1
00:00:07,060 --> 00:00:09,276
Goeienavond, dames en heren, goeienavond.

2
00:00:09,276 --> 00:00:13,109
Mijn naam is Sadettin Kirmiziyüz.

3
00:00:13,109 --> 00:00:17,226
Ik ben een geassimileerde agnostische migrantenzoon,

4
00:00:17,226 --> 00:00:23,675
maar mijn naam Sadettin betekent 
'geluk van het geloof'.

5
00:00:23,675 --> 00:00:26,559
Ik ben gevraagd om vanavond 
een kort verslag te houden

6
00:00:26,559 --> 00:00:30,659
over de bedevaart die ik in 2010 
met mijn vader naar Mekka heb verricht.

7
00:00:30,659 --> 00:00:32,627
Daar heb ik 18 minuten voor.

8
00:00:32,627 --> 00:00:35,725
Ik ga proberen dat te halen.

9
00:00:35,725 --> 00:00:37,660
Laat ik dat proberen te doen aan de hand van

10
00:00:37,660 --> 00:00:42,380
de rituelen die je tijdens zo'n bedevaart uitvoert.

11
00:00:44,026 --> 00:00:46,322
Waar moet ik op richten?

12
00:00:49,568 --> 00:00:54,607
Ja. Je geeft op voor de hadj 
bij de Hollanda Diyanet Vakfi.

13
00:00:54,607 --> 00:00:58,176
Voor de Belgen: er is ook een Belgica Diyanet Vakfi,

14
00:00:58,302 --> 00:01:01,801
maar ik hou even de Hollandse versie aan.

15
00:01:01,801 --> 00:01:05,851
Dat is een Nederlandse zusterafdeling 
van het Turkse

16
00:01:05,851 --> 00:01:08,669
Presidium voor Godsdienstige Zaken.

17
00:01:08,669 --> 00:01:12,318
Dat is weer opgericht in 1923, 
nadat Mustafa Kemal Atatürk

18
00:01:12,318 --> 00:01:14,669
het kalifaat had afgeschaft.

19
00:01:14,669 --> 00:01:18,967
Het kalifaat, voor de duidelijkheid, 
dat was de islamitische paus.

20
00:01:18,967 --> 00:01:21,003
Hier schrijf je je in.

21
00:01:21,003 --> 00:01:23,951
Je betaalt 3500 euro en krijgt daarvoor terug

22
00:01:23,951 --> 00:01:27,734
je vliegticket, visum, 
verblijf in een hotel van vier weken

23
00:01:27,734 --> 00:01:31,785
en deze

24
00:01:31,785 --> 00:01:33,790
hadji-tas.

25
00:01:34,836 --> 00:01:37,171
Dit is een survivalpakket.

26
00:01:37,171 --> 00:01:39,534
Er zit vanalles in:

27
00:01:39,534 --> 00:01:43,935
praktische informatie, foto's, achtergronden, slippers,

28
00:01:43,935 --> 00:01:46,284
geurloze zeep, handdoeken,

29
00:01:46,284 --> 00:01:49,002
de ihram, dat zijn die witte doeken die je omdoet

30
00:01:49,002 --> 00:01:50,801
wanneer je in de gewijde staat bent,

31
00:01:50,801 --> 00:01:53,817
en dit gebedenboekje.

32
00:01:53,817 --> 00:01:55,567
Dit bewaar je goed.

33
00:01:55,567 --> 00:02:00,885
Je laat je inenten tegen malaria, streptokokken, difterie, hepatitis, meningitis --

34
00:02:00,885 --> 00:02:04,185
hepatitis A, B, alles, polio,

35
00:02:04,185 --> 00:02:06,318
stuurt je vaccinatiepas en je paspoort op

36
00:02:06,318 --> 00:02:09,969
naar het Presidium voor Godsdienstige Zaken,

37
00:02:09,969 --> 00:02:11,752
en je bent zover.

38
00:02:11,752 --> 00:02:18,769
Moge God deze bedevaart accepteren 
en het gemakkelijk voor je maken.

39
00:02:18,769 --> 00:02:25,601
Voor moslims is de hadj 
het hoogtepunt uit hun religieuze leven.

40
00:02:25,601 --> 00:02:29,868
En om dit te vieren, wordt er, 
op Schiphol, in mijn geval,

41
00:02:29,868 --> 00:02:34,419
afscheid genomen door duizenden blije familieleden 
van honderden hadji's.

42
00:02:34,419 --> 00:02:35,785
Er wordt gezamenlijk gebeden,

43
00:02:35,785 --> 00:02:38,201
op deze manier een zegen over de reis afgesmeekt,

44
00:02:38,201 --> 00:02:40,518
en aan de achterblijvers wordt plechtig beloofd

45
00:02:40,518 --> 00:02:42,503
dat er voor hen gebeden zal worden

46
00:02:42,503 --> 00:02:48,351
bij het huis van God, Baitullah, de Ka'aba.

47
00:02:48,351 --> 00:02:49,701
Nou, ik stond ook op Schiphol,

48
00:02:49,701 --> 00:02:51,337
waar duizenden blije familieleden afscheid namen

49
00:02:51,337 --> 00:02:53,568
van mij en honderden hadji's,

50
00:02:53,568 --> 00:02:55,668
en naast mij stond mijn vriendin

51
00:02:55,668 --> 00:02:57,885
uit de joods-christelijke beschaving.

52
00:02:57,885 --> 00:02:59,351
En terwijl wij daar staan,

53
00:02:59,351 --> 00:03:02,368
zet de imam die ons zal begeleiden, een gebed in.

54
00:03:02,368 --> 00:03:05,002
En ik zeg agnostisch, ja, dat zeg ik wel,

55
00:03:05,002 --> 00:03:08,368
maar ik begrijp heel goed dat dit een serieuze, 
ernstige onderneming is, natuurlijk.

