İslam Ulusu'nun beyaz insanı suçlamasını kolaylaştırmış ve İslam Ulusu'nun ve Elijah Mohammad'in

01:07:41.298 --> 01:07:48.330
temsilcisi olan Malcolm X'in

01:07:48.330 --> 01:07:54.490
basının ve televizyon kanallarının dikkatini çekmesini kolaylaştırmış ve

01:07:54.490 --> 01:08:03.623
o bu yollarla, doğru olduğunu düşündüğü, ırkların ayrı yaşaması alternatifini seslendirebilmişti.

01:08:03.623 --> 01:08:10.850
Müslümanlar olarak, biz ayrılığın en iyi ve en mantıklı yol olduğuna inanıyoruz;

01:08:10.850 --> 01:08:12.787
birleşmenin değil.

01:08:12.787 --> 01:08:19.572
Ancak biz kendi insanlarımızın beyaz yobazlar, beyaz ırkçılar tarafından saldırıya uğradığını gördüğümüzde,

01:08:19.572 --> 01:08:24.137
biz onların, kendilerini dövdürdükleri ve saldırıya uğramalarına göz yumdukları için,

01:08:24.137 --> 01:08:27.657
kendilerini korumak için hiçbir şey yapmadıkları için,

01:08:27.657 --> 01:08:31.758
enayice davrandıklarını düşünüyoruz.

01:08:31.758 --> 01:08:36.090
Eğer bir köpek, siyahi bir adamı ısırıyorsa, siyahi adam köpeği öldürmelidir.

01:08:36.090 --> 01:08:40.796
Bu köpek polis köpeği de olsa, av köpeği de olsa, ne tür köpek olursa olsun...

01:08:40.796 --> 01:08:45.481
Eğer bir köpek, siyahi adam yalnızca hükümet tarafından onun olduğu söylenen bir şeyden

01:08:45.481 --> 01:08:50.755
yararlanmak isterken, gözlerini ona dikip durursa,

01:08:50.755 --> 01:08:52.749
o siyahi adam o köpeği ya da

01:08:52.749 --> 01:08:57.715
o köpeği onun üzerine saldırtan iki bacaklı diğer köpeği öldürmelidir.

01:08:57.715 --> 01:09:02.030
Malcolm konuştuğunda, ya da Müslüman din adamları konuştuklarında,

01:09:02.030 --> 01:09:06.567
onlar, onları dinleyen tüm Zenci insanların hislerini dile getiriyorlar;

01:09:06.567 --> 01:09:11.063
İnsanların hissettiği ve bu ülkede bunca senedir inkar edilen

01:09:11.063 --> 01:09:15.215
tüm acıları dile getiriyorlar.

01:09:15.215 --> 01:09:18.300
İşte, Malcolm'un dinleyicileri üzerinde böyle bir hükme sahip olmasının sebebi budur.

01:09:18.300 --> 01:09:21.402
O, onların gerçekliğini doğruluyor.

01:09:21.402 --> 01:09:25.491
Ben, bir inşaat alanındaki gösterilere katıldığımda,

01:09:25.491 --> 01:09:33.058
sanırım 14 yaşındaydım.

01:09:33.058 --> 01:09:39.593
Oradaki topluluk, iş gücünün birleştirilmesini talep ediyordu.

01:09:39.593 --> 01:09:45.401
Sonra, Malcolm'un protestoyu seyretmeye geldiğini fark ettik.

01:09:45.401 --> 01:09:50.005
Benim vardiyam bittiğinde, caddenin karşısına geçip, Malcolm'la konuşmaya gittim.

01:09:50.005 --> 01:09:53.744
O sabah, onunla ateşli bir tartışmaya girdik

01:09:53.744 --> 01:09:59.054
ve bana, çimento kamyonunun önündeki asfaltta

01:09:59.054 --> 01:10:03.372
yatıyor olmamın, neden doğru olmadığını açıklamaya çalıştı.

01:10:03.372 --> 01:10:09.547
Malcolm bana demişti ki, eğer bu insanlar siyahi insanları linç ettilerse,

01:10:09.547 --> 01:10:15.457
çocukları öldürdülerse, onları köle olarak kullandılarsa, neden, birini daha

01:10:15.457 --> 01:10:18.027
kamyonla ezmesinler ki? Ve dedi ki,

01:10:18.027 --> 01:10:20.847
" Tabii ki, bunun bir kaza olduğunu söyleyeceklerdir.

01:10:20.847 --> 01:10:26.659
'Hay, aksi. Ayağım kaymış' diyeceklerdir. Ama işte, sen yine de ölmüş olursun."

01:10:26.659 --> 01:10:32.027
O gittiğinde ben yine yolun karşısına geçtim.

01:10:32.027 --> 01:10:34.448
Gidip, protestocuların oluşturduğu hatta katıldım

01:10:34.448 --> 01:10:39.755
ama tekrar kamyonun önüne yatmadım.

01:10:39.755 --> 01:10:44.612
Bir gün Shabazz Frosti Kreem'in karşısında oturmuş,

01:10:44.612 --> 01:10:47.959
Amerika'daki ırk ilişkilerinden bahsediyorduk.

01:10:47.959 --> 01:10:51.991
Ve Malcolm bana dönüp, sordu : "Pek, senin çözümün nedir?"

01:10:51.991 --> 01:10:54.284
Aslında o benim fikrimi sormuyordu,

01:10:54.284 --> 01:10:59.346
yalnızca beni alt etmek istiyordu, sanırım.

01:10:59.346 --> 01:11:03.880
O zaman, ben Dr. King'in fikirlerinin etkisi altındaydım.

01:11:03.880 --> 01:11:07.701
Onun, renkli olmanın, kimse için bir engel oluşturmadığı, renk körü topluluğunu

01:11:07.701 --> 01:11:11.779
destekliyordum. Rengin kaybolmadığı ama

01:11:11.779 --> 01:11:16.142
kimse için bir engel de oluşturmadığı toplum anlayışını.

01:11:16.142 --> 01:11:19.593
İşte o zaman Malcolm bana bir baktı ve dedi ki:

01:11:19.593 --> 01:11:23.189
"Sen hayal kuruyorsun. Benim hayalciler için vaktim yok."

01:11:23.189 --> 01:11:28.288
KENNETH CLARKE: Dr. King'in amacı, Zenciler için tam eşitlik

01:11:28.288 --> 01:11:29.265
MALCOLM X: Hayır!

01:11:29.265 --> 01:11:31.476
KENNETH CLARK: ve tam vatandaşlık hakları verilmesi.

01:11:31.476 --> 01:11:34.507
MALCOLM X: Dr. Martin Luther King'in amacı, Zencilerin, onların ayrı, beyazların ayrı oturma yerleri olan bir restoranda

01:11:34.507 --> 01:11:39.738
400 sene boyunca, onları ezmiş beyaz adamla yan yana oturuyor olmasıdır.

01:11:39.738 --> 01:11:42.664
Dr. Martin Luther King'in amacı, onları 400 sene boyunca

01:11:42.664 --> 01:11:46.516
ezmiş olan insanların affedilmesidir.

01:11:46.516 --> 01:11:50.997
Bunu da, onları uyutarak ve beyazların onlara yaptıklarını unutturarak yapmak istemektedir.

01:11:50.997 --> 01:11:56.009
Ama, Amerika'daki siyahi insanların büyük kısmı, Martin Luther King'i desteklememektedir.

01:11:56.009 --> 01:11:58.799
Siz de makalelerinizden birinde bunun psikolojik olarak güvensiz olacağını

01:11:58.799 --> 01:12:01.125
ya da benzeri bir şey söylemiştiniz. Şimdi tam olarak ne dediğinizi hatırlamıyorum.

01:12:01.125 --> 01:12:03.615
Ama siz de, Martin Luther King'in yaptıklarını onaylamıyordunuz.

01:12:03.615 --> 01:12:09.029
KENNETH CLARKE: Ben tam bütünleşmeye ve Amerikan vatandaşlarına tam eşitlik sağlayan haklar verilmesine karşı değilim.

01:12:09.029 --> 01:12:11.449
Siz bu amaçlara karşı mısınız?

01:12:11.449 --> 01:12:13.735
MALCOLM X: Eğer siz onun doğru yolda yürüdüğünden emin değilseniz,

01:12:13.735 --> 01:12:16.414
onun doğru yere varacağından da emin değilsiniz demektir."

01:12:16.414 --> 01:12:22.059
Biz, Malcolm'la çok yakınlaşmanın tehlikeli olacağının farkındaydık ya da böyle hissediyorduk.

01:12:22.059 --> 01:12:25.890
Özellikle beyazlar hakkında, çok ağır şeyler söylüyordu

01:12:25.890 --> 01:12:30.939
ve beyaz dünyayla barış içinde yaşamak isteyen bizler-

01:12:30.939 --> 01:12:37.168
ki bir kısmımızın işleri beyaz topluluğun içindeydi- Malcolm'la çok fazla yakınlaşmak istemiyorduk.

01:12:37.168 --> 01:12:42.549
KENNETH CLARKE: Ayrıca, bu hareketin nefret öğretisi yaydığı söyleniyor.

01:12:42.549 --> 01:12:46.582
MALCOLM X: Hayır, bu ülkedeki siyahi insanlar, beyaz adamın elinde,

01:12:46.582 --> 01:12:49.804
400 sene boyunca şiddet kurbanı olarak yaşadılar.

01:12:49.804 --> 01:12:52.623
Ve bizler, bilgisiz Zenci hocaları takip ederek,

01:12:52.623 --> 01:12:57.947
bizi ezen zalime, diğer yanağımızı da dönmenin, Tanrısal bir davranış olduğunu düşündük.

01:12:57.947 --> 01:13:01.254
Ve bugün, Sayın Elijah Mohammad, bu ülkedeki siyahi insanlara göstermektedir ki,

01:13:01.254 --> 01:13:05.453
bu dünyada nasıl beyaz adamlar ve diğer herkes Tanrı vergisi haklara sahipse,

01:13:05.453 --> 01:13:10.851
doğal haklara, vatandaşlık haklarına ve kendini savunmaya geldiğinde, her türlü hakka sahipse,

01:13:10.851 --> 01:13:17.819
işte siyahi insanların da, bizlerin de, kendini savunma hakkı olması gerekmektedir.

01:13:17.819 --> 01:13:31.656
1963 Ağustos'unda, 250.000 Amerikalı, Vaşington'daki yürüyüş için toplanmıştı.

01:13:31.671 --> 01:13:38.350
Malcolm bize gelip, Vaşington'daki yürüyüşten bahsetti.

01:13:38.350 --> 01:13:43.637
Size Malcolm hakkında şunu söyleyebilirim ki, ne zaman bir şey anlatsa, bunu çok iyi destekleyebilirdi.

01:13:43.637 --> 01:13:46.357
Elinde bir makale vardı ve dedi ki:

01:13:46.357 --> 01:13:49.098
" Size anlatacağım. Ben neden bahsettiğimi iyi biliyorum."

01:13:49.098 --> 01:13:52.378
Sonra da dedi ki, "Vatandaşlık haklarının faturasını kim ödüyor?

01:13:52.378 --> 01:13:55.748
Melekler beyazdır."

01:13:55.748 --> 01:13:59.816
Sonra da devam etti: " Siz kendi mücadelenizi, kendiniz vermelisiniz.

01:13:59.816 --> 01:14:02.469
Ve bu mücadele sokaklarda başladı.

01:14:02.469 --> 01:14:08.038
Ama siz bu mücadeleyi beyazlarla birleşerek verirseniz, mücadeleniz soğur."

01:14:08.038 --> 01:14:11.853
Sonra, bu savını, içine süt koyduktan sonra soğuyan

01:14:11.853 --> 01:14:14.898
bir bardak kahveye benzetmesiyle destekledi.

01:14:14.898 --> 01:14:18.475
Malcolm'un yaptığı bu benzetmeler bazen komik olurdu

01:14:18.475 --> 01:14:23.684
ama mesaj yerine ulaşırdı.

01:14:37.680 --> 01:14:38.562
GLORIA RICHARDSON, Güney Vatandaşlık Hakları Lideri

01:14:38.562 --> 01:14:44.460
Bizim organize ettiğimiz kişilerin çoğu Malcolm X'i duymuşlardı;

01:14:44.460 --> 01:14:48.055
ona saygı duyuyorlardı ve onun konuşmalarını dinliyorlardı.

01:14:48.208 --> 01:14:51.773
Yani o medyada yer aldığı her zaman,

01:14:51.881 --> 01:14:55.565
konuşmasını dinleyebilmeye çalışıyorlardı. Ve insanlar problemlerini

01:14:55.657 --> 01:15:04.328
anlayan biri olduğu için, bu problemlere karşı savaş verilmesini söyleyen biri olduğu için, kendilerini anlaşılmış hissediyorlardı

01:15:06.991 --> 01:15:08.340
Ancak, sanırım bunun her zaman barışçıl şekilde olmayacağını da biliyorlardı.

01:15:08.418 --> 01:15:10.518
Vaşington'daki yürüyüşten on dokuz gün sonra,

01:15:10.594 --> 01:15:13.047
Birmignham, Alabama'daki 16. Cadde'deki Baptist Kilisesi'nin

01:15:13.109 --> 01:15:15.063
Pazar okulunda bir bomba patlatıldı.

