WEBVTT

00:00:07.060 --> 00:00:09.276
Goeienavond, dames en heren, goeienavond.

00:00:09.276 --> 00:00:13.109
Mijn naam is Sadettin Kirmiziyüz.

00:00:13.109 --> 00:00:17.226
Ik ben een geassimileerde agnostische migrantenzoon,

00:00:17.226 --> 00:00:23.675
maar mijn naam Sadettin betekent 
'geluk van het geloof'.

00:00:23.675 --> 00:00:26.559
Ik ben gevraagd om vanavond 
een kort verslag te houden

00:00:26.559 --> 00:00:30.659
over de bedevaart die ik in 2010 
met mijn vader naar Mekka heb verricht.

00:00:30.659 --> 00:00:32.627
Daar heb ik 18 minuten voor.

00:00:32.627 --> 00:00:35.725
Ik ga proberen dat te halen.

00:00:35.725 --> 00:00:37.660
Laat ik dat proberen te doen aan de hand van

00:00:37.660 --> 00:00:42.380
de rituelen die je tijdens zo'n bedevaart uitvoert.

00:00:44.026 --> 00:00:46.322
Waar moet ik op richten?

00:00:49.568 --> 00:00:54.607
Ja. Je geeft op voor de hadj 
bij de Hollanda Diyanet Vakfi.

00:00:54.607 --> 00:00:58.176
Voor de Belgen: er is ook een Belgica Diyanet Vakfi,

00:00:58.302 --> 00:01:01.801
maar ik hou even de Hollandse versie aan.

00:01:01.801 --> 00:01:05.851
Dat is een Nederlandse zusterafdeling 
van het Turkse

00:01:05.851 --> 00:01:08.669
Presidium voor Godsdienstige Zaken.

00:01:08.669 --> 00:01:12.318
Dat is weer opgericht in 1923, 
nadat Mustafa Kemal Atatürk

00:01:12.318 --> 00:01:14.669
het kalifaat had afgeschaft.

00:01:14.669 --> 00:01:18.967
Het kalifaat, voor de duidelijkheid, 
dat was de islamitische paus.

00:01:18.967 --> 00:01:21.003
Hier schrijf je je in.

00:01:21.003 --> 00:01:23.951
Je betaalt 3500 euro en krijgt daarvoor terug

00:01:23.951 --> 00:01:27.734
je vliegticket, visum, 
verblijf in een hotel van vier weken

00:01:27.734 --> 00:01:31.785
en deze

00:01:31.785 --> 00:01:33.790
hadji-tas.

00:01:34.836 --> 00:01:37.171
Dit is een survivalpakket.

00:01:37.171 --> 00:01:39.534
Er zit vanalles in:

00:01:39.534 --> 00:01:43.935
praktische informatie, foto's, achtergronden, slippers,

00:01:43.935 --> 00:01:46.284
geurloze zeep, handdoeken,

00:01:46.284 --> 00:01:49.002
de ihram, dat zijn die witte doeken die je omdoet

00:01:49.002 --> 00:01:50.801
wanneer je in de gewijde staat bent,

00:01:50.801 --> 00:01:53.817
en dit gebedenboekje.

00:01:53.817 --> 00:01:55.567
Dit bewaar je goed.

00:01:55.567 --> 00:02:00.885
Je laat je inenten tegen malaria, streptokokken, difterie, hepatitis, meningitis --

00:02:00.885 --> 00:02:04.185
hepatitis A, B, alles, polio,

00:02:04.185 --> 00:02:06.318
stuurt je vaccinatiepas en je paspoort op

00:02:06.318 --> 00:02:09.969
naar het Presidium voor Godsdienstige Zaken,

00:02:09.969 --> 00:02:11.752
en je bent zover.

00:02:11.752 --> 00:02:18.769
Moge God deze bedevaart accepteren 
en het gemakkelijk voor je maken.

00:02:18.769 --> 00:02:25.601
Voor moslims is de hadj 
het hoogtepunt uit hun religieuze leven.

00:02:25.601 --> 00:02:29.868
En om dit te vieren, wordt er, 
op Schiphol, in mijn geval,

00:02:29.868 --> 00:02:34.419
afscheid genomen door duizenden blije familieleden 
van honderden hadji's.

00:02:34.419 --> 00:02:35.785
Er wordt gezamenlijk gebeden,

00:02:35.785 --> 00:02:38.201
op deze manier een zegen over de reis afgesmeekt,

00:02:38.201 --> 00:02:40.518
en aan de achterblijvers wordt plechtig beloofd

00:02:40.518 --> 00:02:42.503
dat er voor hen gebeden zal worden

00:02:42.503 --> 00:02:48.351
bij het huis van God, Baitullah, de Ka'aba.

00:02:48.351 --> 00:02:49.701
Nou, ik stond ook op Schiphol,

00:02:49.701 --> 00:02:51.337
waar duizenden blije familieleden afscheid namen

00:02:51.337 --> 00:02:53.568
van mij en honderden hadji's,

00:02:53.568 --> 00:02:55.668
en naast mij stond mijn vriendin

00:02:55.668 --> 00:02:57.885
uit de joods-christelijke beschaving.

00:02:57.885 --> 00:02:59.351
En terwijl wij daar staan,

00:02:59.351 --> 00:03:02.368
zet de imam die ons zal begeleiden, een gebed in.

00:03:02.368 --> 00:03:05.002
En ik zeg agnostisch, ja, dat zeg ik wel,

00:03:05.002 --> 00:03:08.368
maar ik begrijp heel goed dat dit een serieuze, 
ernstige onderneming is, natuurlijk.

