1
00:00:01,833 --> 00:00:31,044
[sakin caz müzik]

2
00:00:31,044 --> 00:00:34,526
Derinizin renginden nefret etmeyi kim öğretti size?

3
00:00:34,526 --> 00:00:38,461
Saçınızın yapısından nefret etmeyi kim öğretti size?

4
00:00:38,461 --> 00:00:43,473
Size, burnunuzun şeklinden, dudaklarınızın şeklinden nefret etmeyi kim öğretti ?

5
00:00:43,473 --> 00:00:49,461
Baştan aşağı, taa tabanlarınıza kadar nefret etmeyi kim öğretti size?

6
00:00:49,461 --> 00:00:52,357
Kendi türünüzden nefret etmeyi kim öğretti size?

7
00:00:52,357 --> 00:00:55,720
Size, birbirinizin yanında olmayı istemeyecek kadar

8
00:00:55,720 --> 00:00:59,222
ait olduğunuz ırktan nefret etmeyi kim öğretti?

9
00:00:59,222 --> 00:01:05,135
Sizler Bay Mohammad'in nefret öğretip öğretmediğini sormadan önce,

10
00:01:05,135 --> 00:01:11,386
kendinize sormalısınız: size, Tanrı'nın yarattığı şeklinizden nefret etmeyi kim öğretti?

11
00:01:11,386 --> 00:01:14,755
Bizler, siyahi insanlar, ya da bizi adlandırdıkları şekilde, 'zenci'ler,

12
00:01:14,755 --> 00:01:16,890
gerçekten özgür olduğumuzu sanıyorduk.

13
00:01:16,890 --> 00:01:24,710
Ancak bilinçaltımızda, kurtulduğumuzu sandığımız o zincirler hala duruyordu

14
00:01:24,710 --> 00:01:30,463
Ve bizi hayatın bir çok alanında, gerçekten motive eden şey,

15
00:01:30,463 --> 00:01:35,694
beyaz adam tarafından sevilme arzumuzdu.

16
00:01:35,694 --> 00:01:39,445
Malcolm, bu aşağılık hissin yok etmek istiyordu.

17
00:01:39,445 --> 00:01:40,442
Bunun, acı vereceğini biliyordu.

18
00:01:40,442 --> 00:01:42,594
İnsanların, bu yüzden onu öldürebileceğini biliyordu,

19
00:01:42,594 --> 00:01:50,235
ama bu riski almaya cesaret etti.

20
00:01:50,235 --> 00:01:58,515
O, kendi zamanındaki liderlerin söylediklerinden daha üstün bir şey söylüyordu.

21
00:01:58,515 --> 00:02:05,073
Diğer liderler, onlara zulmedenlerin evine girmek için yalvarıyorlarken,

22
00:02:05,073 --> 00:02:10,545
Malcolm, size kendi evinizi inşa etmenizi söylüyordu.

23
00:02:10,545 --> 00:02:13,779
Afro-Amerikanlar için, korkuyu kovdu.

24
00:02:13,779 --> 00:02:16,459
Dedi ki: "Ben, sizin düşüncelerinizi sesli olarak söyleyeceğim."

25
00:02:16,459 --> 00:02:21,829
Ve dedi ki, " Bakın, insanlar bizi duyacaklar ve bize zarar vermeyecekler, tamam mı?

26
00:02:21,829 --> 00:02:25,001
Ancak, bunu toplumun tümüne söylemeyeceğim." <b>*</b><b>*</b><b>*</b><b>*</b><b>*</b><b>*</b><b>*</b><b>*</b><b><i></i></b>*

27
00:02:25,001 --> 00:02:30,886
İşte bunları, çok güçlüce söylüyordu, erkekçe söylüyordu,

28
00:02:30,886 --> 00:02:34,239
" Sizin bunca yıldır düşündüklerinizi dile getirmekten korkmuyorum" diyen bir tarzla söylüyordu.

29
00:02:34,239 --> 00:02:36,150
Ve işte, biz onu bu yüzden sevdik.

30
00:02:36,150 --> 00:02:38,853
Bunları yüksek sesle söyledi, kapalı kapılar ardında değil.

31
00:02:38,853 --> 00:02:43,624
Bizim adımıza, Amerika'yla savaştı.

32
00:02:43,624 --> 00:02:49,026
Ben, bir Müslüman olarak, beyaz adamın yeterince zeki olduğuna inanıyorum.

33
00:02:49,026 --> 00:02:53,689
Eğer kendisini, Siyahi insanların aslında nasıl hissettiğini fark ettirirsek,

34
00:02:53,689 --> 00:02:58,110
ve sürekli taviz vermemizi gerektiren, o eski tatlı dilli konuşmasından nasıl bıktığımızı bilse.

35
00:02:58,110 --> 00:03:00,903
Ama işleri zorlaştıran siz kendinizsiniz.

36
00:03:00,903 --> 00:03:03,922
Beyaz adam, siz o tatlı dilli konuşmaları sürdürdükçe, siz doğru söylüyorsunuz zannediyor.

37
00:03:03,922 --> 00:03:07,039
Çünkü o sizi buraya getirdiğinden beri, onunla tatlı dille konuşuyorsunuz.

38
00:03:07,039 --> 00:03:08,670
Tatlı dili bırakın!

39
00:03:08,670 --> 00:03:10,453
Ona nasıl hissettiğinizi söyleyin!

40
00:03:10,453 --> 00:03:23,652
Ona azarlanmaktan bıktığınızı söyleyin. Ona, eğer kendi evini kendisi temizlemeye hazır değilse,

41
00:03:23,652 --> 00:03:30,863
o zaman ev sahibi olmamasını söyleyin! [dinleyiciler: Evet, doğru!] O zaman o ev yansın, kül olsun...

42
00:03:30,863 --> 00:03:39,340
[alkışlar]

43
00:03:39,340 --> 00:03:51,162
[davul ve vokal eşliğinde Afrika müziği]

44
00:03:51,162 --> 00:03:56,916
Harlem'in bu sokak köşelerinde, bu yüzyılın büyük bir kısmında, Siyahi insanlar kültürlerini anmış

45
00:03:56,916 --> 00:04:02,114
ve Amerika'daki ırk konusunu tartışmışlardır.

46
00:04:02,114 --> 00:04:09,610
İşte, Malcolm burada, Harlem'in umuduna ve kızgınlığına ses veren sokak konuşmacılarına katılmıştır.

47
00:04:09,610 --> 00:04:20,294
Ben ulusalcılık dersi verdim ve bu demek ki ben, bu beyaz adamın ülkesinden dışarı çıkmak istiyorum çünkü ırklar arası

48
00:04:20,294 --> 00:04:23,738
birleşme hiçbir zaman gerçekleşmeyecek. Siz hayatta olduğunuz sürece, asla

49
00:04:23,738 --> 00:04:29,470
beyaz adamın sistemine dahil olmayacaksınız.

50
00:04:29,470 --> 00:04:31,982
100. ve 25. caddelerin köşesi ile, Yedinci Bulvar,

51
00:04:31,982 --> 00:04:38,758
siyahi sokak konuşmacılarının eylem merkezi haline gelmişti.

52
00:04:38,758 --> 00:04:42,613
Malcolm buraya geldiğinde, onun kendine ait bir köşesi yoktu. [New York Şehri, devriye polisi]

53
00:04:42,613 --> 00:04:51,935
İşte o zaman, tabiri caizse, üssünü, Elder Michaux'nun kitapevi'nin önüne kurmuştu.

54
00:04:51,935 --> 00:05:09,314
Malcolm o küçük sahneye çıktığında, ilk dört beş dakika konuşamazdı.

55
00:05:09,314 --> 00:05:15,750
Dinleyenler ona öylesine bir tezahurat yaparlardı ki,

56
00:05:15,750 --> 00:05:20,425
o orada bekler, hakkı olan bu övgüyü kabul ederdi.

57
00:05:20,425 --> 00:05:24,518
İşte sonra konuşmaya başlardı.

58
00:05:24,518 --> 00:05:28,661
Bay Mohammed'in nefret öğretmeni olduğunu söylüyorlar,

59
00:05:28,661 --> 00:05:32,295
çünkü sizin uyuşturucudan ve alkolden nefret etmenize sebep oluyor.

60
00:05:32,295 --> 00:05:36,088
Bay Mohammed için, bir 'Siyahi Üstüncüsü' diyorlar,

61
00:05:36,088 --> 00:05:40,075
çünkü o size ve bana, bizim beyaz adam kadar iyi olduğumuzu değil,

62
00:05:40,075 --> 00:05:44,970
ondan daha iyi olduğumuzu, söylüyor.

63
00:05:44,970 --> 00:05:47,854
Evet, beyaz adamdan daha iyi.

64
00:05:47,854 --> 00:05:49,875
Sizler beyaz adamdan daha iyisiniz.

65
00:05:49,875 --> 00:05:51,905
Ve bu herhangi bir cümle değil.

66
00:05:51,905 --> 00:05:55,091
Bu, beyaz adamla eşit olduğumuzu söylemiyor yalnızca.

67
00:05:55,091 --> 00:05:57,585
O kim ki, biz onunla eşit olmaya çalışalım?

68
00:05:57,585 --> 00:05:59,136
Onun cildine bakın.

69
00:05:59,136 --> 00:06:01,626
Siz kendi cildinizi onunkiyle kıyaslayamazsınız.

70
00:06:01,626 --> 00:06:09,493
Sizinkisi, onunkinin yanında altın gibi kalır.

71
00:06:09,493 --> 00:06:13,417
Bizim, beyaz insanlara hayran olduğumuz bir zaman vardı.

72
00:06:13,417 --> 00:06:17,576
Onların güzel olduğunu düşünüyorduk, çünkü biz kördük, akılsızdık.

73
00:06:17,576 --> 00:06:19,716
Biz onları, oldukları gibi göremiyorduk.

74
00:06:19,716 --> 00:06:24,563
Ama sayın Elijah Muhammed geldi ve bize İslam dinini öğrettiği,

75
00:06:24,563 --> 00:06:28,808
bizi temizledi ve böylece biz kendi gözlerimizle

76
00:06:28,808 --> 00:06:33,532
o silik renkli şeyi, gerçekten olduğu gibi görebiliyoruz.

77
00:06:33,532 --> 00:06:40,960
Değersiz, silik bir şey olarak.

78
00:06:40,960 --> 00:06:43,997
Ben onu dinleyince, o toplantının hissi içimde kaldırdı.

79
00:06:43,997 --> 00:06:45,968
Onu bir kere dinlendiniz mi, [Harlem sakini]

80
00:06:45,968 --> 00:06:50,811
eskiden olduğunuz yere asla dönmezdiniz.

81
00:06:50,811 --> 00:06:56,654
Pozisyonunuzu değiştirmeseniz bile, en azından gözden geçirirdiniz.

82
00:06:56,654 --> 00:06:58,763
Biz, bizim şeytan olduğumuzu duymaya alışkın değildik. [Gazeteci]

83
00:06:58,763 --> 00:07:04,095
Ve bizim harika kuzey şehirlerimizde, aslında bizim de zulum uygulayıcılar olduğumuzu.

84
00:07:04,095 --> 00:07:09,210
O, sessiz bir grup siyahi insanı temsilen konuşuyordu

85
00:07:09,210 --> 00:07:18,524
<b>*</b><b>*</b><b>*</b><b>*</b><b><i></i></b><i>*</i> Ve işte bu savaş demekti.

86
00:07:18,524 --> 00:07:22,486
Sahneden indiğinde, ben de dinleyicilerin arasından sıyrıldım [Harlem aktivisti]

87
00:07:22,486 --> 00:07:27,095
ve ona doğru yürüdüm. Tabii ben ona yaklaştığımda, bodyguard'ları

88
00:07:27,095 --> 00:07:30,654
öne doğru atıldılar ama o, onları ittirdi.

89
00:07:30,654 --> 00:07:33,266
Onun karşısına dikildim ve elimi uzattım.

90
00:07:33,266 --> 00:07:41,742
Dedim ki: "Dediklerinin bir kısmı çok hoşuma gitti. Bütün söylediklerine katılmıyorum ama bir kısmını çok sevdim."

91
00:07:41,742 --> 00:07:45,609
O da bana baktı ve elimi kibarca tutarak,

92
00:07:45,609 --> 00:07:52,943
"Bir gün bana katılacaksın, Kızkardeşim. Bir gün katılacaksın."

93
00:07:52,943 --> 00:07:58,529
Mesajını netleştirmek için, Malcolm kendi hayatını, tüm Siyahi Amerikalılar'a örnek teşkil etmesi için kullandı.

94
00:07:58,529 --> 00:08:04,029
Hayatını hikayeleştirerek tavsiyelerde bulundu.

95
00:08:04,029 --> 00:08:07,264
Sonra, hayat hikayesini Alex Haley'le birlikte yazarken de,

96
00:08:07,264 --> 00:08:13,962
Hayatının, gelecekte nasıl yorumlanacağına ilişkin söz sahibi olmak istedi.

97
00:08:13,962 --> 00:08:19,027
Ben, onun kendinden bahsederken kullandığı bir tabirden çok etkilenmiştim. [otobiyografi yazarı]

98
00:08:19,027 --> 00:08:21,959
Derdi ki, "Ben karşılaştıklarımın hepsinin bir parçasından oluşmaktayım."

99
00:08:21,959 --> 00:08:27,945
Yani, hayatının erken yıllarında karşılaştığı şeyler,

100
00:08:27,945 --> 00:08:31,016
ona şu ya da bu şekilde bir beceri kazandırmıştır ve

101
00:08:31,016 --> 00:08:39,692
bu beceriler Malcolm'un kişiliğini oluşturarak, onun İslam halkı için bir temsilci olmasını sağlamıştır.

102
00:08:39,692 --> 00:08:41,432
Siz Omaha'da doğmuştunuz, değil mi?

103
00:08:41,432 --> 00:08:42,026
Evet, efendim.

104
00:08:42,026 --> 00:08:44,861
Sonra, siz bir yaşındayken aileniz Omaha'yı terk etmişti?

105
00:08:44,861 --> 00:08:46,477
Sanırım bir yaşındayken.

106
00:08:46,477 --> 00:08:47,746
Neden Omaha'dan ayrılmışlar?

107
00:08:47,746 --> 00:08:54,649
Benim anladığım kadarıyla, Klu Klux Klan, Omaha'daki evlerinden birini yakmış.

108
00:08:54,649 --> 00:08:55,605
Orada çok Klu Klux Klan aktivitesi varmış.

109
00:08:55,605 --> 00:08:57,585
Eminim, bu olay ailenizi çok mutsuz etmiştir.

110
00:08:57,585 --> 00:08:59,496
Mutsuz değilse de, güvensiz hissettirmiş.

111
00:08:59,496 --> 00:09:01,446
O halde, sizin şahsi olarak, önyargılı

112
00:09:01,446 --> 00:09:02,894
bir fikriniz olmalı.

113
00:09:02,894 --> 00:09:07,123
Yani, bu olaya, geniş, akademik bir bakış açısıyla bakamazsınız, değil mi?

114
00:09:07,123 --> 00:09:10,334
Ben buna katılmıyorum çünkü Omaha'da başımıza gelen o olaydan sonra,

115
00:09:10,334 --> 00:09:13,734
Lansing, Michigan'a taşındığımızda, evimiz tekrar yakıldı.

116
00:09:13,734 --> 00:09:15,942
Hatta, babamı Klu Klux Klan öldürdü.

117
00:09:15,942 --> 00:09:21,000
Ve, buna rağmen, kimsenin beyaz insanlarla benim kadar iç içe yaşadığını sanmıyorum.

118
00:09:21,000 --> 00:09:24,606
Kimsenin benim kadar, beyazların oluşturduğu toplumlarda benim gibi yaşadığını sanmıyorum.

119
00:09:24,606 --> 00:09:28,369
Biz, mahalledeki tek siyahi çocuklardık. [En büyük abisi]

120
00:09:28,369 --> 00:09:33,041
Bizim evin arkasında ormanlık bir alan vardı.

121
00:09:33,041 --> 00:09:36,620
Beyaz çocuklar bizim eve gelirler ve sonra da ormana oyun oynamaya giderdik.

122
00:09:36,620 --> 00:09:39,786
Malcolm derdi ki "Hadi, Robin Hood oynayalım".

123
00:09:39,786 --> 00:09:43,622
O zaman, Robin Hood oynamaya oraya giderdik.

124
00:09:43,622 --> 00:09:47,108
Ve Robin Hood, Malcolm'du. [kahkaha atar]

125
00:09:47,108 --> 00:09:53,154
Bu çocuklar da bunu kabul ederlerdi.

126
00:09:53,154 --> 00:09:59,038
Malcolm, Earl ve Louise Little çiftinin en açık tenli olduğunu söylemişti.

127
00:09:59,038 --> 00:10:09,705
Ve tenindeki açıklığın, annesinin annesine tecavüz eden beyaz adamı hatırlattığını söylemişti.

128
00:10:09,705 --> 00:10:15,291
1929'da, Malcolm dört yaşındayken, marangoz ve rahip olan babası,

129
00:10:15,291 --> 00:10:21,388
aileyi Lansing, Michigan'a taşımıştı.

130
00:10:21,388 --> 00:10:28,926
Lansing küçük bir şehirdi ve siyahiler şehrin batı tarafında yaşamaktalardı.

131
00:10:28,926 --> 00:10:34,992
Malcolm ve ailesi, şehrin dışında yaşamışlardı [çocukluk arkadaşı]

132
00:10:34,992 --> 00:10:40,046
ve yaklaşık iki hektarlık bir araziye küçük bir eve sahiptiler.

133
00:10:40,046 --> 00:10:46,244
Bu yüzden, bir çeşit çiftçi ailesi olarak görülüyorlardı.

134
00:10:46,244 --> 00:10:54,351
Little ailesi taşındıktan üç ay sonra, beyaz komşular onları evlerinden çıkarmak için yasal yollara başvurdular.

135
00:10:54,351 --> 00:10:59,784
Bölge hakimi, tarım bölgesinde, yalnızca beyaz insanların yaşayabileceği yönünde karar kıldı.

136
00:10:59,784 --> 00:11:06,701
Ancak Earl Little taşınmayı kabul etmedi.

137
00:11:06,701 --> 00:11:14,592
Michigan'daki Klu Klux Klan üyeliği, Mississipi'dekinin beş katı kadardı; 70.000 kişiydi.

138
00:11:14,592 --> 00:11:22,233
Malcolm'un ailesi için, husumet hayatlarının bir parçasıydı.

139
00:11:22,233 --> 00:11:30,330
Evde herkes uyuyordu sonra birden, kocaman bir "buum!" sesi duyduk.

140
00:11:30,330 --> 00:11:38,661
Uyandığımızda her yerde yangın vardı ve herkes duvarlara ve birbine çarpıyordu.

141
00:11:38,661 --> 00:11:42,224
Benim hatırlardığım annemin bize,

142
00:11:42,224 --> 00:11:48,122
"Kalkın, kalkın, kalkın, ev yanıyor, dışarı çıkın." Ben bu kadarını tamamen hatırlıyorum.

143
00:11:48,122 --> 00:11:51,492
Annemin bağırışlarını, babamın bağırışlarını duyuyordum.

144
00:11:51,492 --> 00:11:56,561
Hepimizin ayıldığından emin olup, bizi dışarı çıkardılar.

145
00:11:56,561 --> 00:12:02,846
Ev kül olmuştu. İtfaiye ya da herhangi bir yardım gelmemişti. Her şeyimiz tamamen yanmıştı.

146
00:12:02,846 --> 00:12:09,382
Malcolm'un babası Earl Little, yerel beyazları, evini yakmakla suçladı.

147
00:12:09,382 --> 00:12:17,748
Polis, Earl'ü suçladı ve onu sonra, kundakçılık şüphesiyle tutukladı. Hakkındaki suçlamalar sonra düşürüldü.

148
00:12:17,748 --> 00:12:22,681
Bizim büyüdüğümüz şehirde, bize "kendini beğenmiş zenciler" derlerdi, ya da

149
00:12:22,681 --> 00:12:27,162
" şehrin güneyinde yaşayan ukala zenciler" derlerdi. O zamanlar, eğer beyaz biri size "ukala zenci" derse,

150
00:12:27,162 --> 00:12:35,456
bu, " Salak olmadığı için, dikkat edilmesi gereken zenci" anlamına geliyordu.

151
00:12:35,456 --> 00:12:41,724
Babam bağımsız bir adamdı. Kimsenin onu beslemesini istemiyordu.

152
00:12:41,724 --> 00:12:46,778
Kendi yemeğini kendi üretmek istiyordu. Çocukları üzerinde kimse söz sahibi olsun, istemezdi.

153
00:12:46,778 --> 00:12:51,022
Söz onun olsun istiyordu ve söz sahibiydi de. O hep

154
00:12:51,022 --> 00:12:58,864
Marcus Garvey'in düşüncelerini tekrar ederdi. Siyahi insanların kendi hayatlarını düzenlemelerini

155
00:12:58,864 --> 00:13:04,334
ve kimseye sorun yaşatmadan, birbirleriyle işbirliği yapmalarını

156
00:13:04,334 --> 00:13:08,073
ve beraberce durumlarını düzeltmeye çalışmaları gerektiğini söylerdi.

157
00:13:08,073 --> 00:13:15,566
Ama o günlerde bunu bile yapsanız, hala sorun çıkarıyorsunuz, demekti.

158
00:13:15,566 --> 00:13:18,207
1920'lerde siyahi bir ulusalcı olan Marcus Garvey,

159
00:13:18,207 --> 00:13:25,965
siyahi Amerikalıların, beyaz toplumdan bağımsız olan bir ulus kurmalarını söylüyordu.

160
00:13:25,965 --> 00:13:35,575
Yüzbinlerce üyesi olan, Garvey'in, Birleşik Zenci Kalkınma Birliği (UNIA), Afrika ülkeleriyle daha yakın olmayı hedefliyordu.

161
00:13:35,575 --> 00:13:49,124
UNIA'nın kendi bayrağı vardı, kendi ulusal marşı vardı ve Afrika'da, kendi ülkesindeki ve yurt dışındaki zencileri kollamaya

162
00:13:49,124 --> 00:13:56,590
yemin etmiş bir ordusu vardı. ABD Federal Araştırma Bürosu, Garvey'i, " öncü Zenci eylemcilerden biri" olarak adlandırmıştı.

163
00:13:56,590 --> 00:14:04,514
Federal hükümet 1927'de onu ülke dışı ettiyse de, Malcolm'un ailesi, Garvey taraftarı olarak kalmışlardı.

164
00:14:04,514 --> 00:14:06,829
Earl, birliğe yeni üyeler katıyordu.

165
00:14:06,829 --> 00:14:13,004
Louise, Garvey gazetesi için yazılar yazıyordu.

166
00:14:13,004 --> 00:14:18,469
Bize "The Negro World" [Zenci Dünyası] isimli, Garvey gazetesini okuyan, annemdi.

167
00:14:18,469 --> 00:14:22,901
Ayrıca, bizimle bağımsız olmamız konusunda konuşan da oydu.

168
00:14:22,901 --> 00:14:28,808
Bizim kendimizi 'Zenci' ya da 'Nigger' olarak adlandırmamamızı,

169
00:14:28,808 --> 00:14:33,260
bizlerin siyahi olduğunu ve kendimizi 'siyahi' olarak adlandırmamızdan gurur duymamız gerektiğini, söylerdi.

170
00:14:33,260 --> 00:14:34,807
Sizin gerçek isminiz nedir?

171
00:14:34,807 --> 00:14:36,734
Malcolm. Malcolm X.

172
00:14:36,734 --> 00:14:38,137
Bu sizin yasal isminiz mi?

173
00:14:38,137 --> 00:14:40,150
Benim bildiğim kadarıyla, yasal ismim.

174
00:14:40,150 --> 00:14:42,907
Bana, babanızın soyadını söyleyebilir misiniz?

175
00:14:42,907 --> 00:14:44,898
Babam kendi soyadını bilmiyordu.

176
00:14:44,898 --> 00:14:50,930
Babam soyadını dedesinden almış, dedesi de kendi dedesinden, o da bunu kölelik ettiği efendisinden almış.

177
00:14:50,930 --> 00:14:53,404
Bizim kendi isimlerimiz yok edilmiş.

178
00:14:53,404 --> 00:14:54,290
Peki, kölelik esnasında,

179
00:14:54,290 --> 00:14:55,544
herhangi bir soyadınız var mıymış?

180
00:14:55,544 --> 00:15:03,710
Aile kütüğünüzün herhangi bir yerinde kullanılan bir soyad var mıydı, ve varsa bu neydi?

181
00:15:03,710 --> 00:15:05,846
Benim atalarımın soyadları,

182
00:15:05,846 --> 00:15:06,405
Evet?

183
00:15:06,405 --> 00:15:09,910
onlar Amerika'ya getirilip, köle yapıldıklarında, onlardan alınmış.

184
00:15:09,910 --> 00:15:16,284
Ve sonra onlara efendilik eden kişinin soyadları onlara verilmiş. İşte biz bu ismi reddediyoruz ve ...

185
00:15:16,284 --> 00:15:22,356
Yani, siz bana babanızın kabul edilen soyadını söylemeyeceğinizi mi söylüyorsunuz?

186
00:15:22,356 --> 00:15:29,054
Ben bu adı hiç bir şekilde benimsemiyorum.

187
00:15:29,054 --> 00:15:32,442
Eylül, 1931

188
00:15:32,442 --> 00:15:38,990
Annesi bir gün sezgileriyle kötü bir şey olacağını sezdiğinde, Malcolm altı yaşındaydı.

189
00:15:38,990 --> 00:15:42,699
Evdeydik ve akşam yemeğimizi yemiştik.

190
00:15:42,699 --> 00:15:46,683
Annem Wesley'i, en küçük kardeşimi tutuyordu.

191
00:15:46,683 --> 00:15:50,698
Sanırım onu emziriyordu çünkü masadaydı. Ve bebek

192
00:15:50,698 --> 00:15:52,689
kucağında, masada uyuyakalmıştı.

193
00:15:52,689 --> 00:15:57,864
Sonra babam kalktı, yatak odasına gidip elini yüzünü yıkadı. Şehre gidip, para alacaktı.

194
00:15:57,864 --> 00:16:02,463
Annem o zaman uyandı ve dedi ki: "Earl, Earl. Şehir merkezine gitme."

195
00:16:02,463 --> 00:16:06,332
Ve şöyle devam etti "Eğer gidersen, geri gelmezsin."

196
00:16:06,332 --> 00:16:12,617
O gece saat 11 sularında, Earl Little, Lansing şehrinin kuytu bir yerinde,

197
00:16:12,617 --> 00:16:18,716
vücudu tramvay tekerlekleri tarafından neredeyse ikiye kesilmiş olarak bulundu.

198
00:16:18,716 --> 00:16:23,684
Polis, Earl Little'ın ölümünün bir kaza olduğunu söyledi.

199
00:16:23,684 --> 00:16:29,531
Bu mesele o zaman netliğe kavuşmamıştı.

200
00:16:29,531 --> 00:16:42,463
Earl Little'ın tramvay kazası geçirdiği değil de, tramvayın altına ittirildiğine inanılıyordu.

201
00:16:42,463 --> 00:16:43,983
Doğrusu,

202
00:16:43,983 --> 00:16:47,298
ben insanların tam da böyle dediklerini hatırlıyorum.

203
00:16:47,298 --> 00:16:53,254
O, tramvayın tekerlekleri altına ittirilmişti.