56
00:03:08,368 --> 00:03:11,535
Dus ik hef mijn handen op in gebed,

57
00:03:11,535 --> 00:03:16,267
en bedenk dat mijn vriendin, 
met wie ik al 7 jaar ongetrouwd samenleef,

58
00:03:16,267 --> 00:03:20,902
mij in al die jaren nog nooit heeft zien bidden.

59
00:03:20,902 --> 00:03:24,035
Pijnlijk? Misschien.

60
00:03:24,035 --> 00:03:27,201
Wat pijnlijker is, is dat dat gebed, 
waar ik aan mee hoor te doen,

61
00:03:27,201 --> 00:03:30,217
voor mij onbekend is.

62
00:03:30,217 --> 00:03:33,614
Dus ik playback.

63
00:03:36,768 --> 00:03:40,419
In Istanboel gaan we in ihram.

64
00:03:40,419 --> 00:03:41,751
De doeken worden zo genoemd.

65
00:03:41,751 --> 00:03:44,518
De gewijde staat draagt dezelfde naam.

66
00:03:44,518 --> 00:03:49,568
Nou, hier een hadji die verdacht veel op mij lijkt. Ja.

67
00:03:49,568 --> 00:03:51,618
Mijn vader heeft me hierbij geholpen.

68
00:03:51,618 --> 00:03:53,800
Die doeken om, dat kan niet anders.

69
00:03:53,800 --> 00:03:55,951
Je kan dat niet in je eentje, je helpt elkaar.

70
00:03:55,951 --> 00:03:57,951
En in mijn riem die ik om mijn middel draag,

71
00:03:57,951 --> 00:04:00,052
moest een extra gaatje gemaakt worden,

72
00:04:00,052 --> 00:04:01,818
omdat ik volgens mijn vader

73
00:04:01,818 --> 00:04:04,101
dun ben van het roken.

74
00:04:04,101 --> 00:04:08,319
Dus ik moest in Mekka bidden 
dat Allah mij zou helpen met stoppen.

75
00:04:08,319 --> 00:04:09,767
Waarop mijn reactie was:

76
00:04:09,767 --> 00:04:11,218
"O ja, denk je dat, dat Allah 
mij gaat helpen met stoppen?

77
00:04:11,218 --> 00:04:12,836
Denk je dat, echt waar?"

78
00:04:12,836 --> 00:04:18,267
En hij antwoordde, doodleuk: 
"Natuurlijk. Als je het hem vraagt, helpt hij jou."

79
00:04:18,267 --> 00:04:21,168
Je slaat een doek om je middel 
en één over je schouders

80
00:04:21,168 --> 00:04:26,119
en vanaf dat ogenblik 
gaan de restricties die bij deze gewijde staat horen, in.

81
00:04:26,119 --> 00:04:27,469
Die restricties, dat zijn:

82
00:04:27,469 --> 00:04:31,735
geen nagels knippen, geen haren knippen, niet scheren, geen wonden openkrabben,

83
00:04:31,735 --> 00:04:35,419
geen geurstoffen gebruiken, niet vloeken, niet klagen, geen ruzie maken,

84
00:04:35,419 --> 00:04:40,469
geen ondergoed dragen, 
geen levende wezens doden en geen seks.

85
00:04:40,469 --> 00:04:43,218
Dus ook niet over seks praten

86
00:04:43,218 --> 00:04:45,617
of aan seks denken,

87
00:04:45,617 --> 00:04:48,236
vier weken lang.

88
00:04:48,236 --> 00:04:50,717
Bij overtreding van één van deze restricties
wordt er boete gedaan,

89
00:04:50,717 --> 00:04:52,468
niet alleen geestelijk, maar ook materieel.

90
00:04:52,468 --> 00:04:56,234
Dan moet u denken 
aan een kleine gift aan de armen.

91
00:04:56,234 --> 00:04:59,035
In het vliegtuig van Istanboel naar Jedda --

92
00:04:59,035 --> 00:05:04,152
Jedda, dat is, ik kan het natuurlijk niet laten zien, 
maar aan de westkust --

93
00:05:04,152 --> 00:05:06,735
'Jiddah', staat er, aan de Rode zee --

94
00:05:06,735 --> 00:05:09,768
nou, in dat vliegtuig 
wordt er wederom gezamenlijk gebeden.

95
00:05:09,768 --> 00:05:12,967
Het klaptafeltje voor je gebruik je 
om je voorhoofd op te leggen

96
00:05:12,967 --> 00:05:16,201
en vanaf dat moment 
mag de talbiyah ingezet worden,

97
00:05:16,201 --> 00:05:18,135
dat is een speciaal bedevaartsgebed.

98
00:05:18,135 --> 00:05:24,981
Labbayka Allhumma labbayk, labbayka la shareeka.

99
00:05:24,981 --> 00:05:26,502
Geen hadji's in de zaal?

100
00:05:26,502 --> 00:05:28,222
Goed. Vrij vertaald betekent het:

101
00:05:28,222 --> 00:05:30,002
"Hier ben ik, God, hier ben ik

102
00:05:30,002 --> 00:05:31,868
zoals bedoeld was dat ik hier zou zijn.

103
00:05:31,868 --> 00:05:33,419
Aan U de eer en de glorie."

104
00:05:33,419 --> 00:05:36,019
Maar de bedoeling is dat wanneer één hadji

105
00:05:36,019 --> 00:05:40,280
deze Talbiyah inzet, de rest met hem meedoet.

106
00:05:40,356 --> 00:05:42,303
Dus dan kan het gebeuren dat je in de bus zit

107
00:05:42,303 --> 00:05:45,602
van Jedda naar Mekka, 
vier en en half uur door de woestijn,

108
00:05:45,602 --> 00:05:47,819
dat je langzaam maar zeker 
in slaap aan het dommelen bent,

109
00:05:47,819 --> 00:05:50,201
en dan kan het gebeuren 
dat de hadji die achter je zit, begint:

110
00:05:50,201 --> 00:05:53,303
Labbayka Allhumma labbayk, labbayka la shareeka.

