0:00:07.060,0:00:09.276
Goeienavond, dames en heren, goeienavond.

0:00:09.276,0:00:13.109
Mijn naam is Sadettin Kirmiziyüz.

0:00:13.109,0:00:17.226
Ik ben een geassimileerde agnostische migrantenzoon,

0:00:17.226,0:00:23.675
maar mijn naam Sadettin betekent [br]'geluk van het geloof'.

0:00:23.675,0:00:26.559
Ik ben gevraagd om vanavond [br]een kort verslag te houden

0:00:26.559,0:00:30.659
over de bedevaart die ik in 2010 [br]met mijn vader naar Mekka heb verricht.

0:00:30.659,0:00:32.627
Daar heb ik 18 minuten voor.

0:00:32.627,0:00:35.725
Ik ga proberen dat te halen.

0:00:35.725,0:00:37.660
Laat ik dat proberen te doen aan de hand van

0:00:37.660,0:00:42.380
de rituelen die je tijdens zo'n bedevaart uitvoert.

0:00:44.026,0:00:46.322
Waar moet ik op richten?

0:00:49.568,0:00:54.607
Ja. Je geeft op voor de hadj [br]bij de Hollanda Diyanet Vakfi.

0:00:54.607,0:00:58.176
Voor de Belgen: er is ook een Belgica Diyanet Vakfi,

0:00:58.302,0:01:01.801
maar ik hou even de Hollandse versie aan.

0:01:01.801,0:01:05.851
Dat is een Nederlandse zusterafdeling [br]van het Turkse

0:01:05.851,0:01:08.669
Presidium voor Godsdienstige Zaken.

0:01:08.669,0:01:12.318
Dat is weer opgericht in 1923, [br]nadat Mustafa Kemal Atatürk

0:01:12.318,0:01:14.669
het kalifaat had afgeschaft.

0:01:14.669,0:01:18.967
Het kalifaat, voor de duidelijkheid, [br]dat was de islamitische paus.

0:01:18.967,0:01:21.003
Hier schrijf je je in.

0:01:21.003,0:01:23.951
Je betaalt 3500 euro en krijgt daarvoor terug

0:01:23.951,0:01:27.734
je vliegticket, visum, [br]verblijf in een hotel van vier weken

0:01:27.734,0:01:31.785
en deze

0:01:31.785,0:01:33.790
hadji-tas.

0:01:34.836,0:01:37.171
Dit is een survivalpakket.

0:01:37.171,0:01:39.534
Er zit vanalles in:

0:01:39.534,0:01:43.935
praktische informatie, foto's, achtergronden, slippers,

0:01:43.935,0:01:46.284
geurloze zeep, handdoeken,

0:01:46.284,0:01:49.002
de ihram, dat zijn die witte doeken die je omdoet

0:01:49.002,0:01:50.801
wanneer je in de gewijde staat bent,

0:01:50.801,0:01:53.817
en dit gebedenboekje.

0:01:53.817,0:01:55.567
Dit bewaar je goed.

0:01:55.567,0:02:00.885
Je laat je inenten tegen malaria, streptokokken, difterie, hepatitis, meningitis --

0:02:00.885,0:02:04.185
hepatitis A, B, alles, polio,

0:02:04.185,0:02:06.318
stuurt je vaccinatiepas en je paspoort op

0:02:06.318,0:02:09.969
naar het Presidium voor Godsdienstige Zaken,

0:02:09.969,0:02:11.752
en je bent zover.

0:02:11.752,0:02:18.769
Moge God deze bedevaart accepteren [br]en het gemakkelijk voor je maken.

0:02:18.769,0:02:25.601
Voor moslims is de hadj [br]het hoogtepunt uit hun religieuze leven.

0:02:25.601,0:02:29.868
En om dit te vieren, wordt er, [br]op Schiphol, in mijn geval,

0:02:29.868,0:02:34.419
afscheid genomen door duizenden blije familieleden [br]van honderden hadji's.

0:02:34.419,0:02:35.785
Er wordt gezamenlijk gebeden,

0:02:35.785,0:02:38.201
op deze manier een zegen over de reis afgesmeekt,

0:02:38.201,0:02:40.518
en aan de achterblijvers wordt plechtig beloofd

0:02:40.518,0:02:42.503
dat er voor hen gebeden zal worden

0:02:42.503,0:02:48.351
bij het huis van God, Baitullah, de Ka'aba.

0:02:48.351,0:02:49.701
Nou, ik stond ook op Schiphol,

0:02:49.701,0:02:51.337
waar duizenden blije familieleden afscheid namen

0:02:51.337,0:02:53.568
van mij en honderden hadji's,

0:02:53.568,0:02:55.668
en naast mij stond mijn vriendin

0:02:55.668,0:02:57.885
uit de joods-christelijke beschaving.

0:02:57.885,0:02:59.351
En terwijl wij daar staan,

0:02:59.351,0:03:02.368
zet de imam die ons zal begeleiden, een gebed in.

0:03:02.368,0:03:05.002
En ik zeg agnostisch, ja, dat zeg ik wel,

0:03:05.002,0:03:08.368
maar ik begrijp heel goed dat dit een serieuze, [br]ernstige onderneming is, natuurlijk.