204
00:16:53,254 --> 00:16:55,485
Babamın ölümü, ailede

205
00:16:55,485 --> 00:16:57,574
büyük bir şok yarattı.

206
00:16:57,574 --> 00:16:59,220
Çünkü o güçtü.

207
00:16:59,220 --> 00:17:00,554
O kuvvetti.

208
00:17:00,554 --> 00:17:01,673
Biz bir düzen içindeydik;

209
00:17:01,673 --> 00:17:02,906
ailemizin belirli bir yapısı vardı.

210
00:17:02,906 --> 00:17:04,333
Okuldan çıkınca,

211
00:17:04,333 --> 00:17:07,124
ben, erkek kardeşlerim, kız kardeşlerim

212
00:17:07,124 --> 00:17:08,883
hemen eve gelir ve işe koyulurduk.

213
00:17:08,883 --> 00:17:11,640
Bahçede çalışırdık, tavuk kulübesini temizlerdik ve akşama hazırlık yapardık.

214
00:17:11,640 --> 00:17:13,438
Sonra da sabah kalkar, yine aynı şeyleri yapardık.

215
00:17:13,438 --> 00:17:15,279
Suyu pompalar, eve getirirdik.

216
00:17:15,279 --> 00:17:17,381
İşte bütün bunları Babam hayattayken yapardık.

217
00:17:17,381 --> 00:17:21,888
Çünkü yapmazsak, kırbaçlanırdık.

218
00:17:21,888 --> 00:17:24,687
Bu yüzden disiplinliydik.

219
00:17:24,687 --> 00:17:28,203
Ama babam öldürüldükten sonra,

220
00:17:28,203 --> 00:17:33,187
annem benim ya da Malcolm'un koştuğu kadar hızlı koşamadığı için,

221
00:17:33,187 --> 00:17:35,678
bizler, babam hayatta olsaydı yanımıza kar kalmayacak

222
00:17:35,678 --> 00:17:38,078
bir çok şey yapma fırsatı bulduk.

223
00:17:38,078 --> 00:17:43,364
Yani gittikçe gevşedik.

224
00:17:43,364 --> 00:17:48,975
Louise Little, Büyük Buhran sırasında yedi çocuğunu yetiştirirken çok zorluk çekti.

225
00:17:48,975 --> 00:17:53,180
Hiç bir geliri yoktu. [en küçük kız kardeş]

226
00:17:53,180 --> 00:17:55,018
Ara sıra iş sahibi olurdu.

227
00:17:55,018 --> 00:17:57,045
Çok gururlu bir kadındı.

228
00:17:57,045 --> 00:17:58,353
Büyük gurura sahipti.

229
00:17:58,353 --> 00:18:02,835
Bazen bir şeyler satardı. İnsanlara eldiven örerdi.

230
00:18:02,835 --> 00:18:07,501
Yalnızca devlet yardımına muhtaç olmamak için, bir çok ek iş yapardı.

231
00:18:07,501 --> 00:18:11,138
Ona, ne yapıp, ne yapamayacağını söylemelerinden nefret ederdi.

232
00:18:11,138 --> 00:18:16,379
İşte, onu en çok mahveden şeylerden biri buydu.

233
00:18:16,379 --> 00:18:22,438
Zaman içinde, onun eriyip gittiğini görüyordunuz.

234
00:18:22,438 --> 00:18:26,799
[hüzünlü caz müzik]

235
00:18:26,799 --> 00:18:30,381
Malcolm ergenliğe girme yolundayken, yedi yıl boyunca,

236
00:18:30,381 --> 00:18:35,109
annesi ailesinden gittikçe daha da uzaklaştı.

237
00:18:35,109 --> 00:18:38,619
1938 senesinde, Noel'den iki gün önce,

238
00:18:38,619 --> 00:18:48,529
Louise Little paranoya teşhisiyle Kalamazoo Devlet Hastanesi'ne gönderildi.

239
00:18:48,529 --> 00:18:52,229
Bir gün okuldan geldim ve annem yoktu.

240
00:18:52,229 --> 00:18:58,304
Evin boş olduğunu hiç hatırlamıyorum çünkü annem bizi hiç terk etmemişti.

241
00:18:58,304 --> 00:19:01,472
Ve her gün, onun yokluğunun acısını hissettim.

242
00:19:01,472 --> 00:19:04,208
Başta, yalnızca bir kaç hafta olacaktı.

243
00:19:04,208 --> 00:19:05,187
Öyle sanmıştık.

244
00:19:05,187 --> 00:19:08,393
İyileşip, eve geri gelecekti.

245
00:19:08,393 --> 00:19:12,848
Ama bu durum senelere döndü.

246
00:19:12,848 --> 00:19:20,830
Louise Little, bundan sonraki 26 sene boyunca, Kalamazoo'da kaldı.

247
00:19:20,830 --> 00:19:25,620
13 yaşındaki Malcolm, mahkeme kararıyla ailesinin parçalandığına şahit oldu.

248
00:19:25,620 --> 00:19:29,888
Küçük çocuklar Lansing'teki koruyucu ailelere verildi.

249
00:19:29,888 --> 00:19:38,257
Malcolm da 10 mil ötedeki bir beyaz mahalleye gönderildi.

250
00:19:38,257 --> 00:19:39,838
Geçmişte, beyaz adamın sahip olduğu

251
00:19:39,838 --> 00:19:45,140
en önemli silah, parçalayıp, fethetmek, olmuştur.

252
00:19:45,140 --> 00:19:49,617
Eğer ben elimi alıp, size tokat atarsam,

253
00:19:49,617 --> 00:19:51,068
bunu hissetmesiniz bile.

254
00:19:51,068 --> 00:19:55,991
Parmaklarım ayrı olduğundan, yalnızca birazcık canınız yanar.

255
00:19:55,991 --> 00:20:03,662
Ama size gününüzü göstermek için yapmak gereken yer, alıp bu parmakları birleştirmektir. [elini yumruk yapar]

256
00:20:03,662 --> 00:20:08,128
O, Michigan'da, sekizinci sınıf öğrencisiyken,

257
00:20:08,128 --> 00:20:12,892
sanırım sınıfındaki tek siyahi öğrenciydi ve okulundaki nadir siyahi öğrencilerden biriydi ve

258
00:20:12,892 --> 00:20:16,625
tüm 'A' olan, harika bir öğrenciydi. [Biyografi yazarı]

259
00:20:16,625 --> 00:20:17,181
Yani, o

260
00:20:17,181 --> 00:20:19,599
sekizinci sınıftaki arkadaşlarının tümünün beyaz olmasına rağmen

261
00:20:19,599 --> 00:20:22,405
sınıf başkanı bile olmuştu.

262
00:20:22,405 --> 00:20:26,194
Bunları başarabilmesi için, epey olağanüstü olması gerekmekteydi.

263
00:20:26,194 --> 00:20:33,159
Sonra tabii, okulu terk edip, Roxbory, Massachusetts'e giden ve

264
00:20:33,159 --> 00:20:39,480
tabiri caizse, 'dolandırıcılık'la ilk tanışmasını yaşayan kişi de yine Malcolm'du.

265
00:20:39,480 --> 00:21:04,562
[neşeli caz müzik]

266
00:21:04,562 --> 00:21:09,466
Ben o zamanlarda, Roxbury'de kendimi 'küçük dolandırıcı' olarak adlandırırdım.

267
00:21:09,466 --> 00:21:11,685
Ve işte o zamanlarda,

268
00:21:11,685 --> 00:21:17,202
Malcolm X Boston'a gelmişti ve üzerinde çok havalı bir takım elbise vardı, geniş kenarlı bir şapkası vardı ve

269
00:21:17,202 --> 00:21:21,983
dizlerine kadar gelen bir mont ve bileklerine kadar gelen bir zincir takmıştı.

270
00:21:21,983 --> 00:21:31,864
Ben öyle bir giysiyi en son, Cab Callowy sahnede gösteri yaparken görmüştüm.

271
00:21:31,864 --> 00:21:33,676
Şimdi, Malcolm Lansing'ten ayrıldığında,

272
00:21:33,676 --> 00:21:36,186
üzerinde sade, eski bir takım elbise vardı.

273
00:21:36,186 --> 00:21:37,069
Benim deyimimle,

274
00:21:37,069 --> 00:21:38,865
"beyaz adam takımı".

275
00:21:38,865 --> 00:21:41,168
Ama Boston'dan döndüğünde, aman Yarabbi,

276
00:21:41,168 --> 00:21:44,567
Malcolm'un üzerinde afilli bir takım elbise, geniş kenarlı bir şapka

277
00:21:44,567 --> 00:21:47,065
ve ta ceketinin yakasından aşağı sarkan bir zinciri vardı.

278
00:21:47,065 --> 00:21:49,666
Tüm mahalle onu konuşuyordu.

279
00:21:49,666 --> 00:21:53,402
Herkes Malcolm'dan bahsediyordu.

280
00:21:53,402 --> 00:21:57,647
[dans müziği]

281
00:21:57,647 --> 00:22:01,226
İşte o yerde dansederken, havada süzülürken,

282
00:22:01,226 --> 00:22:04,094
giydiği o pantalonlar da, balon gibi havada süzülüyordu.

283
00:22:04,094 --> 00:22:07,006
Bir de o montunu giydi mi, kanat gibi oluyordu.

284
00:22:07,006 --> 00:22:11,762
O kocaman şapkasıyla ve sallanan zinciriyle, dans ediyordu, oradan oraya uçuyordu.

285
00:22:11,762 --> 00:22:11,763
Ve işte kızlar ona deli oluyorlardı.

286
00:22:11,763 --> 00:22:11,763
[neşeli müzik ve vokal]

287
00:22:28,634 --> 00:22:29,815
Boston'da ona, "New York Red" [New Yorklu Kırmızı] diyorlardı.

288
00:22:29,815 --> 00:22:31,856
New York'ta ise, ona "Detroid Red" [Detroitli Kırmızı] diyorlardı.

289
00:22:31,856 --> 00:22:34,512
Saçını hep düzleştirirdi.

290
00:22:34,512 --> 00:22:38,334
Saçı kızıl renkliydi ve onun Billie Holiday'le ve zamanında

291
00:22:38,334 --> 00:22:46,367
siyahi dünyada ünlü olmaya başlamış bir çok kişiyle fotoğrafları vardı.

292
00:22:46,367 --> 00:22:54,704
Malcolm, Boston, New York ve Washington D.C. arasında hizmet veren New Haven Demiryolu'da, mutfak görevlisi olarak

293
00:22:54,704 --> 00:23:06,228
çalışıyordu. 1942'de Harlem'e taşındı ve 17 yaşındayken, sabaha kadar açık olan kulüplerde ve dolandırıcılık yapan insanlarla takılmaya başladı.

294
00:23:06,228 --> 00:23:08,522
Sonunda öyle bir noktaya geldi ki, şöyle dedi:

295
00:23:08,522 --> 00:23:15,815
" Kapıcılık yaparak, trenlerde sandviç satarak ve ayakkabı cilalayarak, bu hayatta başarılı olamazsınız."

296
00:23:15,815 --> 00:23:18,176
"Bir yerlere gelemezsiniz."

297
00:23:18,176 --> 00:23:22,878
O, dolandırıcı olarak tanınıyordu. Evet sokak adamıydı,

298
00:23:22,878 --> 00:23:25,012
ama dolandırıcı değildi.

299
00:23:25,012 --> 00:23:28,070
Evet düzenbazdı, evet, üçkağıtçıydı.

300
00:23:28,070 --> 00:23:30,741
Ona bu konuda yetenekli olduğunu söylüyorlardı.

301
00:23:30,741 --> 00:23:34,109
Geceleri beyaz adamlar gelip de siyahi kadınlarla beraber olmak istediğinde,

302
00:23:34,109 --> 00:23:35,463
o, onlara kadın ayarlıyordu.

303
00:23:35,463 --> 00:23:38,087
Eğer kaçak viski arıyorlarsa, o nereden bulunur, biliyordu.

304
00:23:38,087 --> 00:23:41,089
Eğer uyuşturucu arıyorlarsa, o, nereden bulunur biliyordu.

305
00:23:41,089 --> 00:23:45,954
O insanların neye ihtiyaçları olduğunu öğrenmeyi beceriyordu ve sonra da bir yerlerden getiriyordu.

306
00:23:45,954 --> 00:23:49,423
Bu işlerin ortasına düşerek, kar yapabiliyordu.

307
00:23:49,423 --> 00:23:53,124
Ve işte böylece başladı.

308
00:23:53,124 --> 00:23:54,621
O zamana baktığında, Malcolm

309
00:23:54,621 --> 00:23:57,794
kendisini üç şeyin endişelendirdiğini söylemişti:

310
00:23:57,794 --> 00:24:02,863
hapishane, iş durumu ve askeriye.

311
00:24:02,863 --> 00:24:04,724
2. Dünya Savaşı'na katılmamak için,

312
00:24:04,724 --> 00:24:10,840
askerlik kuruluna, siyahi askerleri, beyazları öldürmek için organize edeceğini söylemişti.

313
00:24:10,840 --> 00:24:17,939
Böylece askeriye için uygunsuz bulunmuştu.

314
00:24:17,939 --> 00:24:22,117
Malcolm'un kumar ve uyuşturucu alışkanlıkları ve Harlem'deki gece hayatı pahalıydı.

315
00:24:22,117 --> 00:24:26,560
O zamana kadar, basit suçlardan ötürü iki kez tutuklanmıştı.

316
00:24:26,560 --> 00:24:29,589
1945 senesinde Boston'a geri taşındığında,

317
00:24:29,589 --> 00:24:34,368
ileri gelen ailelerin evlerini soymak amacıyla, bir çete kurdu.

318
00:24:34,368 --> 00:24:37,969
Çetenin diğer üyeleri arasında, arkadaşı Malcolm Jarvis,

319
00:24:37,969 --> 00:24:42,848
beyaz kız arkadaşı Bea ve iki beyaz kadın daha vardı.

320
00:24:42,848 --> 00:24:47,204
Kızlardan biri, bir ailenin senenin o kısmında, Florida'da olacaklarını biliyordu,

321
00:24:47,204 --> 00:24:48,086
yani evde kimse olmayacaktı.

322
00:24:48,086 --> 00:24:52,649
O zaman biz de o eve girdik ve değerli eşyaları alacaktık.

323
00:24:52,649 --> 00:24:54,929
Malcolm da eşyaları alıp, tefeciye götürecekti, sonra da parayı

324
00:24:54,929 --> 00:24:56,589
kumar alışkanlığı için kullanacaktı.

325
00:24:56,589 --> 00:25:00,000
Bu soygundan iki hafta sonra,

326
00:25:00,000 --> 00:25:02,443
bu durum ortaya çıktı. Çünkü Malcolm çalmış olduğu, binlerce Dolar

327
00:25:02,443 --> 00:25:07,112
değerindeki bir saati tefeciye götürmüştü ve

328
00:25:07,112 --> 00:25:13,170
işte o zaman üç polis tarafından tutuklandı.

329
00:25:13,170 --> 00:25:19,034
Malcolm Little, Malcolm Jarvis ve üç kadın, haneye tecavüzle suçlanmışlardı.

330
00:25:19,034 --> 00:25:22,189
İki siyahi adamın, beyaz kadınlarla olması,

331
00:25:22,189 --> 00:25:25,107
mahkeme salonunda sorun çıkarmıştı.

332
00:25:25,107 --> 00:25:32,351
Malcolm iki beyaz kadınla birlikteydi ve işte bu davayı böyle önemli kılan,

333
00:25:32,351 --> 00:25:36,007
böyle şoke edici kılan, bu olmuştu.

334
00:25:36,007 --> 00:25:42,396
Kadınlar, Malcolm'un onları zorla hırsızlık yaptırdığı yönünde ifade verdiler.

335
00:25:42,396 --> 00:25:49,519
İki adam, bu tür suçlar için verilen en büyük cezayı aldılar: eyalet hapishanesinde sekiz ila on yıl.

336
00:25:49,519 --> 00:25:53,694
Hükmü verdiklerinde, ben aklımı yitirdim.

337
00:25:53,694 --> 00:25:58,140
Kafesin demirlerini yakaladım ve sallamaya başladım. Neredeyse demirleri yerinden çıkaracaktım.

338
00:25:58,140 --> 00:26:00,161
Sonra hakime bağırarak dedim ki,

339
00:26:00,161 --> 00:26:03,675
" Beni on yıl hapise atacağınıza, öldürün daha iyi!"

340
00:26:03,675 --> 00:26:09,100
Ben o 'deli zenci' dedikleri türdendim. [yarı kız kardeş]

341
00:26:09,100 --> 00:26:11,307
Gördüklerimin gerçek olduğunu biliyordum.

342
00:26:11,307 --> 00:26:12,895
Ve hiç de komik olmadığını düşünüyordum.

343
00:26:12,895 --> 00:26:22,947
Onlar güldüklerinde, içlerinden "Bakın zenciye ne yaptık" dediklerini biliyordum.

344
00:26:22,947 --> 00:26:30,138
Sonra bir de utanmadan, kızlara, bizim onlara tecavüz ettiğimiz gerekçesiyle,

345
00:26:30,138 --> 00:26:36,421
şikayetçi olmalarını istediler. Kızlar, bunu yapmadılar.

346
00:26:36,421 --> 00:26:41,654
Malcom Little yirmi yaşındaydı ve eyalet hapishanesinde sekiz ila on yıl geçirmekle karşı karşıyaydı.

347
00:26:41,654 --> 00:26:47,324
Anne babasının öğütlediği Garvey gururundan ve bağımsızlığından çok uzaktaydı.

348
00:26:47,324 --> 00:26:56,346
Şimdi o, 22843 numaralı mahkumdu.

349
00:26:56,346 --> 00:27:01,696
Bir kereliğine suçlu olmakta utanacak bir şey yok.

350
00:27:01,696 --> 00:27:05,816
Suçlu kalmaksa, utanç vericidir.

351
00:27:05,816 --> 00:27:10,333
Ben de önceden suçluydum. Ben de önceden hapishanede kaldım.

352
00:27:10,333 --> 00:27:15,243
Ben bundan utanmıyorum. Beni bununla alt etmeye kalkışan,

353
00:27:15,243 --> 00:27:19,423
yanılıyordur. Ben bu konuda rahatım.

354
00:27:19,423 --> 00:27:26,560
[tezahurat ve alkış]

355
00:27:26,560 --> 00:27:32,129
Onlar, İsa'yı da isyan çıkartıyor diye suçlamışlardı. Öyle değil mi?

356
00:27:32,129 --> 00:27:40,864
Onun, Sezar'a karşı olduğunu söylüyorlardı. O, havarilerine şöyle dediği için, onun ayrımcı olduğunu iddia ettiler:

357
00:27:40,864 --> 00:27:49,453
"Roma vatandaşlarına değil, kaybolmuş koyunlara gidin. Kim olduğunu bilmeyen insanlara gidin.

358
00:27:49,453 --> 00:27:55,220
Kendi yurdu olmayan bir yerde yabancılık çeken ve kendini tanımayan insanlara gidin. İşte bu insanlara gidin.

359
00:27:55,220 --> 00:28:04,843
Kölelere gidin. İkinci sınıf vatandaşlara gidin. Sezar'ın gaddarlığı altında ezilen insanlara gidin."

360
00:28:04,843 --> 00:28:11,725
Ve eğer İsa bugün Amerika'da olsaydı, o beyaz adama gitmezdi. Beyaz adam zulmedendir.

361
00:28:11,725 --> 00:28:17,449
O, ezilenlere giderdi. Alçak gönüllülere giderdi. Boynu büküklere giderdi.

362
00:28:17,449 --> 00:28:20,473
Toplumdan dışlanmışlara ve hor görülenlere giderdi.

363
00:28:20,473 --> 00:28:35,042
İşte, 'Amerikalı zenci' olarak tanınanlara giderdi. [Hapishane, 1946]

364
00:28:35,042 --> 00:28:43,170
Hapishane duvarlarının ardında, Malcolm kumar oyunları düzenledi, uyuşturucu alışkanlığını sürdürdü ve Tanrı'nın

365
00:28:43,170 --> 00:28:47,138
var olmadığına dair tartışmalara girdi. Hücre bloğundakiler ona, 'Şeytan' demeye başladılar. Bir yandan da,

366
00:28:47,138 --> 00:28:56,405
ondan büyük bir siyahi mahkumun cesaretlendirmesiyle, Malcolm okumaya ve İngilizce dersi almaya başladı.

367
00:28:56,405 --> 00:29:06,945
Malcolm hapishane hayatını detaylıca tarif ettiğinde, gerçekten yalnız ve kısıtlı hissettiğini söylüyordu.

368
00:29:06,945 --> 00:29:12,654
Ama bolca okumayı planladığını söylemişti ve bolca yazı

369
00:29:12,654 --> 00:29:14,426
da yazdı.

370
00:29:14,426 --> 00:29:20,799
Bana her hafta mektup yazdığı olurdu.

371
00:29:20,799 --> 00:29:26,051
Hapishanedeki ikinci senesinde, erkek ve kız kardeşleri ona mektuplarında,

372
00:29:26,051 --> 00:29:29,330
'siyahi adamın doğal dini' olarak adlandırdıkları dinden bahsetmeye başladılar.

373
00:29:29,330 --> 00:29:35,808
Siyahi insanların ilk insanlar olduğunu, Tanrı'nın da siyahi olduğunu

374
00:29:35,808 --> 00:29:38,596
ve Allah adıyla çağrıldığını söylediler.

375
00:29:38,596 --> 00:29:43,432
Malcolm'a, artık İslam Ulus'unun bir parçası olduklarını ve Allah'ın elçisi

376
00:29:43,432 --> 00:29:49,172
Adil Muhamed'in, takipçileri olduğunu anlattılar.

377
00:29:49,172 --> 00:29:58,522
[İslam Ulusu Lideri] Bence İslam, bizim Amerika'daki insanlarımız için en iyi dinlerden biri. 'Amerikalı zenci'

378
00:29:58,522 --> 00:30:12,679
olarak bilinen grubun tamamen tekrar eğitilmesi gerekiyor ve İslam onlara bu yetkiyi veriyor. Onlar siyahi olmaktan ötürü

379
00:30:12,679 --> 00:30:18,749
gurur duyabilirler ve utanç duymaktan vazgeçebilirler.

380
00:30:18,749 --> 00:30:25,953
Ben Müslüman harekete 1947'de dahil oldum ve

381
00:30:25,953 --> 00:30:29,787
sonra erkek ve kız kardeşlerimi de dahil etmeye başladım.

382
00:30:29,787 --> 00:30:34,974
Biz zaten Marcus Garvey'in felsefesiyle eğitilmiştik, bu yüzden

383
00:30:34,974 --> 00:30:39,043
bizim siyahi olmaktan ötürü gurur duymamıza ilişkin olarak

384
00:30:39,043 --> 00:30:40,621
bizi ikna etmeleri gerekmiyordu.

385
00:30:40,621 --> 00:30:43,987
Biz zaten dahil olduğumuzda, bununla gurur duyuyorduk.

386
00:30:43,987 --> 00:30:47,373
Sonra ben Malcolm'a yazdım ve ona dedim ki,

387
00:30:47,373 --> 00:30:54,109
eğer Allah'a inanacak olursa, Allah onu hapisten çıkaracaktır. İşte bu kadar yazdım

388
00:30:54,109 --> 00:31:01,061
çünkü Malcolm'un dine karşı çok az hoşgörü beslediğini biliyordum ve işte o az hoşgörüyü de kaybetmek istemedim.

389
00:31:01,061 --> 00:31:05,752
Malcolm'un erkek ve kızkardeşleri, genç mahkuma, Amerika'daki siyahi insanların

390
00:31:05,752 --> 00:31:11,545
kaybolmuş bir soya ait olduklarını ve yakın zaman sonra, çilelerinden kurtulacaklarını, yazmışlardı.

391
00:31:11,545 --> 00:31:17,888
Ayrıca Elijah Mohammed'e göre, beyaz insanların iblis soyundan olduğunu ve onların bu dünyadaki hükümdarlıklarının

392
00:31:17,888 --> 00:31:21,371
yakın zaman sonra sona ereceğini, anlatmışlardı.

393
00:31:21,371 --> 00:31:27,778
Başta, Malcolm duyduklarını çok sevdi ancak bir kısmını anlayamıyordu. Anlayamadığı kısım,

394
00:31:27,778 --> 00:31:31,258
beyaz adamın şeytan olmasıydı.

395
00:31:31,258 --> 00:31:33,874
Malcolm Elijah Mohammad'e yazdı. Elijah Mohammed de,

396
00:31:33,874 --> 00:31:38,692
onu yanıtladı ve yanıtında, kutsal kitaptan alıntı yaptı.

397
00:31:38,692 --> 00:31:46,984
Ve sonra ona anahtarı verdi. Ona dedi ki " İncil bu dünyada

398
00:31:46,984 --> 00:31:48,392
olan her şeyi anlatan kitaptır."

399
00:31:48,392 --> 00:31:53,875
Yani, cehenneme gitmeniz için ölmek gerekmiyor. Hayattayken de cehennemi yaşayabilirsiniz. Ve size bunu yaşatan da

400
00:31:53,875 --> 00:32:01,359
beyaz adamdır. Doğrusu, beyaz adamın tarih boyunca

401
00:32:01,359 --> 00:32:05,383
yaptıklarına bakarsanız, bu çok ikna edici bir öğreti.

402
00:32:05,383 --> 00:32:13,663
Malcolm tarih, felsefe ve din konusunda okumaya başladı. W.E.B. Du Bois'yı, Shakespeare'i, Sokrat'ı,

403
00:32:13,663 --> 00:32:21,889
Ezop hikayelerini ve Gandi ve Nat Turner'in hayat hikayelerini okudu.

404
00:32:21,889 --> 00:32:29,609
Ayrıca, beyaz Hristiyanların, siyahi Hristiyanları linç ettiklerini ve beyaz Hristiyanların, Hristiyan olmalarına rağmen

405
00:32:29,609 --> 00:32:33,499
köle ticaretiyle uğraştıklarını öğrendi.

406
00:32:33,499 --> 00:32:40,123
Malcolm bunları okuyunca ve tarih üzerine araştırma yapınca, eğer bu dünyada gerçekten Şeytan varsa,

407
00:32:40,123 --> 00:32:50,200
bunun beyaz adam olduğunu kanıtlamaya karar verdi.

408
00:32:50,200 --> 00:33:00,324
Elijah Mohamad, Malcolm'a, kendini Allah'a teslim etmesini söyledi. Ancak Malcolm için, teslimiyet her zaman zor olmuştu.

409
00:33:00,324 --> 00:33:11,387
Dua etmek üzere yere çökmesi, bir haftasını aldı.

410
00:33:11,387 --> 00:33:17,629
Sonra, Elijah Mohammed'in öğretisini yaymak için, Malcolm hapishane müzakere takımına katıldı ve

411
00:33:17,629 --> 00:33:22,846
Harvard ve MIT gibi, ziyaretçi üniversite takımlarıyla müzakere yaptılar.

412
00:33:22,846 --> 00:33:25,910
İşte Malcolm'un adı ve ünü, o zaman mahkumlar arasında duyulmaya

413
00:33:25,910 --> 00:33:28,664
başlamıştı. İşte,o zaman mahkumlar, müzakereyi öğreten derslere

414
00:33:28,664 --> 00:33:31,905
katılmaya başladılar.