00:03:08.368 --> 00:03:11.535
Dus ik hef mijn handen op in gebed,

00:03:11.535 --> 00:03:16.267
en bedenk dat mijn vriendin, 
met wie ik al 7 jaar ongetrouwd samenleef,

00:03:16.267 --> 00:03:20.902
mij in al die jaren nog nooit heeft zien bidden.

00:03:20.902 --> 00:03:24.035
Pijnlijk? Misschien.

00:03:24.035 --> 00:03:27.201
Wat pijnlijker is, is dat dat gebed, 
waar ik aan mee hoor te doen,

00:03:27.201 --> 00:03:30.217
voor mij onbekend is.

00:03:30.217 --> 00:03:33.614
Dus ik playback.

00:03:36.768 --> 00:03:40.419
In Istanboel gaan we in ihram.

00:03:40.419 --> 00:03:41.751
De doeken worden zo genoemd.

00:03:41.751 --> 00:03:44.518
De gewijde staat draagt dezelfde naam.

00:03:44.518 --> 00:03:49.568
Nou, hier een hadji die verdacht veel op mij lijkt. Ja.

00:03:49.568 --> 00:03:51.618
Mijn vader heeft me hierbij geholpen.

00:03:51.618 --> 00:03:53.800
Die doeken om, dat kan niet anders.

00:03:53.800 --> 00:03:55.951
Je kan dat niet in je eentje, je helpt elkaar.

00:03:55.951 --> 00:03:57.951
En in mijn riem die ik om mijn middel draag,

00:03:57.951 --> 00:04:00.052
moest een extra gaatje gemaakt worden,

00:04:00.052 --> 00:04:01.818
omdat ik volgens mijn vader

00:04:01.818 --> 00:04:04.101
dun ben van het roken.

00:04:04.101 --> 00:04:08.319
Dus ik moest in Mekka bidden 
dat Allah mij zou helpen met stoppen.

00:04:08.319 --> 00:04:09.767
Waarop mijn reactie was:

00:04:09.767 --> 00:04:11.218
"O ja, denk je dat, dat Allah 
mij gaat helpen met stoppen?

00:04:11.218 --> 00:04:12.836
Denk je dat, echt waar?"

00:04:12.836 --> 00:04:18.267
En hij antwoordde, doodleuk: 
"Natuurlijk. Als je het hem vraagt, helpt hij jou."

00:04:18.267 --> 00:04:21.168
Je slaat een doek om je middel 
en één over je schouders

00:04:21.168 --> 00:04:26.119
en vanaf dat ogenblik 
gaan de restricties die bij deze gewijde staat horen, in.

00:04:26.119 --> 00:04:27.469
Die restricties, dat zijn:

00:04:27.469 --> 00:04:31.735
geen nagels knippen, geen haren knippen, niet scheren, geen wonden openkrabben,

00:04:31.735 --> 00:04:35.419
geen geurstoffen gebruiken, niet vloeken, niet klagen, geen ruzie maken,

00:04:35.419 --> 00:04:40.469
geen ondergoed dragen, 
geen levende wezens doden en geen seks.

00:04:40.469 --> 00:04:43.218
Dus ook niet over seks praten

00:04:43.218 --> 00:04:45.617
of aan seks denken,

00:04:45.617 --> 00:04:48.236
vier weken lang.

00:04:48.236 --> 00:04:50.717
Bij overtreding van één van deze restricties
wordt er boete gedaan,

00:04:50.717 --> 00:04:52.468
niet alleen geestelijk, maar ook materieel.

00:04:52.468 --> 00:04:56.234
Dan moet u denken 
aan een kleine gift aan de armen.

00:04:56.234 --> 00:04:59.035
In het vliegtuig van Istanboel naar Jedda --

00:04:59.035 --> 00:05:04.152
Jedda, dat is, ik kan het natuurlijk niet laten zien, 
maar aan de westkust --

00:05:04.152 --> 00:05:06.735
'Jiddah', staat er, aan de Rode zee --

00:05:06.735 --> 00:05:09.768
nou, in dat vliegtuig 
wordt er wederom gezamenlijk gebeden.

00:05:09.768 --> 00:05:12.967
Het klaptafeltje voor je gebruik je 
om je voorhoofd op te leggen

00:05:12.967 --> 00:05:16.201
en vanaf dat moment 
mag de talbiyah ingezet worden,

00:05:16.201 --> 00:05:18.135
dat is een speciaal bedevaartsgebed.

00:05:18.135 --> 00:05:24.981
Labbayka Allhumma labbayk, labbayka la shareeka.

00:05:24.981 --> 00:05:26.502
Geen hadji's in de zaal?

00:05:26.502 --> 00:05:28.222
Goed. Vrij vertaald betekent het:

00:05:28.222 --> 00:05:30.002
"Hier ben ik, God, hier ben ik

00:05:30.002 --> 00:05:31.868
zoals bedoeld was dat ik hier zou zijn.

00:05:31.868 --> 00:05:33.419
Aan U de eer en de glorie."

00:05:33.419 --> 00:05:36.019
Maar de bedoeling is dat wanneer één hadji

00:05:36.019 --> 00:05:40.280
deze Talbiyah inzet, de rest met hem meedoet.

00:05:40.356 --> 00:05:42.303
Dus dan kan het gebeuren dat je in de bus zit

00:05:42.303 --> 00:05:45.602
van Jedda naar Mekka, 
vier en en half uur door de woestijn,

00:05:45.602 --> 00:05:47.819
dat je langzaam maar zeker 
in slaap aan het dommelen bent,

00:05:47.819 --> 00:05:50.201
en dan kan het gebeuren 
dat de hadji die achter je zit, begint:

00:05:50.201 --> 00:05:53.303
Labbayka Allhumma labbayk, labbayka la shareeka.