0:03:08.368,0:03:11.535
Dus ik hef mijn handen op in gebed,

0:03:11.535,0:03:16.267
en bedenk dat mijn vriendin, [br]met wie ik al 7 jaar ongetrouwd samenleef,

0:03:16.267,0:03:20.902
mij in al die jaren nog nooit heeft zien bidden.

0:03:20.902,0:03:24.035
Pijnlijk? Misschien.

0:03:24.035,0:03:27.201
Wat pijnlijker is, is dat dat gebed, [br]waar ik aan mee hoor te doen,

0:03:27.201,0:03:30.217
voor mij onbekend is.

0:03:30.217,0:03:33.614
Dus ik playback.

0:03:36.768,0:03:40.419
In Istanboel gaan we in ihram.

0:03:40.419,0:03:41.751
De doeken worden zo genoemd.

0:03:41.751,0:03:44.518
De gewijde staat draagt dezelfde naam.

0:03:44.518,0:03:49.568
Nou, hier een hadji die verdacht veel op mij lijkt. Ja.

0:03:49.568,0:03:51.618
Mijn vader heeft me hierbij geholpen.

0:03:51.618,0:03:53.800
Die doeken om, dat kan niet anders.

0:03:53.800,0:03:55.951
Je kan dat niet in je eentje, je helpt elkaar.

0:03:55.951,0:03:57.951
En in mijn riem die ik om mijn middel draag,

0:03:57.951,0:04:00.052
moest een extra gaatje gemaakt worden,

0:04:00.052,0:04:01.818
omdat ik volgens mijn vader

0:04:01.818,0:04:04.101
dun ben van het roken.

0:04:04.101,0:04:08.319
Dus ik moest in Mekka bidden [br]dat Allah mij zou helpen met stoppen.

0:04:08.319,0:04:09.767
Waarop mijn reactie was:

0:04:09.767,0:04:11.218
"O ja, denk je dat, dat Allah [br]mij gaat helpen met stoppen?

0:04:11.218,0:04:12.836
Denk je dat, echt waar?"

0:04:12.836,0:04:18.267
En hij antwoordde, doodleuk: [br]"Natuurlijk. Als je het hem vraagt, helpt hij jou."

0:04:18.267,0:04:21.168
Je slaat een doek om je middel [br]en één over je schouders

0:04:21.168,0:04:26.119
en vanaf dat ogenblik [br]gaan de restricties die bij deze gewijde staat horen, in.

0:04:26.119,0:04:27.469
Die restricties, dat zijn:

0:04:27.469,0:04:31.735
geen nagels knippen, geen haren knippen, niet scheren, geen wonden openkrabben,

0:04:31.735,0:04:35.419
geen geurstoffen gebruiken, niet vloeken, niet klagen, geen ruzie maken,

0:04:35.419,0:04:40.469
geen ondergoed dragen, [br]geen levende wezens doden en geen seks.

0:04:40.469,0:04:43.218
Dus ook niet over seks praten

0:04:43.218,0:04:45.617
of aan seks denken,

0:04:45.617,0:04:48.236
vier weken lang.

0:04:48.236,0:04:50.717
Bij overtreding van één van deze restricties[br]wordt er boete gedaan,

0:04:50.717,0:04:52.468
niet alleen geestelijk, maar ook materieel.

0:04:52.468,0:04:56.234
Dan moet u denken [br]aan een kleine gift aan de armen.

0:04:56.234,0:04:59.035
In het vliegtuig van Istanboel naar Jedda --

0:04:59.035,0:05:04.152
Jedda, dat is, ik kan het natuurlijk niet laten zien, [br]maar aan de westkust --

0:05:04.152,0:05:06.735
'Jiddah', staat er, aan de Rode zee --

0:05:06.735,0:05:09.768
nou, in dat vliegtuig [br]wordt er wederom gezamenlijk gebeden.

0:05:09.768,0:05:12.967
Het klaptafeltje voor je gebruik je [br]om je voorhoofd op te leggen

0:05:12.967,0:05:16.201
en vanaf dat moment [br]mag de talbiyah ingezet worden,

0:05:16.201,0:05:18.135
dat is een speciaal bedevaartsgebed.

0:05:18.135,0:05:24.981
Labbayka Allhumma labbayk, labbayka la shareeka.

0:05:24.981,0:05:26.502
Geen hadji's in de zaal?

0:05:26.502,0:05:28.222
Goed. Vrij vertaald betekent het:

0:05:28.222,0:05:30.002
"Hier ben ik, God, hier ben ik

0:05:30.002,0:05:31.868
zoals bedoeld was dat ik hier zou zijn.

0:05:31.868,0:05:33.419
Aan U de eer en de glorie."

0:05:33.419,0:05:36.019
Maar de bedoeling is dat wanneer één hadji

0:05:36.019,0:05:40.280
deze Talbiyah inzet, de rest met hem meedoet.

0:05:40.356,0:05:42.303
Dus dan kan het gebeuren dat je in de bus zit

0:05:42.303,0:05:45.602
van Jedda naar Mekka, [br]vier en en half uur door de woestijn,

0:05:45.602,0:05:47.819
dat je langzaam maar zeker [br]in slaap aan het dommelen bent,

0:05:47.819,0:05:50.201
en dan kan het gebeuren [br]dat de hadji die achter je zit, begint:

0:05:50.201,0:05:53.303
Labbayka Allhumma labbayk, labbayka la shareeka.