415
00:33:31,905 --> 00:33:36,330
Bu mahkumların çoğu, sırf meraktan, onu dinlemek için müzakereleri izlemeye başladılar.

416
00:33:36,330 --> 00:33:43,810
1950'de, Malcolm valiye bir mektup yazarak, cezaevinde Müslüman olarak ibadet etme hakkı talep etti.

417
00:33:43,810 --> 00:33:53,458
Yazdığı mektuplar, sonra FBI dosyalarına karışacaktı. FBI, 1930'ların son yıllarından itibaren, İslam Ulusu'nu

418
00:33:53,458 --> 00:34:02,554
yakından takip etmekteydi. Malcolm, sorun çıkaran biri olarak görüldüğünden, şartlı erken tahliye hakkını kaybetmişti.

419
00:34:02,554 --> 00:34:09,667
O, o sırada tahliye için uygun değildi, çünkü toplum içinde bir tehdit oluşturuyordu.

420
00:34:09,667 --> 00:34:16,810
Onun tehlikeli olduğunu düşünüyorlardı; bilgi sahibi ve din bilgisi sahibi olduğunu düşünüyorlardı. Bin elmalık bir fıçıdaki

421
00:34:16,810 --> 00:34:22,600
çürük elma gibiydi. Diğer elmaları da çürütecekti.

422
00:34:22,600 --> 00:34:33,250
7 Ağustos 1952'de, cezaevinde altı buçuk sene kaldıktan sonra, Malcolm tahliye edilmişti. Bundan bir ay sonra,

423
00:34:33,250 --> 00:34:41,781
İslam Ulusu'na kabul oldu. Malcolm Little artık, Malcolm X'ti.

424
00:34:41,781 --> 00:34:45,265
Müslüman hareketine nasıl katıldınız?

425
00:34:45,265 --> 00:34:54,536
Ben cezaevindeydim. Sayın Elijah Mohammed'in öğretisini duyana kadar, asi, geri kafalı, eğitimsiz

426
00:34:54,536 --> 00:35:01,121
ve suçlulara ilişkin düşünebileceğiniz tüm kötü sıfatlara sahip bir suçluydum. Ve işte bu öğretiyle, ilk defa

427
00:35:01,121 --> 00:35:08,334
içimde kendini düzene sokma ve rehabilite etme arzusunu hissettim. Ayrıca, bu öğretinin

428
00:35:08,334 --> 00:35:15,440
diğer insanların üzerinde yarattığı etki de, onu kabullenmeme sebep oldu. Ve sayın Elijah Mohammed'in öğretilerini

429
00:35:15,440 --> 00:35:21,363
dinledikten sonra farkettim ki, bunlar beni birden ırkımla gurur duymaya ve onur duymaya sevk etti;

430
00:35:21,363 --> 00:35:28,250
ben artık toplumda bir yere sahip olmak istiyordum, kendimi gerçekleştirmek istiyordum ve beyaz adama,

431
00:35:28,250 --> 00:35:35,328
sahip olduklarının bir kısmı için dilenmekle bir yere gelinmeyeceğini biliyordum.

432
00:35:35,328 --> 00:35:47,570
Benim Malcolm'u ilk görüşüm, babamın, Elijah Mohammed'in evine geldiğindeydi, diye hatırlıyorum. Ben ince, uzun, kırmızı

433
00:35:47,570 --> 00:35:54,574
yüzlü, genç bir adam görmüştüm. Eğer onunla tanışıyorsanız, ondan ilk alacağınız şey bir gülümsemeydi.

434
00:35:54,574 --> 00:35:58,000
Babam, "bu Wallace" dedi, ben de gülümsedim.

435
00:35:58,000 --> 00:36:05,262
Ben onu görmekten ötürü mutluydum çünkü ondan bahsedildiğini duymuştu ve o " Elçi'nin oğlu, Elçi'nin oğlu!" demişti.

436
00:36:05,262 --> 00:36:12,009
Elçi onu o kadar heyecanlandırıyordu ki, beni görmesi, Wallace'ı gördüğü anlamına değil,

437
00:36:12,009 --> 00:36:14,584
'Elçi'nin oğlunu' gördüğü anlamına geliyordu.

438
00:36:14,584 --> 00:36:20,067
Malcolm tahliye olduğunda, çok alevliydi. Doğru zamanda, doğru yerdeydi ve öğretiyi yaymaya hazırdı.

439
00:36:20,067 --> 00:36:28,442
Detroit'e geldiğinde, böylesine güçlü olduğunu düşündüğü bu öğretiyi, böylesine az insanın benimsediğini görünce çok şaşırdı.

440
00:36:28,442 --> 00:36:34,742
Ve dedi ki " Siz buradayken, bu kadar çok boş sandalye olmasına şaşırıyorum. Siz buraya her çıktığınızda,

441
00:36:34,742 --> 00:36:37,152
buranın dolu olması gerekiyor."

442
00:36:37,152 --> 00:36:40,706
Ve bu, sayın Elijah Mohammed'i heyecanlandırmıştı.

443
00:36:40,706 --> 00:36:48,490
1950'lerin ilk yıllarında, İslam Ulusu siyahi topluluklar içinde pek bilinmiyordu. Toplam üye sayısının

444
00:36:48,490 --> 00:36:51,373
dört yüzü aşmadığı tahmin ediliyor.

445
00:36:51,373 --> 00:36:56,144
Malcolm, öğretiyi yaymak için seyahatlere gönderiliyordu.

446
00:36:56,144 --> 00:37:04,685
İki sene içinde, Boston'da, Harford'da ve Philadelphia'da, tapınaklar yapılmasını organize etti.

447
00:37:04,685 --> 00:37:11,223
Elijah Mohammed, sonra Malcolm'u, doğu kıyısındaki en önemli

448
00:37:11,223 --> 00:37:15,430
tapınağın, din hocası olarak atadı; Harlem'deki yedi numaralı tapınak.

449
00:37:15,430 --> 00:37:18,805
Bay Mohammed Malcolm'un deneyim sahibi olduğunu,

450
00:37:18,805 --> 00:37:23,742
New York'u tanıdığını biliyordu. Ayrıca, insanların önüne

451
00:37:23,742 --> 00:37:33,103
birini koyarken gözetmeniz gereken, boy pos, konuşma tarzı ve kendini nasıl taşıdığı gibi, tüm özellikleri düşününce,

452
00:37:33,103 --> 00:37:37,862
Malcolm'un uygun olduğuna karar vermişti. Ayrıca, New York uluslar arası bir şehirdi.

453
00:37:37,862 --> 00:37:42,037
New York'a an iyi adamınızı göndermeniz gerekir ve işte

454
00:37:42,037 --> 00:37:46,872
Bay Mohammed, bu yüzden onu seçmişti.

455
00:37:46,872 --> 00:37:50,062
[hafif alkış]

456
00:37:50,062 --> 00:37:56,507
Elijah Mohammed, 1955'te New York tapınağını ziyaret ettiğinde, amacı bu hırslı ve açıksözlü olan ve Doğu Yakası'ndaki,

457
00:37:56,507 --> 00:38:09,033
dükkan önlerindeki buluşmaları, binlerce kişilik bir cemaate çeviren bu genç din adamının işini denetlemekti.

458
00:38:09,033 --> 00:38:19,131
Malcolm X ve Elijah Mohammed'in mesajı, insanların tekrar kendilerini insan gibi ve eksiksiz hissetmelerine

459
00:38:19,131 --> 00:38:24,005
yardım etmişti. Bazı kadın ve adamlar, kendi hayatlarında yeni bir anlam bulmuşlardı.

460
00:38:24,005 --> 00:38:28,174
Eğer Elijah Mohammed, Arab ülkelerini örnek alan, kuralcı bir İslam öğretisi yaysaydı, [arkadaş, tarihçi]

461
00:38:28,174 --> 00:38:40,536
beş yüz kişiyi bile kendisine çekemezdi.

462
00:38:40,536 --> 00:38:52,090
Ama onun ortaya çıkardığı İslam biçimi, insanların gündelik hayatlarıyla ilişkilendirebilecekleri türden bir İslam'dı.

463
00:38:52,090 --> 00:39:01,330
İşte o, kralsız kalmışların kralı, ve Mesih'in kendilerine gelecek kadar kıymet vermediği düşünülen insanların

464
00:39:01,330 --> 00:39:07,639
Mesih'i olmuştu.

465
00:39:07,639 --> 00:39:14,318
Sayın Elijah Mohammed'in öğretileri, benim önceden hiç görmediğim türden şeyler, ilaç gibi.

466
00:39:14,318 --> 00:39:15,301
Evet, bu doğru.

467
00:39:15,301 --> 00:39:18,261
Beni tüm hastalıklarımdan kurtaran ilaç işte burada.

468
00:39:18,261 --> 00:39:19,046
Doğru.

469
00:39:19,046 --> 00:39:21,253
Çünkü ben hasta bir adamdım.

470
00:39:21,253 --> 00:39:25,649
Sayın Elijah Mohammed'in öğretilerini benimsediğimde, bu öğretiler beni hastalıklarımdan kurtardı.

471
00:39:25,649 --> 00:39:28,102
Şimdi iyileştim. Kendimi iyi hissediyorum.

472
00:39:28,102 --> 00:39:32,213
Evet, doğru. Ve doktorun yanında kaldığın sürece, hep iyi hissedeceksin.

473
00:39:32,213 --> 00:39:34,328
Doğru, efendim.

474
00:39:34,328 --> 00:39:36,295
Peki sen, abicim? Ssyın Elijah Mohammed hakkında ne hissediyorsun?

475
00:39:36,295 --> 00:39:44,496
Sayın Elijah Mohammed ilk insanlar olan bizlere, hasta olduğumuzu göstermeye çalışıyor. Sayın Elijah

476
00:39:44,496 --> 00:39:46,801
Mohammed, onları uyandırmaya çalışıyor.

477
00:39:46,801 --> 00:39:50,123
[müzik]

478
00:39:50,123 --> 00:39:54,021
Müslüman tapınaklarına beyaz insanların girmesine izin verilmiyordu.

479
00:39:54,021 --> 00:40:06,668
Üyeler, katı kurallar ve mutlak itaat üzerine kurulmuş, kendi kendine yeten bir topluluk oluşturmaya çalışıyorlardı.

480
00:40:06,668 --> 00:40:14,412
Ulus, çocukları için Müslüman okulları kurmuşlardı, burada matematik, bilim, tarih ve Arapça öğretiyorlardı.

481
00:40:14,412 --> 00:40:20,773
[koro olarak] Bizler ilk insanlarız. İlk insanlar siyahi insanlardır.

482
00:40:20,773 --> 00:40:27,796
[anlaşılmıyor] Dünya Gezegeni'nde.

483
00:40:27,796 --> 00:40:34,872
Müslüman kadınlar, beslenme, çocuk büyütme ve eşlerinin ihtiyaçlarını karşılama konusunda dersler gördüler.

484
00:40:34,872 --> 00:40:46,309
Müslüman adamlar da ebeveynlik sorumluluğu, tarih ve din konusunda eğitim aldılar.

485
00:40:46,309 --> 00:40:54,028
İslam'ın Meyvesi adı verilen ufak bir askeri grup, göğüs göğse muhebe konusunda eğitilmişti ve amaçları, tapınakları

486
00:40:54,028 --> 00:41:01,893
korumak ve elçiye karşı gelen kişileri cezalandırmaktı.

487
00:41:01,893 --> 00:41:08,072
Ben bir kaç Müslüman ailenin evine gidip de onların Malcolm'a ve

488
00:41:08,072 --> 00:41:17,591
Elijah Mohammed'e olan inançlarını gördüğümde, çok şaşırmıştım. Bir babaya demiştim ki, " Bir gün oğlunuz

489
00:41:17,591 --> 00:41:20,612
gelip de, Müslümanlığı terk ettiğini söylerse, ne yaparsınız?"

490
00:41:20,612 --> 00:41:25,823
O da demişti ki, " Onu kapıdan dışarı atarım ve bir daha da içeri almam."

491
00:41:25,823 --> 00:41:30,982
Sonra, Malcolm'a bunun doğru olup olmadığını sordum. O da "Doğru söylemiş ve eminim, bunu yapar da."

492
00:41:30,982 --> 00:41:35,401
O zaman ben de dedim ki, "Yani oğlunun başına ne gelir, hiç umursamaz mı?"

493
00:41:35,401 --> 00:41:43,835
O da, "Hayır" dedi, " Umursamaz. O Elijah Mohammed'e sadıktır."

494
00:41:43,835 --> 00:41:51,191
İslam Ulusu'nu yaymak için, Malcolm " Muhammed Speaks" [Muhammed konuşuyor] isimli bir gazete yarattı

495
00:41:51,191 --> 00:41:56,453
ve diğer siyahi gazeteleri de, elçinin köşe yazılarına yer vermeye ikna etti.

496
00:41:56,453 --> 00:42:04,233
Onun gücü şuydu ki, bir kere bir şeye inandı mı, bütün gücünü, bütün enerjisini ona verirdi.

497
00:42:04,233 --> 00:42:06,976
Çalışırdı, işkolik olurdu.

498
00:42:06,976 --> 00:42:09,127
Gece gündüz bu uğurda çalışırdı.

499
00:42:09,127 --> 00:42:16,147
Genellikle yalnızca dört saat uyku ona yetiyordu ama bazen o kadar bile uyuyamıyordu. İşte o zaman, kim bu tempoyla

500
00:42:16,147 --> 00:42:19,631
başa çıkabilir, diye merak ederdiniz. Ama işte o becerirdi,

501
00:42:19,631 --> 00:42:27,343
günbegün böyle yaşardı.Bir yandan da sürekli okurdu. Gazeteleri okurdu, haberleri takip ederdi.

502
00:42:27,343 --> 00:42:34,289
İşte, hayatını öyle yaşıyordu ki, hayatın hiç bir

503
00:42:34,289 --> 00:42:38,988
anını bile boşa harcamazdı.

504
00:42:38,988 --> 00:42:46,478
32 yaşındayken, Ulus'u kurmaya beş yılını adadıktan sonra, Malcolm, Harlem'deki yedi numaralı tapınak üyelerinden,

505
00:42:46,478 --> 00:42:53,282
üniversite mezunu Betty X ile evlenmek için Elijah Mohammed'in onayını istedi.

506
00:42:53,282 --> 00:43:02,889
Bundan sonraki senelerde, cemaatinin talepleri, ona büyüyen ailesiyle vakit geçirmesi için pek zaman bırakmıyordu.

507
00:43:02,889 --> 00:43:14,438
[Eşi] Bazen, eğer onu yakalayabilirseniz, çocuklara kitap okurdu. Onlar da, ondan aynı hikayeyi tekrar tekrar okumalarını

508
00:43:14,438 --> 00:43:21,289
isterlerdi. Tam son sayfaya gelince, yine "tekrar oku" derlerdi.

509
00:43:21,289 --> 00:43:29,169
"Tekrar oku, tekrar oku." O da, kitaplara farklı sonlar icat etmeye başlamıştı.

510
00:43:29,169 --> 00:43:38,276
Çok harika bir espri anlayışı vardı. Özellikle domuz eti konusunda benimle şakalaşır ve sırtıma bir tane patlatırdı,

511
00:43:38,276 --> 00:43:48,586
ve derdi ki "Sen iyi bir adamsın, zeki bir tarihçisin. Sana 100 üzerinden, 99 veriyorum,

512
00:43:48,586 --> 00:43:54,191
ama eğer domuz eti yemeyi bırakırsan, sana 100'de 100 vereceğim."

513
00:43:54,191 --> 00:44:02,371
Çok güzel bir espri anlayışı vardı ve bir de onu yakından tanıdığınızda, aslında biraz utangaç olduğunu görürdünüz.

514
00:44:02,371 --> 00:44:07,135
[jaz müzik]

515
00:44:07,135 --> 00:44:11,318
Malcolm, şimdi İslam Ulusu'nun beyin takımındaydı

516
00:44:11,318 --> 00:44:15,432
ve Elijah Mohammed'in en bilinen temsilcisiydi.

517
00:44:15,432 --> 00:44:18,406
O, Elçi'nin güvenine, binlerce Müslüman'ın da

518
00:44:18,406 --> 00:44:21,174
sadakatine sahipti.

519
00:44:21,174 --> 00:44:24,603
Bir açıdan, Malcolm kendine bir baba edinmişti.

520
00:44:24,603 --> 00:44:30,485
Elijah Mohammed'in de bir oğlu daha olmuştu.

521
00:44:30,485 --> 00:44:33,752
[siren sesleri]

522
00:44:33,752 --> 00:44:36,801
1957'nin bir Nisan akşamında,

523
00:44:36,801 --> 00:44:40,761
Müslüman kardeşlerden biri, New York Şehri polisi tarafından dövülmüştü.

524
00:44:40,761 --> 00:44:45,099
Johnson Hinton, Harlem'deki bir karakolun arka odasında, kafatası

525
00:44:45,099 --> 00:44:47,701
çatlamış şekilde yatıyordu.

526
00:44:47,701 --> 00:44:50,436
Hinton'un ölmek üzere olduğu duyulduğunda,

527
00:44:50,436 --> 00:44:54,367
Malcolm Müslüman'ların sokağa dökülmesi emrini verdi.

528
00:44:54,367 --> 00:44:58,331
Diğer Harlem sakinleri de onlara katıldı.

529
00:44:58,331 --> 00:45:05,905
Orada yaşayanlar, uzun süre polis şiddetine maruz kalmışlardı,

530
00:45:05,905 --> 00:45:10,410
bir çoğu polisin bir işgalci kuvvet olduğunu düşünüyordu.

531
00:45:10,410 --> 00:45:16,480
28. mıntıka, siyahilere karşı ön yargılı olmasıyla meşhurdu.

532
00:45:16,480 --> 00:45:19,253
İnsanlar bizim oraya çıktığımızı görünce şaşırmışlardı.

533
00:45:19,253 --> 00:45:23,689
Çünkü ilk defa 28. mıntıkadaki insanlar,

534
00:45:23,689 --> 00:45:26,255
doğru olduğunu düşünmedikleri bir şeyi protesto etmek için

535
00:45:26,255 --> 00:45:28,724
dışarıya çıkmışlardı.

536
00:45:28,724 --> 00:45:32,367
O akşam Harlem'de ne olurdu bilemiyorum,

537
00:45:32,367 --> 00:45:36,118
çünkü o akşam dışarıdaki hava..

538
00:45:36,118 --> 00:45:39,788
Hani hava "gergindi" derler ya,

539
00:45:39,788 --> 00:45:43,206
İşte buradaki ortam, patlamaya hazır bir bomba gibiydi.

540
00:45:43,206 --> 00:45:46,089
Malcolm, Hinton'un tıbbi tedavi görmesini talep etti.

541
00:45:46,089 --> 00:45:49,167
Uzun bir pazarlıktan sonra, polis, mahkumu

542
00:45:49,167 --> 00:45:52,786
Harlem Hastanesi'ne göndermeyi kabul etti.

543
00:45:52,786 --> 00:45:56,867
Ama o zaman bile, Müslümanlar dağılmayı kabul etmediler.

544
00:45:56,867 --> 00:46:02,845
Bir komiser muavini, sokağın karşısında duran Müslüman'ları

545
00:46:02,845 --> 00:46:05,053
dağıtmaya çalışıyordu.

546
00:46:05,053 --> 00:46:07,389
Malcolm da dışarı çıkıp ona dedi ki : " Bunu sen yapamazsın.

547
00:46:07,389 --> 00:46:09,874
Onlar senin sözünle dağılmazlar."

548
00:46:09,874 --> 00:46:12,768
Sonra dedi ki: "Tamam, ben onları evlerine gönderirim."

549
00:46:12,768 --> 00:46:17,153
Sonra karakolun önüne geçti ve bir adım atıp, elini şöyle bir salladı.

550
00:46:17,153 --> 00:46:21,492
O zaman insanlar geri çekildiler.

551
00:46:21,492 --> 00:46:25,418
Olanlara şahit olan bir polis memuru, şu yorumu yapmıştı:

552
00:46:25,418 --> 00:46:29,657
"Bu kadarı, bir adam için çok fazla güç"

553
00:46:29,657 --> 00:46:38,514
Malcolm sonra, New York şehrine karşı bir dava açarak, şehrin ödediği en büyük polis şiddeti tazminatını kazanmıştı.

554
00:46:38,514 --> 00:46:48,622
Onlar, bir adamın, ağzından tek kelime çıkmadan, elinin bir hareketiyle koca bir grup insanın geri çekilmesinin üzerine,

555
00:46:48,622 --> 00:46:53,662
fark ettiler ki, aynı adam, isteyecek olsa yine elinin tek hareketiyle

556
00:46:53,662 --> 00:46:59,687
bu insanların büyük bir çalkantı yaratmasına da sebep olabilirdi.

557
00:46:59,687 --> 00:47:02,446
İşte bence o zaman, polis kuvvetler ve

558
00:47:02,446 --> 00:47:06,828
New York Şehri'ndeki politikacılar, şehirde

559
00:47:06,828 --> 00:47:11,735
baş etmeleri gereken büyük bir güçle karşı karşıya olduklarını anladılar.

560
00:47:11,735 --> 00:47:19,774
İyi akşamlar, ben Mike Wallace. Geçen hafta, 13. Kanal'da, saat 6:30'da yayınlanan haber programımız Newsbeat'de,

561
00:47:19,774 --> 00:47:25,153
biz " Nefretin Doğurduğu Nefret" isimli bir, beş kısımlı bir program başlatarak,

562
00:47:25,153 --> 00:47:30,298
siyahi ırkçılığın yükselmesini incelemiş, ayrıca Amerikan zencileri arasında küçük ama büyüyen bir grubun,

563
00:47:30,298 --> 00:47:36,166
siyahi üstüncülüğü nasıl yaydığına bakmıştık.

564
00:47:36,166 --> 00:47:43,507
MALCOLM X: " Biz buraya en bilge ve en büyük kişiyi görmeye ve dinlemeye geldik..."

565
00:47:43,507 --> 00:47:50,580
1959 senesindeki bu belgesel, İslam Ulus'unun iç faaliyetlerini gösteren ilk televizyon programı olmuştu.

566
00:47:50,580 --> 00:47:53,986
Malcolm bu programın bir fırsat olduğunu düşünmüştü.

567
00:47:53,986 --> 00:47:57,513
Elijah Mohammed ise buna karşıydı.

568
00:47:57,513 --> 00:48:01,563
Bay Mohammed ona, "olmaz" demişti; programın yarar sağlamayacağını söylemişti.

569
00:48:01,563 --> 00:48:04,215
"Bize, işimize ve yapmaya çalıştığımız şeye zarar verir" demişti.

570
00:48:04,215 --> 00:48:08,426
Ancak, Malcolm bu yanıttan tatmin olmamıştı.

571
00:48:08,426 --> 00:48:15,053
Israr da etmemişti ama Bay Mohammed'den izin istemeye devam etti.

572
00:48:15,053 --> 00:48:20,963
Sonunda Bay Mohammed istemeden de olsa, kabul etti.

573
00:48:20,963 --> 00:48:26,458
MALCOLM X: "Ben, beyaz adamı, dünyadaki en büyük yalancı olmakla suçluyorum.

574
00:48:26,458 --> 00:48:30,271
Jürinin saygıdeğer üyeleri, ben beyaz adamı,

575
00:48:30,271 --> 00:48:32,931
dünyadaki en büyük katil olmakla suçluyorum.

576
00:48:32,931 --> 00:48:37,116
Beyaz adamı, dünyadaki en büyük zinacı olmakla suçluyorum."

577
00:48:37,116 --> 00:48:39,817
[program sunucusu] İşte binlerce kişinin doldurduğu bir salon

578
00:48:39,817 --> 00:48:42,999
vardı- ve hayatımda hiç duymadığım

579
00:48:42,999 --> 00:48:46,503
bir organizasyondan bahsediyorlardı.

580
00:48:46,503 --> 00:48:50,032
İlk gördüğümde gerçek olduğuna inanamadım.

581
00:48:50,032 --> 00:48:52,225
Tabii ki, biz programı yayınladığımızda,

582
00:48:52,225 --> 00:48:58,297
programı tek izleyen grup olan New Yorklular olarak, hepimiz

583
00:48:58,297 --> 00:49:01,211
Siyahi Müslümanlar diye, adını hiç duymadığımız

584
00:49:01,211 --> 00:49:05,002
bir grubun varlığından ötürü şok olmuştuk!

585
00:49:05,002 --> 00:49:08,966
Dini lider Malcolm X, Müslüman olmayan bir dinleyici topluluğuna hitap ederken de kayda alınmıştı.

586
00:49:08,966 --> 00:49:18,923
MALCOLM X: " Nasıl olur da, böylesine az sayıdaki beyaz insanlar, bunca siyahi insana hükmeder?

587
00:49:18,923 --> 00:49:21,436
İşte, merak etmeniz gereken şey budur.

588
00:49:21,436 --> 00:49:27,821
Nasıl olur da bu kadar az sayıdaki beyaz adam bunu yapar? Beyaz adamlar size derler ki, bundan binlerce yıl önce

589
00:49:27,821 --> 00:49:31,309
Afrika'daki siyahi adam saraylarda yaşarmış,

590
00:49:31,309 --> 00:49:34,441
siyahi adam ipek giysiler giyermiş,

591
00:49:34,441 --> 00:49:38,598
Afrika'daki siyahi adam kendi yemeğini pişirip, baharatlarını koyarmış.

592
00:49:38,598 --> 00:49:42,500
Afrika'daki siyahi adam sanat ve bilimle uğraşırmış.

593
00:49:42,500 --> 00:49:45,497
Avrupa'daki adam dünyanın daha tepsi şeklinde olmadığını

594
00:49:45,497 --> 00:49:49,515
bilmezden önce, o, evrendeki yıldızların haritasını çıkarmış.

595
00:49:49,515 --> 00:49:51,462
Bu doğru mu, yanlış mı?"

596
00:49:51,462 --> 00:49:56,654
[Harlem sakini/oyuncu] Ben onun böyle açık bir dille

597
00:49:56,654 --> 00:49:59,566
siyahi insanlar hakkında ve beyaz insanlar hakkındaki hislerini

598
00:49:59,566 --> 00:50:02,301
söyleyebilme becerisine hayran kalmıştım.

599
00:50:02,301 --> 00:50:05,993
Beni korkutmuştu- Eminim amacı da buydu.

600
00:50:05,993 --> 00:50:10,203
Ve onu " Nefretin Doğurduğu Nefret"te seyrettikten sonra,

601
00:50:10,203 --> 00:50:14,080
bu adamı hayatım boyunca unutamayacağımı biliyordum.

602
00:50:14,080 --> 00:50:20,558
Ben Malcolm'u televizyonda ilk gördüğümde, beni de korkutmuştu.

603
00:50:20,558 --> 00:50:23,323
Ailem hemen " Kapatın o televizyonu,

604
00:50:23,323 --> 00:50:26,848
bu adam duymamanız gereken şeyler söylüyor" demişti.

605
00:50:26,848 --> 00:50:29,426
Tabii, biz de kapatmıştık.

606
00:50:29,426 --> 00:50:33,264
Ama, hani camdan içeri güneş girer de,

607
00:50:33,264 --> 00:50:37,924
siz hemen perdeleri kapatmak için yerinizden kalkarsınız da,

608
00:50:37,924 --> 00:50:41,003
buna rağmen, güneş biraz içeri girer ya?

609
00:50:41,003 --> 00:50:45,895
İşte, biz televizyonu kapatmadan az önce, azıcık güneş içeri girerdi.