111
00:05:53,303 --> 00:05:54,374
dus je doet mee.

112
00:05:54,374 --> 00:05:58,379
En dat is even wennen, maar geloof me: alles went.

113
00:05:59,302 --> 00:06:01,551
En dan komen we aan in Mekka.

114
00:06:01,551 --> 00:06:03,652
We gaan direct 
naar het heilige gedeelte van de stad.

115
00:06:03,652 --> 00:06:06,586
De stad Mekka zelf 
krijg je in die vier weken niet te zien.

116
00:06:06,586 --> 00:06:09,101
Dit is een replica van de Big Ben.

117
00:06:09,101 --> 00:06:11,351
Die hebben ze daar gebouwd.

118
00:06:11,351 --> 00:06:15,351
Mijn vader wees mij erop 
dat daar in het Arabisch 'Allah' op de Big Ben staat.

119
00:06:15,351 --> 00:06:17,651
Dat vond hij erg mooi.

120
00:06:17,651 --> 00:06:21,851
Je checkt in in je hotel en vanaf dat ogenblik 
is de dubbele nationaliteit niet langer geldig.

121
00:06:21,851 --> 00:06:24,801
Je bent niet langer een Belgische Marokkaan 
of een Nederlandse Turk,

122
00:06:24,801 --> 00:06:28,051
nee, je bent gewoon een Marokkaan of een Turk. Klaar.

123
00:06:28,051 --> 00:06:29,669
Ga maar door.

124
00:06:29,669 --> 00:06:33,286
Naar de Masjid al-Haram, dat is de heilige moskee,

125
00:06:33,286 --> 00:06:35,951
want daar staat natuurlijk de Ka'aba.

126
00:06:35,951 --> 00:06:39,485
Overigens betekent Ka'aba gewoon 'kubus'.

127
00:06:39,485 --> 00:06:43,851
Wat mij hier direct opviel, was de architectuur,

128
00:06:43,851 --> 00:06:45,634
en dan bedoel ik niet de hoeveelheid minaretten

129
00:06:45,634 --> 00:06:48,868
of de koepels, of de schoonheid van de ornamenten, nee,

130
00:06:48,868 --> 00:06:52,837
het leek erop dat de architect rekening had gehouden

131
00:06:52,837 --> 00:06:56,101
met de suspens die 
zo'n eerste blik op de Ka'aba werpen,

132
00:06:56,101 --> 00:06:58,069
met zich meebrengt.

133
00:06:58,069 --> 00:07:01,502
Want je moet eerst nog om die muren heenlopen.

134
00:07:01,502 --> 00:07:04,451
Dat is een wandeltocht van 500-600 meter.

135
00:07:04,451 --> 00:07:07,935
Maar je weet dat hij daar is, die Ka'aba. 
Je voelt dat.

136
00:07:07,935 --> 00:07:10,276
En buiten zitten allemaal hadji's te bidden,
in die richting.

137
00:07:10,276 --> 00:07:11,555
Je komt steeds dichterbij.

138
00:07:11,555 --> 00:07:13,658
Dan kom je bij poort 11.

139
00:07:13,658 --> 00:07:16,969
Je trekt je slippers uit, slippers in een plastic zakje, 
plastic zakje in je rugzak,

140
00:07:16,969 --> 00:07:22,136
en dan -- verbazing

141
00:07:22,136 --> 00:07:25,785
omdat ik me niet voelde 
zoals ik dacht dat ik me zou voelen.

142
00:07:25,785 --> 00:07:27,984
Ik voelde niet niets, hé, voor de duidelijkheid.

143
00:07:27,984 --> 00:07:29,568
Het was anders.

144
00:07:29,568 --> 00:07:31,752
Want ik zat dan thuis, in Amsterdam,

145
00:07:31,752 --> 00:07:33,935
en ik luisterde heel veel Oum Kalsoum,

146
00:07:33,935 --> 00:07:36,868
Fairuz, soefi-muziek, het Requiem van Verdi,

147
00:07:36,868 --> 00:07:38,503
dat zette ik heel luid en dan dacht ik:

148
00:07:38,503 --> 00:07:41,170
ja, dit ga ik voelen straks, ja, precies dit --

149
00:07:41,170 --> 00:07:42,936
maar dat was niet zo.

150
00:07:42,936 --> 00:07:45,135
Het was niet wat iedereen vertelde dat ik zou voelen.

151
00:07:45,135 --> 00:07:48,519
Mijn vader, in de bus naar de Masjid al-Haram:

152
00:07:48,519 --> 00:07:51,051
"De Ka'aba is een magneet, en wij zijn stukjes ijzer."

153
00:07:51,051 --> 00:07:53,885
Of zoals mijn moeder 
er niet met droge ogen over kon praten,

154
00:07:53,885 --> 00:07:56,368
of mijn tantes, die het onbeschrijflijk noemden.

155
00:07:56,368 --> 00:08:01,702
Maar ook verbazing -- 
want ik maak grapjes, en lachen,

156
00:08:01,702 --> 00:08:02,885
en ik zeg 'agnostisch',

157
00:08:02,885 --> 00:08:05,034
en ik flirt met het atheïstische, misschien,

158
00:08:05,034 --> 00:08:07,635
maar dat is niet altijd zo geweest.

159
00:08:07,635 --> 00:08:10,335
In elk huis waar ik kwam, van kinds af aan,

160
00:08:10,335 --> 00:08:12,486
bij elk familielid, hing er wel een foto

161
00:08:12,486 --> 00:08:16,802
van -- nou, misschien wel deze foto.