0:05:53.303,0:05:54.374
dus je doet mee.

0:05:54.374,0:05:58.379
En dat is even wennen, maar geloof me: alles went.

0:05:59.302,0:06:01.551
En dan komen we aan in Mekka.

0:06:01.551,0:06:03.652
We gaan direct [br]naar het heilige gedeelte van de stad.

0:06:03.652,0:06:06.586
De stad Mekka zelf [br]krijg je in die vier weken niet te zien.

0:06:06.586,0:06:09.101
Dit is een replica van de Big Ben.

0:06:09.101,0:06:11.351
Die hebben ze daar gebouwd.

0:06:11.351,0:06:15.351
Mijn vader wees mij erop [br]dat daar in het Arabisch 'Allah' op de Big Ben staat.

0:06:15.351,0:06:17.651
Dat vond hij erg mooi.

0:06:17.651,0:06:21.851
Je checkt in in je hotel en vanaf dat ogenblik [br]is de dubbele nationaliteit niet langer geldig.

0:06:21.851,0:06:24.801
Je bent niet langer een Belgische Marokkaan [br]of een Nederlandse Turk,

0:06:24.801,0:06:28.051
nee, je bent gewoon een Marokkaan of een Turk. Klaar.

0:06:28.051,0:06:29.669
Ga maar door.

0:06:29.669,0:06:33.286
Naar de Masjid al-Haram, dat is de heilige moskee,

0:06:33.286,0:06:35.951
want daar staat natuurlijk de Ka'aba.

0:06:35.951,0:06:39.485
Overigens betekent Ka'aba gewoon 'kubus'.

0:06:39.485,0:06:43.851
Wat mij hier direct opviel, was de architectuur,

0:06:43.851,0:06:45.634
en dan bedoel ik niet de hoeveelheid minaretten

0:06:45.634,0:06:48.868
of de koepels, of de schoonheid van de ornamenten, nee,

0:06:48.868,0:06:52.837
het leek erop dat de architect rekening had gehouden

0:06:52.837,0:06:56.101
met de suspens die [br]zo'n eerste blik op de Ka'aba werpen,

0:06:56.101,0:06:58.069
met zich meebrengt.

0:06:58.069,0:07:01.502
Want je moet eerst nog om die muren heenlopen.

0:07:01.502,0:07:04.451
Dat is een wandeltocht van 500-600 meter.

0:07:04.451,0:07:07.935
Maar je weet dat hij daar is, die Ka'aba. [br]Je voelt dat.

0:07:07.935,0:07:10.276
En buiten zitten allemaal hadji's te bidden,[br]in die richting.

0:07:10.276,0:07:11.555
Je komt steeds dichterbij.

0:07:11.555,0:07:13.658
Dan kom je bij poort 11.

0:07:13.658,0:07:16.969
Je trekt je slippers uit, slippers in een plastic zakje, [br]plastic zakje in je rugzak,

0:07:16.969,0:07:22.136
en dan -- verbazing

0:07:22.136,0:07:25.785
omdat ik me niet voelde [br]zoals ik dacht dat ik me zou voelen.

0:07:25.785,0:07:27.984
Ik voelde niet niets, hé, voor de duidelijkheid.

0:07:27.984,0:07:29.568
Het was anders.

0:07:29.568,0:07:31.752
Want ik zat dan thuis, in Amsterdam,

0:07:31.752,0:07:33.935
en ik luisterde heel veel Oum Kalsoum,

0:07:33.935,0:07:36.868
Fairuz, soefi-muziek, het Requiem van Verdi,

0:07:36.868,0:07:38.503
dat zette ik heel luid en dan dacht ik:

0:07:38.503,0:07:41.170
ja, dit ga ik voelen straks, ja, precies dit --

0:07:41.170,0:07:42.936
maar dat was niet zo.

0:07:42.936,0:07:45.135
Het was niet wat iedereen vertelde dat ik zou voelen.

0:07:45.135,0:07:48.519
Mijn vader, in de bus naar de Masjid al-Haram:

0:07:48.519,0:07:51.051
"De Ka'aba is een magneet, en wij zijn stukjes ijzer."

0:07:51.051,0:07:53.885
Of zoals mijn moeder [br]er niet met droge ogen over kon praten,

0:07:53.885,0:07:56.368
of mijn tantes, die het onbeschrijflijk noemden.

0:07:56.368,0:08:01.702
Maar ook verbazing -- [br]want ik maak grapjes, en lachen,

0:08:01.702,0:08:02.885
en ik zeg 'agnostisch',

0:08:02.885,0:08:05.034
en ik flirt met het atheïstische, misschien,

0:08:05.034,0:08:07.635
maar dat is niet altijd zo geweest.

0:08:07.635,0:08:10.335
In elk huis waar ik kwam, van kinds af aan,

0:08:10.335,0:08:12.486
bij elk familielid, hing er wel een foto

0:08:12.486,0:08:16.802
van -- nou, misschien wel deze foto.