610
00:50:45,895 --> 00:50:51,031
Belgesel bir yandan bir çok insanın dinini değiştirmeyi sağladıysa da,

611
00:50:51,031 --> 00:50:55,429
İslam Ulusu'nun ırk konusundaki görüşleri, beyaz tenli Amerikalıları ve

612
00:50:55,429 --> 00:50:58,659
siyahi topluluktaki bir çok insanı şok etmişti.

613
00:50:58,659 --> 00:51:09,725
Irka dayalı nefreti ve ırksal üstünlüğü desteklemek ve bu tür bir bağnazlık, gerek beyaz, gerek siyahi insanlar için kötüdür.

614
00:51:09,725 --> 00:51:13,219
NAACP [Renkli İnsanların Gelişimi İçin Ulusal Birlik], Zencilere karşı

615
00:51:13,219 --> 00:51:17,707
nefret öğretisinden bulunan beyaz radikallere karşı olduğu kadar,

616
00:51:17,707 --> 00:51:21,584
yalnızca beyaz oldukları için onlara karşı öğretide bulunan

617
00:51:21,584 --> 00:51:26,721
Zenci radikallere de karşıdır.

618
00:51:26,721 --> 00:51:29,553
Yurtdaşlık hakları hareketindeki bir çok kişi,

619
00:51:29,553 --> 00:51:34,972
ırkların birleşmesinin, Amerika'nın ırk konusundaki problemlerini çözeceğine inanıyodu.

620
00:51:34,972 --> 00:51:37,181
Ancak Malcolm, siyahi insanların kendi problemlerini

621
00:51:37,181 --> 00:51:42,626
beyazların yardımı olmadan çözmelerini öğütlüyordu.

622
00:51:42,626 --> 00:51:49,448
Siyahi Amerikalılar'ın kendilerini Afrika'da ve Latin Amerika'da meydana gelen özgürlük hareketleriyle bağdaştırdığı sırada,

623
00:51:49,448 --> 00:51:55,675
Malcolm da dünyanın bir çok yerindeki devrim liderleriyle ittifaklar kuruyordu.

624
00:51:55,675 --> 00:52:03,821
Siyahi Amerikalıları, kendilerini azınlık olarak değil de, dünyanın geneline bakarak, çoğunluk olarak görmelerini teşvik ediyordu.

625
00:52:03,821 --> 00:52:08,785
Afrika'daki ulusların orta çıkmasına ek olarak,

626
00:52:08,785 --> 00:52:18,316
İslam Ulusu'nun yayılması ve vatandaşlık hakları hareketi,

627
00:52:18,316 --> 00:52:24,772
siyahi Amerikalılar'a, Marcus Garvey hareketinin sonlanmasından sonra ilk defa

628
00:52:24,772 --> 00:52:32,293
böyle bir gurur sağlamıştı.

629
00:53:03,628 --> 00:53:06,063
MALCOLM X: " Şimdi sepeti gezdiriyorlar. Bence

630
00:53:06,063 --> 00:53:09,878
herkes bu sepete bir Dolar koymalı.

631
00:53:09,878 --> 00:53:12,041
Sizce de koymamalı mısınız? Tabii ki, koymalısınız.

632
00:53:12,041 --> 00:53:14,374
İşte bunlar özgürlük Dolar'ları, kardeşim!

633
00:53:14,374 --> 00:53:16,575
Biz, sizden bizi zengin yapsın diye para istemiyoruz.

634
00:53:16,575 --> 00:53:24,032
Bizler iş kuruyoruz. Sayın Elijah Mohammed, bugüne kadar Amerika'daki tüm siyahi adamlardan daha fazla iş kurmuştur."

635
00:53:24,032 --> 00:53:27,290
Birbirine kenetli şirketlerden meydana gelen İslam Ulusu,

636
00:53:27,290 --> 00:53:32,444
ABD'de, siyahi insanların sahip olduğu, en büyük iş imparatorluğuydu.

637
00:53:32,444 --> 00:53:38,537
1960'ların başında, İslam Ulusu

638
00:53:38,537 --> 00:53:42,731
belki de en iyi günlerini yaşıyordu.

639
00:53:42,731 --> 00:53:46,160
Restoranlar açıyorduk, marketler açıyorduk.

640
00:53:46,160 --> 00:53:49,999
'Mohammad SPEAKS' gazetesini, diğer siyahi gazetelerle birlikte görüyorduk.

641
00:53:49,999 --> 00:53:54,314
Malcolm'u sık sık televizyonda görüyorduk.

642
00:53:54,314 --> 00:54:00,246
Onunla gurur duyuyorduk. Bizim fikrimizce, o Sayın Elijah Mohammed'i ve İslam Ulusu'nu

643
00:54:00,246 --> 00:54:04,066
mükemmel şekilde temsil ediyordu.

644
00:54:04,066 --> 00:54:06,802
Şimdi, İslam'ın Meyvesi ordusunu, küçük

645
00:54:06,802 --> 00:54:11,563
tesislerde tatbik yaparken değil de,

646
00:54:11,563 --> 00:54:14,162
koca rakamlarla, yüzlercesini Şikago, New York ve Los Angeles

647
00:54:14,162 --> 00:54:21,815
gibi büyük şehirlerde görüyorduk.

648
00:54:21,815 --> 00:54:29,774
Benim İslam'ın Meyvesi'ne ait fikrim, bu askerlerin hayatımda gördüğüm en dürüst ve en güçlü kişiler olmasıydı.

649
00:54:29,774 --> 00:54:32,376
Aralarında cidden güçlü adamlar vardı, anlatabiliyor muyum?

650
00:54:32,376 --> 00:54:38,383
Yani, kimse onlara bulaşmazdı. Onlar sokağa çıktıklarında, insanlar onlara " Tamam, efendim.. Hmm..Tamam" derlerdi.

651
00:54:38,383 --> 00:54:43,365
İslam'ın Meyvesi'nin artan varlığı, polisin dikkatini çekmişti.

652
00:54:43,365 --> 00:54:48,348
Sık sık çatışmalar ve tutuklamalar olmaya başlamıştı.

653
00:54:48,348 --> 00:54:53,831
Malcolm, bu askerlere her zaman kanuna uymalarını, ancak

654
00:54:53,831 --> 00:54:58,044
saldırıya uğrarlarsa, kendilerini korumalarını söylüyordu.

655
00:54:58,044 --> 00:55:05,695
Amerika'nın her yerindeki polis kuvvetleri, Siyahi Müslüman'ları cezaevine sokmaya kararlıydı.

656
00:55:05,695 --> 00:55:13,564
Bu iki kuvvetin tekrar çarpışması, an meselesiydi.

657
00:55:13,564 --> 00:55:19,766
Los Angeles, Kaliforniya

658
00:55:19,766 --> 00:55:31,077
1962'de bir bahar akşamı, bir çatışma daha meydana geldi.

659
00:55:31,077 --> 00:55:37,292
Herşey, polisin, kuru temizlemede yıkanan kıyafetleri teslim eden Müslüman adamları durdurup, üstlerini aramasıyla başladı.

660
00:55:37,292 --> 00:55:42,937
Olaylar, Müslüman tapınağının tamamen polis işgaline uğramasıyla sonuçlandı.

661
00:55:42,937 --> 00:55:49,839
Bu olayda sekiz kişi vurulmuştu; biri polis, diğerleriyle Müslüman'lardı.

662
00:55:49,839 --> 00:55:54,802
Tapınağın sekreteri Ronald Stokes olay yerinde hayatını kaybetmişti.

663
00:55:54,802 --> 00:56:03,014
Ben olaylar meydana geldikten sonra, Los Angeles'taki camiye gitmiştim.

664
00:56:03,014 --> 00:56:07,303
Tabii insanlar arasında büyük hüzün vardı.

665
00:56:07,303 --> 00:56:11,095
Malcolm ileri geri yürüyor, kafasın kaşıyor ve sürekli

666
00:56:11,095 --> 00:56:12,976
" Bunun hesabını verecekler, bunun hesabını verecekler" diyordu.

667
00:56:12,976 --> 00:56:16,584
" Bunun hesabını verecekler, bunun hesabını verecekler..."

668
00:56:16,584 --> 00:56:21,959
Eğer tapınağımıza giren olursa, bizim orayı hayatımız pahasına koruyor olmamız gerekiyordu.

669
00:56:21,959 --> 00:56:26,629
Tapınak kutsal bir yerdir ve işte bu kardeşler de, onlara öğretileni uyguluyorlardı.

670
00:56:26,629 --> 00:56:33,606
Ve eminim ki, insanlar bir kilise polis istilasına uğrasaydı, sinirden çılgına dönerlerdi.

671
00:56:33,606 --> 00:56:35,102
SAM YORTY, Los Angeles Belediye Başkanı:

672
00:56:35,102 --> 00:56:37,891
" Bu durum bizim için süpriz olmadı. Biz bu grubu uzun süredir izliyorduk ve onların polis memurlarına

673
00:56:37,891 --> 00:56:45,027
karşı gelmeleri ve bu sorunu çıkarmaları şaşırtıcı değil.

674
00:56:45,027 --> 00:56:50,940
Başkomiser Parker, bizim bu grupla ilgili sorun yaşayacağımız konusunda bizi bir süre önce uyarmıştı."

675
00:56:50,940 --> 00:56:56,800
Los Angeles Times gazetesi, olayı bir Müslüman isyanı ve "vahşi bir silahlı çatışma" olarak tanımlamıştı.

676
00:56:56,800 --> 00:57:05,144
Ancak, ateşlenen silahların hiçbirinin Müslüman'lara ait olduğu hiçbir zaman kanıtlanamadı.

677
00:57:05,144 --> 00:57:11,188
Malcolm kiliseleri ve vatandaşlık hakları organizasyonlarını arayarak,

678
00:57:11,188 --> 00:57:17,430
polis şiddetine karşı beraber karşı koymayı talep etti.

679
00:57:17,430 --> 00:57:22,718
MALCOLM X: "Şimdi unutmayalım ki, biz, Baptist olduğumuz için saldırıya uğramadık.

680
00:57:22,718 --> 00:57:25,733
Biz, Metodist olduğumuz için saldırıya uğramadık.

681
00:57:25,733 --> 00:57:28,524
Biz, Müslüman olduğumuz için saldırıya uğradık.

682
00:57:28,524 --> 00:57:31,963
Biz Katolik olduğumuz için saldırıya uğramadık.

683
00:57:31,963 --> 00:57:40,522
Biz, Amerika'daki siyahi insanlar olduğumuz için saldırıya uğradık. [alkışlar]

684
00:57:40,522 --> 00:57:43,823
Size söylüyorum.. Onlar o arabalardan çıktılar

685
00:57:43,823 --> 00:57:47,383
ve bizim, onları o tüten tabancalarıyla birlikte asmak

686
00:57:47,383 --> 00:57:49,669
için yeterli sayıda şahidimiz var.

687
00:57:49,669 --> 00:57:52,466
Başkomiser Parker da bunu biliyor, Belediye Başkanı Yorty de bunu biliyor,

688
00:57:52,466 --> 00:57:56,336
şehirdeki tüm polis memurları da bunu biliyor!

689
00:57:56,336 --> 00:57:59,329
Havaya uyarı ateşi açmadılar.

690
00:57:59,329 --> 00:58:10,522
Uyarı ateşlerini, masum, silahsız, savunmasız Zencilere, yakın menzilden ateşlediler.

691
00:58:10,522 --> 00:58:16,257
Ve iki kardeş sırtından vuruldu.

692
00:58:16,257 --> 00:58:22,361
Bir tanesi, omzundan vuruldu.

693
00:58:22,361 --> 00:58:25,850
Diğer ikisi,

694
00:58:25,850 --> 00:58:32,334
afedersiniz, penislerinden vuruldu.

695
00:58:32,334 --> 00:58:37,138
Ben size bir şey söyleyeyim ve size neden beyaz insanlardan

696
00:58:37,138 --> 00:58:40,153
nefret ettiğimizi söylediğimizi, açıklayayım. Biz kimseden nefret etmiyoruz.Biz kendi insanlarımızı öyle çok seviyoruz ki

697
00:58:40,153 --> 00:58:48,237
onlar, bizim insanlarımıza karşı haksızlık aşılayan insanlardan nefret ettiğimizi sanıyorlar.

698
00:58:48,237 --> 00:59:03,191
Ronald Stokes'u öldüren, devriye polisi Donald Weese, ifadesinde, Stokes'un silahsız olduğunu bildiğini

699
00:59:03,191 --> 00:59:10,602
ancak, Stokes'un ellerini tehditkar bir şekilde havaya kaldırdığını söyledi.

700
00:59:10,602 --> 00:59:19,687
Sorgu hakiminin tamamen beyazlardan oluşan jürisi, 23 dakika boyunca karar odasında kaldı ve ölümün, haklı adam öldürme

701
00:59:19,687 --> 00:59:24,918
olduğuna karar verdi. On dört Müslümanın, saldırı suçlamalarıyla yargılanmasına karar verildi.

702
00:59:24,918 --> 00:59:30,889
Bunlardan on biri suçlu bulunarak, ceza evine gönderildi.

703
00:59:30,889 --> 00:59:33,782
Biz, " Hiç bir zaman saldıran taraf olmayın,

704
00:59:33,782 --> 00:59:38,691
ancak eğer biri sizi saldırırsa, diğer yanağınızı da dönmeyin" diyen bir gruptuk.

705
00:59:38,691 --> 00:59:42,293
Doğu Yakası'ndan olmamalarına rağmen, ülkenin diğer taraflarından olmalarına rağmen,

706
00:59:42,293 --> 00:59:47,942
gelip de o polis memurlarını öldürmeye hazır olan

707
00:59:47,942 --> 00:59:53,127
Müslümanlar vardı.

708
00:59:53,127 --> 00:59:58,344
Hem de, bunu yaparken kendilerinin ölme ihtimalleri olsa bile.

709
00:59:58,344 --> 01:00:13,467
İşte, Müslümanların, vurulan kardeşleriyle ilgili hissettikleri hisler bu kadar kuvvetliydi.

710
01:00:13,467 --> 01:00:19,303
Los Angeles camisindeki çatışma, Malcolm X ile

711
01:00:19,303 --> 01:00:24,405
Elijah Mohammad'in arasındaki farklılıkları yüzeye çıkarmıştı.

712
01:00:24,405 --> 01:00:29,009
Elçi, Allah'ın Stokes'un ölümünün öcünü alacağını söylüyordu,

713
01:00:29,009 --> 01:00:33,490
ancak Malcolm adaletin mahkemelerce sağlanmasını istiyordu.

714
01:00:33,490 --> 01:00:35,722
MALCOLM X: Eğer adil bir mahkeme şansı olsaydı,

715
01:00:35,722 --> 01:00:38,250
zaten dava açılmasına bile gerek olmazdı.

716
01:00:38,250 --> 01:00:40,304
Bu insanlar, polis kurşunlarının kurbanları.

717
01:00:40,304 --> 01:00:43,196
Ve kurbanlar mahkemeye, suçlu olarak götürülmez.

718
01:00:43,196 --> 01:00:45,624
Ateş edilen kişi, mahkemedeki kurbandır.

719
01:00:45,624 --> 01:00:49,986
Ve işte, Los Angeles'ta hakkında dava açılması gereken de polistir."

720
01:00:49,986 --> 01:00:54,859
Malcolm, Tanrı'nın beyaz insanları yok edeceği konusunda gittikçe daha az konuşmaya başlamış ve

721
01:00:54,859 --> 01:00:57,412
onları mahkemeye çıkararak, suçluluklarını kanıtlayabilmekten

722
01:00:57,412 --> 01:01:01,039
daha fazla bahseder olmuştu.

723
01:01:01,039 --> 01:01:05,458
" Bu dünya kanunlarına göre, bu insanlar suçludur" inancı, bizim öğretimize uygun değildi.

724
01:01:05,458 --> 01:01:08,963
Bizim öğretimiz, bizim ulvi insanlar olduğumuzu ve bizlerin Allah'ın

725
01:01:08,963 --> 01:01:12,443
gücüyle korunduğumuzu ve bir gün dertlerimizden kurtulacağımızı ve Allah'ın gücüne sahip olacağımızı, söylüyordu.

726
01:01:12,443 --> 01:01:15,505
İşte, o zamanlar bizim öğretimiz buydu!

727
01:01:15,505 --> 01:01:19,021
Şehir güçleriyle daha fazla çatışma olmasını engellemek için,

728
01:01:19,021 --> 01:01:24,129
Elijah Mohammad, Malcolm'u kendi evinde bir görüşmeye davet etti.

729
01:01:24,129 --> 01:01:27,381
Elijah Mohammad ona kesin olarak dedi ki:

730
01:01:27,381 --> 01:01:33,287
" Eğer sen davranman gerektiği gibi davransaydın,

731
01:01:33,287 --> 01:01:39,937
eğer Allah inancın daha güçlü olsaydı, Ronald Stokes şimdi hayatta olurdu."

732
01:01:39,937 --> 01:01:41,378
Ve işte söyledikleri bu kadardı.

733
01:01:41,378 --> 01:01:44,504
Yani, onu fena paylamıştı.

734
01:01:44,504 --> 01:01:48,082
Malcolm ise çıt çıkarmamıştı. "Yani, yapabileceğimiz bir şey yoktu"

735
01:01:48,082 --> 01:01:52,633
falan bile dememişti. Yalnızca dinlemişti.

736
01:01:52,633 --> 01:01:55,417
Bay Mohammad ona demişti ki,

737
01:01:55,417 --> 01:01:57,557
" İşte kaybettiğimiz bir adam.

738
01:01:57,557 --> 01:02:00,808
Ama, ben sana kimseyi kaybetmeyeceğimizi söylememiştim.

739
01:02:00,808 --> 01:02:04,124
Bir ulusu kurarken bunlar olacaktır."

740
01:02:04,124 --> 01:02:10,785
Sonra, devam etmişti: "Evet, haksızlardı. Ama ben kendi

741
01:02:10,785 --> 01:02:14,365
takipçilerimi, gizlice ya da açık olarak

742
01:02:14,365 --> 01:02:17,393
Los Angeles'taki insanlarla savaşmaya gönderirsem,

743
01:02:17,393 --> 01:02:21,656
onlar orada katliama uğrarlar. Ve ben buna izin vermeyeceğim."

744
01:02:21,656 --> 01:02:25,211
Malcolm bundan hoşlanmamıştı.

745
01:02:25,211 --> 01:02:30,120
Malcolm her zaman " Müslümanlar hiç bir zaman haklarını aramaktan vazgeçmezler" derdi.

746
01:02:30,120 --> 01:02:35,677
Şimdi, Harlem'de, Los Angeles'ta meydana gelenleri açıklaması gerekiyordu.

747
01:02:35,677 --> 01:02:38,354
MALCOLM X: Ronald Stokes, Sayın Elijah Mohammad'ın

748
01:02:38,354 --> 01:02:41,363
uzak takipçilerinden biri değildi, aslında o, en sıkı

749
01:02:41,363 --> 01:02:45,147
takipçilerinden biriydi. Stokes, Los Angeles camisinin sekreteriydi

750
01:02:45,147 --> 01:02:49,284
ve Mayıs ayındaki o toplantıda söylediğimiz gibi, bir çoğunuz

751
01:02:49,284 --> 01:02:54,501
hemen oraya gidip, beyaz adama savaş açmamız gerektiğini düşünüyordunuz.

752
01:02:54,501 --> 01:02:57,649
Böyle olsun istiyordunuz, değil mi?

753
01:02:57,649 --> 01:02:58,801
DİNLEYİCİLER: Evet!

754
01:02:58,801 --> 01:02:59,998
MALCOLM X: Öyle değil mi?

755
01:02:59,998 --> 01:03:00,923
DİNLEYİCİLER: Evet!

756
01:03:00,923 --> 01:03:02,122
MALCOLM X: Harekete geçmek istemiştiniz, değil mi?

757
01:03:02,122 --> 01:03:03,750
DİNLEYİCİLER: Evet!

758
01:03:03,750 --> 01:03:05,952
MALCOLM X: Çünkü beyaz adamların, siyahi insanları vurması fikri hoşunuza gitmiyordu, değil mi?

759
01:03:05,952 --> 01:03:07,121
AUDIENCE: Hayır!

760
01:03:07,121 --> 01:03:08,898
MALCOLM: Ve sizler, harekete geçmeye hazırdınız, değil mi?

761
01:03:08,898 --> 01:03:09,871
DİNLEYİCİLER: Evet!

762
01:03:09,871 --> 01:03:14,331
MALCOLM X: Bunu biliyoruz ve beyaz adam şükretsin ki,

763
01:03:14,331 --> 01:03:17,866
Tanrı Sayın Elijah Mohammad'e, takipçileri üzerinde bir güç sağlamış bulunmakta.

764
01:03:17,866 --> 01:03:20,867
Böylece herkes sakinleşebiliyor

765
01:03:20,867 --> 01:03:26,638
ve kendine hakim olabiliyor ve onları Tanrı'ya havale edebiliyor."

766
01:03:26,638 --> 01:03:30,970
Los Angeles'taki olayları takip eden aylarda,

767
01:03:30,970 --> 01:03:34,071
Malcolm'un Elçi'ye olan inancı,

768
01:03:34,071 --> 01:03:40,199
Elijah Mohammad'ın özel hayatına ilişkin dedikodularla, tekrar deneniyordu.

769
01:03:40,199 --> 01:03:44,763
Malcolm ayda bir, Şikago'ya giderek, Elijah Mohammad'e para götürürdü

770
01:03:44,763 --> 01:03:51,205
ve her zaman yan kapıdan girerdi.

771
01:03:51,205 --> 01:03:55,835
İşte bir gün, yan kapıya geldiğinde,

772
01:03:55,835 --> 01:04:00,550
kapıyı tokmaklayan üç genç kadınla karşılaştı.

773
01:04:00,550 --> 01:04:07,789
" Aç kapıyı, aç kapıyı. Yemek alacak paramız yok. Çocuklarımızın, şuna, buna ihtiyacı var" diyorlardı.

774
01:04:07,789 --> 01:04:14,446
O zaman hemen, oraya ait olmadığını hissetti.

775
01:04:14,446 --> 01:04:17,604
Malcolm uzun bir süre boyunca, Elijah Mohammad'in,

776
01:04:17,604 --> 01:04:21,843
altı sekretinden, sekiz çocuk sahibi olduğuna dair dedikoduları göz ardı etmişti.

777
01:04:21,843 --> 01:04:27,927
İşte o zaman, Elçi'nin oğlu Wallace'a, gördüklerinin doğru olup olmadığını sordu.

778
01:04:27,927 --> 01:04:29,711
Ben de ona, "Evet" dedim.

779
01:04:29,711 --> 01:04:31,562
"Ben bunlardan haberdarım."

780
01:04:31,562 --> 01:04:35,032
Sonra dedim ki: "Bazen görmek istemediğin bazı şeyleri görürsün,

781
01:04:35,032 --> 01:04:37,436
ve aklında bunların üstünü örtersin."

782
01:04:37,436 --> 01:04:42,833
Ve dedim ki, "Sekreterlerin babamla böyle ilişkiler içinde olduğunu,

783
01:04:42,833 --> 01:04:44,369
ve çocukları olduğunu biliyorum.

784
01:04:44,369 --> 01:04:47,915
Onun, bu çocukları kabul ettiğini gördüm ve bilincimde bir yerlerde,

785
01:04:47,915 --> 01:04:51,342
onun böyle bir aileye sahip olduğunu biliyorum.

786
01:04:51,342 --> 01:04:54,403
Ama bu durumla baş edecek kadar, kabullenmiş de değilim.

787
01:04:54,403 --> 01:04:58,647
Hiç bir zaman, bununla baş edecek kadar, kabullenmedim."

788
01:04:58,647 --> 01:05:06,840
Ulustaki bazı görevliler, Wallace Mohammad'i, babası hakkında dedikodular çıkarmakla ve ona karşı komplo kurmakla suçladılar.

789
01:05:06,840 --> 01:05:13,702
Benim, Malcolm'a, babamın şahsi hayatına ait bilgi verdiğime ilişkin suçlamalar doğrudur.

790
01:05:13,702 --> 01:05:19,568
Ancak ben bunu, Malcolm bana, bu duruma şahit olduğunu söyledikten sonra yaptım.

791
01:05:19,568 --> 01:05:25,589
MALCOLM X: "Şimdi sizlere Allah'ın elçisi olan, sizin ve benim liderim ve öğretmenim,

792
01:05:25,589 --> 01:05:30,283
Sayın, alçakgönüllü Elijah Mohammad'i sunmaktan

793
01:05:30,283 --> 01:05:33,104
büyük zevk ve onu duyarım."

794
01:05:33,104 --> 01:05:35,204
Malcolm dini lideri olan Elijah Mohammad'e kendini teslim etmişti

795
01:05:35,204 --> 01:05:43,294
ve bunun haricindeki herşeye gözleri kördü.

796
01:05:43,294 --> 01:05:46,905
O, kendisinin uygulamaya çalıştığı ibadetleri,

797
01:05:46,905 --> 01:05:52,309
liderinin de uyguladığını düşünüyordu.

798
01:05:52,309 --> 01:05:54,966
Ancak bunun doğru olmadığını fark ettiğinde,

799
01:05:54,966 --> 01:05:58,373
kendine güvenini tamamen kaybetmişti."

800
01:05:58,373 --> 01:06:03,678
Bu iki adam, halkın önünde sarılmaya devam ediyorlardı.

801
01:06:03,678 --> 01:06:07,543
Ancak baş başalarken, şüphe, güvenin yerine almıştı.

802
01:06:07,543 --> 01:06:13,772
Onların ilişkisi, Elijah Mohammad'in sağlığının bozulmasıyla birlikte, iyice karışık bir hal almıştı.

803
01:06:13,772 --> 01:06:17,556
Malcolm'un popülerliği gittikçe artmaktaydı.

804
01:06:17,556 --> 01:06:21,129
Birincisi, Bay Mohammad hastaydı, bronşiti vardı.

805
01:06:21,129 --> 01:06:30,487
Bu yüzden Bay Mohammad mitinglere senede bir ya da iki kez katılabiliyordu.

806
01:06:30,487 --> 01:06:36,722
O kadardı. Diğer tüm toplantılara, Malcolm katılıyordu.

807
01:06:36,722 --> 01:06:40,641
Ulus'un tüm ülkede yayılmasını da Malcolm sağlamıştı.

808
01:06:40,641 --> 01:06:41,717
Halk onu talep ediyordu.

809
01:06:41,717 --> 01:06:46,592
Kimse Elijah Mohammad'in konuşmasını talep etmiyordu, herkes Malcolm'u istiyordu.

810
01:06:46,592 --> 01:06:51,574
Doğal olarak, Malcolm, vatandaşlık hakları talepleriyle daha fazla haşır neşir oldu.

811
01:06:51,574 --> 01:06:56,517
Ve onun öğretisi, Elijah Mohammad'i takip eden birinin öğretisinden daha çok,

812
01:06:56,517 --> 01:07:05,195
vatandaşlık hakları için savaşan birinin öğretisi haline gelmişti.

813
01:07:05,195 --> 01:07:24,519
1960'lar bize, İslam Ulusu'nun çizdiği beyaz adam imajının doğru olduğunu göstermişti.

814
01:07:24,519 --> 01:07:29,485
Acımasız insan imajı; protestoculara karşı köpekleri salan,

815
01:07:29,485 --> 01:07:31,970
yangın hortumları kullanan adam.