162
00:08:16,802 --> 00:08:20,751
En ik loop daar rond met vlinders in mijn buik,

163
00:08:20,751 --> 00:08:23,034
in die witgespikkelde mensenorkaan,

164
00:08:23,034 --> 00:08:25,284
die om dat zwarte pulserende hart wordt gepompt,

165
00:08:25,284 --> 00:08:28,184
boven mij de maan en sterren,

166
00:08:28,184 --> 00:08:30,801
Allah op de Big Ben,

167
00:08:30,801 --> 00:08:36,986
en ik voel de maan en sterren, God op de Big Ben

168
00:08:38,001 --> 00:08:40,951
en dat zwarte pulserende hart.

169
00:08:40,951 --> 00:08:44,534
Wat we hier doen, is het eerste echte ritueel:

170
00:08:44,534 --> 00:08:46,767
de tawaaf, de ommegang.

171
00:08:46,767 --> 00:08:49,252
Zoals de planeten om de zon, de maan om de aarde,

172
00:08:49,252 --> 00:08:51,752
zo draait de mens om God.

173
00:08:51,752 --> 00:08:54,585
En we gaan zeven maal rond, 
tegen de wijzers van de klok.

174
00:08:54,585 --> 00:08:58,068
Onderwijl reciteren we gebeden uit het gebedenboekje,

175
00:08:58,068 --> 00:08:59,868
voor elke ronde een gebed,

176
00:08:59,868 --> 00:09:02,268
en na zeven rondes 
verrichten we een speciaal gebed

177
00:09:02,268 --> 00:09:06,986
om de tawaaf af te ronden. 
Masha Allah (proficiat), je hebt de tawaaf verricht.

178
00:09:06,986 --> 00:09:10,385
We gaan meteen door. Ik heb nog 9 minuten.

179
00:09:10,385 --> 00:09:12,869
We gaan door naar het volgende ritueel, 
dat is de sa'i.

180
00:09:12,869 --> 00:09:16,201
De sa'i, dat is een wandeltocht tussen twee heuveltoppen,

181
00:09:16,201 --> 00:09:20,254
Seffa en Merveh, die tegenwoordig 
in dat complex van de Masjid al-Haram liggen.

182
00:09:20,254 --> 00:09:23,468
Dat is een reconstructie -- alles is een reconstructie,

183
00:09:23,468 --> 00:09:25,882
het is eigenlijk een groot theaterstuk
dat ze tot leven brengen,

184
00:09:25,882 --> 00:09:30,224
maar het is een reconstructie van het verhaal van Ibrahim, Abraham, Ibrahim --

185
00:09:30,224 --> 00:09:34,218
die op bevel van God zijn vrouw, Hagar, 
en hun zoontje Ismail de wildernis instuurde.

186
00:09:34,218 --> 00:09:37,135
Zij komen aan op die plek, daar, 
in Mekka komen ze aan.

187
00:09:37,135 --> 00:09:39,503
Zij begrijpt heel goed dat ze het niet zullen overleven,

188
00:09:39,503 --> 00:09:41,568
gaat op zoek naar water,

189
00:09:41,568 --> 00:09:44,118
staat op die heuveltop en legt haar kindje,

190
00:09:44,118 --> 00:09:46,253
omdat ze de kracht niet heeft 
om het met zich mee te dragen, neer

191
00:09:46,253 --> 00:09:48,968
en loopt naar die andere heuveltop.

192
00:09:48,968 --> 00:09:52,051
Ze komt bij een kloof 
die ze moet zien te overbruggen

193
00:09:52,051 --> 00:09:53,719
wil ze bij die heuveltop komen.

194
00:09:53,719 --> 00:09:55,235
Dus ze klimt naar beneden en,

195
00:09:55,235 --> 00:09:56,401
op de bodem van die kloof aangekomen,

196
00:09:56,401 --> 00:09:58,351
raakt ze in paniek, 
want ze kan de baby niet meer zien.

197
00:09:58,351 --> 00:10:01,485
Dus ze rent naar de overkant, klautert weer omhoog,

198
00:10:01,485 --> 00:10:04,869
kijkt, ziet baby Ismail zitten, niets aan de hand, goddank --

199
00:10:04,869 --> 00:10:07,285
kijkt hier verder om zich heen, ziet niks, 
loopt weer terug,

200
00:10:07,285 --> 00:10:10,302
weer door die kloof, weer paniek, weer rennen, 
lopen naar baby Ismail.

201
00:10:10,302 --> 00:10:12,336
Dit doet zij zeven keer

202
00:10:12,336 --> 00:10:14,768
Na de zevende keer staat ze op het punt 
om het op te geven

203
00:10:14,768 --> 00:10:17,735
en dan blijkt dat God haar niet vergeten is.

204
00:10:17,735 --> 00:10:19,968
Uit de hemel daalt een engel naar beneden

205
00:10:19,968 --> 00:10:22,652
en die slaat met de punt van zijn vleugel 
een gat in de grond.

206
00:10:22,652 --> 00:10:28,382
Uit dat gat: pop! water, de bron van Zamzam.

207
00:10:28,382 --> 00:10:31,101
Dat stuk met die kloof, hé, die kloof,

208
00:10:31,101 --> 00:10:35,067
dat wordt nu aangegeven met die groene lampen.

209
00:10:35,067 --> 00:10:38,083
De bedoeling is dat wanneer de pelgrims 
een groene lamp passeren,

210
00:10:38,083 --> 00:10:40,384
ze rennen tot de volgende kloof.

211
00:10:40,384 --> 00:10:41,767
Het is een reconstructie.

212
00:10:41,767 --> 00:10:44,783
En die bron van Zamzam, die stroomt nog steeds.