01:15:18.294 --> 01:15:22.759
Yirmi kişi yaralanmıştı. Dört küçük kız ölmüştü.

01:15:29.080 --> 01:15:33.215
Şimdi, bir kilisenin bombalanmasından ve dört küçük kızın öldürülmesinden bahsediyorsunuz..

01:15:33.215 --> 01:15:40.782
Benim hatırladığım kadarıyla, ortaya çıkan kızgınlık ve bu konuda

01:15:40.782 --> 01:15:43.601
hiçbir şey yapmama hissi, çok ağırdı.

01:15:43.601 --> 01:15:46.478
Çoğumuzun huzuru kaçmıştı,

01:15:46.478 --> 01:15:49.672
Malcolm'un da huzuru epey kaçmıştı,

01:15:49.672 --> 01:15:50.942
bundan hiç bahsetmemişti ama

01:15:50.942 --> 01:15:56.572
bizlerin, vatandaşlık hakları hareketi sırasında,

01:15:56.572 --> 01:16:03.192
halkımız beyaz insanlar ve polis tarafından katledilirken

01:16:03.192 --> 01:16:07.704
hiçbir şey yapmıyor olmamız, moral bozucuydu.

01:16:07.704 --> 01:16:16.085
Harekete geçmemiz gerektiğini hissediyorduk.

01:16:29.452 --> 01:16:33.192
MALCOLM X: Lincoln adında bir beyaz adam, sözde sivil savaşta

01:16:33.192 --> 01:16:36.012
savaşarak ırk sorununu çözdü ama sorun hala duruyor.

01:16:36.012 --> 01:16:38.055
Sonra, Kennedy diye başka bir beyaz adam geldi,

01:16:38.055 --> 01:16:40.989
başkan adayı oldu ve Zencilere, eğer ona oy verirlerse, onlar için neler yapacağını söyledi.

01:16:40.989 --> 01:16:43.462
Ve onlar da ona oy verdiler, yüzde 80 ona oy verdiler

01:16:43.462 --> 01:16:46.667
ve işte üç senedir o da görevde ama sorun hala duruyor.

01:16:46.667 --> 01:16:49.688
Polis köpekleri Birmingham, Alabama'da

01:16:49.688 --> 01:16:51.277
siyahi kadınları, çocukları bebekleri ısırırken

01:16:51.277 --> 01:16:56.950
Kennedy, herhangi bir federal kanunun çiğnenmemiş olmasından ötürü, bir şey yapamayacağını söylemişti.

01:16:56.950 --> 01:17:00.264
Sonra Zencilerin sabrı taşıp, kendilerini savunmaya kalkınca,

01:17:00.264 --> 01:17:02.566
Birminghamlı beyazların canına okuyunca,

01:17:02.566 --> 01:17:04.134
Kennedy o zaman askerleri oraya gönderdi.

01:17:04.134 --> 01:17:05.707
Ve o askerleri oraya gönderdiğinde,

01:17:05.707 --> 01:17:08.793
beyazlar patlak verdiğinde mevcut olan kanunların aynısı,

01:17:08.793 --> 01:17:12.365
siyahiler patlak verdiğinde de aynıydı.

01:17:12.365 --> 01:17:16.196
İşte bu yüzden biz, beyaz adamın bizim problemimizi

01:17:16.196 --> 01:17:22.312
çözebileceğine dair şüphe duyarken, geçerli sebeplere sahibiz.

01:17:22.312 --> 01:17:27.565
Ve beyaz adamın dürüstlüğüne, içtenliğine dair şüphe duyuyorsak,

01:17:27.565 --> 01:17:30.662
sizin de kabul etmeniz gerekir ki, bu sorun uzun

01:17:30.662 --> 01:17:33.074
süredir burada ve beyazlar son 100 yıldır

01:17:33.074 --> 01:17:35.880
aynı şeyi tekrarlayıp duruyorlar

01:17:35.880 --> 01:17:40.047
ve sorun bugün çözüme, bundan 100 yıl önce olduğundan daha yakın değil.

01:17:40.047 --> 01:17:42.325
Evet, o değişmişti.

01:17:42.325 --> 01:17:50.724
Dini konularda konuşan birinden, milliyetçi birine dönüşmüştü ve ben ona,

01:17:50.724 --> 01:17:55.603
(yani Malcolm'a) dedim ki, onu, o konuşma yaptığı ilk yıllarda da dinliyordum

01:17:55.603 --> 01:18:01.869
ve şimdi de dinliyordum ve bir değişim gözlemliyordum.

01:18:01.869 --> 01:18:04.447
O da "Nasıl bir değişiklikten bahsediyorsun?" dedi.

01:18:04.447 --> 01:18:09.342
Ben de ona, " Sen ilk başlarda konuştuğunda,

01:18:09.342 --> 01:18:14.773
söylediklerinin gerçekliği, tüylerimi ürpertirdi.

01:18:14.773 --> 01:18:17.755
Şimdi, böyle hissetmiyorum."

01:18:17.755 --> 01:18:20.326
O da, bana şöyle yanıt verdi. " Belki de,

01:18:20.326 --> 01:18:23.875
artık sen dini hislerini veya ruhunu kaybetmişsindir."

01:18:23.875 --> 01:18:30.038
Ben de ona, "Belki öyledir, ama, sana yine de nasıl hissettiğimi söylemek istedim" dedim.

01:18:30.038 --> 01:18:36.617
Bir süre sonra, Elijah Mohammad'in ailesi

01:18:36.617 --> 01:18:38.756
tarafından bazı eleştiriler gelmeye başladı.

01:18:38.756 --> 01:18:41.960
Zaman zaman, Malcolm'un toplumda bu kadar

01:18:41.960 --> 01:18:48.405
popüler olmasından rahatsızlık duyduklarını belirten şeyler söylemeye başladılar.

01:18:48.405 --> 01:18:53.491
Çünkü artık herkes onu, baş sözcü olarak görmeye başlamıştı.

01:18:53.491 --> 01:18:57.674
Baş sözcü olması sorun değildi ama çok tanınmaya başlamıştı

01:18:57.674 --> 01:19:02.353
medya sürekli ona yoğunlaşıyordu.

01:19:02.353 --> 01:19:06.524
Herkes, "Malcolm, Malcolm, Malcolm X, Malcolm X" diyordu,

01:19:06.524 --> 01:19:12.289
ve Elijah Mohammad'in ismiyse gittikçe daha az anılır olmuştu.

01:19:12.289 --> 01:19:18.476
Malcolm, İslam Ulusu içindeki kıskançlıklarla başa çıkabileceğine inanıyordu,

01:19:18.476 --> 01:19:28.710
ancak onun, Elçi ile arasındaki gerginlik, Kasım 1963'te artık kendini gösterecekti.

01:19:28.710 --> 01:19:31.621
Biz restoranda oturmuş, kahve içiyorduk.

01:19:31.621 --> 01:19:35.891
Bir toplantıdaydık ve caminin kaptanı, Joseph'e

01:19:35.891 --> 01:19:39.094
karısından bir telefon geldi.

01:19:39.094 --> 01:19:47.709
Joseph, telefon kulübüsine gidip, eşiyle konuştu ve geri geldiğinde, şok olmuştu.

01:19:47.709 --> 01:19:56.340
Karısının ona, Kennedy'nin öldürüldüğünü söylediğini, söyledi.

01:19:56.340 --> 01:20:01.236
Malcolm birini gönderip bir radyo getirtti ve radyoyu fişe taktık ve

01:20:01.236 --> 01:20:07.574
dinlemeye başladık. Radyo spikeri dedi ki:

01:20:07.574 --> 01:20:13.849
" Tekrarlıyoruz. Başkan, Dallas, Teksas'ta vurulmuştur.

01:20:13.849 --> 01:20:18.119
Şu anda durumunun ciddiyetini bilmiyoruz."

01:20:18.119 --> 01:20:24.902
Malcolm, hemen dedi ki "İşte o şeytan öldü."

01:20:24.902 --> 01:20:31.039
John F. Kennedy, süikasta uğramıştı.

01:20:31.039 --> 01:20:34.803
Bay Mohammad, oğlunun Malcolm'u aramasını istedi.

01:20:34.803 --> 01:20:40.718
Dedi ki, " Kardeşim, Dini lider Malcolm. Babam size şunu söylememi istedi-

01:20:40.718 --> 01:20:43.849
ve biz aynı şeyi ülkenin her yerindeki temsilcilerimize söylüyoruz-

01:20:43.849 --> 01:20:50.413
John F. Kennedy suikasta uğramıştır ve bizim kesinlikle

01:20:50.413 --> 01:20:52.968
hakaret için bir yorum yapmamamız gerekmektedir.

01:20:52.968 --> 01:21:00.167
Çünkü bu adam ABD başkanıdır ve insanlar onu seviyorlar."

01:21:00.167 --> 01:21:05.380
Müslümanlar, New York Şehri'nde, Manhattan Center'da bir miting düzenlemişlerdi.

01:21:05.380 --> 01:21:11.444
Miting günü, Elçi Malcolm'u arayarak, olayları ruhani yönünü ön plana çıkarması ve

01:21:11.444 --> 01:21:15.996
Başkan'ın ölümünden bahsetmemesi gerektiğini hatırlattı.

01:21:15.996 --> 01:21:18.934
Ancak Malcolm'un söyleyebileceklerinden ötürü endişeliydi.

01:21:18.934 --> 01:21:22.806
Malcolm önceden hazırladığı bir konuşma metni üzerinden konuştu.

01:21:22.806 --> 01:21:26.202
Kennedy'den açıkça bahsetmedi.

01:21:26.202 --> 01:21:33.020
Ama sonra, sanki belasını ararcasına,

01:21:33.020 --> 01:21:37.129
insanlara soru sorma hakkı verdi.

01:21:37.129 --> 01:21:42.911
Normalde konuşmasını yapardı ve soru cevap kısmı olmazdı. Ama o gün, soru sorulmasını istedi.

01:21:42.911 --> 01:21:54.159
Sonra, dünyadaki diğer liderleri sıralamaya başladı

01:21:54.159 --> 01:22:01.421
ve bu liderlerin Amerikan hükümeti veya müttefikleri tarafından nasıl eziyete uğradığını anlatmaya başladı

01:22:01.421 --> 01:22:06.884
ve işte bahsettiği insanların hayat hikayesi, Kennedy'nin başına gelenlerle kıyaslanmaya başlamıştı.

01:22:06.884 --> 01:22:16.038
Demişti ki "Patrice Lumumba ölmüştü ve eşi dul kalmıştı.

01:22:16.038 --> 01:22:20.858
Onun halkı, liderlerini kaybetmişti.

01:22:20.858 --> 01:22:25.827
Ve Amerikan hükümeti işte burada bir rol oynamıştı."

01:22:27.034 --> 01:22:27.401
İşte bu tür, Amerikan hükümetinin bulaştığı işleri

01:22:27.401 --> 01:22:33.901
sıralamaya başlamıştı. Yani onun anlatmaya çalıştığı şey,

01:22:34.255 --> 01:22:47.534
dünyanın geri kalanında bu tür şeyler yaparsanız, öyle bir durum, öyle bir ortam yaratırsınız ki,

01:22:47.534 --> 01:22:52.395
işte o zaman, ettiğinizi bulursunuz.

01:22:52.648 --> 01:22:59.540
O, böyle cevap verdiğinde çok şaşırmıştım.

01:22:59.924 --> 01:23:01.366
Ve işte cevap verdi. Dedi ki,

01:23:01.366 --> 01:23:04.421
" Biliyorum ki, bunu söyleyerek başımı belaya sokacağım,

01:23:04.421 --> 01:23:09.655
ama benim anladığım kadarıyla, bu durum 'insan ettiğini bulur', dediğimiz duruma iyi bir örmektir."

01:23:09.655 --> 01:23:14.323
John Ali, Ulusal Sekreter oradaydı ve işte

01:23:14.323 --> 01:23:18.096
Bay Mohammad olanlardan bu sayede bu kadar çabuk haberdar oldu.

01:23:18.096 --> 01:23:19.601
JOHN ALİ; İslam Ulusu, Ulusal Sekreter

01:23:19.601 --> 01:23:22.937
Bu mesaj, Amerika'daki Müslüman'ların lideri olan,Elijah Mohammed'den bir mesajdır:

01:23:22.937 --> 01:23:28.493
Dini lider Malcolm Shabazz, 1 Aralık Pazar günü, New York'taki Manhattan Center'daki mitingtedi konuşmasında,

01:23:28.493 --> 01:23:32.563
Başkan John F. Kennedy'nin ölümüne dair yorumlarda bulunduğunda,

01:23:32.563 --> 01:23:34.023
Müslümanlar adına konuşmamıştır.

01:23:34.023 --> 01:23:37.988
Bu yorumlar kendine aittir ve Müslümanlar'ın tümüne ait değildir.

01:23:37.988 --> 01:23:45.059
Ayrıca Lider Malcolm'ın halka hitap etmesi bir süreliğine yasaklanmıştır.