816
01:07:31,970 --> 01:07:41,298
İşte, bütün bunlar İslam Ulusu'nun beyaz insanı suçlamasını kolaylaştırmış ve İslam Ulusu'nun ve Elijah Mohammad'in

817
01:07:41,298 --> 01:07:48,330
temsilcisi olan Malcolm X'in

818
01:07:48,330 --> 01:07:54,490
basının ve televizyon kanallarının dikkatini çekmesini kolaylaştırmış ve

819
01:07:54,490 --> 01:08:03,623
o bu yollarla, doğru olduğunu düşündüğü, ırkların ayrı yaşaması alternatifini seslendirebilmişti.

820
01:08:03,623 --> 01:08:10,850
Müslümanlar olarak, biz ayrılığın en iyi ve en mantıklı yol olduğuna inanıyoruz;

821
01:08:10,850 --> 01:08:12,787
birleşmenin değil.

822
01:08:12,787 --> 01:08:19,572
Ancak biz kendi insanlarımızın beyaz yobazlar, beyaz ırkçılar tarafından saldırıya uğradığını gördüğümüzde,

823
01:08:19,572 --> 01:08:24,137
biz onların, kendilerini dövdürdükleri ve saldırıya uğramalarına göz yumdukları için,

824
01:08:24,137 --> 01:08:27,657
kendilerini korumak için hiçbir şey yapmadıkları için,

825
01:08:27,657 --> 01:08:31,758
enayice davrandıklarını düşünüyoruz.

826
01:08:31,758 --> 01:08:36,090
Eğer bir köpek, siyahi bir adamı ısırıyorsa, siyahi adam köpeği öldürmelidir.

827
01:08:36,090 --> 01:08:40,796
Bu köpek polis köpeği de olsa, av köpeği de olsa, ne tür köpek olursa olsun...

828
01:08:40,796 --> 01:08:45,481
Eğer bir köpek, siyahi adam yalnızca hükümet tarafından onun olduğu söylenen bir şeyden

829
01:08:45,481 --> 01:08:50,755
yararlanmak isterken, gözlerini ona dikip durursa,

830
01:08:50,755 --> 01:08:52,749
o siyahi adam o köpeği ya da

831
01:08:52,749 --> 01:08:57,715
o köpeği onun üzerine saldırtan iki bacaklı diğer köpeği öldürmelidir.

832
01:08:57,715 --> 01:09:02,030
Malcolm konuştuğunda, ya da Müslüman din adamları konuştuklarında,

833
01:09:02,030 --> 01:09:06,567
onlar, onları dinleyen tüm Zenci insanların hislerini dile getiriyorlar;

834
01:09:06,567 --> 01:09:11,063
İnsanların hissettiği ve bu ülkede bunca senedir inkar edilen

835
01:09:11,063 --> 01:09:15,215
tüm acıları dile getiriyorlar.

836
01:09:15,215 --> 01:09:18,300
İşte, Malcolm'un dinleyicileri üzerinde böyle bir hükme sahip olmasının sebebi budur.

837
01:09:18,300 --> 01:09:21,402
O, onların gerçekliğini doğruluyor.

838
01:09:21,402 --> 01:09:25,491
Ben, bir inşaat alanındaki gösterilere katıldığımda,

839
01:09:25,491 --> 01:09:33,058
sanırım 14 yaşındaydım.

840
01:09:33,058 --> 01:09:39,593
Oradaki topluluk, iş gücünün birleştirilmesini talep ediyordu.

841
01:09:39,593 --> 01:09:45,401
Sonra, Malcolm'un protestoyu seyretmeye geldiğini fark ettik.

842
01:09:45,401 --> 01:09:50,005
Benim vardiyam bittiğinde, caddenin karşısına geçip, Malcolm'la konuşmaya gittim.

843
01:09:50,005 --> 01:09:53,744
O sabah, onunla ateşli bir tartışmaya girdik

844
01:09:53,744 --> 01:09:59,054
ve bana, çimento kamyonunun önündeki asfaltta

845
01:09:59,054 --> 01:10:03,372
yatıyor olmamın, neden doğru olmadığını açıklamaya çalıştı.

846
01:10:03,372 --> 01:10:09,547
Malcolm bana demişti ki, eğer bu insanlar siyahi insanları linç ettilerse,

847
01:10:09,547 --> 01:10:15,457
çocukları öldürdülerse, onları köle olarak kullandılarsa, neden, birini daha

848
01:10:15,457 --> 01:10:18,027
kamyonla ezmesinler ki? Ve dedi ki,

849
01:10:18,027 --> 01:10:20,847
" Tabii ki, bunun bir kaza olduğunu söyleyeceklerdir.

850
01:10:20,847 --> 01:10:26,659
'Hay, aksi. Ayağım kaymış' diyeceklerdir. Ama işte, sen yine de ölmüş olursun."

851
01:10:26,659 --> 01:10:32,027
O gittiğinde ben yine yolun karşısına geçtim.

852
01:10:32,027 --> 01:10:34,448
Gidip, protestocuların oluşturduğu hatta katıldım

853
01:10:34,448 --> 01:10:39,755
ama tekrar kamyonun önüne yatmadım.

854
01:10:39,755 --> 01:10:44,612
Bir gün Shabazz Frosti Kreem'in karşısında oturmuş,

855
01:10:44,612 --> 01:10:47,959
Amerika'daki ırk ilişkilerinden bahsediyorduk.

856
01:10:47,959 --> 01:10:51,991
Ve Malcolm bana dönüp, sordu : "Pek, senin çözümün nedir?"

857
01:10:51,991 --> 01:10:54,284
Aslında o benim fikrimi sormuyordu,

858
01:10:54,284 --> 01:10:59,346
yalnızca beni alt etmek istiyordu, sanırım.

859
01:10:59,346 --> 01:11:03,880
O zaman, ben Dr. King'in fikirlerinin etkisi altındaydım.

860
01:11:03,880 --> 01:11:07,701
Onun, renkli olmanın, kimse için bir engel oluşturmadığı, renk körü topluluğunu

861
01:11:07,701 --> 01:11:11,779
destekliyordum. Rengin kaybolmadığı ama

862
01:11:11,779 --> 01:11:16,142
kimse için bir engel de oluşturmadığı toplum anlayışını.

863
01:11:16,142 --> 01:11:19,593
İşte o zaman Malcolm bana bir baktı ve dedi ki:

864
01:11:19,593 --> 01:11:23,189
"Sen hayal kuruyorsun. Benim hayalciler için vaktim yok."

865
01:11:23,189 --> 01:11:28,288
KENNETH CLARKE: Dr. King'in amacı, Zenciler için tam eşitlik

866
01:11:28,288 --> 01:11:29,265
MALCOLM X: Hayır!

867
01:11:29,265 --> 01:11:31,476
KENNETH CLARK: ve tam vatandaşlık hakları verilmesi.

868
01:11:31,476 --> 01:11:34,507
MALCOLM X: Dr. Martin Luther King'in amacı, Zencilerin, onların ayrı, beyazların ayrı oturma yerleri olan bir restoranda

869
01:11:34,507 --> 01:11:39,738
400 sene boyunca, onları ezmiş beyaz adamla yan yana oturuyor olmasıdır.

870
01:11:39,738 --> 01:11:42,664
Dr. Martin Luther King'in amacı, onları 400 sene boyunca

871
01:11:42,664 --> 01:11:46,516
ezmiş olan insanların affedilmesidir.

872
01:11:46,516 --> 01:11:50,997
Bunu da, onları uyutarak ve beyazların onlara yaptıklarını unutturarak yapmak istemektedir.

873
01:11:50,997 --> 01:11:56,009
Ama, Amerika'daki siyahi insanların büyük kısmı, Martin Luther King'i desteklememektedir.

874
01:11:56,009 --> 01:11:58,799
Siz de makalelerinizden birinde bunun psikolojik olarak güvensiz olacağını

875
01:11:58,799 --> 01:12:01,125
ya da benzeri bir şey söylemiştiniz. Şimdi tam olarak ne dediğinizi hatırlamıyorum.

876
01:12:01,125 --> 01:12:03,615
Ama siz de, Martin Luther King'in yaptıklarını onaylamıyordunuz.

877
01:12:03,615 --> 01:12:09,029
KENNETH CLARKE: Ben tam bütünleşmeye ve Amerikan vatandaşlarına tam eşitlik sağlayan haklar verilmesine karşı değilim.

878
01:12:09,029 --> 01:12:11,449
Siz bu amaçlara karşı mısınız?

879
01:12:11,449 --> 01:12:13,735
MALCOLM X: Eğer siz onun doğru yolda yürüdüğünden emin değilseniz,

880
01:12:13,735 --> 01:12:16,414
onun doğru yere varacağından da emin değilsiniz demektir."

881
01:12:16,414 --> 01:12:22,059
Biz, Malcolm'la çok yakınlaşmanın tehlikeli olacağının farkındaydık ya da böyle hissediyorduk.

882
01:12:22,059 --> 01:12:25,890
Özellikle beyazlar hakkında, çok ağır şeyler söylüyordu

883
01:12:25,890 --> 01:12:30,939
ve beyaz dünyayla barış içinde yaşamak isteyen bizler-

884
01:12:30,939 --> 01:12:37,168
ki bir kısmımızın işleri beyaz topluluğun içindeydi- Malcolm'la çok fazla yakınlaşmak istemiyorduk.

885
01:12:37,168 --> 01:12:42,549
KENNETH CLARKE: Ayrıca, bu hareketin nefret öğretisi yaydığı söyleniyor.

886
01:12:42,549 --> 01:12:46,582
MALCOLM X: Hayır, bu ülkedeki siyahi insanlar, beyaz adamın elinde,

887
01:12:46,582 --> 01:12:49,804
400 sene boyunca şiddet kurbanı olarak yaşadılar.

888
01:12:49,804 --> 01:12:52,623
Ve bizler, bilgisiz Zenci hocaları takip ederek,

889
01:12:52,623 --> 01:12:57,947
bizi ezen zalime, diğer yanağımızı da dönmenin, Tanrısal bir davranış olduğunu düşündük.

890
01:12:57,947 --> 01:13:01,254
Ve bugün, Sayın Elijah Mohammad, bu ülkedeki siyahi insanlara göstermektedir ki,

891
01:13:01,254 --> 01:13:05,453
bu dünyada nasıl beyaz adamlar ve diğer herkes Tanrı vergisi haklara sahipse,

892
01:13:05,453 --> 01:13:10,851
doğal haklara, vatandaşlık haklarına ve kendini savunmaya geldiğinde, her türlü hakka sahipse,

893
01:13:10,851 --> 01:13:17,819
işte siyahi insanların da, bizlerin de, kendini savunma hakkı olması gerekmektedir.

894
01:13:17,819 --> 01:13:31,656
1963 Ağustos'unda, 250.000 Amerikalı, Vaşington'daki yürüyüş için toplanmıştı.

895
01:13:31,671 --> 01:13:38,350
Malcolm bize gelip, Vaşington'daki yürüyüşten bahsetti.

896
01:13:38,350 --> 01:13:43,637
Size Malcolm hakkında şunu söyleyebilirim ki, ne zaman bir şey anlatsa, bunu çok iyi destekleyebilirdi.

897
01:13:43,637 --> 01:13:46,357
Elinde bir makale vardı ve dedi ki:

898
01:13:46,357 --> 01:13:49,098
" Size anlatacağım. Ben neden bahsettiğimi iyi biliyorum."

899
01:13:49,098 --> 01:13:52,378
Sonra da dedi ki, "Vatandaşlık haklarının faturasını kim ödüyor?

900
01:13:52,378 --> 01:13:55,748
Melekler beyazdır."

901
01:13:55,748 --> 01:13:59,816
Sonra da devam etti: " Siz kendi mücadelenizi, kendiniz vermelisiniz.

902
01:13:59,816 --> 01:14:02,469
Ve bu mücadele sokaklarda başladı.

903
01:14:02,469 --> 01:14:08,038
Ama siz bu mücadeleyi beyazlarla birleşerek verirseniz, mücadeleniz soğur."

904
01:14:08,038 --> 01:14:11,853
Sonra, bu savını, içine süt koyduktan sonra soğuyan

905
01:14:11,853 --> 01:14:14,898
bir bardak kahveye benzetmesiyle destekledi.

906
01:14:14,898 --> 01:14:18,475
Malcolm'un yaptığı bu benzetmeler bazen komik olurdu

907
01:14:18,475 --> 01:14:23,684
ama mesaj yerine ulaşırdı.

908
01:14:37,680 --> 01:14:38,562
GLORIA RICHARDSON, Güney Vatandaşlık Hakları Lideri

909
01:14:38,562 --> 01:14:44,460
Bizim organize ettiğimiz kişilerin çoğu Malcolm X'i duymuşlardı;

910
01:14:44,460 --> 01:14:48,055
ona saygı duyuyorlardı ve onun konuşmalarını dinliyorlardı.

911
01:14:48,208 --> 01:14:51,773
Yani o medyada yer aldığı her zaman,

912
01:14:51,881 --> 01:14:55,565
konuşmasını dinleyebilmeye çalışıyorlardı. Ve insanlar problemlerini

913
01:14:55,657 --> 01:15:04,328
anlayan biri olduğu için, bu problemlere karşı savaş verilmesini söyleyen biri olduğu için, kendilerini anlaşılmış hissediyorlardı

914
01:15:06,991 --> 01:15:08,340
Ancak, sanırım bunun her zaman barışçıl şekilde olmayacağını da biliyorlardı.

915
01:15:08,418 --> 01:15:10,518
Vaşington'daki yürüyüşten on dokuz gün sonra,

916
01:15:10,594 --> 01:15:13,047
Birmignham, Alabama'daki 16. Cadde'deki Baptist Kilisesi'nin

917
01:15:13,109 --> 01:15:15,063
Pazar okulunda bir bomba patlatıldı.

918
01:15:18,294 --> 01:15:22,759
Yirmi kişi yaralanmıştı. Dört küçük kız ölmüştü.

919
01:15:29,080 --> 01:15:33,215
Şimdi, bir kilisenin bombalanmasından ve dört küçük kızın öldürülmesinden bahsediyorsunuz..

920
01:15:33,215 --> 01:15:40,782
Benim hatırladığım kadarıyla, ortaya çıkan kızgınlık ve bu konuda

921
01:15:40,782 --> 01:15:43,601
hiçbir şey yapmama hissi, çok ağırdı.

922
01:15:43,601 --> 01:15:46,478
Çoğumuzun huzuru kaçmıştı,

923
01:15:46,478 --> 01:15:49,672
Malcolm'un da huzuru epey kaçmıştı,

924
01:15:49,672 --> 01:15:50,942
bundan hiç bahsetmemişti ama

925
01:15:50,942 --> 01:15:56,572
bizlerin, vatandaşlık hakları hareketi sırasında,

926
01:15:56,572 --> 01:16:03,192
halkımız beyaz insanlar ve polis tarafından katledilirken

927
01:16:03,192 --> 01:16:07,704
hiçbir şey yapmıyor olmamız, moral bozucuydu.

928
01:16:07,704 --> 01:16:16,085
Harekete geçmemiz gerektiğini hissediyorduk.

929
01:16:29,452 --> 01:16:33,192
MALCOLM X: Lincoln adında bir beyaz adam, sözde sivil savaşta

930
01:16:33,192 --> 01:16:36,012
savaşarak ırk sorununu çözdü ama sorun hala duruyor.

931
01:16:36,012 --> 01:16:38,055
Sonra, Kennedy diye başka bir beyaz adam geldi,

932
01:16:38,055 --> 01:16:40,989
başkan adayı oldu ve Zencilere, eğer ona oy verirlerse, onlar için neler yapacağını söyledi.

933
01:16:40,989 --> 01:16:43,462
Ve onlar da ona oy verdiler, yüzde 80 ona oy verdiler

934
01:16:43,462 --> 01:16:46,667
ve işte üç senedir o da görevde ama sorun hala duruyor.

935
01:16:46,667 --> 01:16:49,688
Polis köpekleri Birmingham, Alabama'da

936
01:16:49,688 --> 01:16:51,277
siyahi kadınları, çocukları bebekleri ısırırken

937
01:16:51,277 --> 01:16:56,950
Kennedy, herhangi bir federal kanunun çiğnenmemiş olmasından ötürü, bir şey yapamayacağını söylemişti.

938
01:16:56,950 --> 01:17:00,264
Sonra Zencilerin sabrı taşıp, kendilerini savunmaya kalkınca,

939
01:17:00,264 --> 01:17:02,566
Birminghamlı beyazların canına okuyunca,

940
01:17:02,566 --> 01:17:04,134
Kennedy o zaman askerleri oraya gönderdi.

941
01:17:04,134 --> 01:17:05,707
Ve o askerleri oraya gönderdiğinde,

942
01:17:05,707 --> 01:17:08,793
beyazlar patlak verdiğinde mevcut olan kanunların aynısı,

943
01:17:08,793 --> 01:17:12,365
siyahiler patlak verdiğinde de aynıydı.

944
01:17:12,365 --> 01:17:16,196
İşte bu yüzden biz, beyaz adamın bizim problemimizi

945
01:17:16,196 --> 01:17:22,312
çözebileceğine dair şüphe duyarken, geçerli sebeplere sahibiz.

946
01:17:22,312 --> 01:17:27,565
Ve beyaz adamın dürüstlüğüne, içtenliğine dair şüphe duyuyorsak,

947
01:17:27,565 --> 01:17:30,662
sizin de kabul etmeniz gerekir ki, bu sorun uzun

948
01:17:30,662 --> 01:17:33,074
süredir burada ve beyazlar son 100 yıldır

949
01:17:33,074 --> 01:17:35,880
aynı şeyi tekrarlayıp duruyorlar

950
01:17:35,880 --> 01:17:40,047
ve sorun bugün çözüme, bundan 100 yıl önce olduğundan daha yakın değil.

951
01:17:40,047 --> 01:17:42,325
Evet, o değişmişti.

952
01:17:42,325 --> 01:17:50,724
Dini konularda konuşan birinden, milliyetçi birine dönüşmüştü ve ben ona,

953
01:17:50,724 --> 01:17:55,603
(yani Malcolm'a) dedim ki, onu, o konuşma yaptığı ilk yıllarda da dinliyordum

954
01:17:55,603 --> 01:18:01,869
ve şimdi de dinliyordum ve bir değişim gözlemliyordum.

955
01:18:01,869 --> 01:18:04,447
O da "Nasıl bir değişiklikten bahsediyorsun?" dedi.

956
01:18:04,447 --> 01:18:09,342
Ben de ona, " Sen ilk başlarda konuştuğunda,

957
01:18:09,342 --> 01:18:14,773
söylediklerinin gerçekliği, tüylerimi ürpertirdi.

958
01:18:14,773 --> 01:18:17,755
Şimdi, böyle hissetmiyorum."

959
01:18:17,755 --> 01:18:20,326
O da, bana şöyle yanıt verdi. " Belki de,

960
01:18:20,326 --> 01:18:23,875
artık sen dini hislerini veya ruhunu kaybetmişsindir."

961
01:18:23,875 --> 01:18:30,038
Ben de ona, "Belki öyledir, ama, sana yine de nasıl hissettiğimi söylemek istedim" dedim.

962
01:18:30,038 --> 01:18:36,617
Bir süre sonra, Elijah Mohammad'in ailesi

963
01:18:36,617 --> 01:18:38,756
tarafından bazı eleştiriler gelmeye başladı.

964
01:18:38,756 --> 01:18:41,960
Zaman zaman, Malcolm'un toplumda bu kadar

965
01:18:41,960 --> 01:18:48,405
popüler olmasından rahatsızlık duyduklarını belirten şeyler söylemeye başladılar.

966
01:18:48,405 --> 01:18:53,491
Çünkü artık herkes onu, baş sözcü olarak görmeye başlamıştı.

967
01:18:53,491 --> 01:18:57,674
Baş sözcü olması sorun değildi ama çok tanınmaya başlamıştı

968
01:18:57,674 --> 01:19:02,353
medya sürekli ona yoğunlaşıyordu.

969
01:19:02,353 --> 01:19:06,524
Herkes, "Malcolm, Malcolm, Malcolm X, Malcolm X" diyordu,

970
01:19:06,524 --> 01:19:12,289
ve Elijah Mohammad'in ismiyse gittikçe daha az anılır olmuştu.

971
01:19:12,289 --> 01:19:18,476
Malcolm, İslam Ulusu içindeki kıskançlıklarla başa çıkabileceğine inanıyordu,

972
01:19:18,476 --> 01:19:28,710
ancak onun, Elçi ile arasındaki gerginlik, Kasım 1963'te artık kendini gösterecekti.

973
01:19:28,710 --> 01:19:31,621
Biz restoranda oturmuş, kahve içiyorduk.

974
01:19:31,621 --> 01:19:35,891
Bir toplantıdaydık ve caminin kaptanı, Joseph'e

975
01:19:35,891 --> 01:19:39,094
karısından bir telefon geldi.

976
01:19:39,094 --> 01:19:47,709
Joseph, telefon kulübüsine gidip, eşiyle konuştu ve geri geldiğinde, şok olmuştu.

977
01:19:47,709 --> 01:19:56,340
Karısının ona, Kennedy'nin öldürüldüğünü söylediğini, söyledi.

978
01:19:56,340 --> 01:20:01,236
Malcolm birini gönderip bir radyo getirtti ve radyoyu fişe taktık ve

979
01:20:01,236 --> 01:20:07,574
dinlemeye başladık. Radyo spikeri dedi ki:

980
01:20:07,574 --> 01:20:13,849
" Tekrarlıyoruz. Başkan, Dallas, Teksas'ta vurulmuştur.

981
01:20:13,849 --> 01:20:18,119
Şu anda durumunun ciddiyetini bilmiyoruz."

982
01:20:18,119 --> 01:20:24,902
Malcolm, hemen dedi ki "İşte o şeytan öldü."

983
01:20:24,902 --> 01:20:31,039
John F. Kennedy, süikasta uğramıştı.

984
01:20:31,039 --> 01:20:34,803
Bay Mohammad, oğlunun Malcolm'u aramasını istedi.

985
01:20:34,803 --> 01:20:40,718
Dedi ki, " Kardeşim, Dini lider Malcolm. Babam size şunu söylememi istedi-

986
01:20:40,718 --> 01:20:43,849
ve biz aynı şeyi ülkenin her yerindeki temsilcilerimize söylüyoruz-

987
01:20:43,849 --> 01:20:50,413
John F. Kennedy suikasta uğramıştır ve bizim kesinlikle

988
01:20:50,413 --> 01:20:52,968
hakaret için bir yorum yapmamamız gerekmektedir.

989
01:20:52,968 --> 01:21:00,167
Çünkü bu adam ABD başkanıdır ve insanlar onu seviyorlar."

990
01:21:00,167 --> 01:21:05,380
Müslümanlar, New York Şehri'nde, Manhattan Center'da bir miting düzenlemişlerdi.

991
01:21:05,380 --> 01:21:11,444
Miting günü, Elçi Malcolm'u arayarak, olayları ruhani yönünü ön plana çıkarması ve

992
01:21:11,444 --> 01:21:15,996
Başkan'ın ölümünden bahsetmemesi gerektiğini hatırlattı.

993
01:21:15,996 --> 01:21:18,934
Ancak Malcolm'un söyleyebileceklerinden ötürü endişeliydi.

994
01:21:18,934 --> 01:21:22,806
Malcolm önceden hazırladığı bir konuşma metni üzerinden konuştu.

995
01:21:22,806 --> 01:21:26,202
Kennedy'den açıkça bahsetmedi.

996
01:21:26,202 --> 01:21:33,020
Ama sonra, sanki belasını ararcasına,

997
01:21:33,020 --> 01:21:37,129
insanlara soru sorma hakkı verdi.

998
01:21:37,129 --> 01:21:42,911
Normalde konuşmasını yapardı ve soru cevap kısmı olmazdı. Ama o gün, soru sorulmasını istedi.

999
01:21:42,911 --> 01:21:54,159
Sonra, dünyadaki diğer liderleri sıralamaya başladı

1000
01:21:54,159 --> 01:22:01,421
ve bu liderlerin Amerikan hükümeti veya müttefikleri tarafından nasıl eziyete uğradığını anlatmaya başladı

1001
01:22:01,421 --> 01:22:06,884
ve işte bahsettiği insanların hayat hikayesi, Kennedy'nin başına gelenlerle kıyaslanmaya başlamıştı.

1002
01:22:06,884 --> 01:22:16,038
Demişti ki "Patrice Lumumba ölmüştü ve eşi dul kalmıştı.

1003
01:22:16,038 --> 01:22:20,858
Onun halkı, liderlerini kaybetmişti.

1004
01:22:20,858 --> 01:22:25,827
Ve Amerikan hükümeti işte burada bir rol oynamıştı."

1005
01:22:27,034 --> 01:22:27,401
İşte bu tür, Amerikan hükümetinin bulaştığı işleri

1006
01:22:27,401 --> 01:22:33,901
sıralamaya başlamıştı. Yani onun anlatmaya çalıştığı şey,

1007
01:22:34,255 --> 01:22:47,534
dünyanın geri kalanında bu tür şeyler yaparsanız, öyle bir durum, öyle bir ortam yaratırsınız ki,

1008
01:22:47,534 --> 01:22:52,395
işte o zaman, ettiğinizi bulursunuz.

1009
01:22:52,648 --> 01:22:59,540
O, böyle cevap verdiğinde çok şaşırmıştım.

1010
01:22:59,924 --> 01:23:01,366
Ve işte cevap verdi. Dedi ki,

1011
01:23:01,366 --> 01:23:04,421
" Biliyorum ki, bunu söyleyerek başımı belaya sokacağım,

1012
01:23:04,421 --> 01:23:09,655
ama benim anladığım kadarıyla, bu durum 'insan ettiğini bulur', dediğimiz duruma iyi bir örmektir."

1013
01:23:09,655 --> 01:23:14,323
John Ali, Ulusal Sekreter oradaydı ve işte

1014
01:23:14,323 --> 01:23:18,096
Bay Mohammad olanlardan bu sayede bu kadar çabuk haberdar oldu.

1015
01:23:18,096 --> 01:23:19,601
JOHN ALİ; İslam Ulusu, Ulusal Sekreter

1016
01:23:19,601 --> 01:23:22,937
Bu mesaj, Amerika'daki Müslüman'ların lideri olan,Elijah Mohammed'den bir mesajdır:

1017
01:23:22,937 --> 01:23:28,493
Dini lider Malcolm Shabazz, 1 Aralık Pazar günü, New York'taki Manhattan Center'daki mitingtedi konuşmasında,

1018
01:23:28,493 --> 01:23:32,563
Başkan John F. Kennedy'nin ölümüne dair yorumlarda bulunduğunda,

1019
01:23:32,563 --> 01:23:34,023
Müslümanlar adına konuşmamıştır.

1020
01:23:34,023 --> 01:23:37,988
Bu yorumlar kendine aittir ve Müslümanlar'ın tümüne ait değildir.

1021
01:23:37,988 --> 01:23:45,059
Ayrıca Lider Malcolm'ın halka hitap etmesi bir süreliğine yasaklanmıştır.

1022
01:23:45,059 --> 01:23:49,690
İslam Ulusu, öldürülen başkan için yas tuttuğunu resmen açıklarken,

1023
01:23:49,690 --> 01:23:55,836
bir yandan da ulusun liderliği, Malcolm X'e 90 gün boyunca konuşma yasağı verildiğini duyurmuştu.