00:05:53.303 --> 00:05:54.374
dus je doet mee.

00:05:54.374 --> 00:05:58.379
En dat is even wennen, maar geloof me: alles went.

00:05:59.302 --> 00:06:01.551
En dan komen we aan in Mekka.

00:06:01.551 --> 00:06:03.652
We gaan direct 
naar het heilige gedeelte van de stad.

00:06:03.652 --> 00:06:06.586
De stad Mekka zelf 
krijg je in die vier weken niet te zien.

00:06:06.586 --> 00:06:09.101
Dit is een replica van de Big Ben.

00:06:09.101 --> 00:06:11.351
Die hebben ze daar gebouwd.

00:06:11.351 --> 00:06:15.351
Mijn vader wees mij erop 
dat daar in het Arabisch 'Allah' op de Big Ben staat.

00:06:15.351 --> 00:06:17.651
Dat vond hij erg mooi.

00:06:17.651 --> 00:06:21.851
Je checkt in in je hotel en vanaf dat ogenblik 
is de dubbele nationaliteit niet langer geldig.

00:06:21.851 --> 00:06:24.801
Je bent niet langer een Belgische Marokkaan 
of een Nederlandse Turk,

00:06:24.801 --> 00:06:28.051
nee, je bent gewoon een Marokkaan of een Turk. Klaar.

00:06:28.051 --> 00:06:29.669
Ga maar door.

00:06:29.669 --> 00:06:33.286
Naar de Masjid al-Haram, dat is de heilige moskee,

00:06:33.286 --> 00:06:35.951
want daar staat natuurlijk de Ka'aba.

00:06:35.951 --> 00:06:39.485
Overigens betekent Ka'aba gewoon 'kubus'.

00:06:39.485 --> 00:06:43.851
Wat mij hier direct opviel, was de architectuur,

00:06:43.851 --> 00:06:45.634
en dan bedoel ik niet de hoeveelheid minaretten

00:06:45.634 --> 00:06:48.868
of de koepels, of de schoonheid van de ornamenten, nee,

00:06:48.868 --> 00:06:52.837
het leek erop dat de architect rekening had gehouden

00:06:52.837 --> 00:06:56.101
met de suspens die 
zo'n eerste blik op de Ka'aba werpen,

00:06:56.101 --> 00:06:58.069
met zich meebrengt.

00:06:58.069 --> 00:07:01.502
Want je moet eerst nog om die muren heenlopen.

00:07:01.502 --> 00:07:04.451
Dat is een wandeltocht van 500-600 meter.

00:07:04.451 --> 00:07:07.935
Maar je weet dat hij daar is, die Ka'aba. 
Je voelt dat.

00:07:07.935 --> 00:07:10.276
En buiten zitten allemaal hadji's te bidden,
in die richting.

00:07:10.276 --> 00:07:11.555
Je komt steeds dichterbij.

00:07:11.555 --> 00:07:13.658
Dan kom je bij poort 11.

00:07:13.658 --> 00:07:16.969
Je trekt je slippers uit, slippers in een plastic zakje, 
plastic zakje in je rugzak,

00:07:16.969 --> 00:07:22.136
en dan -- verbazing

00:07:22.136 --> 00:07:25.785
omdat ik me niet voelde 
zoals ik dacht dat ik me zou voelen.

00:07:25.785 --> 00:07:27.984
Ik voelde niet niets, hé, voor de duidelijkheid.

00:07:27.984 --> 00:07:29.568
Het was anders.

00:07:29.568 --> 00:07:31.752
Want ik zat dan thuis, in Amsterdam,

00:07:31.752 --> 00:07:33.935
en ik luisterde heel veel Oum Kalsoum,

00:07:33.935 --> 00:07:36.868
Fairuz, soefi-muziek, het Requiem van Verdi,

00:07:36.868 --> 00:07:38.503
dat zette ik heel luid en dan dacht ik:

00:07:38.503 --> 00:07:41.170
ja, dit ga ik voelen straks, ja, precies dit --

00:07:41.170 --> 00:07:42.936
maar dat was niet zo.

00:07:42.936 --> 00:07:45.135
Het was niet wat iedereen vertelde dat ik zou voelen.

00:07:45.135 --> 00:07:48.519
Mijn vader, in de bus naar de Masjid al-Haram:

00:07:48.519 --> 00:07:51.051
"De Ka'aba is een magneet, en wij zijn stukjes ijzer."

00:07:51.051 --> 00:07:53.885
Of zoals mijn moeder 
er niet met droge ogen over kon praten,

00:07:53.885 --> 00:07:56.368
of mijn tantes, die het onbeschrijflijk noemden.

00:07:56.368 --> 00:08:01.702
Maar ook verbazing -- 
want ik maak grapjes, en lachen,

00:08:01.702 --> 00:08:02.885
en ik zeg 'agnostisch',

00:08:02.885 --> 00:08:05.034
en ik flirt met het atheïstische, misschien,

00:08:05.034 --> 00:08:07.635
maar dat is niet altijd zo geweest.

00:08:07.635 --> 00:08:10.335
In elk huis waar ik kwam, van kinds af aan,

00:08:10.335 --> 00:08:12.486
bij elk familielid, hing er wel een foto

00:08:12.486 --> 00:08:16.802
van -- nou, misschien wel deze foto.