213
00:10:44,783 --> 00:10:46,584
En wat hebben die Saudi's gedaan? Superslim:

214
00:10:46,584 --> 00:10:49,049
die hebben die bron aangesloten 
op een heel ingewikkeld systeem

215
00:10:49,049 --> 00:10:54,067
van pompen, buizen, ketels, zodat je overal verspreid door dat enorme complex van de Masjid al-Haram

216
00:10:54,067 --> 00:10:58,683
de hele dag door Zamzam-water kunt drinken. Superlekker.

217
00:10:58,683 --> 00:11:01,099
We gaan meteen door.

218
00:11:01,099 --> 00:11:06,033
Tien dagen hebben we dan nog om zo vaak mogelijk in Mekka naar de Masjid al-Haram te gaan.

219
00:11:06,033 --> 00:11:06,984
Dat doe je 's nachts.

220
00:11:06,984 --> 00:11:09,284
Overdag is het te heet. Overdag is het 40 graden.

221
00:11:09,284 --> 00:11:11,268
Je rust overdag. We gaan 's nachts.

222
00:11:11,268 --> 00:11:13,149
We maken gebruik van de speciale shuttlebussen

223
00:11:13,149 --> 00:11:14,717
die ons naar de Masjid brengen.

224
00:11:14,717 --> 00:11:16,683
Daar doe je een tawaaf of twee, drie, vier, vijf,

225
00:11:16,683 --> 00:11:19,850
maar vooral: je bidt, zoveel mogelijk.

226
00:11:19,850 --> 00:11:21,333
Bidden, bidden, bidden, bidden, bidden.

227
00:11:21,333 --> 00:11:22,866
En dat niet op de knieën, Lieve Heer God,

228
00:11:22,866 --> 00:11:24,983
nee, de salat, de fysieke oefening.

229
00:11:24,983 --> 00:11:30,248
Want één gebed in de Masjid al-Haram, 
dames en heren, geldt duizendmaal.

230
00:11:30,248 --> 00:11:33,517
Ik heb in de vier weken dat ik in Saudi-Arabië was,

231
00:11:33,517 --> 00:11:38,715
247 keer gebeden, waarvan 120 keer 
in de Masjid al-Haram.

232
00:11:38,715 --> 00:11:42,349
Maal duizend.

233
00:11:42,349 --> 00:11:46,249
Dat is niet slecht, toch, voor een geassimileerde agnostische migrantenzoon?

234
00:11:46,249 --> 00:11:50,815
Na tien dagen gaan we naar de vlakte van Arafat.

235
00:11:50,815 --> 00:11:52,382
Nummer vier.

236
00:11:52,382 --> 00:11:54,098
Daar worden we officieel hadji.

237
00:11:54,098 --> 00:11:56,014
Mohammed heeft hier zijn laatste preek gehouden

238
00:11:56,014 --> 00:11:58,414
en alle pelgrims 
die op dat moment in Saudi-Arabië zijn,

239
00:11:58,414 --> 00:12:00,350
verzamelen zich op die vlakte.

240
00:12:00,350 --> 00:12:02,381
Het zijn vijf en een half miljoen mensen.

241
00:12:02,381 --> 00:12:03,899
We brengen de nacht door in tenten,

242
00:12:03,899 --> 00:12:06,030
mannen en vrouwen gescheiden van elkaar,

243
00:12:06,030 --> 00:12:09,265
en het is warm, benauwd,

244
00:12:09,265 --> 00:12:12,715
en er zijn buitengewoon veel muggen.

245
00:12:12,715 --> 00:12:15,050
Die je niet mag doodslaan.

246
00:12:15,050 --> 00:12:17,815
Waar je niet over mag klagen.

247
00:12:17,815 --> 00:12:19,331
De volgende ochtend is er een gebedsdienst

248
00:12:19,331 --> 00:12:20,582
van 5,5 uur.

249
00:12:20,582 --> 00:12:21,981
God wordt geëerd, geprezen,

250
00:12:21,981 --> 00:12:23,448
er worden liederen gezongen,

251
00:12:23,448 --> 00:12:27,565
en aan het eind van dat gebed mag u elkaar feliciteren:

252
00:12:27,565 --> 00:12:30,816
Masha Allah, je bent hadji geworden.

253
00:12:30,816 --> 00:12:32,531
Maar we zijn er nog niet, we zijn pas op de helft.

254
00:12:32,531 --> 00:12:35,581
We gaan meteen door naar nummer 5, namelijk Mozdalefah.

255
00:12:35,581 --> 00:12:37,264
Daar gaan we stenen rapen

256
00:12:37,264 --> 00:12:39,265
voor wat ik het spectaculairste onderdeel vond:

257
00:12:39,265 --> 00:12:41,650
het stenigen van de duivel.

258
00:12:41,650 --> 00:12:45,133
Je raapt 49 stenen. 
Elke steen staat symbool voor een zonde.

259
00:12:45,133 --> 00:12:47,499
Een slechte eigenschap.
Die ga je van je afgooien.

260
00:12:47,499 --> 00:12:49,650
En die stenen mogen niet kleiner zijn dan een kikkererwt

261
00:12:49,650 --> 00:12:51,681
en niet groter dan een hazelnoot.

262
00:12:51,681 --> 00:12:56,782
Ik had ook 49 stenen geraapt 
en ik stond bij punt 5 klaar, met mijn vader,

263
00:12:56,782 --> 00:12:59,000
om naar punt 6 te lopen, Mina.

264
00:12:59,000 --> 00:13:01,699
Daar staan drie hele grote zuilen 
die de duivel symboliseren.

265
00:13:01,699 --> 00:13:03,299
We stonden te wachten op --

266
00:13:03,299 --> 00:13:05,899
nou ja, goed. De Saudische autoriteiten 
hadden om de één of andere reden besloten

267
00:13:05,899 --> 00:13:10,150
dat alle 140.000 Turkse hadji's 
die zich op dat moment daar bevonden,

268
00:13:10,150 --> 00:13:12,832
dat die zich moesten verzamelen 
op een terrein dat was afgezet

269
00:13:12,832 --> 00:13:16,465
met hekken, van die standaardhekken

270
00:13:16,465 --> 00:13:19,549
die je hierbuiten ook hebt. 
Heras-hekken, zijn dat volgens mij.