01:23:45.059 --> 01:23:49.690
İslam Ulusu, öldürülen başkan için yas tuttuğunu resmen açıklarken,

01:23:49.690 --> 01:23:55.836
bir yandan da ulusun liderliği, Malcolm X'e 90 gün boyunca konuşma yasağı verildiğini duyurmuştu.

01:23:55.836 --> 01:24:01.157
Kendisi hiçbir konuşma yapmayacak ve basınla irtibata geçmeyecekti.

01:24:01.157 --> 01:24:04.587
Biz o zaman bir sürü Kennedy haberi yayınlıyorduk ve o zaman

01:24:04.587 --> 01:24:08.017
Malcolm'un konuşma yasağı üzerine de ufak bir haber yapılacaktı.

01:24:08.017 --> 01:24:09.990
Ben telefonu açarım,

01:24:09.990 --> 01:24:12.637
o bana bir cümle söyler ve görüşmemiz sonlanır, sanıyordum.

01:24:12.637 --> 01:24:16.320
Ama bu sefer, o beni telefonda tahmin ettiğimden daha uzun süre tuttu.

01:24:16.320 --> 01:24:21.521
Ve sesi üzgün geliyordu, endişeli geliyordu.

01:24:21.521 --> 01:24:24.582
İşte ilk defa, çok çok güçlü olduğunu düşünmeye alışkın olduğum

01:24:24.582 --> 01:24:31.220
bu adamda bir zayıflık görmüştüm.

01:24:31.220 --> 01:24:36.411
Gazeteler, İslam Ulusu içinde güç savaşı olduğunu tahmin ediyorlardı.

01:24:36.411 --> 01:24:39.772
Sonradan öğrenildi ki, Malcolm ve Elijah Mohammad arasını

01:24:39.772 --> 01:24:44.996
iyice açmak için, bu hikayeleri gazetelere, FBI veriyordu.

01:24:44.996 --> 01:24:51.231
Yalnız ve yorgun Malcolm, Cassius Clay'in, Sonny Liston'a karşı

01:24:51.231 --> 01:24:58.493
dövüşeceği şampiyonluk maçının gerçekleştirileceği, Miami'ye aldığı daveti, kabul etti.

01:25:06.014 --> 01:25:08.493
Her ne kadar ulusun bir üyesi değilse de, Clay

01:25:08.493 --> 01:25:12.438
son iki senedir Müslüman tapınakları ziyaret ediyordu.

01:25:12.438 --> 01:25:18.273
Ve Malcolm'dan da, onu Liston'a karşı dövüşeceği maçından önce, onu zihinsel olarak hazırlamasını istemişti.

01:25:18.273 --> 01:25:19.738
ATTALLA SHABAZZ, Kızı

01:25:19.738 --> 01:25:23.018
Benim ailem için Florida'ya gitmek balayı gibiydi,

01:25:23.018 --> 01:25:25.470
anne babam, bu tatilden balayı olarak bahsederlerdi.

01:25:25.470 --> 01:25:32.989
Tabii ki, onlar için bizim ailecek bir araya gelmemiz ve oraya aile olarak gitmemiz, çok önemliydi.

01:25:32.989 --> 01:25:39.053
Bizim için, beraberce vakit geçirebilmek için bir fırsattı,

01:25:39.053 --> 01:25:42.437
Ama anne ve babam için, babamın deyişine göre,

01:25:42.437 --> 01:25:50.398
Florida tatilimiz, onların evlendikten beri, gerçekten ilk defa baş başa kalabildikleri ilk seferdi.

01:25:50.398 --> 01:25:59.129
Malcolm, Ulus'a, Cassius Clay'i dahil ederek, kendisinin de tekrar kabul edilmesini talep etti,

01:25:59.129 --> 01:26:04.721
ancak Ulus'un üst seviyesindekiler, Malcolm'un teklifini kabul etmediler.

01:26:04.721 --> 01:26:11.372
Amerika'nın çoğunluğu gibi, onlar da genç boksörü, Liston'u yenme şansı çok düşük olan, palavracının biri olarak görüyorlardı.

01:26:11.372 --> 01:26:23.473
Malcolm, Clay, eski şampiyonun gücünü azar azar tüketirken, maçı en ön koltuktan seyrediyordu.

01:26:23.473 --> 01:26:30.538
Yedinci raundun başında, paralanmış Liston, köşesinde yığılıp kalmıştı.

01:26:30.538 --> 01:26:36.844
Clay, yeni dünya ağır siklet şampiyonu olmuştu.

01:26:36.844 --> 01:26:39.335
Peki, bize yedinci raunda ilişkin bir şiir yazar mısın?

01:26:39.335 --> 01:26:41.769
O cennete gitmek istediydi. / Onu alt ettiğim raund yediydi.

01:26:41.769 --> 01:26:42.944
Onu, yednci raundda yere serdin.

01:26:42.944 --> 01:26:44.386
CASSIUS CLAY: Ben dünyanın kralıyım!

01:26:44.386 --> 01:26:45.548
Dur, dur, dur.

01:26:45.548 --> 01:26:48.731
CASSIUS CLAY: Ben daha yakışıklıyım. >> SPİKER: Dur, o kadar da yakışıklı değilsin. >> CASSIUS CLAY: Çok fena bir adamım. >> SPİKER: Dur, dur.

01:26:48.731 --> 01:26:52.103
Dünyayı yerinden oynattım! Dünyayı yerinden oynattım!

01:26:52.103 --> 01:26:54.876
Cassius'un Miami'deki zaferi hakkında ne düşünüyorsun?

01:26:54.876 --> 01:26:58.086
Harika bir zaferdi. Kendisinin en iyi olduğunu kanıtladı.

01:26:58.086 --> 01:27:00.107
Siz dövüş sırasında neredeydiniz?

01:27:00.107 --> 01:27:01.791
Ben salondaydım, müsabakayı seyrediyordum.

01:27:01.791 --> 01:27:02.937
Ring kenarında mıydınız?

01:27:02.937 --> 01:27:05.896
Evet, ring kenarında. Yedi numaralı koltuktaydım.

01:27:05.896 --> 01:27:10.588
Ulus'un liderliği, Malcolm'u es geçerek, direk olarak Clay'i aradılar.

01:27:10.588 --> 01:27:15.187
Genç şampiyonu İslam Ulusu'na kabul ettiler ve

01:27:15.187 --> 01:27:22.069
Kurtarıcı'nın Günü'nde düzenlenen senelik toplantılarında, onun yeni ismini, Muhammad Ali'yi, duyurdular.

01:27:22.069 --> 01:27:25.221
Malcolm bu toplantıya davet edilmemişti.

01:27:25.221 --> 01:27:28.111
Elijah Mohammad, onun yerine,

01:27:28.111 --> 01:27:34.375
Malcolm'un eski öğrencisi, Boston'lu din hocası, Louis X'in geçtiğini duyurdu.

01:27:34.375 --> 01:27:43.322
" Ve işte, hayatım boyunca uğruna savaştığım ve tanışmayı arzuladığım kişiyle tanışacaktım."

01:27:43.322 --> 01:27:45.187
Malcolm Hoca, dürüsttü.

01:27:45.187 --> 01:27:52.011
İçtendi. Kendini, Afro-Amerikan halkının durumunu iyileştirmeye adamıştı.

01:27:52.011 --> 01:27:59.444
Ve işte Şikago'da, kendini, kendi durumunu iyileştirmeye adayan,

01:27:59.444 --> 01:28:03.241
görevli bir grup insan daha vardı.

01:28:03.241 --> 01:28:10.768
Malcolm onları para çalmakla, pahalı takılar satın almakla, kürkler satın almakla suçladı.

01:28:10.768 --> 01:28:18.196
Onları, İslam Ulusu'nu, suç çetesine çevirmekle suçladı.

01:28:18.196 --> 01:28:26.598
İslam Ulusu'nda, iyi yerlere sahip kişilerin bir çoğu Malcolm tarafından eğitilmişti.

01:28:26.598 --> 01:28:31.172
Bazıları, Malcolm sayesinde hayatını düzene sokmuştu.

01:28:31.172 --> 01:28:39.336
Ancak sahip oldukları o küçük pozisyonları sevdiler.

01:28:39.336 --> 01:28:48.338
Ve Ulus'un içinde, gözünü bir numaralı adam olmaya dikmiş kişiler de vardı.

01:28:48.338 --> 01:28:53.818
Eğer Elijah Mohammad ölseydi ve yerine Malcolm X geçseydi

01:28:53.818 --> 01:28:58.853
Malcolm'un ilk yapacağı şey, biraz temizlik yapmak olacaktı.

01:28:58.853 --> 01:29:02.723
Para bozanları, tapınaktan kovacaktı .[ İsa'ya gönderi yapılmış]

01:29:02.723 --> 01:29:14.990
Yani onların planı, yaşlı adam vefat etmeden ÖNCE, Malcolm'dan kurtulmaktı.

01:29:14.990 --> 01:29:25.306
8 Mart 1964'te, Malcolm, İslam Ulusu'ndan ayrıldığını duyurdu.

01:29:25.306 --> 01:29:30.940
Kendisini, Ulus'un dışında da takip edenler için,

01:29:30.940 --> 01:29:35.417
'Birleşmiş Müslüman Camii' adında yeni bir dini organizasyon kurmuştu.

01:29:35.417 --> 01:29:44.122
Ancak Malcolm, rakip bir cami kurmanın, Elijah Mohammad'e direk bir meydan okuma olarak görüleceğini biliyordu.

01:29:48.198 --> 01:29:52.304
İşte bu oturduğumuz odaya gelmişti ve oraya oturmuştu. Sonra onunla konuşmuştuk.

01:29:52.304 --> 01:29:58.871
Öncelike erkenden geldiğini ve evin etrafında

01:29:58.871 --> 01:30:02.557
bir kaç tur attığını, söylemişti.

01:30:02.557 --> 01:30:06.889
Tam olarak zamanında varmak istediğini söylemişti ve gerçekten de tam zamanında buradaydı.

01:30:06.889 --> 01:30:09.935
Biz oturduk ve dinledik. Bizim hiçbir sorumuz yoktu.

01:30:09.935 --> 01:30:12.137
Biz, acının nereden kaynaklandığın biliyorduk.

01:30:12.137 --> 01:30:14.118
Ne olduğunu biliyorduk.

01:30:14.118 --> 01:30:19.634
Ve sanki onun tek ihtiyacı olan, dert yanmaktı, bu yzüzden biz de onun konuşmasına izin verdik.

01:30:19.634 --> 01:30:23.266
O, ceza evinde geçirdiği vakitten bahsetti.

01:30:23.266 --> 01:30:31.491
Elijah Mohammad'in adını ilk duyduğu zamandan ve onun, hayatında yarattığı değişiklikten bahsetti.

01:30:31.491 --> 01:30:41.400
Babasının onu reddetmesinden kaynaklanan derin acısını dile getirdi.

01:30:41.400 --> 01:30:48.347
Ve işte o akşam orada otururken, biz anlamıştık ki, eğer Elijah Mohammad ona, "hadi gel" dese, Malcolm,

01:30:48.347 --> 01:30:54.558
aralarındaki farkları düşünmeksizin, ona koşar adımlarla gidecekti.

01:30:54.558 --> 01:31:05.237
Malcolm, Harlem sakinlerinin sevgili oğluydu ve insanlar, hikayeyi onun ağzından dinlemek istiyorlardı.

01:31:05.237 --> 01:31:12.409
Elijah Mohammad onlar için, duvarda asılı bir resimdi. Onun adını hep duyuyorlardı

01:31:12.409 --> 01:31:14.485
ama Harlem'deki onu şahsen tanımıyorlardı.

01:31:14.485 --> 01:31:20.634
Oysa Malcolm'u tanıyorlardı ve seviyorlardı. Ve onlar, ayrılık yaşandıktan uzun süre sonra, Malcolm'a sadık kaldılar.

01:31:20.634 --> 01:31:24.128
MALCOLM X: İşte sizin ve benim, harekete geçmemiz lazım!

01:31:24.128 --> 01:31:26.838
Sizin ve benim orada olmamız lazım, onların tepesine binmemiz lazım.

01:31:26.838 --> 01:31:30.371
Onlar omuzlarının arkasına her baktığında, onların bizi görmesini istiyoruz.

01:31:30.371 --> 01:31:38.799
Onlarıa bugüne kadar kabul edilen en güçlü vatandaşlık hakları tasarısını kabul ettireceğiz.

01:31:38.799 --> 01:31:42.966
Çünkü biliyoruz ki, tasarı kabul ettikten sonra bile, onlar kanunu yasayı uygulamayacaklar.

01:31:42.966 --> 01:31:49.882
İşte bunu yapabilmemiz için, oy kütüğüne kayıt kampanyası başlatıyoruz.

01:31:49.882 --> 01:31:57.581
Harlem'deki herkesin kütüğe kaydetmemiz lazım,

01:31:57.581 --> 01:32:05.641
ve onların Demokrat ya da Cumhuriyetçi olarak değil, Bağımsız olarak kaydolmasını istiyoruz.

01:32:05.641 --> 01:32:17.194
Eğer sizlerde kayıt olacak kadar sorumluluk bilinci yoksa, sizi şehrin dışına çıkartacağız.

