WEBVTT

00:00:01.500 --> 00:00:09.000
Adaptacija srpskog prevoda
Aleksandar Uroevic - urke@users.sf.net

00:00:09.500 --> 00:00:11.000
Bio sam na Agendi 2000

00:00:11.600 --> 00:00:14.400
i jedan od ljudi koji su bili tamo bio
je Craig Mundie,

00:00:14.400 --> 00:00:17.500
koji je na nekom visokom
poloaju u Microsoftu,

00:00:18.000 --> 00:00:21.500
valjda podpredsednik za klijentske
proizvode ili tako neto.

00:00:21.500 --> 00:00:22.300


00:00:22.500 --> 00:00:28.200
Naleteo sam na njega u liftu.

00:00:28.300 --> 00:00:32.300
I gledam ja njegovu znacku pa kaem,
"Oh, vidim da radite za Microsoft."

00:00:32.800 --> 00:00:36.300
A on me pogleda i kae,
"Oh da, a ta vi radite?"

00:00:36.400 --> 00:00:39.300
Zvucalo je nekako podcenjivacki.

00:00:39.400 --> 00:00:42.500
Ono znate, gospodin u smokingu

00:00:43.000 --> 00:00:44.500
gleda u zaputenog hakera.

00:00:45.100 --> 00:00:47.700
Zagledam se ja tako
na kratko u njega pa mu kaem,

00:00:47.700 --> 00:00:49.600
"Ja sam tvoj najgori komar!"

00:00:49.800 --> 00:00:53.400
Wonderview Productions
Predstavlja

00:00:53.400 --> 00:00:57.400
Film
J.T.S. Moore-a

00:00:58.800 --> 00:01:03.700
REVOLUCIONARNI OS

00:01:05.400 --> 00:01:07.600
U kratkoj, ali burnoj istoriji,

00:01:07.600 --> 00:01:09.600
kompjuterskom industrijom dominirao je

00:01:09.600 --> 00:01:11.500
operativni sistem Windows.

00:01:11.500 --> 00:01:13.500
To bi uskoro moglo da se promeni,

00:01:13.500 --> 00:01:16.400
jer se Windows suocava
sa jakom konkurencijom Linuxa.

00:01:17.800 --> 00:01:19.500
Silikonska Dolina je dugo bila mesto

00:01:19.500 --> 00:01:21.500
za razvoj novih tehnologija,

00:01:21.800 --> 00:01:25.300
otvaranja novih kompanija
i sticanja velikog bogatstva.

00:01:25.400 --> 00:01:27.800
Danas je Dolina mesto revolucije

00:01:28.000 --> 00:01:30.700
koja se bori protiv politicke
nepravde idejom za:

00:01:31.200 --> 00:01:32.500
SOPSTVENU SLOBODU.

00:01:33.200 --> 00:01:34.800
Danju i nocu, savez

00:01:35.000 --> 00:01:37.000
hakera i programera pie delove

00:01:37.100 --> 00:01:39.800
kompjuterskog koda, po celom
svetu, kako bi napravili alat

00:01:40.200 --> 00:01:42.000
za oslobadanje kompjuterskih korisnika

00:01:42.300 --> 00:01:44.600
koristeci pritom slobodne informacije
i tehnologije za razmenu podataka,

00:01:44.600 --> 00:01:46.000
kako bi dostigli svoj cilj.

00:01:46.000 --> 00:01:48.600
Ova revolucija je pocela 80-tih
godina prolog veka sa

00:01:48.600 --> 00:01:51.300
Pokretom za slobodan softver
i GNU projektom,

00:01:51.300 --> 00:01:53.000
a danas se vezuje za

00:01:53.300 --> 00:01:56.600
Linux i Open Source pokret.

00:01:57.000 --> 00:01:59.600
ta je to Linux?

00:01:59.600 --> 00:02:02.000
Imamo jedan sektor koji
danas shvatamo ozbiljno.

00:02:02.000 --> 00:02:04.100
To je sektor povezan sa Linuxom.

00:02:04.100 --> 00:02:06.200
Mislim da je ovo
prava prilika da objasnim.

00:02:06.500 --> 00:02:08.200
"ta je to Linux?"

00:02:08.400 --> 00:02:09.400
Odgovoricu vam na to pitanje.

00:02:09.500 --> 00:02:10.500
Mnogi od vas to verovatno vec znaju.

00:02:10.500 --> 00:02:12.000
Linux koristi 12 miliona korisnika.

00:02:12.300 --> 00:02:15.600
To je kompjuterski operativni sistem
koji su razvile stotine

00:02:15.600 --> 00:02:17.500
programera saradujuci preko Interneta.

00:02:17.500 --> 00:02:19.400
Linux je izazov za Microsoft Windows NT.

00:02:19.500 --> 00:02:21.000
Vrlo je popularan zbog svoje brzine,

00:02:22.000 --> 00:02:23.300
i to je ono to je
najcudnije oko svega ovoga.

00:02:25.000 --> 00:02:27.200
Da bih objasnio ta je Linux,
prvo moram

00:02:27.200 --> 00:02:29.200
da objasnim ta je to operativni sistem.

00:02:29.200 --> 00:02:31.700
Operativni sistem realno

00:02:31.700 --> 00:02:34.400
ne moe da se vidi.

00:02:34.400 --> 00:02:36.100
Jer...

00:02:36.100 --> 00:02:38.300
niko od vas u stvari
ne koristi operativni sistem,

00:02:38.700 --> 00:02:41.500
ljudi koriste... programe...
na svojim racunarima.

00:02:41.500 --> 00:02:43.500
A jedini cilj operativnog sistema
u "ivotu"

00:02:43.900 --> 00:02:47.500
je da pomae tim
programima pri izvravanju.