1024
01:23:55,836 --> 01:24:01,157
Kendisi hiçbir konuşma yapmayacak ve basınla irtibata geçmeyecekti.

1025
01:24:01,157 --> 01:24:04,587
Biz o zaman bir sürü Kennedy haberi yayınlıyorduk ve o zaman

1026
01:24:04,587 --> 01:24:08,017
Malcolm'un konuşma yasağı üzerine de ufak bir haber yapılacaktı.

1027
01:24:08,017 --> 01:24:09,990
Ben telefonu açarım,

1028
01:24:09,990 --> 01:24:12,637
o bana bir cümle söyler ve görüşmemiz sonlanır, sanıyordum.

1029
01:24:12,637 --> 01:24:16,320
Ama bu sefer, o beni telefonda tahmin ettiğimden daha uzun süre tuttu.

1030
01:24:16,320 --> 01:24:21,521
Ve sesi üzgün geliyordu, endişeli geliyordu.

1031
01:24:21,521 --> 01:24:24,582
İşte ilk defa, çok çok güçlü olduğunu düşünmeye alışkın olduğum

1032
01:24:24,582 --> 01:24:31,220
bu adamda bir zayıflık görmüştüm.

1033
01:24:31,220 --> 01:24:36,411
Gazeteler, İslam Ulusu içinde güç savaşı olduğunu tahmin ediyorlardı.

1034
01:24:36,411 --> 01:24:39,772
Sonradan öğrenildi ki, Malcolm ve Elijah Mohammad arasını

1035
01:24:39,772 --> 01:24:44,996
iyice açmak için, bu hikayeleri gazetelere, FBI veriyordu.

1036
01:24:44,996 --> 01:24:51,231
Yalnız ve yorgun Malcolm, Cassius Clay'in, Sonny Liston'a karşı

1037
01:24:51,231 --> 01:24:58,493
dövüşeceği şampiyonluk maçının gerçekleştirileceği, Miami'ye aldığı daveti, kabul etti.

1038
01:25:06,014 --> 01:25:08,493
Her ne kadar ulusun bir üyesi değilse de, Clay

1039
01:25:08,493 --> 01:25:12,438
son iki senedir Müslüman tapınakları ziyaret ediyordu.

1040
01:25:12,438 --> 01:25:18,273
Ve Malcolm'dan da, onu Liston'a karşı dövüşeceği maçından önce, onu zihinsel olarak hazırlamasını istemişti.

1041
01:25:18,273 --> 01:25:19,738
ATTALLA SHABAZZ, Kızı

1042
01:25:19,738 --> 01:25:23,018
Benim ailem için Florida'ya gitmek balayı gibiydi,

1043
01:25:23,018 --> 01:25:25,470
anne babam, bu tatilden balayı olarak bahsederlerdi.

1044
01:25:25,470 --> 01:25:32,989
Tabii ki, onlar için bizim ailecek bir araya gelmemiz ve oraya aile olarak gitmemiz, çok önemliydi.

1045
01:25:32,989 --> 01:25:39,053
Bizim için, beraberce vakit geçirebilmek için bir fırsattı,

1046
01:25:39,053 --> 01:25:42,437
Ama anne ve babam için, babamın deyişine göre,

1047
01:25:42,437 --> 01:25:50,398
Florida tatilimiz, onların evlendikten beri, gerçekten ilk defa baş başa kalabildikleri ilk seferdi.

1048
01:25:50,398 --> 01:25:59,129
Malcolm, Ulus'a, Cassius Clay'i dahil ederek, kendisinin de tekrar kabul edilmesini talep etti,

1049
01:25:59,129 --> 01:26:04,721
ancak Ulus'un üst seviyesindekiler, Malcolm'un teklifini kabul etmediler.

1050
01:26:04,721 --> 01:26:11,372
Amerika'nın çoğunluğu gibi, onlar da genç boksörü, Liston'u yenme şansı çok düşük olan, palavracının biri olarak görüyorlardı.

1051
01:26:11,372 --> 01:26:23,473
Malcolm, Clay, eski şampiyonun gücünü azar azar tüketirken, maçı en ön koltuktan seyrediyordu.

1052
01:26:23,473 --> 01:26:30,538
Yedinci raundun başında, paralanmış Liston, köşesinde yığılıp kalmıştı.

1053
01:26:30,538 --> 01:26:36,844
Clay, yeni dünya ağır siklet şampiyonu olmuştu.

1054
01:26:36,844 --> 01:26:39,335
Peki, bize yedinci raunda ilişkin bir şiir yazar mısın?

1055
01:26:39,335 --> 01:26:41,769
O cennete gitmek istediydi. / Onu alt ettiğim raund yediydi.

1056
01:26:41,769 --> 01:26:42,944
Onu, yednci raundda yere serdin.

1057
01:26:42,944 --> 01:26:44,386
CASSIUS CLAY: Ben dünyanın kralıyım!

1058
01:26:44,386 --> 01:26:45,548
Dur, dur, dur.

1059
01:26:45,548 --> 01:26:48,731
CASSIUS CLAY: Ben daha yakışıklıyım. >> SPİKER: Dur, o kadar da yakışıklı değilsin. >> CASSIUS CLAY: Çok fena bir adamım. >> SPİKER: Dur, dur.

1060
01:26:48,731 --> 01:26:52,103
Dünyayı yerinden oynattım! Dünyayı yerinden oynattım!

1061
01:26:52,103 --> 01:26:54,876
Cassius'un Miami'deki zaferi hakkında ne düşünüyorsun?

1062
01:26:54,876 --> 01:26:58,086
Harika bir zaferdi. Kendisinin en iyi olduğunu kanıtladı.

1063
01:26:58,086 --> 01:27:00,107
Siz dövüş sırasında neredeydiniz?

1064
01:27:00,107 --> 01:27:01,791
Ben salondaydım, müsabakayı seyrediyordum.

1065
01:27:01,791 --> 01:27:02,937
Ring kenarında mıydınız?

1066
01:27:02,937 --> 01:27:05,896
Evet, ring kenarında. Yedi numaralı koltuktaydım.

1067
01:27:05,896 --> 01:27:10,588
Ulus'un liderliği, Malcolm'u es geçerek, direk olarak Clay'i aradılar.

1068
01:27:10,588 --> 01:27:15,187
Genç şampiyonu İslam Ulusu'na kabul ettiler ve

1069
01:27:15,187 --> 01:27:22,069
Kurtarıcı'nın Günü'nde düzenlenen senelik toplantılarında, onun yeni ismini, Muhammad Ali'yi, duyurdular.

1070
01:27:22,069 --> 01:27:25,221
Malcolm bu toplantıya davet edilmemişti.

1071
01:27:25,221 --> 01:27:28,111
Elijah Mohammad, onun yerine,

1072
01:27:28,111 --> 01:27:34,375
Malcolm'un eski öğrencisi, Boston'lu din hocası, Louis X'in geçtiğini duyurdu.

1073
01:27:34,375 --> 01:27:43,322
" Ve işte, hayatım boyunca uğruna savaştığım ve tanışmayı arzuladığım kişiyle tanışacaktım."

1074
01:27:43,322 --> 01:27:45,187
Malcolm Hoca, dürüsttü.

1075
01:27:45,187 --> 01:27:52,011
İçtendi. Kendini, Afro-Amerikan halkının durumunu iyileştirmeye adamıştı.

1076
01:27:52,011 --> 01:27:59,444
Ve işte Şikago'da, kendini, kendi durumunu iyileştirmeye adayan,

1077
01:27:59,444 --> 01:28:03,241
görevli bir grup insan daha vardı.

1078
01:28:03,241 --> 01:28:10,768
Malcolm onları para çalmakla, pahalı takılar satın almakla, kürkler satın almakla suçladı.

1079
01:28:10,768 --> 01:28:18,196
Onları, İslam Ulusu'nu, suç çetesine çevirmekle suçladı.

1080
01:28:18,196 --> 01:28:26,598
İslam Ulusu'nda, iyi yerlere sahip kişilerin bir çoğu Malcolm tarafından eğitilmişti.

1081
01:28:26,598 --> 01:28:31,172
Bazıları, Malcolm sayesinde hayatını düzene sokmuştu.

1082
01:28:31,172 --> 01:28:39,336
Ancak sahip oldukları o küçük pozisyonları sevdiler.

1083
01:28:39,336 --> 01:28:48,338
Ve Ulus'un içinde, gözünü bir numaralı adam olmaya dikmiş kişiler de vardı.

1084
01:28:48,338 --> 01:28:53,818
Eğer Elijah Mohammad ölseydi ve yerine Malcolm X geçseydi

1085
01:28:53,818 --> 01:28:58,853
Malcolm'un ilk yapacağı şey, biraz temizlik yapmak olacaktı.

1086
01:28:58,853 --> 01:29:02,723
Para bozanları, tapınaktan kovacaktı .[ İsa'ya gönderi yapılmış]

1087
01:29:02,723 --> 01:29:14,990
Yani onların planı, yaşlı adam vefat etmeden ÖNCE, Malcolm'dan kurtulmaktı.

1088
01:29:14,990 --> 01:29:25,306
8 Mart 1964'te, Malcolm, İslam Ulusu'ndan ayrıldığını duyurdu.

1089
01:29:25,306 --> 01:29:30,940
Kendisini, Ulus'un dışında da takip edenler için,

1090
01:29:30,940 --> 01:29:35,417
'Birleşmiş Müslüman Camii' adında yeni bir dini organizasyon kurmuştu.

1091
01:29:35,417 --> 01:29:44,122
Ancak Malcolm, rakip bir cami kurmanın, Elijah Mohammad'e direk bir meydan okuma olarak görüleceğini biliyordu.

1092
01:29:48,198 --> 01:29:52,304
İşte bu oturduğumuz odaya gelmişti ve oraya oturmuştu. Sonra onunla konuşmuştuk.

1093
01:29:52,304 --> 01:29:58,871
Öncelike erkenden geldiğini ve evin etrafında

1094
01:29:58,871 --> 01:30:02,557
bir kaç tur attığını, söylemişti.

1095
01:30:02,557 --> 01:30:06,889
Tam olarak zamanında varmak istediğini söylemişti ve gerçekten de tam zamanında buradaydı.

1096
01:30:06,889 --> 01:30:09,935
Biz oturduk ve dinledik. Bizim hiçbir sorumuz yoktu.

1097
01:30:09,935 --> 01:30:12,137
Biz, acının nereden kaynaklandığın biliyorduk.

1098
01:30:12,137 --> 01:30:14,118
Ne olduğunu biliyorduk.

1099
01:30:14,118 --> 01:30:19,634
Ve sanki onun tek ihtiyacı olan, dert yanmaktı, bu yzüzden biz de onun konuşmasına izin verdik.

1100
01:30:19,634 --> 01:30:23,266
O, ceza evinde geçirdiği vakitten bahsetti.

1101
01:30:23,266 --> 01:30:31,491
Elijah Mohammad'in adını ilk duyduğu zamandan ve onun, hayatında yarattığı değişiklikten bahsetti.

1102
01:30:31,491 --> 01:30:41,400
Babasının onu reddetmesinden kaynaklanan derin acısını dile getirdi.

1103
01:30:41,400 --> 01:30:48,347
Ve işte o akşam orada otururken, biz anlamıştık ki, eğer Elijah Mohammad ona, "hadi gel" dese, Malcolm,

1104
01:30:48,347 --> 01:30:54,558
aralarındaki farkları düşünmeksizin, ona koşar adımlarla gidecekti.

1105
01:30:54,558 --> 01:31:05,237
Malcolm, Harlem sakinlerinin sevgili oğluydu ve insanlar, hikayeyi onun ağzından dinlemek istiyorlardı.

1106
01:31:05,237 --> 01:31:12,409
Elijah Mohammad onlar için, duvarda asılı bir resimdi. Onun adını hep duyuyorlardı

1107
01:31:12,409 --> 01:31:14,485
ama Harlem'deki onu şahsen tanımıyorlardı.

1108
01:31:14,485 --> 01:31:20,634
Oysa Malcolm'u tanıyorlardı ve seviyorlardı. Ve onlar, ayrılık yaşandıktan uzun süre sonra, Malcolm'a sadık kaldılar.

1109
01:31:20,634 --> 01:31:24,128
MALCOLM X: İşte sizin ve benim, harekete geçmemiz lazım!

1110
01:31:24,128 --> 01:31:26,838
Sizin ve benim orada olmamız lazım, onların tepesine binmemiz lazım.

1111
01:31:26,838 --> 01:31:30,371
Onlar omuzlarının arkasına her baktığında, onların bizi görmesini istiyoruz.

1112
01:31:30,371 --> 01:31:38,799
Onlarıa bugüne kadar kabul edilen en güçlü vatandaşlık hakları tasarısını kabul ettireceğiz.

1113
01:31:38,799 --> 01:31:42,966
Çünkü biliyoruz ki, tasarı kabul ettikten sonra bile, onlar kanunu yasayı uygulamayacaklar.

1114
01:31:42,966 --> 01:31:49,882
İşte bunu yapabilmemiz için, oy kütüğüne kayıt kampanyası başlatıyoruz.

1115
01:31:49,882 --> 01:31:57,581
Harlem'deki herkesin kütüğe kaydetmemiz lazım,

1116
01:31:57,581 --> 01:32:05,641
ve onların Demokrat ya da Cumhuriyetçi olarak değil, Bağımsız olarak kaydolmasını istiyoruz.

1117
01:32:05,641 --> 01:32:17,194
Eğer sizlerde kayıt olacak kadar sorumluluk bilinci yoksa, sizi şehrin dışına çıkartacağız.

1118
01:32:17,194 --> 01:32:19,553
Malcolm bu sert planı hayata geçirmeyi planladığında,

1119
01:32:19,553 --> 01:32:22,124
amacı yalnızca politik güç kazanmak değil,

1120
01:32:22,124 --> 01:32:26,382
bir yandan da siyahi insanların, kendi mahallelerinde kontrole sahip olmalarını sağlamaktı.

1121
01:32:26,382 --> 01:32:32,532
MALCOLM X: Yani ya oy vereceksiniz ya da kovulacaksınız.

1122
01:32:32,532 --> 01:32:36,714
Diğer etnik gruplar ve diğer ırklardaki kişiler bizim mahallemize gelip, dükkan sahibi oluyorlardı.

1123
01:32:36,714 --> 01:32:42,048
Okulları, süpermarketleri, sinemaları onlar işletiyorlardı.

1124
01:32:42,048 --> 01:32:50,546
Yani, mahallede gelir kaynağı olan neredeyse her şey, yabancıların elindeydi.

1125
01:32:50,546 --> 01:32:54,315
MALCOLM X: Benim ekonomik felsefem de siyahi ulusçuluğa dayanıyor;

1126
01:32:54,315 --> 01:32:59,732
buna göre, siyahi adam Zenci mahallesi olarak bilinen yerlerdeki ekonominin kontrolünü elinde tutmalıdır;

1127
01:32:59,732 --> 01:33:04,387
işletme sahibi olma ve işletmeyi yürütmesi için gereken bilgiyi üretmeli ve

1128
01:33:04,387 --> 01:33:09,500
bu sayede kendi insanları için, kendi türü için iş fırsatları yaratmalıdır.

1129
01:33:09,500 --> 01:33:13,433
Sosyal felsem de, siyahi ulusçuluğa dayanıyor, buna göre

1130
01:33:13,433 --> 01:33:17,853
siyahi adamın beyaz adamın toplumuna kendini kabul ettirmesi yerine,

1131
01:33:17,853 --> 01:33:20,884
biz kendi topluluğumuzdaki hastalıkları ve kusurları giderip,

1132
01:33:20,884 --> 01:33:27,384
kendi türümüz içinde sevilebilir ve sosyalleşebilir, hale gelmeliyiz.

1133
01:33:27,384 --> 01:33:33,118
Malcolm'un planı tamamen farklıydı. O, tamamen bağımsızlıktan yanaydı,

1134
01:33:33,118 --> 01:33:38,779
insanların kendi kaderlerini kendilerinin tayin etmesi gerektiğine inanır, kendi kendine yeterli olmaları ve gerektiğinde kendilerini

1135
01:33:38,779 --> 01:33:44,960
koruyabilmeleri gerektiğini düşünürdü. Tabii, diğerleriyle beraber savaş verdiği bir şey de vardı; o da adaletti.

1136
01:33:44,960 --> 01:33:50,074
İşte ben, takip etmem gereken kişinin Malcolm olduğunu hissetmiştim.

1137
01:33:50,074 --> 01:33:55,863
Malcolm'un artan popülerliği, Elijah Mohammad'e sadık kalanları zor bir duruma sokmuştu.

1138
01:33:55,863 --> 01:34:02,460
Ben, eğer kendi kardeşim ulusu terk etti diye, ulusu terk etseydim,

1139
01:34:02,460 --> 01:34:07,661
iyi bir İslam müriti olamazdım.

1140
01:34:07,661 --> 01:34:10,710
Ben öyle bir mürit değildim,

1141
01:34:10,710 --> 01:34:11,718
Evet.

1142
01:34:11,718 --> 01:34:15,204
Ben Malcolm'u tatlı sözle tekrar ikna etmeye çalışmadım, ama öte yandan da

1143
01:34:15,204 --> 01:34:18,335
hocalık yaparak, bir çok insanın hayatını paklaştırıyordum,

1144
01:34:18,335 --> 01:34:23,420
önceden ahlakını kaybetmiş kişileri, tekrar ahlaklı yapıyordum ve bu benim hoşuma gidiyordu.

1145
01:34:23,420 --> 01:34:26,963
[ radyo yayını ] Şimdi yanımızda, Bay PHILBERT,

1146
01:34:26,963 --> 01:34:33,276
Normalde, din kardeşlerimin aralarındaki farklılıkları, özellikle de

1147
01:34:33,276 --> 01:34:36,308
böylesine güvenilmez bir medya ortamında, yabancılara anlatılmasının iyi bir fikir olduğunu düşünmezdim.

1148
01:34:36,308 --> 01:34:42,719
Ancak yakın zamanda meydana gelen olayların ciddi sonuçları yüzünden, bu yola başvurmak zorunda kaldım.

1149
01:34:42,719 --> 01:34:49,567
Ben, Philbert X, Michigan eyaletindeki Lansing, Grand Rapids, Flint ve Muskegon camilerinin hocası olarak,

1150
01:34:49,567 --> 01:34:54,855
ve İslam'ı ve hocamız Sayın Elijah Mohammad'i ve onun müritlerini seven biri olarak,

1151
01:34:54,855 --> 01:35:00,355
benim kardeşim Malcolm'un eylemleri konusunda bir şeyler söylenmesi gerektiğine inanıyorum.

1152
01:35:00,355 --> 01:35:07,641
Benim bu yorumu yapmamın amacı, Müslümanlar'ı güçlendirmekti. İşte ben bu yüzden Müslümanlar'a hitap etmiş

1153
01:35:07,641 --> 01:35:09,485
ve işte bu yüzden Şikago'ya getirilmiştim.

1154
01:35:09,485 --> 01:35:12,786
Müslümanlar'ı güçlendirmek üzere bir beyanda bulunmak için.

1155
01:35:12,786 --> 01:35:16,979
İşte sonrasında, İslam hakkında konuşmaya başladım, zaten bu benim her zaman öğrettiğim şeydi.

1156
01:35:16,979 --> 01:35:18,850
Ama tam beyanımı vermek üzereyken,

1157
01:35:18,850 --> 01:35:21,699
John Ali önüme bir kağıt koydu ve benden bunu okumamı istedi.

1158
01:35:21,699 --> 01:35:24,000
Konuşmam benim için önceden hazırlanmıştı.

1159
01:35:24,000 --> 01:35:28,373
Ben, Malcolm'un nasıl büyüdüğüne şahit olduğumdan,

1160
01:35:28,373 --> 01:35:31,953
onun Bay Mohammad'in yönlendirmesiyle, nasıl yoktan varolduğunu ve

1161
01:35:31,953 --> 01:35:35,409
bu kadar saygıdeğer ve onurlu bir noktaya geldiğini gördüğümden,

1162
01:35:35,409 --> 01:35:38,352
ve aynı, Yehuda, Brütüs ve Benedict Arnold gibi

1163
01:35:38,352 --> 01:35:45,162
liderlerinin güvenini ve itibarını sarsan insanların

1164
01:35:45,162 --> 01:35:49,494
çizdiğini yolu takip ettiğini gördüğümden,

1165
01:35:49,494 --> 01:35:54,811
ve malesef, Amerika'daki bir çok insanın hayatına hükmeden akıl rahatsızlıklarını bildiğimden

1166
01:35:54,811 --> 01:35:57,107
ve zamanında çok sevdiğim annemi de

1167
01:35:57,107 --> 01:35:58,476
ve bir çok diğer erkek kardeşimi de kontrol altına alan

1168
01:35:58,476 --> 01:36:02,338
ve en son olarak kardeşim Malcolm'u da kurban eden bu rahatsızlık...

1169
01:36:02,338 --> 01:36:05,738
Eğer yazıyı önceden görmüş olsaydım, canlı yayında okumazdım.

1170
01:36:05,738 --> 01:36:08,574
Eğer önceden yazılanlara bakmış olsaydım, bunu canlı yayında okumazdım.

1171
01:36:08,574 --> 01:36:10,743
Ve sonra, John Ali'ye bu konuyu açtım.

1172
01:36:10,743 --> 01:36:15,096
O da, " Ya işte, bu beyan, senin okuman için hazırlanmış öylesine bir yazıydı", dedi.

1173
01:36:15,096 --> 01:36:18,315
Sonra da "Tabii Elçi, senin yazıyı böyle okuduğun için çok memnun olacak."

1174
01:36:18,315 --> 01:36:20,078
Ve daha da konuşmadık.

1175
01:36:20,078 --> 01:36:27,042
Ben Philbert'ın söyledikleri hakkında Malcolm'la konuştum ve o şaşırmadığını söyledi.

1176
01:36:27,042 --> 01:36:33,244
O, Ulus'un kullanabilecekleri herkesi kullanacaklarını bildiğini

1177
01:36:33,244 --> 01:36:39,636
ve onların, Philbert'ı da kullanabileceklerini gördüklerini ve bu yüzden bu durumdan yararlandıklarını, söyledi.

1178
01:36:39,636 --> 01:36:45,293
Philbert'ın gazetelere yaptığı yorumlara da hiç şaşırmadığını söyledi.

1179
01:36:45,293 --> 01:36:56,750
Ve Philbert'a yaptıklarından ötürü kızgın olduğunu, ancak bunlara şaşırmadığını söyledi.

1180
01:36:56,750 --> 01:37:05,580
İslam'da, eğer ikiyüzlülükle suçlanırsanız,

1181
01:37:05,580 --> 01:37:14,158
bu suçluma, Hristiyanlık'takinden veya arkadaşların birbirine 'ikiyüzlü' demesinden çok farklıdır.

1182
01:37:14,158 --> 01:37:20,023
İslam'da size 'ikiyüzlü' denmesi,

1183
01:37:20,023 --> 01:37:25,116
hayatınızın tehlikede olabileceğini gösterir.

1184
01:37:25,116 --> 01:37:29,865
Ben o gazeteleri okuduğumu hatırlıyorum ve

1185
01:37:29,865 --> 01:37:37,756
aklımda kalanlardan biri de, Malcolm'un başında boynuzlu bir resmiydi.

1186
01:37:37,756 --> 01:37:41,392
Ve onun kafasını koparmışlardı,

1187
01:37:41,392 --> 01:37:43,463
ona, Yehuda diyorlardı.

1188
01:37:43,463 --> 01:37:48,975
Ve diğer hocaların onun hakkında kullandıkları dili hatırlıyorum.

1189
01:37:48,975 --> 01:37:52,451
Farrakhan demeyeceğim, ki onun da aralarında olduğunu biliyorum,

1190
01:37:52,451 --> 01:37:54,141
ama diğer hocalar da, bunu yapıyordu.

1191
01:37:54,141 --> 01:37:59,400
Ve işte onların kullandığı kelimeleri okuduğumu ve kendi kendime

1192
01:37:59,400 --> 01:38:02,687
" Bu adamı öldürtmeye çalışıyorlar. Onun ölüsünü istiyorlar." dediğimi hatırlıyorum.

1193
01:38:13,332 --> 01:38:17,967
1964 Nisan'ında, Malcolm Suudi Arabistan'a seyahat etti.

1194
01:38:17,967 --> 01:38:21,208
Bir süredir, geleneksel İslam üzerine çalışıyordu.

1195
01:38:21,208 --> 01:38:26,683
Sonra, tüm Müslüman'ların yapması gereken,

1196
01:38:26,683 --> 01:38:31,715
Hac görevini yerine getirmek üzereyken, Cidde'ye geldi.

1197
01:38:31,715 --> 01:38:38,911
Saudi kraliyet ailesi, ona Mekke şehrine girme konusunda yardımcı oldular.

1198
01:38:38,911 --> 01:38:40,464
MUHAMMAD AL-FAYSAL, Suudi Arabistan Prensi:

1199
01:38:40,464 --> 01:38:44,082
Benim onunla ilk tanışmam çok şaşırmama sebep olmuştu,

1200
01:38:44,082 --> 01:38:51,903
çünkü beklediğimden çok farklı bir adamla karşı karşıyaydım. O ağzından alevler çıkan adam yerine,

1201
01:38:51,903 --> 01:38:59,600
neredeyse ürkek diyeceğim, utangaç bir adamla karşılaşmıştım.

1202
01:38:59,600 --> 01:39:09,561
Bir insan Hacca gittiğinde, uyması gereken bazı kurallar vardır.

1203
01:39:09,561 --> 01:39:17,817
Herkesin aynı sade kıyafet giymesi gerekir ve böylece,

1204
01:39:17,817 --> 01:39:24,280
Hac sırasında kimsenin statüsünü ayırt edemezsiniz.

1205
01:39:24,280 --> 01:39:30,068
Ya da nereden geldiğini.

1206
01:39:30,068 --> 01:39:36,529
Bu, insan kardeşliğinin bir gösterisidir.

1207
01:39:36,529 --> 01:39:41,481
Çünkü herkes bu beyaz giysiyi giyer,

1208
01:39:41,481 --> 01:39:45,630
fakiri de, zengini de, güçlüsü de, zayıfı da, hastası da...Herkes...

1209
01:39:45,630 --> 01:39:50,763
Ve sonra birbirine karışırlar.

1210
01:39:50,763 --> 01:40:01,858
İşte bence Malcolm'u en çok etkileyen de bu olmuştur.

1211
01:40:07,704 --> 01:40:11,384
[kartpostalı okuyarak]: "Dünyanın en ulvi, en kutsal şehrinden selamlar.

1212
01:40:11,384 --> 01:40:16,480
Ailenizin sıcak arkadaşlığını sık sık anıyorum. Kardeş Malcolm."

1213
01:40:16,480 --> 01:40:19,525
" Kadim Arabistan topraklarından selamlar.

1214
01:40:19,525 --> 01:40:24,624
Allah bana, her renkten insanın hacı olduğu, kutsal Mekke şehri'ni ziyaret etme lütfundan bulundu."

1215
01:40:24,624 --> 01:40:26,638
ve " her renkten" in altı çizilmiş.

1216
01:40:26,638 --> 01:40:30,430
" Burada, dünyann her yerinden insanlar, hayatımda görmediğim şekilde bir birlik ruhu gösteriyorlar.

1217
01:40:30,430 --> 01:40:35,419
Görünmesi gereken bir manzara.