0:08:16.802,0:08:20.751
En ik loop daar rond met vlinders in mijn buik,

0:08:20.751,0:08:23.034
in die witgespikkelde mensenorkaan,

0:08:23.034,0:08:25.284
die om dat zwarte pulserende hart wordt gepompt,

0:08:25.284,0:08:28.184
boven mij de maan en sterren,

0:08:28.184,0:08:30.801
Allah op de Big Ben,

0:08:30.801,0:08:36.986
en ik voel de maan en sterren, God op de Big Ben

0:08:38.001,0:08:40.951
en dat zwarte pulserende hart.

0:08:40.951,0:08:44.534
Wat we hier doen, is het eerste echte ritueel:

0:08:44.534,0:08:46.767
de tawaaf, de ommegang.

0:08:46.767,0:08:49.252
Zoals de planeten om de zon, de maan om de aarde,

0:08:49.252,0:08:51.752
zo draait de mens om God.

0:08:51.752,0:08:54.585
En we gaan zeven maal rond, [br]tegen de wijzers van de klok.

0:08:54.585,0:08:58.068
Onderwijl reciteren we gebeden uit het gebedenboekje,

0:08:58.068,0:08:59.868
voor elke ronde een gebed,

0:08:59.868,0:09:02.268
en na zeven rondes [br]verrichten we een speciaal gebed

0:09:02.268,0:09:06.986
om de tawaaf af te ronden. [br]Masha Allah (proficiat), je hebt de tawaaf verricht.

0:09:06.986,0:09:10.385
We gaan meteen door. Ik heb nog 9 minuten.

0:09:10.385,0:09:12.869
We gaan door naar het volgende ritueel, [br]dat is de sa'i.

0:09:12.869,0:09:16.201
De sa'i, dat is een wandeltocht tussen twee heuveltoppen,

0:09:16.201,0:09:20.254
Seffa en Merveh, die tegenwoordig [br]in dat complex van de Masjid al-Haram liggen.

0:09:20.254,0:09:23.468
Dat is een reconstructie -- alles is een reconstructie,

0:09:23.468,0:09:25.882
het is eigenlijk een groot theaterstuk[br]dat ze tot leven brengen,

0:09:25.882,0:09:30.224
maar het is een reconstructie van het verhaal van Ibrahim, Abraham, Ibrahim --

0:09:30.224,0:09:34.218
die op bevel van God zijn vrouw, Hagar, [br]en hun zoontje Ismail de wildernis instuurde.

0:09:34.218,0:09:37.135
Zij komen aan op die plek, daar, [br]in Mekka komen ze aan.

0:09:37.135,0:09:39.503
Zij begrijpt heel goed dat ze het niet zullen overleven,

0:09:39.503,0:09:41.568
gaat op zoek naar water,

0:09:41.568,0:09:44.118
staat op die heuveltop en legt haar kindje,

0:09:44.118,0:09:46.253
omdat ze de kracht niet heeft [br]om het met zich mee te dragen, neer

0:09:46.253,0:09:48.968
en loopt naar die andere heuveltop.

0:09:48.968,0:09:52.051
Ze komt bij een kloof [br]die ze moet zien te overbruggen

0:09:52.051,0:09:53.719
wil ze bij die heuveltop komen.

0:09:53.719,0:09:55.235
Dus ze klimt naar beneden en,

0:09:55.235,0:09:56.401
op de bodem van die kloof aangekomen,

0:09:56.401,0:09:58.351
raakt ze in paniek, [br]want ze kan de baby niet meer zien.

0:09:58.351,0:10:01.485
Dus ze rent naar de overkant, klautert weer omhoog,

0:10:01.485,0:10:04.869
kijkt, ziet baby Ismail zitten, niets aan de hand, goddank --

0:10:04.869,0:10:07.285
kijkt hier verder om zich heen, ziet niks, [br]loopt weer terug,

0:10:07.285,0:10:10.302
weer door die kloof, weer paniek, weer rennen, [br]lopen naar baby Ismail.

0:10:10.302,0:10:12.336
Dit doet zij zeven keer

0:10:12.336,0:10:14.768
Na de zevende keer staat ze op het punt [br]om het op te geven

0:10:14.768,0:10:17.735
en dan blijkt dat God haar niet vergeten is.

0:10:17.735,0:10:19.968
Uit de hemel daalt een engel naar beneden

0:10:19.968,0:10:22.652
en die slaat met de punt van zijn vleugel [br]een gat in de grond.

0:10:22.652,0:10:28.382
Uit dat gat: pop! water, de bron van Zamzam.

0:10:28.382,0:10:31.101
Dat stuk met die kloof, hé, die kloof,

0:10:31.101,0:10:35.067
dat wordt nu aangegeven met die groene lampen.

0:10:35.067,0:10:38.083
De bedoeling is dat wanneer de pelgrims [br]een groene lamp passeren,

0:10:38.083,0:10:40.384
ze rennen tot de volgende kloof.

0:10:40.384,0:10:41.767
Het is een reconstructie.

0:10:41.767,0:10:44.783
En die bron van Zamzam, die stroomt nog steeds.