00:08:16.802 --> 00:08:20.751
En ik loop daar rond met vlinders in mijn buik,

00:08:20.751 --> 00:08:23.034
in die witgespikkelde mensenorkaan,

00:08:23.034 --> 00:08:25.284
die om dat zwarte pulserende hart wordt gepompt,

00:08:25.284 --> 00:08:28.184
boven mij de maan en sterren,

00:08:28.184 --> 00:08:30.801
Allah op de Big Ben,

00:08:30.801 --> 00:08:36.986
en ik voel de maan en sterren, God op de Big Ben

00:08:38.001 --> 00:08:40.951
en dat zwarte pulserende hart.

00:08:40.951 --> 00:08:44.534
Wat we hier doen, is het eerste echte ritueel:

00:08:44.534 --> 00:08:46.767
de tawaaf, de ommegang.

00:08:46.767 --> 00:08:49.252
Zoals de planeten om de zon, de maan om de aarde,

00:08:49.252 --> 00:08:51.752
zo draait de mens om God.

00:08:51.752 --> 00:08:54.585
En we gaan zeven maal rond, 
tegen de wijzers van de klok.

00:08:54.585 --> 00:08:58.068
Onderwijl reciteren we gebeden uit het gebedenboekje,

00:08:58.068 --> 00:08:59.868
voor elke ronde een gebed,

00:08:59.868 --> 00:09:02.268
en na zeven rondes 
verrichten we een speciaal gebed

00:09:02.268 --> 00:09:06.986
om de tawaaf af te ronden. 
Masha Allah (proficiat), je hebt de tawaaf verricht.

00:09:06.986 --> 00:09:10.385
We gaan meteen door. Ik heb nog 9 minuten.

00:09:10.385 --> 00:09:12.869
We gaan door naar het volgende ritueel, 
dat is de sa'i.

00:09:12.869 --> 00:09:16.201
De sa'i, dat is een wandeltocht tussen twee heuveltoppen,

00:09:16.201 --> 00:09:20.254
Seffa en Merveh, die tegenwoordig 
in dat complex van de Masjid al-Haram liggen.

00:09:20.254 --> 00:09:23.468
Dat is een reconstructie -- alles is een reconstructie,

00:09:23.468 --> 00:09:25.882
het is eigenlijk een groot theaterstuk
dat ze tot leven brengen,

00:09:25.882 --> 00:09:30.224
maar het is een reconstructie van het verhaal van Ibrahim, Abraham, Ibrahim --

00:09:30.224 --> 00:09:34.218
die op bevel van God zijn vrouw, Hagar, 
en hun zoontje Ismail de wildernis instuurde.

00:09:34.218 --> 00:09:37.135
Zij komen aan op die plek, daar, 
in Mekka komen ze aan.

00:09:37.135 --> 00:09:39.503
Zij begrijpt heel goed dat ze het niet zullen overleven,

00:09:39.503 --> 00:09:41.568
gaat op zoek naar water,

00:09:41.568 --> 00:09:44.118
staat op die heuveltop en legt haar kindje,

00:09:44.118 --> 00:09:46.253
omdat ze de kracht niet heeft 
om het met zich mee te dragen, neer

00:09:46.253 --> 00:09:48.968
en loopt naar die andere heuveltop.

00:09:48.968 --> 00:09:52.051
Ze komt bij een kloof 
die ze moet zien te overbruggen

00:09:52.051 --> 00:09:53.719
wil ze bij die heuveltop komen.

00:09:53.719 --> 00:09:55.235
Dus ze klimt naar beneden en,

00:09:55.235 --> 00:09:56.401
op de bodem van die kloof aangekomen,

00:09:56.401 --> 00:09:58.351
raakt ze in paniek, 
want ze kan de baby niet meer zien.

00:09:58.351 --> 00:10:01.485
Dus ze rent naar de overkant, klautert weer omhoog,

00:10:01.485 --> 00:10:04.869
kijkt, ziet baby Ismail zitten, niets aan de hand, goddank --

00:10:04.869 --> 00:10:07.285
kijkt hier verder om zich heen, ziet niks, 
loopt weer terug,

00:10:07.285 --> 00:10:10.302
weer door die kloof, weer paniek, weer rennen, 
lopen naar baby Ismail.

00:10:10.302 --> 00:10:12.336
Dit doet zij zeven keer

00:10:12.336 --> 00:10:14.768
Na de zevende keer staat ze op het punt 
om het op te geven

00:10:14.768 --> 00:10:17.735
en dan blijkt dat God haar niet vergeten is.

00:10:17.735 --> 00:10:19.968
Uit de hemel daalt een engel naar beneden

00:10:19.968 --> 00:10:22.652
en die slaat met de punt van zijn vleugel 
een gat in de grond.

00:10:22.652 --> 00:10:28.382
Uit dat gat: pop! water, de bron van Zamzam.

00:10:28.382 --> 00:10:31.101
Dat stuk met die kloof, hé, die kloof,

00:10:31.101 --> 00:10:35.067
dat wordt nu aangegeven met die groene lampen.

00:10:35.067 --> 00:10:38.083
De bedoeling is dat wanneer de pelgrims 
een groene lamp passeren,

00:10:38.083 --> 00:10:40.384
ze rennen tot de volgende kloof.

00:10:40.384 --> 00:10:41.767
Het is een reconstructie.

00:10:41.767 --> 00:10:44.783
En die bron van Zamzam, die stroomt nog steeds.