01:32:17.194 --> 01:32:19.553
Malcolm bu sert planı hayata geçirmeyi planladığında,

01:32:19.553 --> 01:32:22.124
amacı yalnızca politik güç kazanmak değil,

01:32:22.124 --> 01:32:26.382
bir yandan da siyahi insanların, kendi mahallelerinde kontrole sahip olmalarını sağlamaktı.

01:32:26.382 --> 01:32:32.532
MALCOLM X: Yani ya oy vereceksiniz ya da kovulacaksınız.

01:32:32.532 --> 01:32:36.714
Diğer etnik gruplar ve diğer ırklardaki kişiler bizim mahallemize gelip, dükkan sahibi oluyorlardı.

01:32:36.714 --> 01:32:42.048
Okulları, süpermarketleri, sinemaları onlar işletiyorlardı.

01:32:42.048 --> 01:32:50.546
Yani, mahallede gelir kaynağı olan neredeyse her şey, yabancıların elindeydi.

01:32:50.546 --> 01:32:54.315
MALCOLM X: Benim ekonomik felsefem de siyahi ulusçuluğa dayanıyor;

01:32:54.315 --> 01:32:59.732
buna göre, siyahi adam Zenci mahallesi olarak bilinen yerlerdeki ekonominin kontrolünü elinde tutmalıdır;

01:32:59.732 --> 01:33:04.387
işletme sahibi olma ve işletmeyi yürütmesi için gereken bilgiyi üretmeli ve

01:33:04.387 --> 01:33:09.500
bu sayede kendi insanları için, kendi türü için iş fırsatları yaratmalıdır.

01:33:09.500 --> 01:33:13.433
Sosyal felsem de, siyahi ulusçuluğa dayanıyor, buna göre

01:33:13.433 --> 01:33:17.853
siyahi adamın beyaz adamın toplumuna kendini kabul ettirmesi yerine,

01:33:17.853 --> 01:33:20.884
biz kendi topluluğumuzdaki hastalıkları ve kusurları giderip,

01:33:20.884 --> 01:33:27.384
kendi türümüz içinde sevilebilir ve sosyalleşebilir, hale gelmeliyiz.

01:33:27.384 --> 01:33:33.118
Malcolm'un planı tamamen farklıydı. O, tamamen bağımsızlıktan yanaydı,

01:33:33.118 --> 01:33:38.779
insanların kendi kaderlerini kendilerinin tayin etmesi gerektiğine inanır, kendi kendine yeterli olmaları ve gerektiğinde kendilerini

01:33:38.779 --> 01:33:44.960
koruyabilmeleri gerektiğini düşünürdü. Tabii, diğerleriyle beraber savaş verdiği bir şey de vardı; o da adaletti.

01:33:44.960 --> 01:33:50.074
İşte ben, takip etmem gereken kişinin Malcolm olduğunu hissetmiştim.

01:33:50.074 --> 01:33:55.863
Malcolm'un artan popülerliği, Elijah Mohammad'e sadık kalanları zor bir duruma sokmuştu.

01:33:55.863 --> 01:34:02.460
Ben, eğer kendi kardeşim ulusu terk etti diye, ulusu terk etseydim,

01:34:02.460 --> 01:34:07.661
iyi bir İslam müriti olamazdım.

01:34:07.661 --> 01:34:10.710
Ben öyle bir mürit değildim,

01:34:10.710 --> 01:34:11.718
Evet.

01:34:11.718 --> 01:34:15.204
Ben Malcolm'u tatlı sözle tekrar ikna etmeye çalışmadım, ama öte yandan da

01:34:15.204 --> 01:34:18.335
hocalık yaparak, bir çok insanın hayatını paklaştırıyordum,

01:34:18.335 --> 01:34:23.420
önceden ahlakını kaybetmiş kişileri, tekrar ahlaklı yapıyordum ve bu benim hoşuma gidiyordu.

01:34:23.420 --> 01:34:26.963
[ radyo yayını ] Şimdi yanımızda, Bay PHILBERT,

01:34:26.963 --> 01:34:33.276
Normalde, din kardeşlerimin aralarındaki farklılıkları, özellikle de

01:34:33.276 --> 01:34:36.308
böylesine güvenilmez bir medya ortamında, yabancılara anlatılmasının iyi bir fikir olduğunu düşünmezdim.

01:34:36.308 --> 01:34:42.719
Ancak yakın zamanda meydana gelen olayların ciddi sonuçları yüzünden, bu yola başvurmak zorunda kaldım.

01:34:42.719 --> 01:34:49.567
Ben, Philbert X, Michigan eyaletindeki Lansing, Grand Rapids, Flint ve Muskegon camilerinin hocası olarak,

01:34:49.567 --> 01:34:54.855
ve İslam'ı ve hocamız Sayın Elijah Mohammad'i ve onun müritlerini seven biri olarak,

01:34:54.855 --> 01:35:00.355
benim kardeşim Malcolm'un eylemleri konusunda bir şeyler söylenmesi gerektiğine inanıyorum.

01:35:00.355 --> 01:35:07.641
Benim bu yorumu yapmamın amacı, Müslümanlar'ı güçlendirmekti. İşte ben bu yüzden Müslümanlar'a hitap etmiş

01:35:07.641 --> 01:35:09.485
ve işte bu yüzden Şikago'ya getirilmiştim.

01:35:09.485 --> 01:35:12.786
Müslümanlar'ı güçlendirmek üzere bir beyanda bulunmak için.

01:35:12.786 --> 01:35:16.979
İşte sonrasında, İslam hakkında konuşmaya başladım, zaten bu benim her zaman öğrettiğim şeydi.

01:35:16.979 --> 01:35:18.850
Ama tam beyanımı vermek üzereyken,

01:35:18.850 --> 01:35:21.699
John Ali önüme bir kağıt koydu ve benden bunu okumamı istedi.

01:35:21.699 --> 01:35:24.000
Konuşmam benim için önceden hazırlanmıştı.

01:35:24.000 --> 01:35:28.373
Ben, Malcolm'un nasıl büyüdüğüne şahit olduğumdan,

01:35:28.373 --> 01:35:31.953
onun Bay Mohammad'in yönlendirmesiyle, nasıl yoktan varolduğunu ve

01:35:31.953 --> 01:35:35.409
bu kadar saygıdeğer ve onurlu bir noktaya geldiğini gördüğümden,

01:35:35.409 --> 01:35:38.352
ve aynı, Yehuda, Brütüs ve Benedict Arnold gibi

01:35:38.352 --> 01:35:45.162
liderlerinin güvenini ve itibarını sarsan insanların

01:35:45.162 --> 01:35:49.494
çizdiğini yolu takip ettiğini gördüğümden,

01:35:49.494 --> 01:35:54.811
ve malesef, Amerika'daki bir çok insanın hayatına hükmeden akıl rahatsızlıklarını bildiğimden

01:35:54.811 --> 01:35:57.107
ve zamanında çok sevdiğim annemi de

01:35:57.107 --> 01:35:58.476
ve bir çok diğer erkek kardeşimi de kontrol altına alan

01:35:58.476 --> 01:36:02.338
ve en son olarak kardeşim Malcolm'u da kurban eden bu rahatsızlık...

01:36:02.338 --> 01:36:05.738
Eğer yazıyı önceden görmüş olsaydım, canlı yayında okumazdım.

01:36:05.738 --> 01:36:08.574
Eğer önceden yazılanlara bakmış olsaydım, bunu canlı yayında okumazdım.

01:36:08.574 --> 01:36:10.743
Ve sonra, John Ali'ye bu konuyu açtım.

01:36:10.743 --> 01:36:15.096
O da, " Ya işte, bu beyan, senin okuman için hazırlanmış öylesine bir yazıydı", dedi.

01:36:15.096 --> 01:36:18.315
Sonra da "Tabii Elçi, senin yazıyı böyle okuduğun için çok memnun olacak."

01:36:18.315 --> 01:36:20.078
Ve daha da konuşmadık.

01:36:20.078 --> 01:36:27.042
Ben Philbert'ın söyledikleri hakkında Malcolm'la konuştum ve o şaşırmadığını söyledi.

01:36:27.042 --> 01:36:33.244
O, Ulus'un kullanabilecekleri herkesi kullanacaklarını bildiğini

01:36:33.244 --> 01:36:39.636
ve onların, Philbert'ı da kullanabileceklerini gördüklerini ve bu yüzden bu durumdan yararlandıklarını, söyledi.

01:36:39.636 --> 01:36:45.293
Philbert'ın gazetelere yaptığı yorumlara da hiç şaşırmadığını söyledi.

01:36:45.293 --> 01:36:56.750
Ve Philbert'a yaptıklarından ötürü kızgın olduğunu, ancak bunlara şaşırmadığını söyledi.

01:36:56.750 --> 01:37:05.580
İslam'da, eğer ikiyüzlülükle suçlanırsanız,

01:37:05.580 --> 01:37:14.158
bu suçluma, Hristiyanlık'takinden veya arkadaşların birbirine 'ikiyüzlü' demesinden çok farklıdır.

01:37:14.158 --> 01:37:20.023
İslam'da size 'ikiyüzlü' denmesi,

01:37:20.023 --> 01:37:25.116
hayatınızın tehlikede olabileceğini gösterir.

01:37:25.116 --> 01:37:29.865
Ben o gazeteleri okuduğumu hatırlıyorum ve

01:37:29.865 --> 01:37:37.756
aklımda kalanlardan biri de, Malcolm'un başında boynuzlu bir resmiydi.

01:37:37.756 --> 01:37:41.392
Ve onun kafasını koparmışlardı,

01:37:41.392 --> 01:37:43.463
ona, Yehuda diyorlardı.

01:37:43.463 --> 01:37:48.975
Ve diğer hocaların onun hakkında kullandıkları dili hatırlıyorum.

01:37:48.975 --> 01:37:52.451
Farrakhan demeyeceğim, ki onun da aralarında olduğunu biliyorum,

01:37:52.451 --> 01:37:54.141
ama diğer hocalar da, bunu yapıyordu.

01:37:54.141 --> 01:37:59.400
Ve işte onların kullandığı kelimeleri okuduğumu ve kendi kendime

01:37:59.400 --> 01:38:02.687
" Bu adamı öldürtmeye çalışıyorlar. Onun ölüsünü istiyorlar." dediğimi hatırlıyorum.

01:38:13.332 --> 01:38:17.967
1964 Nisan'ında, Malcolm Suudi Arabistan'a seyahat etti.

01:38:17.967 --> 01:38:21.208
Bir süredir, geleneksel İslam üzerine çalışıyordu.

01:38:21.208 --> 01:38:26.683
Sonra, tüm Müslüman'ların yapması gereken,

01:38:26.683 --> 01:38:31.715
Hac görevini yerine getirmek üzereyken, Cidde'ye geldi.

01:38:31.715 --> 01:38:38.911
Saudi kraliyet ailesi, ona Mekke şehrine girme konusunda yardımcı oldular.

01:38:38.911 --> 01:38:40.464
MUHAMMAD AL-FAYSAL, Suudi Arabistan Prensi:

01:38:40.464 --> 01:38:44.082
Benim onunla ilk tanışmam çok şaşırmama sebep olmuştu,

01:38:44.082 --> 01:38:51.903
çünkü beklediğimden çok farklı bir adamla karşı karşıyaydım. O ağzından alevler çıkan adam yerine,

01:38:51.903 --> 01:38:59.600
neredeyse ürkek diyeceğim, utangaç bir adamla karşılaşmıştım.

01:38:59.600 --> 01:39:09.561
Bir insan Hacca gittiğinde, uyması gereken bazı kurallar vardır.

01:39:09.561 --> 01:39:17.817
Herkesin aynı sade kıyafet giymesi gerekir ve böylece,

01:39:17.817 --> 01:39:24.280
Hac sırasında kimsenin statüsünü ayırt edemezsiniz.

01:39:24.280 --> 01:39:30.068
Ya da nereden geldiğini.

01:39:30.068 --> 01:39:36.529
Bu, insan kardeşliğinin bir gösterisidir.

01:39:36.529 --> 01:39:41.481
Çünkü herkes bu beyaz giysiyi giyer,

01:39:41.481 --> 01:39:45.630
fakiri de, zengini de, güçlüsü de, zayıfı da, hastası da...Herkes...

01:39:45.630 --> 01:39:50.763
Ve sonra birbirine karışırlar.

01:39:50.763 --> 01:40:01.858
İşte bence Malcolm'u en çok etkileyen de bu olmuştur.

01:40:07.704 --> 01:40:11.384
[kartpostalı okuyarak]: "Dünyanın en ulvi, en kutsal şehrinden selamlar.

01:40:11.384 --> 01:40:16.480
Ailenizin sıcak arkadaşlığını sık sık anıyorum. Kardeş Malcolm."

01:40:16.480 --> 01:40:19.525
" Kadim Arabistan topraklarından selamlar.

01:40:19.525 --> 01:40:24.624
Allah bana, her renkten insanın hacı olduğu, kutsal Mekke şehri'ni ziyaret etme lütfundan bulundu."

01:40:24.624 --> 01:40:26.638
ve " her renkten" in altı çizilmiş.