0:10:44.783,0:10:46.584
En wat hebben die Saudi's gedaan? Superslim:

0:10:46.584,0:10:49.049
die hebben die bron aangesloten [br]op een heel ingewikkeld systeem

0:10:49.049,0:10:54.067
van pompen, buizen, ketels, zodat je overal verspreid door dat enorme complex van de Masjid al-Haram

0:10:54.067,0:10:58.683
de hele dag door Zamzam-water kunt drinken. Superlekker.

0:10:58.683,0:11:01.099
We gaan meteen door.

0:11:01.099,0:11:06.033
Tien dagen hebben we dan nog om zo vaak mogelijk in Mekka naar de Masjid al-Haram te gaan.

0:11:06.033,0:11:06.984
Dat doe je 's nachts.

0:11:06.984,0:11:09.284
Overdag is het te heet. Overdag is het 40 graden.

0:11:09.284,0:11:11.268
Je rust overdag. We gaan 's nachts.

0:11:11.268,0:11:13.149
We maken gebruik van de speciale shuttlebussen

0:11:13.149,0:11:14.717
die ons naar de Masjid brengen.

0:11:14.717,0:11:16.683
Daar doe je een tawaaf of twee, drie, vier, vijf,

0:11:16.683,0:11:19.850
maar vooral: je bidt, zoveel mogelijk.

0:11:19.850,0:11:21.333
Bidden, bidden, bidden, bidden, bidden.

0:11:21.333,0:11:22.866
En dat niet op de knieën, Lieve Heer God,

0:11:22.866,0:11:24.983
nee, de salat, de fysieke oefening.

0:11:24.983,0:11:30.248
Want één gebed in de Masjid al-Haram, [br]dames en heren, geldt duizendmaal.

0:11:30.248,0:11:33.517
Ik heb in de vier weken dat ik in Saudi-Arabië was,

0:11:33.517,0:11:38.715
247 keer gebeden, waarvan 120 keer [br]in de Masjid al-Haram.

0:11:38.715,0:11:42.349
Maal duizend.

0:11:42.349,0:11:46.249
Dat is niet slecht, toch, voor een geassimileerde agnostische migrantenzoon?

0:11:46.249,0:11:50.815
Na tien dagen gaan we naar de vlakte van Arafat.

0:11:50.815,0:11:52.382
Nummer vier.

0:11:52.382,0:11:54.098
Daar worden we officieel hadji.

0:11:54.098,0:11:56.014
Mohammed heeft hier zijn laatste preek gehouden

0:11:56.014,0:11:58.414
en alle pelgrims [br]die op dat moment in Saudi-Arabië zijn,

0:11:58.414,0:12:00.350
verzamelen zich op die vlakte.

0:12:00.350,0:12:02.381
Het zijn vijf en een half miljoen mensen.

0:12:02.381,0:12:03.899
We brengen de nacht door in tenten,

0:12:03.899,0:12:06.030
mannen en vrouwen gescheiden van elkaar,

0:12:06.030,0:12:09.265
en het is warm, benauwd,

0:12:09.265,0:12:12.715
en er zijn buitengewoon veel muggen.

0:12:12.715,0:12:15.050
Die je niet mag doodslaan.

0:12:15.050,0:12:17.815
Waar je niet over mag klagen.

0:12:17.815,0:12:19.331
De volgende ochtend is er een gebedsdienst

0:12:19.331,0:12:20.582
van 5,5 uur.

0:12:20.582,0:12:21.981
God wordt geëerd, geprezen,

0:12:21.981,0:12:23.448
er worden liederen gezongen,

0:12:23.448,0:12:27.565
en aan het eind van dat gebed mag u elkaar feliciteren:

0:12:27.565,0:12:30.816
Masha Allah, je bent hadji geworden.

0:12:30.816,0:12:32.531
Maar we zijn er nog niet, we zijn pas op de helft.

0:12:32.531,0:12:35.581
We gaan meteen door naar nummer 5, namelijk Mozdalefah.

0:12:35.581,0:12:37.264
Daar gaan we stenen rapen

0:12:37.264,0:12:39.265
voor wat ik het spectaculairste onderdeel vond:

0:12:39.265,0:12:41.650
het stenigen van de duivel.

0:12:41.650,0:12:45.133
Je raapt 49 stenen. [br]Elke steen staat symbool voor een zonde.

0:12:45.133,0:12:47.499
Een slechte eigenschap.[br]Die ga je van je afgooien.

0:12:47.499,0:12:49.650
En die stenen mogen niet kleiner zijn dan een kikkererwt

0:12:49.650,0:12:51.681
en niet groter dan een hazelnoot.

0:12:51.681,0:12:56.782
Ik had ook 49 stenen geraapt [br]en ik stond bij punt 5 klaar, met mijn vader,

0:12:56.782,0:12:59.000
om naar punt 6 te lopen, Mina.

0:12:59.000,0:13:01.699
Daar staan drie hele grote zuilen [br]die de duivel symboliseren.

0:13:01.699,0:13:03.299
We stonden te wachten op --

0:13:03.299,0:13:05.899
nou ja, goed. De Saudische autoriteiten [br]hadden om de één of andere reden besloten

0:13:05.899,0:13:10.150
dat alle 140.000 Turkse hadji's [br]die zich op dat moment daar bevonden,

0:13:10.150,0:13:12.832
dat die zich moesten verzamelen [br]op een terrein dat was afgezet

0:13:12.832,0:13:16.465
met hekken, van die standaardhekken

0:13:16.465,0:13:19.549
die je hierbuiten ook hebt. [br]Heras-hekken, zijn dat volgens mij.