00:10:44.783 --> 00:10:46.584
En wat hebben die Saudi's gedaan? Superslim:

00:10:46.584 --> 00:10:49.049
die hebben die bron aangesloten 
op een heel ingewikkeld systeem

00:10:49.049 --> 00:10:54.067
van pompen, buizen, ketels, zodat je overal verspreid door dat enorme complex van de Masjid al-Haram

00:10:54.067 --> 00:10:58.683
de hele dag door Zamzam-water kunt drinken. Superlekker.

00:10:58.683 --> 00:11:01.099
We gaan meteen door.

00:11:01.099 --> 00:11:06.033
Tien dagen hebben we dan nog om zo vaak mogelijk in Mekka naar de Masjid al-Haram te gaan.

00:11:06.033 --> 00:11:06.984
Dat doe je 's nachts.

00:11:06.984 --> 00:11:09.284
Overdag is het te heet. Overdag is het 40 graden.

00:11:09.284 --> 00:11:11.268
Je rust overdag. We gaan 's nachts.

00:11:11.268 --> 00:11:13.149
We maken gebruik van de speciale shuttlebussen

00:11:13.149 --> 00:11:14.717
die ons naar de Masjid brengen.

00:11:14.717 --> 00:11:16.683
Daar doe je een tawaaf of twee, drie, vier, vijf,

00:11:16.683 --> 00:11:19.850
maar vooral: je bidt, zoveel mogelijk.

00:11:19.850 --> 00:11:21.333
Bidden, bidden, bidden, bidden, bidden.

00:11:21.333 --> 00:11:22.866
En dat niet op de knieën, Lieve Heer God,

00:11:22.866 --> 00:11:24.983
nee, de salat, de fysieke oefening.

00:11:24.983 --> 00:11:30.248
Want één gebed in de Masjid al-Haram, 
dames en heren, geldt duizendmaal.

00:11:30.248 --> 00:11:33.517
Ik heb in de vier weken dat ik in Saudi-Arabië was,

00:11:33.517 --> 00:11:38.715
247 keer gebeden, waarvan 120 keer 
in de Masjid al-Haram.

00:11:38.715 --> 00:11:42.349
Maal duizend.

00:11:42.349 --> 00:11:46.249
Dat is niet slecht, toch, voor een geassimileerde agnostische migrantenzoon?

00:11:46.249 --> 00:11:50.815
Na tien dagen gaan we naar de vlakte van Arafat.

00:11:50.815 --> 00:11:52.382
Nummer vier.

00:11:52.382 --> 00:11:54.098
Daar worden we officieel hadji.

00:11:54.098 --> 00:11:56.014
Mohammed heeft hier zijn laatste preek gehouden

00:11:56.014 --> 00:11:58.414
en alle pelgrims 
die op dat moment in Saudi-Arabië zijn,

00:11:58.414 --> 00:12:00.350
verzamelen zich op die vlakte.

00:12:00.350 --> 00:12:02.381
Het zijn vijf en een half miljoen mensen.

00:12:02.381 --> 00:12:03.899
We brengen de nacht door in tenten,

00:12:03.899 --> 00:12:06.030
mannen en vrouwen gescheiden van elkaar,

00:12:06.030 --> 00:12:09.265
en het is warm, benauwd,

00:12:09.265 --> 00:12:12.715
en er zijn buitengewoon veel muggen.

00:12:12.715 --> 00:12:15.050
Die je niet mag doodslaan.

00:12:15.050 --> 00:12:17.815
Waar je niet over mag klagen.

00:12:17.815 --> 00:12:19.331
De volgende ochtend is er een gebedsdienst

00:12:19.331 --> 00:12:20.582
van 5,5 uur.

00:12:20.582 --> 00:12:21.981
God wordt geëerd, geprezen,

00:12:21.981 --> 00:12:23.448
er worden liederen gezongen,

00:12:23.448 --> 00:12:27.565
en aan het eind van dat gebed mag u elkaar feliciteren:

00:12:27.565 --> 00:12:30.816
Masha Allah, je bent hadji geworden.

00:12:30.816 --> 00:12:32.531
Maar we zijn er nog niet, we zijn pas op de helft.

00:12:32.531 --> 00:12:35.581
We gaan meteen door naar nummer 5, namelijk Mozdalefah.

00:12:35.581 --> 00:12:37.264
Daar gaan we stenen rapen

00:12:37.264 --> 00:12:39.265
voor wat ik het spectaculairste onderdeel vond:

00:12:39.265 --> 00:12:41.650
het stenigen van de duivel.

00:12:41.650 --> 00:12:45.133
Je raapt 49 stenen. 
Elke steen staat symbool voor een zonde.

00:12:45.133 --> 00:12:47.499
Een slechte eigenschap.
Die ga je van je afgooien.

00:12:47.499 --> 00:12:49.650
En die stenen mogen niet kleiner zijn dan een kikkererwt

00:12:49.650 --> 00:12:51.681
en niet groter dan een hazelnoot.

00:12:51.681 --> 00:12:56.782
Ik had ook 49 stenen geraapt 
en ik stond bij punt 5 klaar, met mijn vader,

00:12:56.782 --> 00:12:59.000
om naar punt 6 te lopen, Mina.

00:12:59.000 --> 00:13:01.699
Daar staan drie hele grote zuilen 
die de duivel symboliseren.

00:13:01.699 --> 00:13:03.299
We stonden te wachten op --

00:13:03.299 --> 00:13:05.899
nou ja, goed. De Saudische autoriteiten 
hadden om de één of andere reden besloten

00:13:05.899 --> 00:13:10.150
dat alle 140.000 Turkse hadji's 
die zich op dat moment daar bevonden,

00:13:10.150 --> 00:13:12.832
dat die zich moesten verzamelen 
op een terrein dat was afgezet

00:13:12.832 --> 00:13:16.465
met hekken, van die standaardhekken

00:13:16.465 --> 00:13:19.549
die je hierbuiten ook hebt. 
Heras-hekken, zijn dat volgens mij.