01:40:26.638 --> 01:40:30.430
" Burada, dünyann her yerinden insanlar, hayatımda görmediğim şekilde bir birlik ruhu gösteriyorlar.

01:40:30.430 --> 01:40:35.419
Görünmesi gereken bir manzara.

01:40:35.419 --> 01:40:37.454
El Haj Malik El Shabazz."

01:40:37.454 --> 01:40:44.817
Ve sanırım kim olduğunu anlamazsam diye, bir de parantez içinde "Malcolm X" yazmış.

01:40:44.817 --> 01:40:51.356
Malcolm'un takipçilerine gönderdiği mektuplar haberlerde yer aldı ve herkes şunu merak etmeye başladı:

01:40:51.356 --> 01:40:56.024
Malcolm'un ırk konusundaki görüşü değişmiş miydi?

01:40:56.024 --> 01:41:02.173
Kutsal topraklardaki kardeşlikten, farklı ırktan olan insanların kardeşliğinden bahsediyor.

01:41:02.173 --> 01:41:06.134
Diyor ki " Dünyanın her bir yerinden, on binlere hacı vardı.

01:41:06.134 --> 01:41:10.092
Bu insanlar, mavi gözlü sarışınlardan, siyah tenli Afrikalılara kadar, renk renktiler,

01:41:10.092 --> 01:41:15.740
ancak hepsi aynı faaliyetlerde bulunuyorlardı ve benim

01:41:15.740 --> 01:41:18.936
Amerika'daki deneyimlerime göre, beyaz ve beyaz olmayan insanların arasında

01:41:18.936 --> 01:41:23.368
asla var olamayacak türden bir birlik ve kardeşlik ruhu gösteriyorlardı."

01:41:23.368 --> 01:41:28.194
O halde, bunları söylerken beyaz insanların 'şeytan' olduğu görüşünden geri adım atıyor.

01:41:28.194 --> 01:41:29.361
Ben bu konuda,

01:41:29.361 --> 01:41:30.623
onun geri adım attığını

01:41:30.623 --> 01:41:32.249
söyleyemem.

01:41:32.249 --> 01:41:38.274
Biri insan, yolunda, geri geri gelmeden de, yön değiştirebilir.

01:41:38.274 --> 01:41:42.018
Ama siz "geri adım attı" derken,

01:41:42.018 --> 01:41:46.439
kulağa sanki, siz onun, beyaz insanları 'şeytan' olarak adlandırmasını istiyormuşsunuz da,

01:41:46.439 --> 01:41:50.268
eğer öyle yapmazsa, yanlış yöne gittiğini söylüyormuşsunuz, gibi geliyor.

01:41:50.268 --> 01:41:51.593
Kimse şeytan olarak adlandırılmak istemez.

01:41:51.593 --> 01:41:54.597
O halde, o beyaz insanları 'şeytan' olarak adlandırmayı bıraktığında,

01:41:54.597 --> 01:41:56.910
geri adım atmış sayılmaz, öyle değil mi?

01:41:56.910 --> 01:41:58.567
Doğru.

01:41:58.567 --> 01:42:03.262
Hac ziyaretinden sonra, Malcolm üç hafta boyunca Afrika'yı ziyaret etti.

01:42:03.262 --> 01:42:13.056
21 Mayıs'ta, doğum gününden iki gün sonra, New York'a geri döndü.

01:42:13.056 --> 01:42:19.994
Malcolm, senin Afrika'daki ve Orta Doğu'daki beyaz tenli Müslüman'larla yaşadığın deneyimlerin,

01:42:19.994 --> 01:42:27.182
Müslüman olmayan beyaz insanlarla, Zencilerin arasında bir ilişki kurulabileceği yönünde, değişti mi?

01:42:27.182 --> 01:42:31.392
Ben hacca gittiğimde,

01:42:31.392 --> 01:42:38.631
Amerika'da olsalardı, beyaz olarak adlandırılabilecek ve Amerika'da

01:42:38.631 --> 01:42:42.968
beyaz olarak sınıflandırılabilecek Müslüman'larla yakından tanışma fırsatım oldu.

01:42:42.968 --> 01:42:45.575
Ancak, bu Müslümanlar kendilerini beyaz olarak adlandırmıyorlardı.

01:42:45.575 --> 01:42:49.257
Onlar, kendilerine insan olarak bakıyorlardı; insanlık ailesinin bir üyesi olarak.

01:42:49.257 --> 01:42:54.442
Ve işte, insanlık ailesinin diğer parçalarını da, bu ailenin üyesi olarak görüyorlardı.

01:42:54.442 --> 01:42:55.758
İşte bu..?

01:42:55.758 --> 01:42:58.821
Bu insanların hayata bakışları, tavırları,

01:42:58.821 --> 01:43:01.986
Amerika'da kendini beyaz olarak adlandıran insanlarınkinden

01:43:01.986 --> 01:43:06.575
çok farklıydı.

01:43:06.575 --> 01:43:11.087
Ve dedim ki, "Eğer İslam bunu,

01:43:11.087 --> 01:43:12.597
bu insanlara yaptıysa,

01:43:12.597 --> 01:43:15.765
belki de Amerika'daki beyaz adamların da İslam'ı incelemeleri gerekir

01:43:15.765 --> 01:43:18.192
ve belki İslam, bunu onlara da yapar.

01:43:18.192 --> 01:43:21.888
Siz, bu noktada, Birleşmiş Milletler'e başvurarak,

01:43:21.888 --> 01:43:26.048
ABD'nin, Amerikan zencilerine olan tutumunun yargılanmasını talep edecek misiniz?

01:43:26.048 --> 01:43:29.690
Evet, tabii ki.[dinleyiciler alkışlar]

01:43:29.690 --> 01:43:33.633
Dinleyicilerin biraz sessiz olmaları gerekli. [güler]

01:43:33.633 --> 01:43:41.580
Evet, seyahat ederken de söylediğim gibi,

01:43:41.580 --> 01:43:46.348
Birleşmiş milletlerdeki Afrika ulusları, Asya ulusları ve Latin Amerika ulusları,

01:43:46.348 --> 01:43:49.381
Birleşmiş Milletler'de ayağa kalkıp da,

01:43:49.381 --> 01:43:52.828
Güney Afrika'daki ırkçı uygulamaları ve Angola'da, Portekizli'lerin

01:43:52.828 --> 01:43:55.687
yaptıklarını kınadıklarında

01:43:55.687 --> 01:43:59.076
ve bu ülkede her gün karşılaşılan ırkçı uygulamalara karşı

01:43:59.076 --> 01:44:05.671
sessiz kaldıklarında,iki yüzlü davranmış oluyorlar.

01:44:05.671 --> 01:44:09.955
Medya odağını Malcolm'a çevirdikçe,

01:44:09.955 --> 01:44:12.643
İslam Ulusu, saldırılarını arttırdı

01:44:12.643 --> 01:44:17.833
ve Malcolm'u evinden çıkarmak için, tahliye belgeleri düzenledi.

01:44:17.833 --> 01:44:21.941
1964 yılının baharında ve yazın ilk başlarında,

01:44:21.941 --> 01:44:25.872
İslam Ulusu ile işin içinden çıkılmaz bir noktaya gelmişti

01:44:25.872 --> 01:44:31.471
ve Malcolm'un sahip olduğu tek silah, Elçi'nin, onun sekreteri

01:44:31.471 --> 01:44:36.591
olarak çalışan kadınlarla ilişki kurduğunu bilmesiydi.

01:44:36.591 --> 01:44:41.570
New York Herald Tribune'da bir gazeteciyi arayarak, ona bu hikayeyi anlatmak istedi.

01:44:41.570 --> 01:44:45.231
Ancak bu iftira niteliği taşıdığından, hikayeyi yayınlamadılar.

01:44:45.231 --> 01:44:48.944
Malcolm, mahkemede, evinden tahliye edilme işlemine karşı savaş verdiğinde,

01:44:48.944 --> 01:44:54.472
bu davayı, Elijah Mohammad'in özel hayatını deşifre etmek için bir fırsat olarak kullandı.

01:44:54.472 --> 01:44:56.218
Neden sizi öldürmekle tehdit ediyorlar?

01:44:56.218 --> 01:45:03.283
Bunun ana sebebi, benim, neden Siyahi Müslüman hareketinin dışına itildiğimin

01:45:03.283 --> 01:45:07.016
gerçek sebebini söylememden korkuyor olmalarıdır. Ki ben bunu kimseye söylemedim, kendime sakladım.

01:45:07.016 --> 01:45:11.195
Ancak, Elijah Mohammad'in, bu hareketin başındaki kişinin,

01:45:11.195 --> 01:45:18.143
altı ayrı genç kızdan, sekiz tane çocuğu vardı. Ona şahsi sekreter

01:45:18.143 --> 01:45:21.557
olarak hizmet veren altı genç kızdan.

01:45:21.557 --> 01:45:25.475
Bu çok ciddi bir durumdu, çok çok ciddi bir durumdu.

01:45:25.475 --> 01:45:27.547
Ve Sayın Elijah Mohammad'i, bu tür bir suçlamayla

01:45:27.547 --> 01:45:30.792
suçlamak, hayatını feda etmek

01:45:30.792 --> 01:45:32.823
anlamına gelirdi.

01:45:32.823 --> 01:45:34.628
Hayatınızı kaybedebilirdiniz!

01:45:34.628 --> 01:45:35.877
Ve çok açıkça söylüyorum.

01:45:35.877 --> 01:45:38.761
Sizinle çok açık ve net konuşuyorum. Bu, sizin,

01:45:38.761 --> 01:45:41.476
İslam Ulusu'ndaki biri tarafından öldürülmeniz anlamına gelirdi.

01:45:41.476 --> 01:45:44.866
Siz, yaptığınız açıklamalardan ötürü

01:45:44.866 --> 01:45:47.079
başınıza geleceklerden korkmuyor musunuz?

01:45:47.079 --> 01:45:49.796
Evet, beni şimdiden ölmüş kabul edebilirsiniz.

01:45:49.796 --> 01:45:51.384
Ne demek istiyorsunuz?

01:45:51.384 --> 01:45:55.176
Siz, Müslüman hareketinin yapısını ve

01:45:55.176 --> 01:45:57.396
psikolojisini anladığınızda..

01:45:57.396 --> 01:45:59.253
Eğer birisi,

01:45:59.253 --> 01:46:03.691
mesela bana, Müslüman hareketin liderine güvenen birine,

01:46:03.691 --> 01:46:08.535
birisi gelip de, bana bunları söyleseydi, ve ben bu olaylar hakkında hiçbir şey bilmiyor olsaydım,

01:46:08.535 --> 01:46:13.284
Ben gidip de bu kişiyi öldürürdüm! Ben, kendim.

01:46:13.284 --> 01:46:16.908
Beni, gidip de böyle bir beyanda bulunan bir kişiyi öldürmekten alıkoyabilecek tek şey,

01:46:16.908 --> 01:46:19.975
o kişinin, bana bunu kanıtlaması olurdu.

01:46:19.975 --> 01:46:23.320
Şimdi, eğer bana bu gerçekleri doğrulayan kişi, Bay Mohammad'in kendi oğlu olmasaydı,

01:46:23.320 --> 01:46:26.361
işte o zaman, ciddiye almazdım.

01:46:26.361 --> 01:46:28.859
Ama ben Bay Mohammad'e öylesine yakındım ki, bu duruma ait kanıtlar görmüştüm.

01:46:28.859 --> 01:46:34.098
Ancak benim dini içtenliğim, gördüklerimi göz ardı etmemi sağlamıştı.

01:46:36.929 --> 01:46:39.794
Malcolm, Harlem'deki Audubon Balo Salonu'nda,

01:46:39.794 --> 01:46:42.647
Afika Birliği Organizasyonu'nu örnek alan bir

01:46:42.647 --> 01:46:47.361
politik gurubun oluşturulduğunu duyurdu.

01:46:47.361 --> 01:46:51.772
Kardeş Malcolm, Afro-Amerikan Organizasyonunu,

01:46:51.772 --> 01:46:57.757
bizim gibi, onun politik, ekonomik ve kültürel programlarına ilgi duyan kişiler için oluşturmuştu.

01:46:57.757 --> 01:47:01.435
Sanırım, seyahatleri sırasında fark etmişti ki

01:47:01.435 --> 01:47:06.660
onunla beraber çalışmak istese de, bu uğurda

01:47:06.660 --> 01:47:10.633
Müslüman olmak istemeyen insanlar vardı.

01:47:10.633 --> 01:47:14.518
Bağımsız Afrika uluslarının yaptığı ilk şeylerden biri,

01:47:14.518 --> 01:47:18.776
Afrikan Birliği Organizasyonu'nu oluşturmak olmuştu.

01:47:18.776 --> 01:47:24.200
Afro-Amerikan Birliği Organizasyonu da, aynı hedeflere sahiptir ve

01:47:24.200 --> 01:47:26.986
Kuzey Amerika'dak, ve en başta da ABD'deki, Afrika asıllı insanların tam bağımsızlıklarını

01:47:26.986 --> 01:47:43.165
ve özgürlüklerini, her türlü yola başvurarak sağlamayı

01:47:43.165 --> 01:47:54.522
ve bu yolda karşısına çıkan herkesle savaşmayı hedeflemektedir.