0:13:19.549,0:13:22.348
Hier was -- dit is ongeveer 4 meter.

0:13:22.348,0:13:25.631
Hier was een poort die was dichtgeschoven.

0:13:25.631,0:13:27.483
Wij stonden voor die poort.

0:13:27.483,0:13:29.482
Langs het terrein liep een weg.

0:13:29.482,0:13:32.550
Over die weg reden bussen, [br]volgeladen met pelgrims uit andere landen.

0:13:32.550,0:13:34.998
Die weg maakte een bocht naar rechts,

0:13:34.998,0:13:36.448
dus wij wachtten tot wij konden oversteken.

0:13:36.448,0:13:41.264
Maar dat duurde erg lang. [br]En langer. En langer.

0:13:41.264,0:13:46.381
Het was druk. Het werd drukker. [br]Drukker. Nog drukker.

0:13:46.381,0:13:49.431
En enkele uren daarvoor is ons water opgegaan.

0:13:49.431,0:13:51.565
Maar hé, dit is een test. Ik ben zen.

0:13:51.565,0:13:52.998
Ik ben kalm. Ik laat me niet gek maken.

0:13:52.998,0:13:54.348
Ik laat mijn adem zakken.

0:13:54.348,0:13:55.632
En terwijl ik mijn adem laat zakken, zegt mijn vader,

0:13:55.632,0:13:58.464
die naast mij staat: [br]"Ik heb hier helemaal geen zin in, man.

0:13:58.464,0:14:00.499
Ik ga hier niet blijven staan, ik ben niet gek.

0:14:00.499,0:14:01.365
Dat gaat helemaal niet goed."

0:14:01.365,0:14:03.483
"Hé vader, wat is dat nou? [br]Kom op, we zijn al zover gekomen.

0:14:03.483,0:14:04.733
We gaan samen de duivel stenigen."

0:14:04.733,0:14:06.582
"Nee nee, niks daarvan, niks daarvan.

0:14:06.582,0:14:08.234
Heb je je telefoon bij je?" "Ja, ja."

0:14:08.234,0:14:09.649
"Ik ga op een rustige plek staan.

0:14:09.649,0:14:12.650
Zodra je door die poort bent, moet je me bellen, [br]gaan we verder."

0:14:12.650,0:14:13.565
"Nou, prima, goed."

0:14:13.565,0:14:17.232
Hij loopt uit die menigte [br]en op dat moment valt daar iemand flauw.

0:14:17.232,0:14:20.600
Een dame. De dames hadden het natuurlijk wat zwaarder, die waren bedekt.

0:14:20.600,0:14:24.699
En daar valt iemand flauw, en daar, en daar, en daar.

0:14:24.699,0:14:25.849
En daar achter wordt geroepen:

0:14:25.849,0:14:29.081
in godsnaam, maak plaats, ze gaat dood.

0:14:29.081,0:14:32.365
Wat reden genoeg was [br]voor die hadji die zich daar bevond

0:14:32.365,0:14:36.449
om te roepen dat die godverdomde kankerarabieren [br]die kutpoort moesten opengooien

0:14:36.449,0:14:39.549
want hij had niet voor niets 3500 euro betaald.

0:14:39.549,0:14:43.332
Hadji, sabr, sabr, wat doe je, denk na, denk na!

0:14:43.332,0:14:46.665
Een hadji daar reageert dat die zoon van dat-en-dat-soort -vrouw zijn muil moet dichthouden,

0:14:46.665,0:14:49.082
want anders komt hij hem wel [br]de tanden uit zijn mond slaan.

0:14:49.082,0:14:51.415
Vanaf dat moment wordt het een beetje wazig.

0:14:51.415,0:14:54.265
Ik weet dat ik ineens de grond [br]niet meer onder mijn voeten voelde

0:14:54.265,0:14:56.349
en dat er voor mijn geestesoog beelden voorbijvlogen

0:14:56.349,0:15:01.650
van '97, '98, 2000, 2001, 2004, 2006, 2008,

0:15:01.650,0:15:04.115
van hadji's met verwrongen ledematen [br]en bloederige ihrams,

0:15:04.115,0:15:05.765
en oké, ik ben een mager mannetje, ik weet het,

0:15:05.765,0:15:08.299
maar ik heb wel eens [br]in een moshpit gestaan bij een concert,

0:15:08.299,0:15:09.599
dus ik weet, mmmm!

0:15:09.599,0:15:12.864
Maar ik weet, om mij heen [br]stonden zulke kleine Turkse tantetjes.

0:15:12.864,0:15:14.401
Ik weet niet wat er met die vrouwen gebeurd is.

0:15:14.401,0:15:16.665
Ik weet alleen dat ik ineens [br]aan de andere kant van de poort stond

0:15:16.665,0:15:18.265
met kleverige zooi aan de benen.

0:15:18.265,0:15:20.449
Heb ik op iemand gestaan? [br]Ben ik gevallen? Geen idee.