00:13:19.549 --> 00:13:22.348
Hier was -- dit is ongeveer 4 meter.

00:13:22.348 --> 00:13:25.631
Hier was een poort die was dichtgeschoven.

00:13:25.631 --> 00:13:27.483
Wij stonden voor die poort.

00:13:27.483 --> 00:13:29.482
Langs het terrein liep een weg.

00:13:29.482 --> 00:13:32.550
Over die weg reden bussen, 
volgeladen met pelgrims uit andere landen.

00:13:32.550 --> 00:13:34.998
Die weg maakte een bocht naar rechts,

00:13:34.998 --> 00:13:36.448
dus wij wachtten tot wij konden oversteken.

00:13:36.448 --> 00:13:41.264
Maar dat duurde erg lang. 
En langer. En langer.

00:13:41.264 --> 00:13:46.381
Het was druk. Het werd drukker. 
Drukker. Nog drukker.

00:13:46.381 --> 00:13:49.431
En enkele uren daarvoor is ons water opgegaan.

00:13:49.431 --> 00:13:51.565
Maar hé, dit is een test. Ik ben zen.

00:13:51.565 --> 00:13:52.998
Ik ben kalm. Ik laat me niet gek maken.

00:13:52.998 --> 00:13:54.348
Ik laat mijn adem zakken.

00:13:54.348 --> 00:13:55.632
En terwijl ik mijn adem laat zakken, zegt mijn vader,

00:13:55.632 --> 00:13:58.464
die naast mij staat: 
"Ik heb hier helemaal geen zin in, man.

00:13:58.464 --> 00:14:00.499
Ik ga hier niet blijven staan, ik ben niet gek.

00:14:00.499 --> 00:14:01.365
Dat gaat helemaal niet goed."

00:14:01.365 --> 00:14:03.483
"Hé vader, wat is dat nou? 
Kom op, we zijn al zover gekomen.

00:14:03.483 --> 00:14:04.733
We gaan samen de duivel stenigen."

00:14:04.733 --> 00:14:06.582
"Nee nee, niks daarvan, niks daarvan.

00:14:06.582 --> 00:14:08.234
Heb je je telefoon bij je?" "Ja, ja."

00:14:08.234 --> 00:14:09.649
"Ik ga op een rustige plek staan.

00:14:09.649 --> 00:14:12.650
Zodra je door die poort bent, moet je me bellen, 
gaan we verder."

00:14:12.650 --> 00:14:13.565
"Nou, prima, goed."

00:14:13.565 --> 00:14:17.232
Hij loopt uit die menigte 
en op dat moment valt daar iemand flauw.

00:14:17.232 --> 00:14:20.600
Een dame. De dames hadden het natuurlijk wat zwaarder, die waren bedekt.

00:14:20.600 --> 00:14:24.699
En daar valt iemand flauw, en daar, en daar, en daar.

00:14:24.699 --> 00:14:25.849
En daar achter wordt geroepen:

00:14:25.849 --> 00:14:29.081
in godsnaam, maak plaats, ze gaat dood.

00:14:29.081 --> 00:14:32.365
Wat reden genoeg was 
voor die hadji die zich daar bevond

00:14:32.365 --> 00:14:36.449
om te roepen dat die godverdomde kankerarabieren 
die kutpoort moesten opengooien

00:14:36.449 --> 00:14:39.549
want hij had niet voor niets 3500 euro betaald.

00:14:39.549 --> 00:14:43.332
Hadji, sabr, sabr, wat doe je, denk na, denk na!

00:14:43.332 --> 00:14:46.665
Een hadji daar reageert dat die zoon van dat-en-dat-soort -vrouw zijn muil moet dichthouden,

00:14:46.665 --> 00:14:49.082
want anders komt hij hem wel 
de tanden uit zijn mond slaan.

00:14:49.082 --> 00:14:51.415
Vanaf dat moment wordt het een beetje wazig.

00:14:51.415 --> 00:14:54.265
Ik weet dat ik ineens de grond 
niet meer onder mijn voeten voelde

00:14:54.265 --> 00:14:56.349
en dat er voor mijn geestesoog beelden voorbijvlogen

00:14:56.349 --> 00:15:01.650
van '97, '98, 2000, 2001, 2004, 2006, 2008,

00:15:01.650 --> 00:15:04.115
van hadji's met verwrongen ledematen 
en bloederige ihrams,

00:15:04.115 --> 00:15:05.765
en oké, ik ben een mager mannetje, ik weet het,

00:15:05.765 --> 00:15:08.299
maar ik heb wel eens 
in een moshpit gestaan bij een concert,

00:15:08.299 --> 00:15:09.599
dus ik weet, mmmm!

00:15:09.599 --> 00:15:12.864
Maar ik weet, om mij heen 
stonden zulke kleine Turkse tantetjes.

00:15:12.864 --> 00:15:14.401
Ik weet niet wat er met die vrouwen gebeurd is.

00:15:14.401 --> 00:15:16.665
Ik weet alleen dat ik ineens 
aan de andere kant van de poort stond

00:15:16.665 --> 00:15:18.265
met kleverige zooi aan de benen.

00:15:18.265 --> 00:15:20.449
Heb ik op iemand gestaan? 
Ben ik gevallen? Geen idee.