01:47:54.522 --> 01:48:04.656
1964 Haziran'ında, Malcolm, Mısır, Kahire'de yapılan Afrika Birliği Organizasyonu'nun konferansına,

01:48:04.656 --> 01:48:15.555
Afrikalı ve Orta Doğulu liderlerle bir araya gelmek üzere davet edildi.

01:48:15.555 --> 01:48:21.125
Malcolm X, Afrika'da verilen savaşla,

01:48:21.125 --> 01:48:25.852
siyahi Amerikalılar'ın, ABD'de verdikleri savaş arasında bir fark görmüyordu.

01:48:25.852 --> 01:48:29.087
O, verilen bu savaşların birbirinin devamı olduğunu düşünüyordu

01:48:29.087 --> 01:48:36.182
ve birbirlerine destek olabileceğini düşünüyordu.

01:48:36.182 --> 01:48:45.808
1960'larda, Afrikalılar, Amerika'nın Afrika'da yürüttüğü dış politikaya karşı şüpheli yaklaşıyorlardı,

01:48:45.808 --> 01:48:50.298
çünkü maalesef, o zamanlarda Amerika'nın dış politikası,

01:48:50.298 --> 01:48:56.877
Belçika gibi, kolonileştirme politikası yürüten ülkeleri destekliyordu.

01:48:56.877 --> 01:49:04.312
Amerika'da, Afrikalılarla aynı ülkülere sahip olan tek kişi Malcolm'du.

01:49:04.312 --> 01:49:11.531
Bugüne kadar bir çok Amerikalı gelip, geçmişti ama istisnasız HİÇBİRİ

01:49:11.531 --> 01:49:16.305
Malcolm'un yarattığı etkiyi yaratmamıştı.

01:49:16.305 --> 01:49:24.190
Onun vermek istediği bir mesaj vardı ve bu mesaj yalnızca Amerika'ya değildi.

01:49:24.190 --> 01:49:27.078
Malcolm, senin buraya geliş amacın nedir?

01:49:27.078 --> 01:49:30.777
Benim buradaki amacım, Afrikalı devlet liderlerine,

01:49:30.777 --> 01:49:33.740
Amerika'da Afrika asıllı olan bizlerin

01:49:33.740 --> 01:49:36.017
22 milyon kişi olduğu ve onlara,

01:49:36.017 --> 01:49:42.808
bizim de Amerika'nın kolonileştirmesinin veya Amerikan emperyalizminin kurbanı olduğumuzu ve

01:49:42.808 --> 01:49:45.347
bizim sorunumuzun Amerika'ya özgü bir sorun olmadığını,

01:49:45.347 --> 01:49:46.852
bunun bir insanlık sorunu olduğunu hatırlatmak.

01:49:46.852 --> 01:49:49.824
Bunun zenci sorunu değil, bir insanlık sorunu olduğunu hatırlatmak.

01:49:49.824 --> 01:49:53.038
Bunun vatandaşlık hakları sorunu değil, insan hakları sorunu olduğunu hatırlatmak.

01:49:53.038 --> 01:50:02.100
Malcolm 14 Afrika ülkesini ziyaret etti ve 11 ülke başkanıyla görüştü.

01:50:02.100 --> 01:50:05.564
ABD istihbarat görevlileri de, onu ülke ülke takip ettiler.

01:50:05.564 --> 01:50:15.713
Nijerya'da ona, 'geri dönen oğlan' anlamına gelen, 'Omovale' ismini verdiler.

01:50:15.713 --> 01:50:22.026
Babam yurt dışındayken, salonumuzun duvarında bir dünya haritası vardı

01:50:22.026 --> 01:50:27.549
ve biz ne zaman kendimizi yalnız hissedip, babamızın nerede olduğunu merak etsek, o haritaya gidip,

01:50:27.549 --> 01:50:29.546
" Nerede şimdi?" derdik.

01:50:29.546 --> 01:50:33.134
" Şimdi Kahire'de, yani Mısır'ın başkentinde.

01:50:33.134 --> 01:50:38.390
İşte orada Nkrumah'la birlikte ve işte orada.." Yani, o

01:50:38.390 --> 01:50:42.122
yurt dışındayken hayatımız böyle ilerlerdi.

01:50:42.122 --> 01:50:48.848
Malcolm, 1964 yılının Kasım ayının sonlarında geri döndü.

01:50:48.848 --> 01:50:52.910
Audubon Balo Salonu'ndaki haftalık OAAU mitinglerini sürdürdü

01:50:52.910 --> 01:51:00.280
ve bir yandan da, Alex Haley'le hayat hikayesini yazmak üzere işbirliği yaptı.

01:51:00.280 --> 01:51:05.356
Bir gün, "Biliyor musun, ben bu kitabı yazıyorum ama aslında nasıl yazılır bilemiyorum" demişti.

01:51:05.356 --> 01:51:08.749
Ailenin, söylediği şeylerden dolayı sorumlu

01:51:08.749 --> 01:51:11.263
tutulmasından çekiniyordu.

01:51:11.263 --> 01:51:13.750
Dedim ki, "Malcolm, biliyor musun?

01:51:13.750 --> 01:51:20.094
Biz, annemizi Kalamazoo Hastanesi'nden çıkarmadığımız sürece, yaptıklarımızın hiçbir önemi olmayacak.

01:51:20.094 --> 01:51:25.150
Aklımda, bunu için yıllardır dua ediyordum. Bunu dile getirmedim ama bu, içimi kemiriyor."

01:51:25.150 --> 01:51:32.442
O da bana, öyle bir baktı ki, " Bunu söylediğine sevindim, çünkü bu, beni de rahatsız ediyor" der, gibiydi.

01:51:32.442 --> 01:51:38.388
Ve sonra dedi ki, "Vonnie. Söz. Ben bu konuda bir şey yapacağım." Ve sonra,

01:51:38.388 --> 01:51:40.418
beni gelişmelerden haberdar etmedi.

01:51:40.418 --> 01:51:47.857
Ama bir baktım, bir gün beni telefonla aradılar. Annem, kardeşim Philbert'in evinde, Lansing'teydi.

01:51:47.857 --> 01:51:52.708
Sonra, bana, bu durumun, ona yıllardır acı verdiğini söyledi.

01:51:52.708 --> 01:51:54.567
Düşünmemeye çalıştığını söyledi.

01:51:54.567 --> 01:51:59.412
Ve tabii bu konuda konuşmak da istemiyordu çünkü kendini kötü hissediyordu.

01:51:59.412 --> 01:52:07.213
Ama o ve kardeşi, beraberce annelerini hastaneden çıkardıklarında, harika hissetmişti.

01:52:09.366 --> 01:52:16.607
1964 yılının Aralık ayında, Malcolm, İngiltere'de bir Oxfordlular buluşmasında, müzakereye katıldı.

01:52:16.607 --> 01:52:23.272
Ben bir kere, öylesine karşıma çıkan, Shakespeare adında bir adamın yazdıklarına okumuştum,

01:52:23.272 --> 01:52:25.192
öyle işte karşıma çıkmıştı.

01:52:25.192 --> 01:52:29.267
Ancak yazdıkları arasında, beni etkileyen bir şey hatırımda kalmış.

01:52:29.267 --> 01:52:32.314
Sanırım, Hamlet'in ağzından söylemişti bunları.

01:52:32.314 --> 01:52:38.226
" Olmak ya da olmamak". Sanırım, bir konuda kuşkuları varmış! [dinleyiciler gülerler]

01:52:38.226 --> 01:52:46.020
" Gözü dönmüş talihin sapanına, oklarına için için katlanmak mı daha soylu,

01:52:46.020 --> 01:52:48.502
yoksa

01:52:48.502 --> 01:52:55.071
bir dertler denizine karşı silaha saldırıp, son vermek mi onlara?"

01:52:55.071 --> 01:52:56.783
İşte ben bu ikincisini yapıyorum.

01:52:56.783 --> 01:52:58.861
Eğer silahınızı alırsanız, bu dertleri sonlandırısınız.

01:52:58.861 --> 01:53:01.530
Ama eğer güç sahibi olanın bunu sonladırmaya karar vermesini

01:53:01.530 --> 01:53:04.024
bekleyip, siz hiç bir şey yapmazsanız,

01:53:04.024 --> 01:53:05.726
uzun bir süre bekliyor olursunuz.

01:53:05.726 --> 01:53:09.760
Bence, şu an beyaz, siyah, kahverengi her ne ise, tüm ırkların yeni nesli olan sizler,

01:53:09.760 --> 01:53:14.083
aşırı uçlaşma çağında yaşıyorsunuz, devrim çağında,

01:53:14.083 --> 01:53:16.102
değişkliklerin meydana geleceği bir çağda.

01:53:16.102 --> 01:53:17.903
İktidardakiler bunu kötüye kullandılar

01:53:17.903 --> 01:53:21.171
ve işte şimdi değişim vakti ve daha iyi bir dünyanın inşa edilmesi lazım

01:53:21.171 --> 01:53:26.050
ve bunun yapmanın tek yolu, radikal yollara başvurmaktan geçiyor.

01:53:26.050 --> 01:53:28.558
Ve ben, rengi ne olursa olsun,

01:53:28.558 --> 01:53:33.421
bugün dünyada varolan perişan durumu değiştirme niyetinde olan

01:53:33.421 --> 01:53:35.342
herkesle işbirliği yapmaya hazırım.

01:53:35.342 --> 01:53:38.450
Teşekkürler. [alkışlar]

01:53:38.450 --> 01:53:45.008
Malcolm her zaman, mücadelenin içinde yer almıştı. Mesela

01:53:45.008 --> 01:53:53.489
1965 senesinin Ocak ayında, Juanita Poitier evinde bir toplantı düzenlemişti

01:53:53.489 --> 01:53:57.655
ve diğer vatandaşlık hakları liderlerinin

01:53:57.655 --> 01:54:02.593
Malcolm X'le görüşmesini ve aralarıdaki farkları

01:54:02.593 --> 01:54:07.872
gidererek, ortam bir platformda buluşmalarını sağlamak istemişti.

01:54:07.872 --> 01:54:12.251
O akşam, A. Phillip Randolph oradaydı, Whitney Young oradaydı, Dorothy Height oradaydı ve

01:54:12.251 --> 01:54:18.064
Malcolm X oradaydı. Başka gelenler de vardı. Martin Luther King gelememişti ama

01:54:18.064 --> 01:54:19.709
bir temsilci göndermişti.

01:54:19.709 --> 01:54:23.656
O günümüzü Malcolm'un felsefesini,

01:54:23.656 --> 01:54:26.686
geçmişte yaptığı hataları, şimdi yapmak istediklerini

01:54:26.686 --> 01:54:34.417
ve onun da insanların mücadelesine nasıl katkıda bulunabileceğini tartışarak geçirdik.

01:54:34.417 --> 01:54:39.744
Siyahilerin birleşmiş cephesini desteklemek için,

01:54:39.744 --> 01:54:43.058
Malcolm, Şiddete Dayalı Olmayan Öğrenci Koordine Komitesi'nden (SNCC)

01:54:43.058 --> 01:54:48.289
aldığı daveti kabul ederek, Selma, Alabama'da bir konuşma yaptı.

01:54:48.289 --> 01:54:53.242
İlk defa, vatandaşlık hakları hareketine destek olmak için güneye seyahat etmişti.

01:54:53.242 --> 01:54:59.060
MALCOLM: Bence dünyanın bu kısmındaki insanlar,

01:54:59.060 --> 01:55:04.159
Dr. Martin Luther King'i dinleyerek, onun taleplerini,

01:55:04.159 --> 01:55:08.881
gurup içinde fikir ayrılıkları doğmadan önce, bir an önce

01:55:08.881 --> 01:55:11.804
yerine getirmeliler.

01:55:11.804 --> 01:55:16.159
Ondan sonraki hafta, Malcolm'un kamu düzenini

01:55:16.159 --> 01:55:21.451
bozabileceği gerekçesiyle, Fransa'ya girişi engellendi.

01:55:21.451 --> 01:55:23.971
Bu sıralarda, Malcolm, ona karşı olan güçlerin,

01:55:23.971 --> 01:55:29.844
İslam Ulusu'ndan daha büüyk olduğuna inanmaya başlamıştı

01:55:29.844 --> 01:55:35.890
ama bu onun hızını kesmiyordu.

01:55:35.890 --> 01:55:41.419
Ben babamı ne zaman dışarıda görsem, bir çocuğun gözünden,

01:55:41.419 --> 01:55:45.885
istilaya uğramışız, gibi hissediyordum. Mesela, babanızı hava alanından almaya gittiğinizi hayal edin.

01:55:45.885 --> 01:55:51.297
Yığınla fotoğrafçı ve bir sürü insan onu bekliyor ve siz onu iki üç haftadır görmemişsiniz,

01:55:51.297 --> 01:55:54.714
yalnızca, bir sarılmak istiyorsunuz.

01:55:54.714 --> 01:55:58.350
Ben ailecek sürekli birilerinin bizi takip ettiğini biliyordum,

01:55:58.350 --> 01:56:00.745
evdeki hava değişirdi,

01:56:00.745 --> 01:56:06.062
dışarıda arabalar park etmiş olurdu ve bana bir zamanlar tanıdık olan kişilerin

01:56:06.062 --> 01:56:10.026
birden tavırları değişirdi.