271
00:13:19,549 --> 00:13:22,348
Hier was -- dit is ongeveer 4 meter.

272
00:13:22,348 --> 00:13:25,631
Hier was een poort die was dichtgeschoven.

273
00:13:25,631 --> 00:13:27,483
Wij stonden voor die poort.

274
00:13:27,483 --> 00:13:29,482
Langs het terrein liep een weg.

275
00:13:29,482 --> 00:13:32,550
Over die weg reden bussen, 
volgeladen met pelgrims uit andere landen.

276
00:13:32,550 --> 00:13:34,998
Die weg maakte een bocht naar rechts,

277
00:13:34,998 --> 00:13:36,448
dus wij wachtten tot wij konden oversteken.

278
00:13:36,448 --> 00:13:41,264
Maar dat duurde erg lang. 
En langer. En langer.

279
00:13:41,264 --> 00:13:46,381
Het was druk. Het werd drukker. 
Drukker. Nog drukker.

280
00:13:46,381 --> 00:13:49,431
En enkele uren daarvoor is ons water opgegaan.

281
00:13:49,431 --> 00:13:51,565
Maar hé, dit is een test. Ik ben zen.

282
00:13:51,565 --> 00:13:52,998
Ik ben kalm. Ik laat me niet gek maken.

283
00:13:52,998 --> 00:13:54,348
Ik laat mijn adem zakken.

284
00:13:54,348 --> 00:13:55,632
En terwijl ik mijn adem laat zakken, zegt mijn vader,

285
00:13:55,632 --> 00:13:58,464
die naast mij staat: 
"Ik heb hier helemaal geen zin in, man.

286
00:13:58,464 --> 00:14:00,499
Ik ga hier niet blijven staan, ik ben niet gek.

287
00:14:00,499 --> 00:14:01,365
Dat gaat helemaal niet goed."

288
00:14:01,365 --> 00:14:03,483
"Hé vader, wat is dat nou? 
Kom op, we zijn al zover gekomen.

289
00:14:03,483 --> 00:14:04,733
We gaan samen de duivel stenigen."

290
00:14:04,733 --> 00:14:06,582
"Nee nee, niks daarvan, niks daarvan.

291
00:14:06,582 --> 00:14:08,234
Heb je je telefoon bij je?" "Ja, ja."

292
00:14:08,234 --> 00:14:09,649
"Ik ga op een rustige plek staan.

293
00:14:09,649 --> 00:14:12,650
Zodra je door die poort bent, moet je me bellen, 
gaan we verder."

294
00:14:12,650 --> 00:14:13,565
"Nou, prima, goed."

295
00:14:13,565 --> 00:14:17,232
Hij loopt uit die menigte 
en op dat moment valt daar iemand flauw.

296
00:14:17,232 --> 00:14:20,600
Een dame. De dames hadden het natuurlijk wat zwaarder, die waren bedekt.

297
00:14:20,600 --> 00:14:24,699
En daar valt iemand flauw, en daar, en daar, en daar.

298
00:14:24,699 --> 00:14:25,849
En daar achter wordt geroepen:

299
00:14:25,849 --> 00:14:29,081
in godsnaam, maak plaats, ze gaat dood.

300
00:14:29,081 --> 00:14:32,365
Wat reden genoeg was 
voor die hadji die zich daar bevond

301
00:14:32,365 --> 00:14:36,449
om te roepen dat die godverdomde kankerarabieren 
die kutpoort moesten opengooien

302
00:14:36,449 --> 00:14:39,549
want hij had niet voor niets 3500 euro betaald.

303
00:14:39,549 --> 00:14:43,332
Hadji, sabr, sabr, wat doe je, denk na, denk na!

304
00:14:43,332 --> 00:14:46,665
Een hadji daar reageert dat die zoon van dat-en-dat-soort -vrouw zijn muil moet dichthouden,

305
00:14:46,665 --> 00:14:49,082
want anders komt hij hem wel 
de tanden uit zijn mond slaan.

306
00:14:49,082 --> 00:14:51,415
Vanaf dat moment wordt het een beetje wazig.

307
00:14:51,415 --> 00:14:54,265
Ik weet dat ik ineens de grond 
niet meer onder mijn voeten voelde

308
00:14:54,265 --> 00:14:56,349
en dat er voor mijn geestesoog beelden voorbijvlogen

309
00:14:56,349 --> 00:15:01,650
van '97, '98, 2000, 2001, 2004, 2006, 2008,

310
00:15:01,650 --> 00:15:04,115
van hadji's met verwrongen ledematen 
en bloederige ihrams,

311
00:15:04,115 --> 00:15:05,765
en oké, ik ben een mager mannetje, ik weet het,

312
00:15:05,765 --> 00:15:08,299
maar ik heb wel eens 
in een moshpit gestaan bij een concert,

313
00:15:08,299 --> 00:15:09,599
dus ik weet, mmmm!

314
00:15:09,599 --> 00:15:12,864
Maar ik weet, om mij heen 
stonden zulke kleine Turkse tantetjes.

315
00:15:12,864 --> 00:15:14,401
Ik weet niet wat er met die vrouwen gebeurd is.

316
00:15:14,401 --> 00:15:16,665
Ik weet alleen dat ik ineens 
aan de andere kant van de poort stond

317
00:15:16,665 --> 00:15:18,265
met kleverige zooi aan de benen.

318
00:15:18,265 --> 00:15:20,449
Heb ik op iemand gestaan? 
Ben ik gevallen? Geen idee.