00:15:20.449 --> 00:15:22.448
Ik kan alleen maar lopen, zodat ik get the fuck out...

00:15:22.448 --> 00:15:23.949
Nee, ik dacht geen fuck, dacht ik niet, echt niet.

00:15:23.949 --> 00:15:25.681
Lopen, lopen, lopen, ik ben gaan lopen, als een gek.

00:15:25.681 --> 00:15:31.798
Want achter mij op die ene weg: 
139.998 Turkse hadji's die aangestormd kwamen.

00:15:31.798 --> 00:15:34.315
Dus ik ben gaan lopen, ik heb mijn telefoon gepakt

00:15:34.315 --> 00:15:36.648
en ik zweer het u, 
het is alsof de duivel ermee speelde:

00:15:36.648 --> 00:15:39.165
batterij leeg.

00:15:39.165 --> 00:15:42.130
En ik raak iedereen kwijt: mijn vader,

00:15:42.130 --> 00:15:43.414
de rest van de Nederlandse hadji's,

00:15:43.414 --> 00:15:46.131
en ik loop urenlang alleen, zeven kilometer,

00:15:46.131 --> 00:15:48.982
verdwaald, over stoffige wegen, water zoekend

00:15:48.982 --> 00:15:51.816
kom ik bij zo'n fonteintje met Zamzam-water, eindelijk,

00:15:51.816 --> 00:15:53.349
en ik kom daar, en ik denk:

00:15:53.349 --> 00:15:56.866
ik ben bezig geweest met dingen 
waar ik niet mee bezig moest zijn.

00:15:56.866 --> 00:15:58.098
Ik ga de duivel stenigen.

00:15:58.098 --> 00:16:00.799
Ik ga mijn slechte eigenschappen 
-- en ik heb veel slechte eigenschappen,

00:16:00.799 --> 00:16:03.515
teveel om op te noemen, nu,
maar ik heb ook niet zoveel tijd meer --

00:16:03.515 --> 00:16:04.983
maar ik kom daar en ik denk:
concentreer, Sadettin,

00:16:04.983 --> 00:16:06.816
het kan nog, het kan nog.

00:16:06.816 --> 00:16:09.399
Ik pak een buideltje waar die 49 stenen inzitten.

00:16:09.399 --> 00:16:11.832
Ik schud ze leeg in mijn hand.

00:16:11.832 --> 00:16:17.015
Vanaf nu, nooit meer, maar dan ook nooit meer --

00:16:17.015 --> 00:16:19.931
en op dat moment barst om mij heen de hel los.

00:16:19.931 --> 00:16:22.515
Links van mij staan drie Iraanse hadji's.

00:16:22.515 --> 00:16:24.533
Lange baarden, tulband.

00:16:24.533 --> 00:16:26.665
Ik zie slippers door de lucht vliegen.

00:16:26.665 --> 00:16:28.299
Er komt een kruk voorbij

00:16:28.299 --> 00:16:29.665
en ik heb godzijdank even daarvoor

00:16:29.665 --> 00:16:32.581
mijn mondkapje opgezet.

00:16:32.581 --> 00:16:34.832
Want ik schiet keihard in de lach.

00:16:34.832 --> 00:16:38.814
En ik loop door naar het hotel.

00:16:38.814 --> 00:16:40.681
En voor ik het hotel binnenloop,

00:16:40.681 --> 00:16:42.132
duik ik een winkel in.

00:16:42.132 --> 00:16:44.233
Daar koop ik drie marsen, drie snickers,

00:16:44.233 --> 00:16:48.381
een fles Mekka-cola, een pakje sigaretten.

00:16:48.381 --> 00:16:49.615
Ik ga in de lobby van het hotel zitten,

00:16:49.615 --> 00:16:51.481
ik vreet die snickers op, die marsen op,

00:16:51.481 --> 00:16:52.982
ik drink die fles Mekka-cola in één keer leeg,

00:16:52.982 --> 00:16:56.645
ik steek een sigaret aan 
en ik word op mijn schouder getikt.

00:16:56.891 --> 00:17:02.849
En? Hoe is het geweest, mijn jongen? 
Hoe is het geweest?

00:17:02.849 --> 00:17:07.199
Was mijn vader. De rust zelve.

00:17:07.199 --> 00:17:09.449
Het stenigen van de duivel, 
dat luidt het Offerfeest in.

00:17:09.449 --> 00:17:11.464
Ik zeg 'Offerfeest'. 
Sommige mensen zeggen 'Slachtfeest'.

00:17:11.464 --> 00:17:12.798
Ik vind 'Offerfeest' mooier.

00:17:12.798 --> 00:17:15.214
Het Offerfeest is een herdenking van dit tafereel:

00:17:15.214 --> 00:17:18.233
het verhaal van Abraham 
die wederom op de proef wordt gesteld en

00:17:18.233 --> 00:17:20.631
op bevel van God zijn zoon moet offeren.

00:17:20.631 --> 00:17:23.965
In de Bijbel is het Isaac, in de Koran is het Ismail.

00:17:23.965 --> 00:17:25.798
Laten we zeggen dat het Ismail is.

00:17:25.798 --> 00:17:28.964
Maar op het moment suprême, dit moment dus,

00:17:28.964 --> 00:17:31.115
daalt er een engel naar beneden, uit de hemel.

00:17:31.115 --> 00:17:33.116
En die wijst Abraham op die ram daar,

00:17:33.116 --> 00:17:35.132
rechts onder in beeld, die met zijn hoorns

00:17:35.132 --> 00:17:37.449
verstrikt is geraakt in de bosjes.