01:56:10.026 --> 01:56:16.939
Malcolm'un Avrupa'dan döndüğü bir akşam, ailesinin evi bombalanmıştı.

01:56:16.939 --> 01:56:22.856
Malcolm, hamile eşi ve dört çocuğu uyuyorlardı.

01:56:22.856 --> 01:56:25.629
Olayı zarar görmeden atlamışlardı.

01:56:25.629 --> 01:56:30.768
Ve işte bu olay onu bariz bir şekilde rahatsız etmişti.

01:56:30.768 --> 01:56:40.554
Bu, korku vere, yılmaz Malcolm X imajını yıkmış ve

01:56:40.554 --> 01:56:48.159
Kardeş Betty'nin eşi olan ve çocuklarının babası olan Malcolm'u derinden rahatsız etmişti.

01:56:48.159 --> 01:56:54.094
Bana, çeşitli tacizlere uğradığını söylemişti.

01:56:54.094 --> 01:56:56.930
Bize olanlardan biraz bahseder misiniz?

01:56:56.930 --> 01:57:00.353
Ben Temmuz ayında hastanede, son bebeğime doğum yapıyorken,

01:57:00.353 --> 01:57:05.148
en küçük üç kızım, eşimin sokağın karşısında neredeyse öldürüldüğüne şahit oldular ve...

01:57:05.148 --> 01:57:09.644
Nasıl neredeyse öldürüldü?

01:57:09.644 --> 01:57:19.178
Arabasındaymış ve bir kaç adam, arabasının her iki kapısına doğru hızla gelmişler,

01:57:19.178 --> 01:57:21.042
ama Malcolm bir şekilde kaçmayı becermiş.

01:57:21.042 --> 01:57:23.472
Siz, bu tür tehditler aldınız mı?

01:57:23.472 --> 01:57:27.816
Tehdit aldım mı? Bütün gün tehdit alıyorum!

01:57:27.816 --> 01:57:35.362
Günde en az altı ya da yedi kere telefonla tehdit alıyorum.

01:57:35.362 --> 01:57:40.703
Ben evlerinin bombalandığını duyduğumda şaşırmıştım

01:57:40.703 --> 01:57:46.676
ama bunun, Müslüman'lar tarafından yapıldığını duyduğumda şaşırmamıştım.

01:57:46.676 --> 01:57:51.653
Çünkü onların böyle savaş verdiğini biliyorum.

01:57:51.653 --> 01:57:56.648
Ayrıca biliyorum ki, bu olaylar Yusuf Şah

01:57:56.648 --> 01:57:58.390
olmadan meydana gelmezdi.

01:57:58.390 --> 01:58:03.577
New York'taki Müslümanlar olmasa, bunlar yine meydana gelmezdi.

01:58:03.577 --> 01:58:09.737
İslam Ulusu, Malcolm'u, mahkeme kararıyla evini boşaltmak yerine,

01:58:09.737 --> 01:58:12.740
kendi evini ateşe vermekle suçladı.

01:58:12.740 --> 01:58:19.554
Aynı gün, Ulus'u temsilen, Komiser Joseph, olay yerini inceledi.

01:58:19.554 --> 01:58:21.440
Evini kim bombalamıştı?

01:58:21.440 --> 01:58:24.933
[Komiser Joseph] Bilmiyorum, tek bildiğim orada yangın çıktığı.

01:58:24.933 --> 01:58:26.635
Malcolm, evini kimin bombaladığını biliyor muydu?

01:58:26.635 --> 01:58:28.835
Bilmem, hiç böyle bir şey demedi.

01:58:28.835 --> 01:58:32.981
Ve biliyorduysa da, onları dava etmeliydi.

01:58:32.981 --> 01:58:39.941
Onun ölüm tehditleri aldığına dair gazete haberleri vardı.

01:58:39.941 --> 01:58:42.005
Hayatı gerçekten tehlike altında mıydı?

01:58:42.005 --> 01:58:47.039
Beki öyleydi. Kendisi öyle olduğunu söylüyordu. Kendisi öyle diyordu.

01:58:47.039 --> 01:58:52.286
Siz, o zamanlarda Ulus'un içinde, onun hayatını tehlikeye sokabilecek bir atmosferin olduğunu düşünüyor musunuz?

01:58:52.286 --> 01:58:55.318
Bildiğiniz gibi Ulus'ta

01:58:55.318 --> 01:59:00.958
çeşit çeşit insan var ve bu insanların hepsinin farklı fikirleri var.

01:59:00.958 --> 01:59:03.121
Sonra, sempatizanlarınız var.

01:59:03.121 --> 01:59:07.125
Onların da farklı fikirleri var, anlıyorsunuz ya.

01:59:07.125 --> 01:59:11.894
Bir de, bu toplumla bağları olmayan,

01:59:11.894 --> 01:59:14.938
duydukları hoşuna giden ancak kuralları hayata geçiremeyen bir başka grup daha var.

01:59:14.938 --> 01:59:19.301
Her şey mümkün. Bu korkutucu bir durum.

01:59:19.301 --> 01:59:26.470
Her şey mümkün. Ortam müsaitti. İnsanlar, ortamın müsait olduğunu söylüyorlardı.

01:59:26.470 --> 01:59:32.407
Sizin, Bay Mohammad'i ve temsil ettiği şeyi anlamanız lazım.

01:59:32.407 --> 01:59:35.705
İnsanların anlamadığı şey de bu işte.

01:59:35.705 --> 01:59:38.829
MALCOLM X: Size, evimin bombalandığını söylemek istiyorum.

01:59:38.829 --> 01:59:45.090
Evim, Elijah Mohammad'in emirleri altındaki Siyahi Müslüman hareketi tarafından bombalandı.

01:59:45.090 --> 01:59:47.281
Ve geldiklerinde evimi hem arkadan, hem de

01:59:47.281 --> 01:59:51.401
önden ateşe vererek, dışarı çıkmamı engellemeye çalıştılar.

01:59:51.401 --> 01:59:55.969
Ateş cama çarpıp, iki numaralı bebeğimi uyandırdı

01:59:55.969 --> 01:59:59.485
ve sonra, evin dışında alev aldı.

01:59:59.485 --> 02:00:01.804
Ancak eğer o ateş...camın içinden geçseydi,

02:00:01.804 --> 02:00:06.090
altı yaşındaki biri kızın, dört yaşındaki bir kızın ve iki yaşındaki bir kızın üzerine düşecekti.

02:00:06.090 --> 02:00:11.308
Ve size şunu söyleyim ki..Eğer bu olsaydı, tüfeğimi alır, sokakta gördüğüm ilk kişinin peşinden giderdim.

02:00:11.308 --> 02:00:15.135
Bir dakika bile düşünmezdim, çünkü

02:00:15.135 --> 02:00:20.642
polis, Siyahi Müslüman hareketinin bu suç operasyonlarından haberdar.

02:00:20.642 --> 02:00:23.790
Haberdar çünkü, içlerine tamamen sızmış durumda.

02:00:23.790 --> 02:00:28.325
Beni bu olayda en çok üzen şey,

02:00:28.325 --> 02:00:34.999
iki siyahi gurubun savaşıp, birbirlerini öldürüyor olması.

02:00:34.999 --> 02:00:39.304
Elijah Mohammad aslında elini kaldırıp bunlara bir son verebilir.

02:00:39.304 --> 02:00:40.850
Gerçekten, bunu yapabilir.

02:00:40.850 --> 02:00:44.211
Elini bir kaldırsa, bütün bunlar bitebilir, ama o bunu yapmayacak.

02:00:44.211 --> 02:00:46.223
Çünkü o siyahi insanları sevmiyor.

02:00:46.223 --> 02:00:47.962
Kendi müritlerini bile sevmiyor.

02:00:47.962 --> 02:00:50.107
Kanıtı da şu ki, onlar birbirlerini öldürüyorlar.

02:00:50.107 --> 02:00:53.804
Bronks'ta birini öldürdüler. Yine Bronks'ta birini daha vurdular.

02:00:53.804 --> 02:01:00.803
Pazar sabahı biz altımızı öldürmeye çalıştılar ve bu ülkenin her yerinde görülen bir durum.

02:01:00.803 --> 02:01:04.296
Adam tamamen delirmiş, aklını yitirmiş durumda.

02:01:04.296 --> 02:01:08.445
Ayrıca 70 yaşında olup da,

02:01:08.445 --> 02:01:15.430
çevrenizi 16, 17, 18'lik kızlarla çevirip, aklınızı düzgün kullanamazsınız. Bu mümkün değil! [gülüşler]

02:01:18.322 --> 02:01:23.049
Benim adım Gene Roberts ve ben New York Şehri Polis Departmanı

02:01:23.049 --> 02:01:35.419
taraından, Malcolm'un organizasyonuna sızarak, üye sayısını, isimlerini ve varsa silahları, bildirmekle görevlendirilmiştim.

02:01:35.419 --> 02:01:44.919
Bu yüzden toplantılara katılıyordum ve zaman zaman güvenlik görevlisi olarak görev alıyordum.

02:01:44.919 --> 02:01:55.833
Bir toplantıda, dört beş kişiyle birlikte, ön tarafta ayakta duruyordum

02:01:55.833 --> 02:02:09.048
ve sağ tarafta, salonun ortalarına doğru bir kargaşa olduğunu duydum.

02:02:09.048 --> 02:02:11.115
Kargaşaya doğru yürüdüğümde,

02:02:11.115 --> 02:02:15.272
genç bir adamın orta koridordan aşağı indiğini ve

02:02:15.272 --> 02:02:24.094
sonra ikinci ya da üçüncü sıraya karışarak, oturduğunu gördüm.

02:02:24.094 --> 02:02:30.344
O adam mavi bir takım elbise, beyaz bir gömlek ve kırmızı bir kravat takıyordu

02:02:30.344 --> 02:02:36.978
ki işte bu, İslam Ulusu üyelerinin üniformasıydı.

02:02:36.978 --> 02:02:41.977
Toplantıdan sonra, departmana,

02:02:41.977 --> 02:02:47.358
Malcolm'a düzenlenebilek olan bir süikast için provaya şahit olduğumu,

02:02:47.358 --> 02:02:52.064
ancak süikastın kendisinin ne zaman olacağından emin olmadığımı, bildirdim.

02:02:52.064 --> 02:02:56.271
Malcolm bir hafta daha yaşayacağını düşünmüyordu.

02:02:56.271 --> 02:02:59.960
Audubon Balo Salonu'nda bir sonraki Pazar düzenlenecek toplantıda,

02:02:59.960 --> 02:03:04.723
onu öldürmeyi planlayanları adlarını ifşa edeceğine söz vermişti.

02:03:04.723 --> 02:03:09.504
Toplantıdan önceki gece, bizim Audubon'a gelmemizin

02:03:09.504 --> 02:03:17.726
iyi bir fikir olmadığını söylemişti. Ama toplantı günü

02:03:17.726 --> 02:03:23.004
bizi arayıp, gelebileceğimizi söyledi.

02:03:23.004 --> 02:03:30.533
Ben gidebileceğimiz için çok sevinmiştim çünkü onu 24 saat boyunca hiç görmemiştim.

02:03:30.533 --> 02:03:40.926
Babamın, annemi arayıp da bizim hep beraber Audubon'a gidebileceğimizi söylediği zaman,

02:03:40.926 --> 02:03:46.058
ben değişik bir şeyler olduğunu hissetmiştim. O sıralarda,

02:03:46.058 --> 02:03:49.237
her şeyin ritmi değişmişti.

02:03:49.237 --> 02:04:01.294
Ama yine de, tabii ki gidip de Baba'mızı görecek olmamız, heyecan vericiydi. Sonra oraya

02:04:01.294 --> 02:04:09.053
gittiğimizde o gecikmişti. Biz sahnenin hemen sağ altında bir kabine oturmuştuk.

02:04:09.053 --> 02:04:21.524
Malcolm içeri gelmişti ve ben ona, salonun ortasından, sahne arkasına kadar eşlik etmiştim.

02:04:21.524 --> 02:04:30.925
Ben oraya vardığımda, salona gelmiş olan bir kaç kişi gördüm,

02:04:30.925 --> 02:04:39.242
ilk sırada oturan üç kişi vardı.

02:04:39.242 --> 02:04:41.358
Orada oturmuş, gazetelerini okuyorlardı.

02:04:41.358 --> 02:04:46.927
Kimsenin dikkatini çekmemişlerdi. Malcolm da hala sahne arkasındaydı.

02:04:46.927 --> 02:04:51.987
Benjamin Goodman sahneye çıkıp, toplantıyı başlatmıştı.

02:04:51.987 --> 02:04:59.722
Ben toplantıyı başlatmıştım, sonra o arkamdan gelip, bana "Kısa ve öz olsun" demişti.

02:04:59.722 --> 02:05:07.305
"Kısa ve öz olsun", onun, bizim tarafımızdan artık sahneye davet edilmek istediğine ait parolasıydı.