0:15:20.449,0:15:22.448
Ik kan alleen maar lopen, zodat ik get the fuck out...

0:15:22.448,0:15:23.949
Nee, ik dacht geen fuck, dacht ik niet, echt niet.

0:15:23.949,0:15:25.681
Lopen, lopen, lopen, ik ben gaan lopen, als een gek.

0:15:25.681,0:15:31.798
Want achter mij op die ene weg: [br]139.998 Turkse hadji's die aangestormd kwamen.

0:15:31.798,0:15:34.315
Dus ik ben gaan lopen, ik heb mijn telefoon gepakt

0:15:34.315,0:15:36.648
en ik zweer het u, [br]het is alsof de duivel ermee speelde:

0:15:36.648,0:15:39.165
batterij leeg.

0:15:39.165,0:15:42.130
En ik raak iedereen kwijt: mijn vader,

0:15:42.130,0:15:43.414
de rest van de Nederlandse hadji's,

0:15:43.414,0:15:46.131
en ik loop urenlang alleen, zeven kilometer,

0:15:46.131,0:15:48.982
verdwaald, over stoffige wegen, water zoekend

0:15:48.982,0:15:51.816
kom ik bij zo'n fonteintje met Zamzam-water, eindelijk,

0:15:51.816,0:15:53.349
en ik kom daar, en ik denk:

0:15:53.349,0:15:56.866
ik ben bezig geweest met dingen [br]waar ik niet mee bezig moest zijn.

0:15:56.866,0:15:58.098
Ik ga de duivel stenigen.

0:15:58.098,0:16:00.799
Ik ga mijn slechte eigenschappen [br]-- en ik heb veel slechte eigenschappen,

0:16:00.799,0:16:03.515
teveel om op te noemen, nu,[br]maar ik heb ook niet zoveel tijd meer --

0:16:03.515,0:16:04.983
maar ik kom daar en ik denk:[br]concentreer, Sadettin,

0:16:04.983,0:16:06.816
het kan nog, het kan nog.

0:16:06.816,0:16:09.399
Ik pak een buideltje waar die 49 stenen inzitten.

0:16:09.399,0:16:11.832
Ik schud ze leeg in mijn hand.

0:16:11.832,0:16:17.015
Vanaf nu, nooit meer, maar dan ook nooit meer --

0:16:17.015,0:16:19.931
en op dat moment barst om mij heen de hel los.

0:16:19.931,0:16:22.515
Links van mij staan drie Iraanse hadji's.

0:16:22.515,0:16:24.533
Lange baarden, tulband.

0:16:24.533,0:16:26.665
Ik zie slippers door de lucht vliegen.

0:16:26.665,0:16:28.299
Er komt een kruk voorbij

0:16:28.299,0:16:29.665
en ik heb godzijdank even daarvoor

0:16:29.665,0:16:32.581
mijn mondkapje opgezet.

0:16:32.581,0:16:34.832
Want ik schiet keihard in de lach.

0:16:34.832,0:16:38.814
En ik loop door naar het hotel.

0:16:38.814,0:16:40.681
En voor ik het hotel binnenloop,

0:16:40.681,0:16:42.132
duik ik een winkel in.

0:16:42.132,0:16:44.233
Daar koop ik drie marsen, drie snickers,

0:16:44.233,0:16:48.381
een fles Mekka-cola, een pakje sigaretten.

0:16:48.381,0:16:49.615
Ik ga in de lobby van het hotel zitten,

0:16:49.615,0:16:51.481
ik vreet die snickers op, die marsen op,

0:16:51.481,0:16:52.982
ik drink die fles Mekka-cola in één keer leeg,

0:16:52.982,0:16:56.645
ik steek een sigaret aan [br]en ik word op mijn schouder getikt.

0:16:56.891,0:17:02.849
En? Hoe is het geweest, mijn jongen? [br]Hoe is het geweest?

0:17:02.849,0:17:07.199
Was mijn vader. De rust zelve.

0:17:07.199,0:17:09.449
Het stenigen van de duivel, [br]dat luidt het Offerfeest in.

0:17:09.449,0:17:11.464
Ik zeg 'Offerfeest'. [br]Sommige mensen zeggen 'Slachtfeest'.

0:17:11.464,0:17:12.798
Ik vind 'Offerfeest' mooier.

0:17:12.798,0:17:15.214
Het Offerfeest is een herdenking van dit tafereel:

0:17:15.214,0:17:18.233
het verhaal van Abraham [br]die wederom op de proef wordt gesteld en

0:17:18.233,0:17:20.631
op bevel van God zijn zoon moet offeren.

0:17:20.631,0:17:23.965
In de Bijbel is het Isaac, in de Koran is het Ismail.

0:17:23.965,0:17:25.798
Laten we zeggen dat het Ismail is.

0:17:25.798,0:17:28.964
Maar op het moment suprême, dit moment dus,

0:17:28.964,0:17:31.115
daalt er een engel naar beneden, uit de hemel.

0:17:31.115,0:17:33.116
En die wijst Abraham op die ram daar,

0:17:33.116,0:17:35.132
rechts onder in beeld, die met zijn hoorns

0:17:35.132,0:17:37.449
verstrikt is geraakt in de bosjes.