319
00:15:20,449 --> 00:15:22,448
Ik kan alleen maar lopen, zodat ik get the fuck out...

320
00:15:22,448 --> 00:15:23,949
Nee, ik dacht geen fuck, dacht ik niet, echt niet.

321
00:15:23,949 --> 00:15:25,681
Lopen, lopen, lopen, ik ben gaan lopen, als een gek.

322
00:15:25,681 --> 00:15:31,798
Want achter mij op die ene weg: 
139.998 Turkse hadji's die aangestormd kwamen.

323
00:15:31,798 --> 00:15:34,315
Dus ik ben gaan lopen, ik heb mijn telefoon gepakt

324
00:15:34,315 --> 00:15:36,648
en ik zweer het u, 
het is alsof de duivel ermee speelde:

325
00:15:36,648 --> 00:15:39,165
batterij leeg.

326
00:15:39,165 --> 00:15:42,130
En ik raak iedereen kwijt: mijn vader,

327
00:15:42,130 --> 00:15:43,414
de rest van de Nederlandse hadji's,

328
00:15:43,414 --> 00:15:46,131
en ik loop urenlang alleen, zeven kilometer,

329
00:15:46,131 --> 00:15:48,982
verdwaald, over stoffige wegen, water zoekend

330
00:15:48,982 --> 00:15:51,816
kom ik bij zo'n fonteintje met Zamzam-water, eindelijk,

331
00:15:51,816 --> 00:15:53,349
en ik kom daar, en ik denk:

332
00:15:53,349 --> 00:15:56,866
ik ben bezig geweest met dingen 
waar ik niet mee bezig moest zijn.

333
00:15:56,866 --> 00:15:58,098
Ik ga de duivel stenigen.

334
00:15:58,098 --> 00:16:00,799
Ik ga mijn slechte eigenschappen 
-- en ik heb veel slechte eigenschappen,

335
00:16:00,799 --> 00:16:03,515
teveel om op te noemen, nu,
maar ik heb ook niet zoveel tijd meer --

336
00:16:03,515 --> 00:16:04,983
maar ik kom daar en ik denk:
concentreer, Sadettin,

337
00:16:04,983 --> 00:16:06,816
het kan nog, het kan nog.

338
00:16:06,816 --> 00:16:09,399
Ik pak een buideltje waar die 49 stenen inzitten.

339
00:16:09,399 --> 00:16:11,832
Ik schud ze leeg in mijn hand.

340
00:16:11,832 --> 00:16:17,015
Vanaf nu, nooit meer, maar dan ook nooit meer --

341
00:16:17,015 --> 00:16:19,931
en op dat moment barst om mij heen de hel los.

342
00:16:19,931 --> 00:16:22,515
Links van mij staan drie Iraanse hadji's.

343
00:16:22,515 --> 00:16:24,533
Lange baarden, tulband.

344
00:16:24,533 --> 00:16:26,665
Ik zie slippers door de lucht vliegen.

345
00:16:26,665 --> 00:16:28,299
Er komt een kruk voorbij

346
00:16:28,299 --> 00:16:29,665
en ik heb godzijdank even daarvoor

347
00:16:29,665 --> 00:16:32,581
mijn mondkapje opgezet.

348
00:16:32,581 --> 00:16:34,832
Want ik schiet keihard in de lach.

349
00:16:34,832 --> 00:16:38,814
En ik loop door naar het hotel.

350
00:16:38,814 --> 00:16:40,681
En voor ik het hotel binnenloop,

351
00:16:40,681 --> 00:16:42,132
duik ik een winkel in.

352
00:16:42,132 --> 00:16:44,233
Daar koop ik drie marsen, drie snickers,

353
00:16:44,233 --> 00:16:48,381
een fles Mekka-cola, een pakje sigaretten.

354
00:16:48,381 --> 00:16:49,615
Ik ga in de lobby van het hotel zitten,

355
00:16:49,615 --> 00:16:51,481
ik vreet die snickers op, die marsen op,

356
00:16:51,481 --> 00:16:52,982
ik drink die fles Mekka-cola in één keer leeg,

357
00:16:52,982 --> 00:16:56,645
ik steek een sigaret aan 
en ik word op mijn schouder getikt.

358
00:16:56,891 --> 00:17:02,849
En? Hoe is het geweest, mijn jongen? 
Hoe is het geweest?

359
00:17:02,849 --> 00:17:07,199
Was mijn vader. De rust zelve.

360
00:17:07,199 --> 00:17:09,449
Het stenigen van de duivel, 
dat luidt het Offerfeest in.

361
00:17:09,449 --> 00:17:11,464
Ik zeg 'Offerfeest'. 
Sommige mensen zeggen 'Slachtfeest'.

362
00:17:11,464 --> 00:17:12,798
Ik vind 'Offerfeest' mooier.

363
00:17:12,798 --> 00:17:15,214
Het Offerfeest is een herdenking van dit tafereel:

364
00:17:15,214 --> 00:17:18,233
het verhaal van Abraham 
die wederom op de proef wordt gesteld en

365
00:17:18,233 --> 00:17:20,631
op bevel van God zijn zoon moet offeren.

366
00:17:20,631 --> 00:17:23,965
In de Bijbel is het Isaac, in de Koran is het Ismail.

367
00:17:23,965 --> 00:17:25,798
Laten we zeggen dat het Ismail is.

368
00:17:25,798 --> 00:17:28,964
Maar op het moment suprême, dit moment dus,

369
00:17:28,964 --> 00:17:31,115
daalt er een engel naar beneden, uit de hemel.

370
00:17:31,115 --> 00:17:33,116
En die wijst Abraham op die ram daar,

371
00:17:33,116 --> 00:17:35,132
rechts onder in beeld, die met zijn hoorns

372
00:17:35,132 --> 00:17:37,449
verstrikt is geraakt in de bosjes.