1218
01:40:35,419 --> 01:40:37,454
El Haj Malik El Shabazz."

1219
01:40:37,454 --> 01:40:44,817
Ve sanırım kim olduğunu anlamazsam diye, bir de parantez içinde "Malcolm X" yazmış.

1220
01:40:44,817 --> 01:40:51,356
Malcolm'un takipçilerine gönderdiği mektuplar haberlerde yer aldı ve herkes şunu merak etmeye başladı:

1221
01:40:51,356 --> 01:40:56,024
Malcolm'un ırk konusundaki görüşü değişmiş miydi?

1222
01:40:56,024 --> 01:41:02,173
Kutsal topraklardaki kardeşlikten, farklı ırktan olan insanların kardeşliğinden bahsediyor.

1223
01:41:02,173 --> 01:41:06,134
Diyor ki " Dünyanın her bir yerinden, on binlere hacı vardı.

1224
01:41:06,134 --> 01:41:10,092
Bu insanlar, mavi gözlü sarışınlardan, siyah tenli Afrikalılara kadar, renk renktiler,

1225
01:41:10,092 --> 01:41:15,740
ancak hepsi aynı faaliyetlerde bulunuyorlardı ve benim

1226
01:41:15,740 --> 01:41:18,936
Amerika'daki deneyimlerime göre, beyaz ve beyaz olmayan insanların arasında

1227
01:41:18,936 --> 01:41:23,368
asla var olamayacak türden bir birlik ve kardeşlik ruhu gösteriyorlardı."

1228
01:41:23,368 --> 01:41:28,194
O halde, bunları söylerken beyaz insanların 'şeytan' olduğu görüşünden geri adım atıyor.

1229
01:41:28,194 --> 01:41:29,361
Ben bu konuda,

1230
01:41:29,361 --> 01:41:30,623
onun geri adım attığını

1231
01:41:30,623 --> 01:41:32,249
söyleyemem.

1232
01:41:32,249 --> 01:41:38,274
Biri insan, yolunda, geri geri gelmeden de, yön değiştirebilir.

1233
01:41:38,274 --> 01:41:42,018
Ama siz "geri adım attı" derken,

1234
01:41:42,018 --> 01:41:46,439
kulağa sanki, siz onun, beyaz insanları 'şeytan' olarak adlandırmasını istiyormuşsunuz da,

1235
01:41:46,439 --> 01:41:50,268
eğer öyle yapmazsa, yanlış yöne gittiğini söylüyormuşsunuz, gibi geliyor.

1236
01:41:50,268 --> 01:41:51,593
Kimse şeytan olarak adlandırılmak istemez.

1237
01:41:51,593 --> 01:41:54,597
O halde, o beyaz insanları 'şeytan' olarak adlandırmayı bıraktığında,

1238
01:41:54,597 --> 01:41:56,910
geri adım atmış sayılmaz, öyle değil mi?

1239
01:41:56,910 --> 01:41:58,567
Doğru.

1240
01:41:58,567 --> 01:42:03,262
Hac ziyaretinden sonra, Malcolm üç hafta boyunca Afrika'yı ziyaret etti.

1241
01:42:03,262 --> 01:42:13,056
21 Mayıs'ta, doğum gününden iki gün sonra, New York'a geri döndü.

1242
01:42:13,056 --> 01:42:19,994
Malcolm, senin Afrika'daki ve Orta Doğu'daki beyaz tenli Müslüman'larla yaşadığın deneyimlerin,

1243
01:42:19,994 --> 01:42:27,182
Müslüman olmayan beyaz insanlarla, Zencilerin arasında bir ilişki kurulabileceği yönünde, değişti mi?

1244
01:42:27,182 --> 01:42:31,392
Ben hacca gittiğimde,

1245
01:42:31,392 --> 01:42:38,631
Amerika'da olsalardı, beyaz olarak adlandırılabilecek ve Amerika'da

1246
01:42:38,631 --> 01:42:42,968
beyaz olarak sınıflandırılabilecek Müslüman'larla yakından tanışma fırsatım oldu.

1247
01:42:42,968 --> 01:42:45,575
Ancak, bu Müslümanlar kendilerini beyaz olarak adlandırmıyorlardı.

1248
01:42:45,575 --> 01:42:49,257
Onlar, kendilerine insan olarak bakıyorlardı; insanlık ailesinin bir üyesi olarak.

1249
01:42:49,257 --> 01:42:54,442
Ve işte, insanlık ailesinin diğer parçalarını da, bu ailenin üyesi olarak görüyorlardı.

1250
01:42:54,442 --> 01:42:55,758
İşte bu..?

1251
01:42:55,758 --> 01:42:58,821
Bu insanların hayata bakışları, tavırları,

1252
01:42:58,821 --> 01:43:01,986
Amerika'da kendini beyaz olarak adlandıran insanlarınkinden

1253
01:43:01,986 --> 01:43:06,575
çok farklıydı.

1254
01:43:06,575 --> 01:43:11,087
Ve dedim ki, "Eğer İslam bunu,

1255
01:43:11,087 --> 01:43:12,597
bu insanlara yaptıysa,

1256
01:43:12,597 --> 01:43:15,765
belki de Amerika'daki beyaz adamların da İslam'ı incelemeleri gerekir

1257
01:43:15,765 --> 01:43:18,192
ve belki İslam, bunu onlara da yapar.

1258
01:43:18,192 --> 01:43:21,888
Siz, bu noktada, Birleşmiş Milletler'e başvurarak,

1259
01:43:21,888 --> 01:43:26,048
ABD'nin, Amerikan zencilerine olan tutumunun yargılanmasını talep edecek misiniz?

1260
01:43:26,048 --> 01:43:29,690
Evet, tabii ki.[dinleyiciler alkışlar]

1261
01:43:29,690 --> 01:43:33,633
Dinleyicilerin biraz sessiz olmaları gerekli. [güler]

1262
01:43:33,633 --> 01:43:41,580
Evet, seyahat ederken de söylediğim gibi,

1263
01:43:41,580 --> 01:43:46,348
Birleşmiş milletlerdeki Afrika ulusları, Asya ulusları ve Latin Amerika ulusları,

1264
01:43:46,348 --> 01:43:49,381
Birleşmiş Milletler'de ayağa kalkıp da,

1265
01:43:49,381 --> 01:43:52,828
Güney Afrika'daki ırkçı uygulamaları ve Angola'da, Portekizli'lerin

1266
01:43:52,828 --> 01:43:55,687
yaptıklarını kınadıklarında

1267
01:43:55,687 --> 01:43:59,076
ve bu ülkede her gün karşılaşılan ırkçı uygulamalara karşı

1268
01:43:59,076 --> 01:44:05,671
sessiz kaldıklarında,iki yüzlü davranmış oluyorlar.

1269
01:44:05,671 --> 01:44:09,955
Medya odağını Malcolm'a çevirdikçe,

1270
01:44:09,955 --> 01:44:12,643
İslam Ulusu, saldırılarını arttırdı

1271
01:44:12,643 --> 01:44:17,833
ve Malcolm'u evinden çıkarmak için, tahliye belgeleri düzenledi.

1272
01:44:17,833 --> 01:44:21,941
1964 yılının baharında ve yazın ilk başlarında,

1273
01:44:21,941 --> 01:44:25,872
İslam Ulusu ile işin içinden çıkılmaz bir noktaya gelmişti

1274
01:44:25,872 --> 01:44:31,471
ve Malcolm'un sahip olduğu tek silah, Elçi'nin, onun sekreteri

1275
01:44:31,471 --> 01:44:36,591
olarak çalışan kadınlarla ilişki kurduğunu bilmesiydi.

1276
01:44:36,591 --> 01:44:41,570
New York Herald Tribune'da bir gazeteciyi arayarak, ona bu hikayeyi anlatmak istedi.

1277
01:44:41,570 --> 01:44:45,231
Ancak bu iftira niteliği taşıdığından, hikayeyi yayınlamadılar.

1278
01:44:45,231 --> 01:44:48,944
Malcolm, mahkemede, evinden tahliye edilme işlemine karşı savaş verdiğinde,

1279
01:44:48,944 --> 01:44:54,472
bu davayı, Elijah Mohammad'in özel hayatını deşifre etmek için bir fırsat olarak kullandı.

1280
01:44:54,472 --> 01:44:56,218
Neden sizi öldürmekle tehdit ediyorlar?

1281
01:44:56,218 --> 01:45:03,283
Bunun ana sebebi, benim, neden Siyahi Müslüman hareketinin dışına itildiğimin

1282
01:45:03,283 --> 01:45:07,016
gerçek sebebini söylememden korkuyor olmalarıdır. Ki ben bunu kimseye söylemedim, kendime sakladım.

1283
01:45:07,016 --> 01:45:11,195
Ancak, Elijah Mohammad'in, bu hareketin başındaki kişinin,

1284
01:45:11,195 --> 01:45:18,143
altı ayrı genç kızdan, sekiz tane çocuğu vardı. Ona şahsi sekreter

1285
01:45:18,143 --> 01:45:21,557
olarak hizmet veren altı genç kızdan.

1286
01:45:21,557 --> 01:45:25,475
Bu çok ciddi bir durumdu, çok çok ciddi bir durumdu.

1287
01:45:25,475 --> 01:45:27,547
Ve Sayın Elijah Mohammad'i, bu tür bir suçlamayla

1288
01:45:27,547 --> 01:45:30,792
suçlamak, hayatını feda etmek

1289
01:45:30,792 --> 01:45:32,823
anlamına gelirdi.

1290
01:45:32,823 --> 01:45:34,628
Hayatınızı kaybedebilirdiniz!

1291
01:45:34,628 --> 01:45:35,877
Ve çok açıkça söylüyorum.

1292
01:45:35,877 --> 01:45:38,761
Sizinle çok açık ve net konuşuyorum. Bu, sizin,

1293
01:45:38,761 --> 01:45:41,476
İslam Ulusu'ndaki biri tarafından öldürülmeniz anlamına gelirdi.

1294
01:45:41,476 --> 01:45:44,866
Siz, yaptığınız açıklamalardan ötürü

1295
01:45:44,866 --> 01:45:47,079
başınıza geleceklerden korkmuyor musunuz?

1296
01:45:47,079 --> 01:45:49,796
Evet, beni şimdiden ölmüş kabul edebilirsiniz.

1297
01:45:49,796 --> 01:45:51,384
Ne demek istiyorsunuz?

1298
01:45:51,384 --> 01:45:55,176
Siz, Müslüman hareketinin yapısını ve

1299
01:45:55,176 --> 01:45:57,396
psikolojisini anladığınızda..

1300
01:45:57,396 --> 01:45:59,253
Eğer birisi,

1301
01:45:59,253 --> 01:46:03,691
mesela bana, Müslüman hareketin liderine güvenen birine,

1302
01:46:03,691 --> 01:46:08,535
birisi gelip de, bana bunları söyleseydi, ve ben bu olaylar hakkında hiçbir şey bilmiyor olsaydım,

1303
01:46:08,535 --> 01:46:13,284
Ben gidip de bu kişiyi öldürürdüm! Ben, kendim.

1304
01:46:13,284 --> 01:46:16,908
Beni, gidip de böyle bir beyanda bulunan bir kişiyi öldürmekten alıkoyabilecek tek şey,

1305
01:46:16,908 --> 01:46:19,975
o kişinin, bana bunu kanıtlaması olurdu.

1306
01:46:19,975 --> 01:46:23,320
Şimdi, eğer bana bu gerçekleri doğrulayan kişi, Bay Mohammad'in kendi oğlu olmasaydı,

1307
01:46:23,320 --> 01:46:26,361
işte o zaman, ciddiye almazdım.

1308
01:46:26,361 --> 01:46:28,859
Ama ben Bay Mohammad'e öylesine yakındım ki, bu duruma ait kanıtlar görmüştüm.

1309
01:46:28,859 --> 01:46:34,098
Ancak benim dini içtenliğim, gördüklerimi göz ardı etmemi sağlamıştı.

1310
01:46:36,929 --> 01:46:39,794
Malcolm, Harlem'deki Audubon Balo Salonu'nda,

1311
01:46:39,794 --> 01:46:42,647
Afika Birliği Organizasyonu'nu örnek alan bir

1312
01:46:42,647 --> 01:46:47,361
politik gurubun oluşturulduğunu duyurdu.

1313
01:46:47,361 --> 01:46:51,772
Kardeş Malcolm, Afro-Amerikan Organizasyonunu,

1314
01:46:51,772 --> 01:46:57,757
bizim gibi, onun politik, ekonomik ve kültürel programlarına ilgi duyan kişiler için oluşturmuştu.

1315
01:46:57,757 --> 01:47:01,435
Sanırım, seyahatleri sırasında fark etmişti ki

1316
01:47:01,435 --> 01:47:06,660
onunla beraber çalışmak istese de, bu uğurda

1317
01:47:06,660 --> 01:47:10,633
Müslüman olmak istemeyen insanlar vardı.

1318
01:47:10,633 --> 01:47:14,518
Bağımsız Afrika uluslarının yaptığı ilk şeylerden biri,

1319
01:47:14,518 --> 01:47:18,776
Afrikan Birliği Organizasyonu'nu oluşturmak olmuştu.

1320
01:47:18,776 --> 01:47:24,200
Afro-Amerikan Birliği Organizasyonu da, aynı hedeflere sahiptir ve

1321
01:47:24,200 --> 01:47:26,986
Kuzey Amerika'dak, ve en başta da ABD'deki, Afrika asıllı insanların tam bağımsızlıklarını

1322
01:47:26,986 --> 01:47:43,165
ve özgürlüklerini, her türlü yola başvurarak sağlamayı

1323
01:47:43,165 --> 01:47:54,522
ve bu yolda karşısına çıkan herkesle savaşmayı hedeflemektedir.

1324
01:47:54,522 --> 01:48:04,656
1964 Haziran'ında, Malcolm, Mısır, Kahire'de yapılan Afrika Birliği Organizasyonu'nun konferansına,

1325
01:48:04,656 --> 01:48:15,555
Afrikalı ve Orta Doğulu liderlerle bir araya gelmek üzere davet edildi.

1326
01:48:15,555 --> 01:48:21,125
Malcolm X, Afrika'da verilen savaşla,

1327
01:48:21,125 --> 01:48:25,852
siyahi Amerikalılar'ın, ABD'de verdikleri savaş arasında bir fark görmüyordu.

1328
01:48:25,852 --> 01:48:29,087
O, verilen bu savaşların birbirinin devamı olduğunu düşünüyordu

1329
01:48:29,087 --> 01:48:36,182
ve birbirlerine destek olabileceğini düşünüyordu.

1330
01:48:36,182 --> 01:48:45,808
1960'larda, Afrikalılar, Amerika'nın Afrika'da yürüttüğü dış politikaya karşı şüpheli yaklaşıyorlardı,

1331
01:48:45,808 --> 01:48:50,298
çünkü maalesef, o zamanlarda Amerika'nın dış politikası,

1332
01:48:50,298 --> 01:48:56,877
Belçika gibi, kolonileştirme politikası yürüten ülkeleri destekliyordu.

1333
01:48:56,877 --> 01:49:04,312
Amerika'da, Afrikalılarla aynı ülkülere sahip olan tek kişi Malcolm'du.

1334
01:49:04,312 --> 01:49:11,531
Bugüne kadar bir çok Amerikalı gelip, geçmişti ama istisnasız HİÇBİRİ

1335
01:49:11,531 --> 01:49:16,305
Malcolm'un yarattığı etkiyi yaratmamıştı.

1336
01:49:16,305 --> 01:49:24,190
Onun vermek istediği bir mesaj vardı ve bu mesaj yalnızca Amerika'ya değildi.

1337
01:49:24,190 --> 01:49:27,078
Malcolm, senin buraya geliş amacın nedir?

1338
01:49:27,078 --> 01:49:30,777
Benim buradaki amacım, Afrikalı devlet liderlerine,

1339
01:49:30,777 --> 01:49:33,740
Amerika'da Afrika asıllı olan bizlerin

1340
01:49:33,740 --> 01:49:36,017
22 milyon kişi olduğu ve onlara,

1341
01:49:36,017 --> 01:49:42,808
bizim de Amerika'nın kolonileştirmesinin veya Amerikan emperyalizminin kurbanı olduğumuzu ve

1342
01:49:42,808 --> 01:49:45,347
bizim sorunumuzun Amerika'ya özgü bir sorun olmadığını,

1343
01:49:45,347 --> 01:49:46,852
bunun bir insanlık sorunu olduğunu hatırlatmak.

1344
01:49:46,852 --> 01:49:49,824
Bunun zenci sorunu değil, bir insanlık sorunu olduğunu hatırlatmak.

1345
01:49:49,824 --> 01:49:53,038
Bunun vatandaşlık hakları sorunu değil, insan hakları sorunu olduğunu hatırlatmak.

1346
01:49:53,038 --> 01:50:02,100
Malcolm 14 Afrika ülkesini ziyaret etti ve 11 ülke başkanıyla görüştü.

1347
01:50:02,100 --> 01:50:05,564
ABD istihbarat görevlileri de, onu ülke ülke takip ettiler.

1348
01:50:05,564 --> 01:50:15,713
Nijerya'da ona, 'geri dönen oğlan' anlamına gelen, 'Omovale' ismini verdiler.

1349
01:50:15,713 --> 01:50:22,026
Babam yurt dışındayken, salonumuzun duvarında bir dünya haritası vardı

1350
01:50:22,026 --> 01:50:27,549
ve biz ne zaman kendimizi yalnız hissedip, babamızın nerede olduğunu merak etsek, o haritaya gidip,

1351
01:50:27,549 --> 01:50:29,546
" Nerede şimdi?" derdik.

1352
01:50:29,546 --> 01:50:33,134
" Şimdi Kahire'de, yani Mısır'ın başkentinde.

1353
01:50:33,134 --> 01:50:38,390
İşte orada Nkrumah'la birlikte ve işte orada.." Yani, o

1354
01:50:38,390 --> 01:50:42,122
yurt dışındayken hayatımız böyle ilerlerdi.

1355
01:50:42,122 --> 01:50:48,848
Malcolm, 1964 yılının Kasım ayının sonlarında geri döndü.

1356
01:50:48,848 --> 01:50:52,910
Audubon Balo Salonu'ndaki haftalık OAAU mitinglerini sürdürdü

1357
01:50:52,910 --> 01:51:00,280
ve bir yandan da, Alex Haley'le hayat hikayesini yazmak üzere işbirliği yaptı.

1358
01:51:00,280 --> 01:51:05,356
Bir gün, "Biliyor musun, ben bu kitabı yazıyorum ama aslında nasıl yazılır bilemiyorum" demişti.

1359
01:51:05,356 --> 01:51:08,749
Ailenin, söylediği şeylerden dolayı sorumlu

1360
01:51:08,749 --> 01:51:11,263
tutulmasından çekiniyordu.

1361
01:51:11,263 --> 01:51:13,750
Dedim ki, "Malcolm, biliyor musun?

1362
01:51:13,750 --> 01:51:20,094
Biz, annemizi Kalamazoo Hastanesi'nden çıkarmadığımız sürece, yaptıklarımızın hiçbir önemi olmayacak.

1363
01:51:20,094 --> 01:51:25,150
Aklımda, bunu için yıllardır dua ediyordum. Bunu dile getirmedim ama bu, içimi kemiriyor."

1364
01:51:25,150 --> 01:51:32,442
O da bana, öyle bir baktı ki, " Bunu söylediğine sevindim, çünkü bu, beni de rahatsız ediyor" der, gibiydi.

1365
01:51:32,442 --> 01:51:38,388
Ve sonra dedi ki, "Vonnie. Söz. Ben bu konuda bir şey yapacağım." Ve sonra,

1366
01:51:38,388 --> 01:51:40,418
beni gelişmelerden haberdar etmedi.

1367
01:51:40,418 --> 01:51:47,857
Ama bir baktım, bir gün beni telefonla aradılar. Annem, kardeşim Philbert'in evinde, Lansing'teydi.

1368
01:51:47,857 --> 01:51:52,708
Sonra, bana, bu durumun, ona yıllardır acı verdiğini söyledi.

1369
01:51:52,708 --> 01:51:54,567
Düşünmemeye çalıştığını söyledi.

1370
01:51:54,567 --> 01:51:59,412
Ve tabii bu konuda konuşmak da istemiyordu çünkü kendini kötü hissediyordu.

1371
01:51:59,412 --> 01:52:07,213
Ama o ve kardeşi, beraberce annelerini hastaneden çıkardıklarında, harika hissetmişti.

1372
01:52:09,366 --> 01:52:16,607
1964 yılının Aralık ayında, Malcolm, İngiltere'de bir Oxfordlular buluşmasında, müzakereye katıldı.

1373
01:52:16,607 --> 01:52:23,272
Ben bir kere, öylesine karşıma çıkan, Shakespeare adında bir adamın yazdıklarına okumuştum,

1374
01:52:23,272 --> 01:52:25,192
öyle işte karşıma çıkmıştı.

1375
01:52:25,192 --> 01:52:29,267
Ancak yazdıkları arasında, beni etkileyen bir şey hatırımda kalmış.

1376
01:52:29,267 --> 01:52:32,314
Sanırım, Hamlet'in ağzından söylemişti bunları.

1377
01:52:32,314 --> 01:52:38,226
" Olmak ya da olmamak". Sanırım, bir konuda kuşkuları varmış! [dinleyiciler gülerler]

1378
01:52:38,226 --> 01:52:46,020
" Gözü dönmüş talihin sapanına, oklarına için için katlanmak mı daha soylu,

1379
01:52:46,020 --> 01:52:48,502
yoksa

1380
01:52:48,502 --> 01:52:55,071
bir dertler denizine karşı silaha saldırıp, son vermek mi onlara?"

1381
01:52:55,071 --> 01:52:56,783
İşte ben bu ikincisini yapıyorum.

1382
01:52:56,783 --> 01:52:58,861
Eğer silahınızı alırsanız, bu dertleri sonlandırısınız.

1383
01:52:58,861 --> 01:53:01,530
Ama eğer güç sahibi olanın bunu sonladırmaya karar vermesini

1384
01:53:01,530 --> 01:53:04,024
bekleyip, siz hiç bir şey yapmazsanız,

1385
01:53:04,024 --> 01:53:05,726
uzun bir süre bekliyor olursunuz.

1386
01:53:05,726 --> 01:53:09,760
Bence, şu an beyaz, siyah, kahverengi her ne ise, tüm ırkların yeni nesli olan sizler,

1387
01:53:09,760 --> 01:53:14,083
aşırı uçlaşma çağında yaşıyorsunuz, devrim çağında,

1388
01:53:14,083 --> 01:53:16,102
değişkliklerin meydana geleceği bir çağda.

1389
01:53:16,102 --> 01:53:17,903
İktidardakiler bunu kötüye kullandılar

1390
01:53:17,903 --> 01:53:21,171
ve işte şimdi değişim vakti ve daha iyi bir dünyanın inşa edilmesi lazım

1391
01:53:21,171 --> 01:53:26,050
ve bunun yapmanın tek yolu, radikal yollara başvurmaktan geçiyor.

1392
01:53:26,050 --> 01:53:28,558
Ve ben, rengi ne olursa olsun,

1393
01:53:28,558 --> 01:53:33,421
bugün dünyada varolan perişan durumu değiştirme niyetinde olan

1394
01:53:33,421 --> 01:53:35,342
herkesle işbirliği yapmaya hazırım.

1395
01:53:35,342 --> 01:53:38,450
Teşekkürler. [alkışlar]

1396
01:53:38,450 --> 01:53:45,008
Malcolm her zaman, mücadelenin içinde yer almıştı. Mesela

1397
01:53:45,008 --> 01:53:53,489
1965 senesinin Ocak ayında, Juanita Poitier evinde bir toplantı düzenlemişti

1398
01:53:53,489 --> 01:53:57,655
ve diğer vatandaşlık hakları liderlerinin

1399
01:53:57,655 --> 01:54:02,593
Malcolm X'le görüşmesini ve aralarıdaki farkları

1400
01:54:02,593 --> 01:54:07,872
gidererek, ortam bir platformda buluşmalarını sağlamak istemişti.

1401
01:54:07,872 --> 01:54:12,251
O akşam, A. Phillip Randolph oradaydı, Whitney Young oradaydı, Dorothy Height oradaydı ve

1402
01:54:12,251 --> 01:54:18,064
Malcolm X oradaydı. Başka gelenler de vardı. Martin Luther King gelememişti ama

1403
01:54:18,064 --> 01:54:19,709
bir temsilci göndermişti.

1404
01:54:19,709 --> 01:54:23,656
O günümüzü Malcolm'un felsefesini,

1405
01:54:23,656 --> 01:54:26,686
geçmişte yaptığı hataları, şimdi yapmak istediklerini

1406
01:54:26,686 --> 01:54:34,417
ve onun da insanların mücadelesine nasıl katkıda bulunabileceğini tartışarak geçirdik.

1407
01:54:34,417 --> 01:54:39,744
Siyahilerin birleşmiş cephesini desteklemek için,

1408
01:54:39,744 --> 01:54:43,058
Malcolm, Şiddete Dayalı Olmayan Öğrenci Koordine Komitesi'nden (SNCC)

1409
01:54:43,058 --> 01:54:48,289
aldığı daveti kabul ederek, Selma, Alabama'da bir konuşma yaptı.

1410
01:54:48,289 --> 01:54:53,242
İlk defa, vatandaşlık hakları hareketine destek olmak için güneye seyahat etmişti.

1411
01:54:53,242 --> 01:54:59,060
MALCOLM: Bence dünyanın bu kısmındaki insanlar,

1412
01:54:59,060 --> 01:55:04,159
Dr. Martin Luther King'i dinleyerek, onun taleplerini,

1413
01:55:04,159 --> 01:55:08,881
gurup içinde fikir ayrılıkları doğmadan önce, bir an önce

1414
01:55:08,881 --> 01:55:11,804
yerine getirmeliler.

1415
01:55:11,804 --> 01:55:16,159
Ondan sonraki hafta, Malcolm'un kamu düzenini

1416
01:55:16,159 --> 01:55:21,451
bozabileceği gerekçesiyle, Fransa'ya girişi engellendi.

1417
01:55:21,451 --> 01:55:23,971
Bu sıralarda, Malcolm, ona karşı olan güçlerin,

1418
01:55:23,971 --> 01:55:29,844
İslam Ulusu'ndan daha büüyk olduğuna inanmaya başlamıştı

1419
01:55:29,844 --> 01:55:35,890
ama bu onun hızını kesmiyordu.

1420
01:55:35,890 --> 01:55:41,419
Ben babamı ne zaman dışarıda görsem, bir çocuğun gözünden,

1421
01:55:41,419 --> 01:55:45,885
istilaya uğramışız, gibi hissediyordum. Mesela, babanızı hava alanından almaya gittiğinizi hayal edin.

1422
01:55:45,885 --> 01:55:51,297
Yığınla fotoğrafçı ve bir sürü insan onu bekliyor ve siz onu iki üç haftadır görmemişsiniz,

1423
01:55:51,297 --> 01:55:54,714
yalnızca, bir sarılmak istiyorsunuz.

1424
01:55:54,714 --> 01:55:58,350
Ben ailecek sürekli birilerinin bizi takip ettiğini biliyordum,

1425
01:55:58,350 --> 01:56:00,745
evdeki hava değişirdi,

1426
01:56:00,745 --> 01:56:06,062
dışarıda arabalar park etmiş olurdu ve bana bir zamanlar tanıdık olan kişilerin

1427
01:56:06,062 --> 01:56:10,026
birden tavırları değişirdi.