0:17:37.449,0:17:39.849
Dus het Offerfeest dat is, zou je kunnen zeggen,

0:17:39.849,0:17:42.015
het herdenken van dat wij niet onze kinderen

0:17:42.015,0:17:45.081
maar dieren onverdoofd ritueel slachten.

0:17:45.081,0:17:48.599
Ik heb ook een schaap laten offeren.

0:17:48.599,0:17:51.248
Echt waar. Ik heb mijn bonnetje bewaard.

0:17:51.248,0:17:54.881
Waar is het? Ja, hier. Nou, kun je dat zien?

0:17:54.881,0:17:57.765
Ja, goeie ogen. Er staat 410 op, hé?

0:17:57.765,0:18:02.266
Pak 'm maar, anders. Er staat 410 op, hé? 410 rial.

0:18:02.266,0:18:05.266
Saudische munteenheid. Delen door 5. [br]82 euro.

0:18:05.266,0:18:08.131
82 euro om een schaap te kopen, [br]om het te laten slachten,

0:18:08.131,0:18:10.581
om het in stukken te laten snijden, [br]de wereld over te laten vliegen,

0:18:10.581,0:18:12.382
uit te laten delen aan armen en behoeftigen.

0:18:12.382,0:18:15.366
Ik heb dat schaap niet gezien.

0:18:15.366,0:18:18.381
Kan niet, hé, 5,5 miljoen mensen, [br]iedereen wil daarbij zijn.

0:18:18.381,0:18:20.115
Slachthuizen hebben natuurlijk [br]maar een beperkte capaciteit.

0:18:20.115,0:18:21.699
Dus dat bonnetje is het enige bewijs van dat schaap

0:18:21.699,0:18:26.914
en daarom wil ik het ook nu terug.

0:18:26.914,0:18:29.448
Het Offerfeest betekent ook [br]dat je je haar mag afscheren

0:18:29.448,0:18:32.181
als teken van letterlijke transformatie.

0:18:32.181,0:18:34.265
Bovendien laat je een stukje van jezelf

0:18:34.265,0:18:36.600
achter op die heilige plek.

0:18:36.600,0:18:38.631
Dat kaalscheren doen alleen de mannen.

0:18:38.631,0:18:42.214
5,5 miljoen mensen, 60% is man, [br]daar weer 80% van gaat kaal.

0:18:42.214,0:18:45.015
Dat zijn 2,4 miljoen mannen.

0:18:45.015,0:18:47.650
En dat gebeurt overal, dat kaal gaan.

0:18:47.650,0:18:49.582
Met als gevolg dat de straten van Mekka

0:18:49.582,0:18:53.282
drie dagen lang vol liggen met mannenhaar.

0:18:53.282,0:18:55.648
Dus je moet wel goed je slippers afkloppen

0:18:55.648,0:18:58.949
voordat je je hotelkamer binnengaat.

0:18:58.949,0:19:05.328
DIt is 'm, satan.

0:19:06.682,0:19:09.915
Ja, niet echt, hé, het is een symbool.

0:19:09.915,0:19:13.181
Hier gooi je je stenen naartoe, drie dagen lang.

0:19:13.181,0:19:15.580
Dan gaan we nog een laatste keer [br]naar de Masjid al-Haram.

0:19:15.580,0:19:17.233
Daar doen we een afscheids-tawaaf.

0:19:17.233,0:19:19.914
Dat is het allerlaatste dat we in Mekka doen.

0:19:19.914,0:19:23.132
Tenslotte gaan we nog naar Medina

0:19:23.132,0:19:26.699
om daar de moskee [br]en het graf van de profeet te bezoeken,

0:19:26.699,0:19:29.015
de Masjid an-Nabawi, de moskee van de profeet,

0:19:29.015,0:19:32.264
en die moskee is gebouwd rond het graf van Mohammed.

0:19:32.264,0:19:33.864
Dat graf gaan we groeten.

0:19:33.864,0:19:37.699
Groeten. Denk eraan. Niet bidden bij het graf, dat mag niet.

0:19:37.699,0:19:39.964
Dat is sherk, afgodsverering.

0:19:39.964,0:19:43.565
Nee, Mohammed was gewoon een mens, begroeten.

0:19:43.565,0:19:46.582
Dan koop je nog 7 kilo dadels,

0:19:46.582,0:19:49.548
je vult een jerrycan met 10 liter Zamzam-water,

0:19:49.548,0:19:52.431
je koopt een alarmklok die de gebedstijden aangeeft

0:19:52.431,0:19:55.733
en als alarmtoon de oproep tot gebed heeft,

0:19:55.733,0:19:57.249
die koop je voor je moeder.

0:19:57.249,0:20:00.965
Je stapt in Medina in het vliegtuig, [br]maakt een tussenlanding in Istanboel.

0:20:00.965,0:20:03.465
Je landt op Schiphol.

0:20:03.465,0:20:06.715
Er zijn duizenden blije Turken.

0:20:06.715,0:20:08.164
Er zijn bloemen.

0:20:08.164,0:20:10.715
Er is applaus. Masha Allah.

0:20:10.715,0:20:13.764
Je hebt de hadj verricht.

0:20:13.764,0:20:16.931
(Applaus)