02:05:07.305 --> 02:05:10.708
O zaman, bene öyle yaptım. Yani, Lider Malcolm'u davet ettim.

02:05:10.708 --> 02:05:14.592
O çok süsleme sevmezdi. Yani, "şimdi karşınızda harika, şahane Malcolm hoca" falan denmesini istemiyordu.

02:05:14.592 --> 02:05:18.377
O bunu sevmezdi. Sade, kısa ve öz olsun isterdi.

02:05:18.377 --> 02:05:27.707
Sonra bir çok el ateş edildiğini duydum, yukarı baktım

02:05:27.707 --> 02:05:31.911
ve ilk sırada oturan üç kişinin,

02:05:31.911 --> 02:05:39.477
Malcolm'un sağından ve solundan ona ateş ettiklerini gördüm.

02:05:41.892 --> 02:05:48.736
Kocamın geri düştüğünü gördüm,

02:05:48.736 --> 02:05:52.787
Eğilmeden, geri düştüğünü.

02:05:52.787 --> 02:06:01.621
Dümdüz geri düşmüştü. Sonra o sırada çocuklarımı unuttum, ona ulaşmaya çalıştım.

02:06:01.621 --> 02:06:10.457
Ben süikastçılarla yüzyüzeydim, bu yüzden babamın hayatını almak için ayağa kalktıkları anı gördüm.

02:06:10.457 --> 02:06:17.219
Ve acaba, ben bunu engellemek için bir şey yapabilir miydim, diye merak ettim.

02:06:53.936 --> 02:06:56.351
Ben o gün Audobun'a gidecektim,

02:06:56.351 --> 02:07:03.237
sonra üşendim ve " Haftaya giderim" dedim.

02:07:03.237 --> 02:07:06.879
Sonra mutfağa geçtim, ocağa kahve koydum.

02:07:06.879 --> 02:07:08.193
Radyoyu açtım...

02:07:08.193 --> 02:07:15.149
Apartmanımda, küçük siyah sandalyeleri olan, siyah beyaz bir mutfak masası vardı,

02:07:15.149 --> 02:07:18.784
o masada da küçük siyah bir radyom vardı.

02:07:18.784 --> 02:07:25.425
Radyoyu açtım, o sırada aklımdan bir önceki gece olanlar geçiyordu.

02:07:25.425 --> 02:07:33.727
Sonra kahvemi almak için ocağa döndüm ve radyo istasyonu, flaş haber anonsu yaptı

02:07:33.727 --> 02:07:38.438
ve Malcolm'un öldürüldüğünü söyledi.

02:07:51.335 --> 02:07:55.119
[ağlayarak] Ben dondum kaldım.

02:07:55.119 --> 02:08:02.082
O mutfakta çığlık attığımı hatırlıyorum.

02:08:02.082 --> 02:08:08.905
Ben bir Musevi ailenin evindeydim

02:08:08.905 --> 02:08:13.855
ve onlar, çok sıradan bir habermişçesine, "Malcolm X'i öldürmüşler" dediler.

02:08:13.855 --> 02:08:17.743
[ağlayarak] Sonra biri dedi ki,

02:08:17.743 --> 02:08:25.441
" Zaten Yahudi karşıtıydı" ve ben buna karşı geldim

02:08:25.441 --> 02:08:30.264
çünkü öyle olmadığını biliyordum.

02:08:30.264 --> 02:08:43.133
Sonra onlardan izin istedim ve banyoya gidip, 15 dakika ağladım.

02:08:43.133 --> 02:08:52.047
Dünyada hiç bir şey bana Malcolm'un öldürüldüğünü kabul ettiremez.

02:08:52.047 --> 02:08:54.452
Bana kalırsa, ki bu kulağa biraz garip gelebilir,

02:08:54.452 --> 02:08:59.239
o son derece hayatta ve ben onunla hesaplaşacağım.

02:08:59.239 --> 02:09:04.118
İşte ben her gece yatağa böyle gidiyorum.

02:09:06.209 --> 02:09:10.460
İslam Ulusu'nun üç üyesi, cinayet ile suçlanıp, mahkum oldular.

02:09:10.460 --> 02:09:19.573
Ancak Malcolm X'i susturmak için daha büyük bir komplo olup olmadığı sorgulanmadı.

02:09:19.573 --> 02:09:23.981
Malcolm X, Siyahi Müslüman'ların onu öldüremeye çalıştığını söylemiş

02:09:23.981 --> 02:09:28.360
ve dün, vurulmadan önce de, bu suçu işleyebileceğini düşündüğü kişilerin isimlerini verecekti.

02:09:28.360 --> 02:09:30.426
Bu konuda yorum yayapbilir misiniz?

02:09:30.426 --> 02:09:35.787
Bilmiyorum. Ben kimsenin Malcolm'u öldürmeye çalıştığından haberdar değilim.

02:09:35.787 --> 02:09:40.033
Ben pişman değildim, üzgün değildim.

02:09:40.033 --> 02:09:43.606
Ne için üzüleyim?

02:09:43.606 --> 02:09:50.064
Bay Mohammad'in de dediği gibi, o vahşet öğretirdi ve vahşice öldürüldü.

02:09:50.064 --> 02:09:52.964
Ve o ikiyüzlüydü.

02:09:52.964 --> 02:09:56.560
Bence o bir Benedict Arnold'du.

02:09:56.560 --> 02:10:12.282
Cenazeden önceki gece, İslam Ulusu, Şikago'da senelik Kurtarıcı'nın Günü toplantısını yapmıştı.

02:10:12.282 --> 02:10:19.345
Ben kardeşim Malcolm'un vurularak öldürüldüğünde şok olmuştum

02:10:19.345 --> 02:10:27.286
ama onun ihtiyatsız ve tehlikeli bir yolda yürüdüğünü düşünüyordum

02:10:27.286 --> 02:10:33.625
ve şok olmadım dersem, yalan söylemiş olurum.

02:10:33.625 --> 02:10:40.863
Ancak sevgili kardeşler, sizlerle konuşabilmekten dolayı memnuniyet duyuyorum.

02:10:40.863 --> 02:10:47.221
Kardeş Malcolm öldü ve onu geri getirmek için yapabileceğimiz bir şey yok. >>DİNLEYİCİLER: Evet.

02:10:47.221 --> 02:10:54.891
Ve biz, 'Zenci' olarak adlandırılan kişilerin durumuna baktığımızda,

02:10:54.891 --> 02:10:59.442
kafa karışıklığı yaşayıp, kendi aramızda kavgaya tutuşursak, cahillik etmiş oluruz. >>DİNLEYİCİLER: Evet.

02:10:59.442 --> 02:11:03.771
Ve tabii bizim bu durumda olmamıza sebep olan gerçek kişileri unutursak..

02:11:07.770 --> 02:11:10.511
Malcolm'un cenazesinin olduğu gün,

02:11:10.511 --> 02:11:20.811
kardeşim, Philbert'le birlikte bir otel odasındaydık.

02:11:20.811 --> 02:11:25.275
Ve cenazeyi televizyondan seyrettik.

02:11:25.275 --> 02:11:29.814
Bilmiyorum, belki de orada olmam gerekirdi

02:11:29.814 --> 02:11:33.907
ama orada olma niyetim yoktu.

02:11:33.907 --> 02:11:38.129
İçinde bulunduğunuz durumu ve sizi çevreleyen insanların nasıl insanlar olduğunu düşündüğünüzde,

02:11:38.129 --> 02:11:40.661
bazen oturup düşünmeniz gerekir.

02:11:40.661 --> 02:11:45.982
Ve işte, bana o cenazede yer yoktu.

02:11:45.982 --> 02:11:49.471
Hangi delinin orada olduğunu ve Tanrı'nın iradesini

02:11:49.471 --> 02:11:53.050
yerine getirdiğini düşündüğünü falan bilemezsiniz ki...

02:11:53.050 --> 02:11:55.322
" A işte, bak bu da onun ailesinin bir üyesi."

02:11:55.322 --> 02:11:57.554
Onların neler yapabileceğini kestiremezsiniz.

02:11:57.554 --> 02:12:05.328
Ve işte ben bu yüzden oraya gitmedim. Ve işte belki de ben bu yüzden hala hayattayımdır.

02:12:30.541 --> 02:12:34.707
Bugüne kadar tanıdığım, sevdiğim ve hayranlık duyduğum,

02:12:34.707 --> 02:12:38.020
birlikte ya da arkasından yürüdüğüm liderler arasında, o

02:12:38.020 --> 02:12:41.281
benim en yakın olduğumdu.

02:12:41.281 --> 02:12:44.711
Ben, oğlumu kaybetmiş gibi hissettim.

02:12:44.711 --> 02:12:49.448
Ve işte çocuklarımın ve gelecek nesillerin,

02:12:49.448 --> 02:12:55.434
Malcolm X'in en önemli özelliğini bilmelerini istedim,

02:12:55.434 --> 02:12:59.228
onun bizim yiğitliğimiz olduğunu,

02:12:59.228 --> 02:13:01.028
bizim parlayan siyahi presimiz olduğunu ve

02:13:01.028 --> 02:13:07.330
bizi, ölmekten çekinmeyecek kadar çok sevdiğini, bilmelerini istedim.

02:13:07.330 --> 02:13:18.078
Ben, onu anarak, içimizdeki iyiyi andığımızı hissettim.

02:13:22.493 --> 02:13:26.403
Cenaze bitip, Müslümanlar geldiğinde,

02:13:26.403 --> 02:13:31.596
onu Müslüman geleneklerine uygun şekilde giydirdiler.

02:13:31.596 --> 02:13:36.900
Sonra da mezarlığa gittik.

02:13:36.900 --> 02:13:39.792
Oraya gittimizde, ellerine kürekler olan

02:13:39.792 --> 02:13:46.433
profesyonel mezar kazıcılar vardı. Ama siyahi kardeşlerin bazıların, "Olmaz,

02:13:46.433 --> 02:13:55.432
sizin mezarı kazmanıza izin veremeyiz. Bu mezarı biz kazacağız ve bu kardeşi, toprakla örteceğiz."

02:13:55.432 --> 02:14:01.503
O an, siyahi olduğum için gurur duymuştum.

02:14:14.332 --> 02:14:16.295
Ben hiç bir zaman arkadaş olduğumuzu, ya da olabileceğimizi düşünmedim.

02:14:16.295 --> 02:14:23.804
Cildimizin renkleri ve onun ırklar arasında gördüğü büyük ayrım, buna engel olmuştu.

02:14:23.804 --> 02:14:25.944
Ama yine de, bizim görüşmelerimiz esnasında,

02:14:25.944 --> 02:14:31.971
ilişkimizi salt röportaj yapmaktan,

02:14:31.971 --> 02:14:35.461
sohbet etmeye taşımıştık.

02:14:35.461 --> 02:14:40.897
Ben onunla ilk karşılaştığımda,

02:14:40.897 --> 02:14:45.245
bunu söylemek garip olacak ama, söylediklerini üzerime alınmamıştım.

02:14:45.245 --> 02:14:49.366
O "mavi gözlü şeytan"dan bahsederken bile, ben mavi gözlü olmama

02:14:49.366 --> 02:14:56.370
rağmen, üzerime alınmıyordum. Onun bahsettiği gruba ait olduğumu biliyordum ama

02:14:56.370 --> 02:15:00.633
o sizi rahat hissettirdi, adam adama konuşuyormuşsunuz gibi hissederdiniz.

02:15:00.633 --> 02:15:07.201
Ne zaman saatime baksam ya da bir yere geciksem, Malcolm'un,

02:15:07.201 --> 02:15:15.506
saat takmayan ya da zamana dikkat etmeyen insanlara güvenmediği aklıma gelir.

02:15:15.506 --> 02:15:24.622
İşte bana bunu 14 yaşımdayken söylemişti ve bugün bile, daha dün söylemiş gibi kulaklarımda çınlıyor.

02:15:24.622 --> 02:15:26.662
Sizin ülkünüz nedir?

02:15:26.662 --> 02:15:28.971
MALCOLM X: Problemin çözülebilmesinin tek yolu,

02:15:28.971 --> 02:15:33.678
öncelikle, beyaz adamla siyah adamın, aynı masaya oturması gerekir.

02:15:33.678 --> 02:15:36.325
Beyaz adam, Zenci adamın hislerini zedelemeden,

02:15:36.325 --> 02:15:38.856
aklından geçenleri söylemeli,

02:15:38.856 --> 02:15:41.635
Zenci olarak bilenen adam da, beyaz adamın

02:15:41.635 --> 02:15:44.472
hislerini zedelemeden, aklından geçenleri söyleyebilmelidir.

02:15:44.472 --> 02:15:47.221
Onlar, görmezden gelinen sorunları masaya yatırmalı ve

02:15:47.221 --> 02:15:49.562
sorunun çözümü için akıllıca bir yaklaşım benimsemelidirler.

02:15:49.562 --> 02:15:52.297
GAZETECİ: Siz kendinizin militan olduğunu düşünüyor musunuz?

02:15:52.297 --> 02:15:59.184
MALCOLM X: [gülerek] Ben kendimin Malcolm olduğunu düşünüyorum.

02:16:01.255 --> 02:16:14.022
[altyazılar Güneş Henderson]