373
00:17:37,449 --> 00:17:39,849
Dus het Offerfeest dat is, zou je kunnen zeggen,

374
00:17:39,849 --> 00:17:42,015
het herdenken van dat wij niet onze kinderen

375
00:17:42,015 --> 00:17:45,081
maar dieren onverdoofd ritueel slachten.

376
00:17:45,081 --> 00:17:48,599
Ik heb ook een schaap laten offeren.

377
00:17:48,599 --> 00:17:51,248
Echt waar. Ik heb mijn bonnetje bewaard.

378
00:17:51,248 --> 00:17:54,881
Waar is het? Ja, hier. Nou, kun je dat zien?

379
00:17:54,881 --> 00:17:57,765
Ja, goeie ogen. Er staat 410 op, hé?

380
00:17:57,765 --> 00:18:02,266
Pak 'm maar, anders. Er staat 410 op, hé? 410 rial.

381
00:18:02,266 --> 00:18:05,266
Saudische munteenheid. Delen door 5. 
82 euro.

382
00:18:05,266 --> 00:18:08,131
82 euro om een schaap te kopen, 
om het te laten slachten,

383
00:18:08,131 --> 00:18:10,581
om het in stukken te laten snijden, 
de wereld over te laten vliegen,

384
00:18:10,581 --> 00:18:12,382
uit te laten delen aan armen en behoeftigen.

385
00:18:12,382 --> 00:18:15,366
Ik heb dat schaap niet gezien.

386
00:18:15,366 --> 00:18:18,381
Kan niet, hé, 5,5 miljoen mensen, 
iedereen wil daarbij zijn.

387
00:18:18,381 --> 00:18:20,115
Slachthuizen hebben natuurlijk 
maar een beperkte capaciteit.

388
00:18:20,115 --> 00:18:21,699
Dus dat bonnetje is het enige bewijs van dat schaap

389
00:18:21,699 --> 00:18:26,914
en daarom wil ik het ook nu terug.

390
00:18:26,914 --> 00:18:29,448
Het Offerfeest betekent ook 
dat je je haar mag afscheren

391
00:18:29,448 --> 00:18:32,181
als teken van letterlijke transformatie.

392
00:18:32,181 --> 00:18:34,265
Bovendien laat je een stukje van jezelf

393
00:18:34,265 --> 00:18:36,600
achter op die heilige plek.

394
00:18:36,600 --> 00:18:38,631
Dat kaalscheren doen alleen de mannen.

395
00:18:38,631 --> 00:18:42,214
5,5 miljoen mensen, 60% is man, 
daar weer 80% van gaat kaal.

396
00:18:42,214 --> 00:18:45,015
Dat zijn 2,4 miljoen mannen.

397
00:18:45,015 --> 00:18:47,650
En dat gebeurt overal, dat kaal gaan.

398
00:18:47,650 --> 00:18:49,582
Met als gevolg dat de straten van Mekka

399
00:18:49,582 --> 00:18:53,282
drie dagen lang vol liggen met mannenhaar.

400
00:18:53,282 --> 00:18:55,648
Dus je moet wel goed je slippers afkloppen

401
00:18:55,648 --> 00:18:58,949
voordat je je hotelkamer binnengaat.

402
00:18:58,949 --> 00:19:05,328
DIt is 'm, satan.

403
00:19:06,682 --> 00:19:09,915
Ja, niet echt, hé, het is een symbool.

404
00:19:09,915 --> 00:19:13,181
Hier gooi je je stenen naartoe, drie dagen lang.

405
00:19:13,181 --> 00:19:15,580
Dan gaan we nog een laatste keer 
naar de Masjid al-Haram.

406
00:19:15,580 --> 00:19:17,233
Daar doen we een afscheids-tawaaf.

407
00:19:17,233 --> 00:19:19,914
Dat is het allerlaatste dat we in Mekka doen.

408
00:19:19,914 --> 00:19:23,132
Tenslotte gaan we nog naar Medina

409
00:19:23,132 --> 00:19:26,699
om daar de moskee 
en het graf van de profeet te bezoeken,

410
00:19:26,699 --> 00:19:29,015
de Masjid an-Nabawi, de moskee van de profeet,

411
00:19:29,015 --> 00:19:32,264
en die moskee is gebouwd rond het graf van Mohammed.

412
00:19:32,264 --> 00:19:33,864
Dat graf gaan we groeten.

413
00:19:33,864 --> 00:19:37,699
Groeten. Denk eraan. Niet bidden bij het graf, dat mag niet.

414
00:19:37,699 --> 00:19:39,964
Dat is sherk, afgodsverering.

415
00:19:39,964 --> 00:19:43,565
Nee, Mohammed was gewoon een mens, begroeten.

416
00:19:43,565 --> 00:19:46,582
Dan koop je nog 7 kilo dadels,

417
00:19:46,582 --> 00:19:49,548
je vult een jerrycan met 10 liter Zamzam-water,

418
00:19:49,548 --> 00:19:52,431
je koopt een alarmklok die de gebedstijden aangeeft

419
00:19:52,431 --> 00:19:55,733
en als alarmtoon de oproep tot gebed heeft,

420
00:19:55,733 --> 00:19:57,249
die koop je voor je moeder.

421
00:19:57,249 --> 00:20:00,965
Je stapt in Medina in het vliegtuig, 
maakt een tussenlanding in Istanboel.

422
00:20:00,965 --> 00:20:03,465
Je landt op Schiphol.

423
00:20:03,465 --> 00:20:06,715
Er zijn duizenden blije Turken.

424
00:20:06,715 --> 00:20:08,164
Er zijn bloemen.

425
00:20:08,164 --> 00:20:10,715
Er is applaus. Masha Allah.

426
00:20:10,715 --> 00:20:13,764
Je hebt de hadj verricht.

427
00:20:13,764 --> 00:20:16,931
(Applaus)