1428
01:56:10,026 --> 01:56:16,939
Malcolm'un Avrupa'dan döndüğü bir akşam, ailesinin evi bombalanmıştı.

1429
01:56:16,939 --> 01:56:22,856
Malcolm, hamile eşi ve dört çocuğu uyuyorlardı.

1430
01:56:22,856 --> 01:56:25,629
Olayı zarar görmeden atlamışlardı.

1431
01:56:25,629 --> 01:56:30,768
Ve işte bu olay onu bariz bir şekilde rahatsız etmişti.

1432
01:56:30,768 --> 01:56:40,554
Bu, korku vere, yılmaz Malcolm X imajını yıkmış ve

1433
01:56:40,554 --> 01:56:48,159
Kardeş Betty'nin eşi olan ve çocuklarının babası olan Malcolm'u derinden rahatsız etmişti.

1434
01:56:48,159 --> 01:56:54,094
Bana, çeşitli tacizlere uğradığını söylemişti.

1435
01:56:54,094 --> 01:56:56,930
Bize olanlardan biraz bahseder misiniz?

1436
01:56:56,930 --> 01:57:00,353
Ben Temmuz ayında hastanede, son bebeğime doğum yapıyorken,

1437
01:57:00,353 --> 01:57:05,148
en küçük üç kızım, eşimin sokağın karşısında neredeyse öldürüldüğüne şahit oldular ve...

1438
01:57:05,148 --> 01:57:09,644
Nasıl neredeyse öldürüldü?

1439
01:57:09,644 --> 01:57:19,178
Arabasındaymış ve bir kaç adam, arabasının her iki kapısına doğru hızla gelmişler,

1440
01:57:19,178 --> 01:57:21,042
ama Malcolm bir şekilde kaçmayı becermiş.

1441
01:57:21,042 --> 01:57:23,472
Siz, bu tür tehditler aldınız mı?

1442
01:57:23,472 --> 01:57:27,816
Tehdit aldım mı? Bütün gün tehdit alıyorum!

1443
01:57:27,816 --> 01:57:35,362
Günde en az altı ya da yedi kere telefonla tehdit alıyorum.

1444
01:57:35,362 --> 01:57:40,703
Ben evlerinin bombalandığını duyduğumda şaşırmıştım

1445
01:57:40,703 --> 01:57:46,676
ama bunun, Müslüman'lar tarafından yapıldığını duyduğumda şaşırmamıştım.

1446
01:57:46,676 --> 01:57:51,653
Çünkü onların böyle savaş verdiğini biliyorum.

1447
01:57:51,653 --> 01:57:56,648
Ayrıca biliyorum ki, bu olaylar Yusuf Şah

1448
01:57:56,648 --> 01:57:58,390
olmadan meydana gelmezdi.

1449
01:57:58,390 --> 01:58:03,577
New York'taki Müslümanlar olmasa, bunlar yine meydana gelmezdi.

1450
01:58:03,577 --> 01:58:09,737
İslam Ulusu, Malcolm'u, mahkeme kararıyla evini boşaltmak yerine,

1451
01:58:09,737 --> 01:58:12,740
kendi evini ateşe vermekle suçladı.

1452
01:58:12,740 --> 01:58:19,554
Aynı gün, Ulus'u temsilen, Komiser Joseph, olay yerini inceledi.

1453
01:58:19,554 --> 01:58:21,440
Evini kim bombalamıştı?

1454
01:58:21,440 --> 01:58:24,933
[Komiser Joseph] Bilmiyorum, tek bildiğim orada yangın çıktığı.

1455
01:58:24,933 --> 01:58:26,635
Malcolm, evini kimin bombaladığını biliyor muydu?

1456
01:58:26,635 --> 01:58:28,835
Bilmem, hiç böyle bir şey demedi.

1457
01:58:28,835 --> 01:58:32,981
Ve biliyorduysa da, onları dava etmeliydi.

1458
01:58:32,981 --> 01:58:39,941
Onun ölüm tehditleri aldığına dair gazete haberleri vardı.

1459
01:58:39,941 --> 01:58:42,005
Hayatı gerçekten tehlike altında mıydı?

1460
01:58:42,005 --> 01:58:47,039
Beki öyleydi. Kendisi öyle olduğunu söylüyordu. Kendisi öyle diyordu.

1461
01:58:47,039 --> 01:58:52,286
Siz, o zamanlarda Ulus'un içinde, onun hayatını tehlikeye sokabilecek bir atmosferin olduğunu düşünüyor musunuz?

1462
01:58:52,286 --> 01:58:55,318
Bildiğiniz gibi Ulus'ta

1463
01:58:55,318 --> 01:59:00,958
çeşit çeşit insan var ve bu insanların hepsinin farklı fikirleri var.

1464
01:59:00,958 --> 01:59:03,121
Sonra, sempatizanlarınız var.

1465
01:59:03,121 --> 01:59:07,125
Onların da farklı fikirleri var, anlıyorsunuz ya.

1466
01:59:07,125 --> 01:59:11,894
Bir de, bu toplumla bağları olmayan,

1467
01:59:11,894 --> 01:59:14,938
duydukları hoşuna giden ancak kuralları hayata geçiremeyen bir başka grup daha var.

1468
01:59:14,938 --> 01:59:19,301
Her şey mümkün. Bu korkutucu bir durum.

1469
01:59:19,301 --> 01:59:26,470
Her şey mümkün. Ortam müsaitti. İnsanlar, ortamın müsait olduğunu söylüyorlardı.

1470
01:59:26,470 --> 01:59:32,407
Sizin, Bay Mohammad'i ve temsil ettiği şeyi anlamanız lazım.

1471
01:59:32,407 --> 01:59:35,705
İnsanların anlamadığı şey de bu işte.

1472
01:59:35,705 --> 01:59:38,829
MALCOLM X: Size, evimin bombalandığını söylemek istiyorum.

1473
01:59:38,829 --> 01:59:45,090
Evim, Elijah Mohammad'in emirleri altındaki Siyahi Müslüman hareketi tarafından bombalandı.

1474
01:59:45,090 --> 01:59:47,281
Ve geldiklerinde evimi hem arkadan, hem de

1475
01:59:47,281 --> 01:59:51,401
önden ateşe vererek, dışarı çıkmamı engellemeye çalıştılar.

1476
01:59:51,401 --> 01:59:55,969
Ateş cama çarpıp, iki numaralı bebeğimi uyandırdı

1477
01:59:55,969 --> 01:59:59,485
ve sonra, evin dışında alev aldı.

1478
01:59:59,485 --> 02:00:01,804
Ancak eğer o ateş...camın içinden geçseydi,

1479
02:00:01,804 --> 02:00:06,090
altı yaşındaki biri kızın, dört yaşındaki bir kızın ve iki yaşındaki bir kızın üzerine düşecekti.

1480
02:00:06,090 --> 02:00:11,308
Ve size şunu söyleyim ki..Eğer bu olsaydı, tüfeğimi alır, sokakta gördüğüm ilk kişinin peşinden giderdim.

1481
02:00:11,308 --> 02:00:15,135
Bir dakika bile düşünmezdim, çünkü

1482
02:00:15,135 --> 02:00:20,642
polis, Siyahi Müslüman hareketinin bu suç operasyonlarından haberdar.

1483
02:00:20,642 --> 02:00:23,790
Haberdar çünkü, içlerine tamamen sızmış durumda.

1484
02:00:23,790 --> 02:00:28,325
Beni bu olayda en çok üzen şey,

1485
02:00:28,325 --> 02:00:34,999
iki siyahi gurubun savaşıp, birbirlerini öldürüyor olması.

1486
02:00:34,999 --> 02:00:39,304
Elijah Mohammad aslında elini kaldırıp bunlara bir son verebilir.

1487
02:00:39,304 --> 02:00:40,850
Gerçekten, bunu yapabilir.

1488
02:00:40,850 --> 02:00:44,211
Elini bir kaldırsa, bütün bunlar bitebilir, ama o bunu yapmayacak.

1489
02:00:44,211 --> 02:00:46,223
Çünkü o siyahi insanları sevmiyor.

1490
02:00:46,223 --> 02:00:47,962
Kendi müritlerini bile sevmiyor.

1491
02:00:47,962 --> 02:00:50,107
Kanıtı da şu ki, onlar birbirlerini öldürüyorlar.

1492
02:00:50,107 --> 02:00:53,804
Bronks'ta birini öldürdüler. Yine Bronks'ta birini daha vurdular.

1493
02:00:53,804 --> 02:01:00,803
Pazar sabahı biz altımızı öldürmeye çalıştılar ve bu ülkenin her yerinde görülen bir durum.

1494
02:01:00,803 --> 02:01:04,296
Adam tamamen delirmiş, aklını yitirmiş durumda.

1495
02:01:04,296 --> 02:01:08,445
Ayrıca 70 yaşında olup da,

1496
02:01:08,445 --> 02:01:15,430
çevrenizi 16, 17, 18'lik kızlarla çevirip, aklınızı düzgün kullanamazsınız. Bu mümkün değil! [gülüşler]

1497
02:01:18,322 --> 02:01:23,049
Benim adım Gene Roberts ve ben New York Şehri Polis Departmanı

1498
02:01:23,049 --> 02:01:35,419
taraından, Malcolm'un organizasyonuna sızarak, üye sayısını, isimlerini ve varsa silahları, bildirmekle görevlendirilmiştim.

1499
02:01:35,419 --> 02:01:44,919
Bu yüzden toplantılara katılıyordum ve zaman zaman güvenlik görevlisi olarak görev alıyordum.

1500
02:01:44,919 --> 02:01:55,833
Bir toplantıda, dört beş kişiyle birlikte, ön tarafta ayakta duruyordum

1501
02:01:55,833 --> 02:02:09,048
ve sağ tarafta, salonun ortalarına doğru bir kargaşa olduğunu duydum.

1502
02:02:09,048 --> 02:02:11,115
Kargaşaya doğru yürüdüğümde,

1503
02:02:11,115 --> 02:02:15,272
genç bir adamın orta koridordan aşağı indiğini ve

1504
02:02:15,272 --> 02:02:24,094
sonra ikinci ya da üçüncü sıraya karışarak, oturduğunu gördüm.

1505
02:02:24,094 --> 02:02:30,344
O adam mavi bir takım elbise, beyaz bir gömlek ve kırmızı bir kravat takıyordu

1506
02:02:30,344 --> 02:02:36,978
ki işte bu, İslam Ulusu üyelerinin üniformasıydı.

1507
02:02:36,978 --> 02:02:41,977
Toplantıdan sonra, departmana,

1508
02:02:41,977 --> 02:02:47,358
Malcolm'a düzenlenebilek olan bir süikast için provaya şahit olduğumu,

1509
02:02:47,358 --> 02:02:52,064
ancak süikastın kendisinin ne zaman olacağından emin olmadığımı, bildirdim.

1510
02:02:52,064 --> 02:02:56,271
Malcolm bir hafta daha yaşayacağını düşünmüyordu.

1511
02:02:56,271 --> 02:02:59,960
Audubon Balo Salonu'nda bir sonraki Pazar düzenlenecek toplantıda,

1512
02:02:59,960 --> 02:03:04,723
onu öldürmeyi planlayanları adlarını ifşa edeceğine söz vermişti.

1513
02:03:04,723 --> 02:03:09,504
Toplantıdan önceki gece, bizim Audubon'a gelmemizin

1514
02:03:09,504 --> 02:03:17,726
iyi bir fikir olmadığını söylemişti. Ama toplantı günü

1515
02:03:17,726 --> 02:03:23,004
bizi arayıp, gelebileceğimizi söyledi.

1516
02:03:23,004 --> 02:03:30,533
Ben gidebileceğimiz için çok sevinmiştim çünkü onu 24 saat boyunca hiç görmemiştim.

1517
02:03:30,533 --> 02:03:40,926
Babamın, annemi arayıp da bizim hep beraber Audubon'a gidebileceğimizi söylediği zaman,

1518
02:03:40,926 --> 02:03:46,058
ben değişik bir şeyler olduğunu hissetmiştim. O sıralarda,

1519
02:03:46,058 --> 02:03:49,237
her şeyin ritmi değişmişti.

1520
02:03:49,237 --> 02:04:01,294
Ama yine de, tabii ki gidip de Baba'mızı görecek olmamız, heyecan vericiydi. Sonra oraya

1521
02:04:01,294 --> 02:04:09,053
gittiğimizde o gecikmişti. Biz sahnenin hemen sağ altında bir kabine oturmuştuk.

1522
02:04:09,053 --> 02:04:21,524
Malcolm içeri gelmişti ve ben ona, salonun ortasından, sahne arkasına kadar eşlik etmiştim.

1523
02:04:21,524 --> 02:04:30,925
Ben oraya vardığımda, salona gelmiş olan bir kaç kişi gördüm,

1524
02:04:30,925 --> 02:04:39,242
ilk sırada oturan üç kişi vardı.

1525
02:04:39,242 --> 02:04:41,358
Orada oturmuş, gazetelerini okuyorlardı.

1526
02:04:41,358 --> 02:04:46,927
Kimsenin dikkatini çekmemişlerdi. Malcolm da hala sahne arkasındaydı.

1527
02:04:46,927 --> 02:04:51,987
Benjamin Goodman sahneye çıkıp, toplantıyı başlatmıştı.

1528
02:04:51,987 --> 02:04:59,722
Ben toplantıyı başlatmıştım, sonra o arkamdan gelip, bana "Kısa ve öz olsun" demişti.

1529
02:04:59,722 --> 02:05:07,305
"Kısa ve öz olsun", onun, bizim tarafımızdan artık sahneye davet edilmek istediğine ait parolasıydı.

1530
02:05:07,305 --> 02:05:10,708
O zaman, bene öyle yaptım. Yani, Lider Malcolm'u davet ettim.

1531
02:05:10,708 --> 02:05:14,592
O çok süsleme sevmezdi. Yani, "şimdi karşınızda harika, şahane Malcolm hoca" falan denmesini istemiyordu.

1532
02:05:14,592 --> 02:05:18,377
O bunu sevmezdi. Sade, kısa ve öz olsun isterdi.

1533
02:05:18,377 --> 02:05:27,707
Sonra bir çok el ateş edildiğini duydum, yukarı baktım

1534
02:05:27,707 --> 02:05:31,911
ve ilk sırada oturan üç kişinin,

1535
02:05:31,911 --> 02:05:39,477
Malcolm'un sağından ve solundan ona ateş ettiklerini gördüm.

1536
02:05:41,892 --> 02:05:48,736
Kocamın geri düştüğünü gördüm,

1537
02:05:48,736 --> 02:05:52,787
Eğilmeden, geri düştüğünü.

1538
02:05:52,787 --> 02:06:01,621
Dümdüz geri düşmüştü. Sonra o sırada çocuklarımı unuttum, ona ulaşmaya çalıştım.

1539
02:06:01,621 --> 02:06:10,457
Ben süikastçılarla yüzyüzeydim, bu yüzden babamın hayatını almak için ayağa kalktıkları anı gördüm.

1540
02:06:10,457 --> 02:06:17,219
Ve acaba, ben bunu engellemek için bir şey yapabilir miydim, diye merak ettim.

1541
02:06:53,936 --> 02:06:56,351
Ben o gün Audobun'a gidecektim,

1542
02:06:56,351 --> 02:07:03,237
sonra üşendim ve " Haftaya giderim" dedim.

1543
02:07:03,237 --> 02:07:06,879
Sonra mutfağa geçtim, ocağa kahve koydum.

1544
02:07:06,879 --> 02:07:08,193
Radyoyu açtım...

1545
02:07:08,193 --> 02:07:15,149
Apartmanımda, küçük siyah sandalyeleri olan, siyah beyaz bir mutfak masası vardı,

1546
02:07:15,149 --> 02:07:18,784
o masada da küçük siyah bir radyom vardı.

1547
02:07:18,784 --> 02:07:25,425
Radyoyu açtım, o sırada aklımdan bir önceki gece olanlar geçiyordu.

1548
02:07:25,425 --> 02:07:33,727
Sonra kahvemi almak için ocağa döndüm ve radyo istasyonu, flaş haber anonsu yaptı

1549
02:07:33,727 --> 02:07:38,438
ve Malcolm'un öldürüldüğünü söyledi.

1550
02:07:51,335 --> 02:07:55,119
[ağlayarak] Ben dondum kaldım.

1551
02:07:55,119 --> 02:08:02,082
O mutfakta çığlık attığımı hatırlıyorum.

1552
02:08:02,082 --> 02:08:08,905
Ben bir Musevi ailenin evindeydim

1553
02:08:08,905 --> 02:08:13,855
ve onlar, çok sıradan bir habermişçesine, "Malcolm X'i öldürmüşler" dediler.

1554
02:08:13,855 --> 02:08:17,743
[ağlayarak] Sonra biri dedi ki,

1555
02:08:17,743 --> 02:08:25,441
" Zaten Yahudi karşıtıydı" ve ben buna karşı geldim

1556
02:08:25,441 --> 02:08:30,264
çünkü öyle olmadığını biliyordum.

1557
02:08:30,264 --> 02:08:43,133
Sonra onlardan izin istedim ve banyoya gidip, 15 dakika ağladım.

1558
02:08:43,133 --> 02:08:52,047
Dünyada hiç bir şey bana Malcolm'un öldürüldüğünü kabul ettiremez.

1559
02:08:52,047 --> 02:08:54,452
Bana kalırsa, ki bu kulağa biraz garip gelebilir,

1560
02:08:54,452 --> 02:08:59,239
o son derece hayatta ve ben onunla hesaplaşacağım.

1561
02:08:59,239 --> 02:09:04,118
İşte ben her gece yatağa böyle gidiyorum.

1562
02:09:06,209 --> 02:09:10,460
İslam Ulusu'nun üç üyesi, cinayet ile suçlanıp, mahkum oldular.

1563
02:09:10,460 --> 02:09:19,573
Ancak Malcolm X'i susturmak için daha büyük bir komplo olup olmadığı sorgulanmadı.

1564
02:09:19,573 --> 02:09:23,981
Malcolm X, Siyahi Müslüman'ların onu öldüremeye çalıştığını söylemiş

1565
02:09:23,981 --> 02:09:28,360
ve dün, vurulmadan önce de, bu suçu işleyebileceğini düşündüğü kişilerin isimlerini verecekti.

1566
02:09:28,360 --> 02:09:30,426
Bu konuda yorum yayapbilir misiniz?

1567
02:09:30,426 --> 02:09:35,787
Bilmiyorum. Ben kimsenin Malcolm'u öldürmeye çalıştığından haberdar değilim.

1568
02:09:35,787 --> 02:09:40,033
Ben pişman değildim, üzgün değildim.

1569
02:09:40,033 --> 02:09:43,606
Ne için üzüleyim?

1570
02:09:43,606 --> 02:09:50,064
Bay Mohammad'in de dediği gibi, o vahşet öğretirdi ve vahşice öldürüldü.

1571
02:09:50,064 --> 02:09:52,964
Ve o ikiyüzlüydü.

1572
02:09:52,964 --> 02:09:56,560
Bence o bir Benedict Arnold'du.

1573
02:09:56,560 --> 02:10:12,282
Cenazeden önceki gece, İslam Ulusu, Şikago'da senelik Kurtarıcı'nın Günü toplantısını yapmıştı.

1574
02:10:12,282 --> 02:10:19,345
Ben kardeşim Malcolm'un vurularak öldürüldüğünde şok olmuştum

1575
02:10:19,345 --> 02:10:27,286
ama onun ihtiyatsız ve tehlikeli bir yolda yürüdüğünü düşünüyordum

1576
02:10:27,286 --> 02:10:33,625
ve şok olmadım dersem, yalan söylemiş olurum.

1577
02:10:33,625 --> 02:10:40,863
Ancak sevgili kardeşler, sizlerle konuşabilmekten dolayı memnuniyet duyuyorum.

1578
02:10:40,863 --> 02:10:47,221
Kardeş Malcolm öldü ve onu geri getirmek için yapabileceğimiz bir şey yok. >>DİNLEYİCİLER: Evet.

1579
02:10:47,221 --> 02:10:54,891
Ve biz, 'Zenci' olarak adlandırılan kişilerin durumuna baktığımızda,

1580
02:10:54,891 --> 02:10:59,442
kafa karışıklığı yaşayıp, kendi aramızda kavgaya tutuşursak, cahillik etmiş oluruz. >>DİNLEYİCİLER: Evet.

1581
02:10:59,442 --> 02:11:03,771
Ve tabii bizim bu durumda olmamıza sebep olan gerçek kişileri unutursak..

1582
02:11:07,770 --> 02:11:10,511
Malcolm'un cenazesinin olduğu gün,

1583
02:11:10,511 --> 02:11:20,811
kardeşim, Philbert'le birlikte bir otel odasındaydık.

1584
02:11:20,811 --> 02:11:25,275
Ve cenazeyi televizyondan seyrettik.

1585
02:11:25,275 --> 02:11:29,814
Bilmiyorum, belki de orada olmam gerekirdi

1586
02:11:29,814 --> 02:11:33,907
ama orada olma niyetim yoktu.

1587
02:11:33,907 --> 02:11:38,129
İçinde bulunduğunuz durumu ve sizi çevreleyen insanların nasıl insanlar olduğunu düşündüğünüzde,

1588
02:11:38,129 --> 02:11:40,661
bazen oturup düşünmeniz gerekir.

1589
02:11:40,661 --> 02:11:45,982
Ve işte, bana o cenazede yer yoktu.

1590
02:11:45,982 --> 02:11:49,471
Hangi delinin orada olduğunu ve Tanrı'nın iradesini

1591
02:11:49,471 --> 02:11:53,050
yerine getirdiğini düşündüğünü falan bilemezsiniz ki...

1592
02:11:53,050 --> 02:11:55,322
" A işte, bak bu da onun ailesinin bir üyesi."

1593
02:11:55,322 --> 02:11:57,554
Onların neler yapabileceğini kestiremezsiniz.

1594
02:11:57,554 --> 02:12:05,328
Ve işte ben bu yüzden oraya gitmedim. Ve işte belki de ben bu yüzden hala hayattayımdır.

1595
02:12:30,541 --> 02:12:34,707
Bugüne kadar tanıdığım, sevdiğim ve hayranlık duyduğum,

1596
02:12:34,707 --> 02:12:38,020
birlikte ya da arkasından yürüdüğüm liderler arasında, o

1597
02:12:38,020 --> 02:12:41,281
benim en yakın olduğumdu.

1598
02:12:41,281 --> 02:12:44,711
Ben, oğlumu kaybetmiş gibi hissettim.

1599
02:12:44,711 --> 02:12:49,448
Ve işte çocuklarımın ve gelecek nesillerin,

1600
02:12:49,448 --> 02:12:55,434
Malcolm X'in en önemli özelliğini bilmelerini istedim,

1601
02:12:55,434 --> 02:12:59,228
onun bizim yiğitliğimiz olduğunu,

1602
02:12:59,228 --> 02:13:01,028
bizim parlayan siyahi presimiz olduğunu ve

1603
02:13:01,028 --> 02:13:07,330
bizi, ölmekten çekinmeyecek kadar çok sevdiğini, bilmelerini istedim.

1604
02:13:07,330 --> 02:13:18,078
Ben, onu anarak, içimizdeki iyiyi andığımızı hissettim.

1605
02:13:22,493 --> 02:13:26,403
Cenaze bitip, Müslümanlar geldiğinde,

1606
02:13:26,403 --> 02:13:31,596
onu Müslüman geleneklerine uygun şekilde giydirdiler.

1607
02:13:31,596 --> 02:13:36,900
Sonra da mezarlığa gittik.

1608
02:13:36,900 --> 02:13:39,792
Oraya gittimizde, ellerine kürekler olan

1609
02:13:39,792 --> 02:13:46,433
profesyonel mezar kazıcılar vardı. Ama siyahi kardeşlerin bazıların, "Olmaz,

1610
02:13:46,433 --> 02:13:55,432
sizin mezarı kazmanıza izin veremeyiz. Bu mezarı biz kazacağız ve bu kardeşi, toprakla örteceğiz."

1611
02:13:55,432 --> 02:14:01,503
O an, siyahi olduğum için gurur duymuştum.

1612
02:14:14,332 --> 02:14:16,295
Ben hiç bir zaman arkadaş olduğumuzu, ya da olabileceğimizi düşünmedim.

1613
02:14:16,295 --> 02:14:23,804
Cildimizin renkleri ve onun ırklar arasında gördüğü büyük ayrım, buna engel olmuştu.

1614
02:14:23,804 --> 02:14:25,944
Ama yine de, bizim görüşmelerimiz esnasında,

1615
02:14:25,944 --> 02:14:31,971
ilişkimizi salt röportaj yapmaktan,

1616
02:14:31,971 --> 02:14:35,461
sohbet etmeye taşımıştık.

1617
02:14:35,461 --> 02:14:40,897
Ben onunla ilk karşılaştığımda,

1618
02:14:40,897 --> 02:14:45,245
bunu söylemek garip olacak ama, söylediklerini üzerime alınmamıştım.

1619
02:14:45,245 --> 02:14:49,366
O "mavi gözlü şeytan"dan bahsederken bile, ben mavi gözlü olmama

1620
02:14:49,366 --> 02:14:56,370
rağmen, üzerime alınmıyordum. Onun bahsettiği gruba ait olduğumu biliyordum ama

1621
02:14:56,370 --> 02:15:00,633
o sizi rahat hissettirdi, adam adama konuşuyormuşsunuz gibi hissederdiniz.

1622
02:15:00,633 --> 02:15:07,201
Ne zaman saatime baksam ya da bir yere geciksem, Malcolm'un,

1623
02:15:07,201 --> 02:15:15,506
saat takmayan ya da zamana dikkat etmeyen insanlara güvenmediği aklıma gelir.

1624
02:15:15,506 --> 02:15:24,622
İşte bana bunu 14 yaşımdayken söylemişti ve bugün bile, daha dün söylemiş gibi kulaklarımda çınlıyor.

1625
02:15:24,622 --> 02:15:26,662
Sizin ülkünüz nedir?

1626
02:15:26,662 --> 02:15:28,971
MALCOLM X: Problemin çözülebilmesinin tek yolu,

1627
02:15:28,971 --> 02:15:33,678
öncelikle, beyaz adamla siyah adamın, aynı masaya oturması gerekir.

1628
02:15:33,678 --> 02:15:36,325
Beyaz adam, Zenci adamın hislerini zedelemeden,

1629
02:15:36,325 --> 02:15:38,856
aklından geçenleri söylemeli,

1630
02:15:38,856 --> 02:15:41,635
Zenci olarak bilenen adam da, beyaz adamın

1631
02:15:41,635 --> 02:15:44,472
hislerini zedelemeden, aklından geçenleri söyleyebilmelidir.

1632
02:15:44,472 --> 02:15:47,221
Onlar, görmezden gelinen sorunları masaya yatırmalı ve

1633
02:15:47,221 --> 02:15:49,562
sorunun çözümü için akıllıca bir yaklaşım benimsemelidirler.

1634
02:15:49,562 --> 02:15:52,297
GAZETECİ: Siz kendinizin militan olduğunu düşünüyor musunuz?

1635
02:15:52,297 --> 02:15:59,184
MALCOLM X: [gülerek] Ben kendimin Malcolm olduğunu düşünüyorum.

1636
02:16:01,255 --> 02:16:14,022
[altyazılar Güneş Henderson]