00:17:37.449 --> 00:17:39.849
Dus het Offerfeest dat is, zou je kunnen zeggen,

00:17:39.849 --> 00:17:42.015
het herdenken van dat wij niet onze kinderen

00:17:42.015 --> 00:17:45.081
maar dieren onverdoofd ritueel slachten.

00:17:45.081 --> 00:17:48.599
Ik heb ook een schaap laten offeren.

00:17:48.599 --> 00:17:51.248
Echt waar. Ik heb mijn bonnetje bewaard.

00:17:51.248 --> 00:17:54.881
Waar is het? Ja, hier. Nou, kun je dat zien?

00:17:54.881 --> 00:17:57.765
Ja, goeie ogen. Er staat 410 op, hé?

00:17:57.765 --> 00:18:02.266
Pak 'm maar, anders. Er staat 410 op, hé? 410 rial.

00:18:02.266 --> 00:18:05.266
Saudische munteenheid. Delen door 5. 
82 euro.

00:18:05.266 --> 00:18:08.131
82 euro om een schaap te kopen, 
om het te laten slachten,

00:18:08.131 --> 00:18:10.581
om het in stukken te laten snijden, 
de wereld over te laten vliegen,

00:18:10.581 --> 00:18:12.382
uit te laten delen aan armen en behoeftigen.

00:18:12.382 --> 00:18:15.366
Ik heb dat schaap niet gezien.

00:18:15.366 --> 00:18:18.381
Kan niet, hé, 5,5 miljoen mensen, 
iedereen wil daarbij zijn.

00:18:18.381 --> 00:18:20.115
Slachthuizen hebben natuurlijk 
maar een beperkte capaciteit.

00:18:20.115 --> 00:18:21.699
Dus dat bonnetje is het enige bewijs van dat schaap

00:18:21.699 --> 00:18:26.914
en daarom wil ik het ook nu terug.

00:18:26.914 --> 00:18:29.448
Het Offerfeest betekent ook 
dat je je haar mag afscheren

00:18:29.448 --> 00:18:32.181
als teken van letterlijke transformatie.

00:18:32.181 --> 00:18:34.265
Bovendien laat je een stukje van jezelf

00:18:34.265 --> 00:18:36.600
achter op die heilige plek.

00:18:36.600 --> 00:18:38.631
Dat kaalscheren doen alleen de mannen.

00:18:38.631 --> 00:18:42.214
5,5 miljoen mensen, 60% is man, 
daar weer 80% van gaat kaal.

00:18:42.214 --> 00:18:45.015
Dat zijn 2,4 miljoen mannen.

00:18:45.015 --> 00:18:47.650
En dat gebeurt overal, dat kaal gaan.

00:18:47.650 --> 00:18:49.582
Met als gevolg dat de straten van Mekka

00:18:49.582 --> 00:18:53.282
drie dagen lang vol liggen met mannenhaar.

00:18:53.282 --> 00:18:55.648
Dus je moet wel goed je slippers afkloppen

00:18:55.648 --> 00:18:58.949
voordat je je hotelkamer binnengaat.

00:18:58.949 --> 00:19:05.328
DIt is 'm, satan.

00:19:06.682 --> 00:19:09.915
Ja, niet echt, hé, het is een symbool.

00:19:09.915 --> 00:19:13.181
Hier gooi je je stenen naartoe, drie dagen lang.

00:19:13.181 --> 00:19:15.580
Dan gaan we nog een laatste keer 
naar de Masjid al-Haram.

00:19:15.580 --> 00:19:17.233
Daar doen we een afscheids-tawaaf.

00:19:17.233 --> 00:19:19.914
Dat is het allerlaatste dat we in Mekka doen.

00:19:19.914 --> 00:19:23.132
Tenslotte gaan we nog naar Medina

00:19:23.132 --> 00:19:26.699
om daar de moskee 
en het graf van de profeet te bezoeken,

00:19:26.699 --> 00:19:29.015
de Masjid an-Nabawi, de moskee van de profeet,

00:19:29.015 --> 00:19:32.264
en die moskee is gebouwd rond het graf van Mohammed.

00:19:32.264 --> 00:19:33.864
Dat graf gaan we groeten.

00:19:33.864 --> 00:19:37.699
Groeten. Denk eraan. Niet bidden bij het graf, dat mag niet.

00:19:37.699 --> 00:19:39.964
Dat is sherk, afgodsverering.

00:19:39.964 --> 00:19:43.565
Nee, Mohammed was gewoon een mens, begroeten.

00:19:43.565 --> 00:19:46.582
Dan koop je nog 7 kilo dadels,

00:19:46.582 --> 00:19:49.548
je vult een jerrycan met 10 liter Zamzam-water,

00:19:49.548 --> 00:19:52.431
je koopt een alarmklok die de gebedstijden aangeeft

00:19:52.431 --> 00:19:55.733
en als alarmtoon de oproep tot gebed heeft,

00:19:55.733 --> 00:19:57.249
die koop je voor je moeder.

00:19:57.249 --> 00:20:00.965
Je stapt in Medina in het vliegtuig, 
maakt een tussenlanding in Istanboel.

00:20:00.965 --> 00:20:03.465
Je landt op Schiphol.

00:20:03.465 --> 00:20:06.715
Er zijn duizenden blije Turken.

00:20:06.715 --> 00:20:08.164
Er zijn bloemen.

00:20:08.164 --> 00:20:10.715
Er is applaus. Masha Allah.

00:20:10.715 --> 00:20:13.764
Je hebt de hadj verricht.

00:20:13.764 --> 00:20:16.931
(Applaus)