00:02:47.800 --> 00:02:51.100
On nikada ne radi nita samovoljno.

00:02:51.300 --> 00:02:53.700
Samo ceka da programi

00:02:53.700 --> 00:02:56.000
zatrae odredene resurse ili

00:02:56.300 --> 00:02:59.600
odredene datoteke na disku

00:02:59.800 --> 00:03:01.500
ili daje mogucnost programima da se

00:03:01.500 --> 00:03:03.300
povezuju sa spoljanim svetom.

00:03:03.500 --> 00:03:06.100
Tu uskace operativni sistem,

00:03:06.100 --> 00:03:09.700
pokuavajuci ljudima da olaka
pisanje programa.

00:03:09.700 --> 00:03:13.000
I, ta je to Open Source?

00:03:13.000 --> 00:03:16.000
Open Source je nacin
na koji ljudi saraduju

00:03:16.300 --> 00:03:21.700
na softveru bez razmiljanja o
problemima oko intelektualne svojine,

00:03:21.700 --> 00:03:26.200
da ne moraju da pregovaraju o ugovoru,
svaki put kada kupuju deo softvera,

00:03:26.500 --> 00:03:28.800
sa armijom advokata umeanih u sve to.

00:03:28.800 --> 00:03:32.000
U globalu, mi samo elimo
softver koji radi,

00:03:32.400 --> 00:03:33.800
i ljude

00:03:33.800 --> 00:03:36.900
koji ce samovoljno raditi
razne dodatke za njega, itd.

00:03:37.800 --> 00:03:40.000
Na neki nacin mi rtvujemo

00:03:40.000 --> 00:03:41.900
prava intelektualne svojine,

00:03:42.000 --> 00:03:44.500
i dozvoljavamo citavom svetu
da koristi taj softver.

00:03:46.500 --> 00:03:47.800
Za razvoj Linux-a

00:03:47.900 --> 00:03:51.200
Zasluan je i Richard Stallman i
Fondacija za slobodan softver (FSF).

00:03:51.500 --> 00:03:54.200
Ljud misle da je Richard Stallman...

00:03:55.300 --> 00:03:58.000
veliki filozof, zar ne.

00:03:58.000 --> 00:03:59.800
Ja mislim da je on inenjer

00:04:01.000 --> 00:04:04.400
Richard Stallman je osnivac i otac
ideje o slobodnom softveru.

00:04:04.800 --> 00:04:08.000
Kroz svoja nastojanja da napravi
GNU operativni sistem,

00:04:08.100 --> 00:04:11.900
napravio je legalnu, filozofsku
i tehnicku fondaciju

00:04:11.900 --> 00:04:13.800
koja se bori za slobodan softver.

00:04:13.800 --> 00:04:15.400
Bez njegovih doprinosa,

00:04:15.400 --> 00:04:17.900
teko da bi se Linux i Open Source

00:04:17.900 --> 00:04:20.000
razvili do dananjih razmera.

00:04:20.700 --> 00:04:24.700
Pridruio sam se MIT Laboratoriji
za vetacku inteligenciju 1971.,

00:04:25.000 --> 00:04:29.000
Pridruio sam se...
uspenoj hakerskoj zajednici,

00:04:29.700 --> 00:04:31.000
ljudima koji vole programiranje,

00:04:31.000 --> 00:04:34.300
vole da istrauju ta sve moe
da se uradi pomocu racunara.

00:04:34.500 --> 00:04:37.700
Oni su sami napravili
citav operativni sistem,

00:04:37.700 --> 00:04:40.200
kompletno napisan u toj laboratoriji.

00:04:40.300 --> 00:04:42.800
Tako sam postao deo njih, i

00:04:43.000 --> 00:04:46.400
nastavio da radim na tom operativnom
sistemu, dodajuci nove mogucnosti.

00:04:46.400 --> 00:04:50.400
To je bio moj posao i oboavao sam ga,
svi smo ga oboavali. Zato ga i radimo.

00:04:51.000 --> 00:04:54.100
Na operativni sistem smo nazvali

00:04:54.100 --> 00:04:56.600
"the Incompatible Time Sharing System"
("Nekompatibilni sistem deljenja vremena")

00:04:57.200 --> 00:04:58.600
to je primer

00:04:58.600 --> 00:04:59.600
razigranog duha

00:05:00.000 --> 00:05:01.900
koji je odlika svakog hakera.

00:05:02.100 --> 00:05:05.200
Hakeri su ljudi koji vole
da reavaju probleme.

00:05:06.000 --> 00:05:08.500
Prvo je krenulo pogrenim tokom

00:05:08.500 --> 00:05:12.000
kada je spoljani svet poceo
da nas gnjavi sa lozinkama.

00:05:12.100 --> 00:05:15.300
Mi nismo imali lozinke
na naim racunarima.

00:05:15.500 --> 00:05:17.500
Razlog tome bio je taj da su hakeri,

00:05:17.500 --> 00:05:19.800
koji su izmisli taj OS,

00:05:19.800 --> 00:05:25.700
smatrali da je lozinka nacin da
administrator kontrolie sve korisnike.

00:05:25.800 --> 00:05:28.200
Oni nisu eleli da naprave alat,

00:05:28.500 --> 00:05:31.900
kojim bi administrator
mogao da ih kontrolie,

00:05:32.200 --> 00:05:34.300
pa ga nisu ni napravili.
Izostavili su ga.

00:05:35.300 --> 00:05:38.500
Naa filozofija je bila
da ko god sedi za racunarom

00:05:38.600 --> 00:05:41.000
moe da radi ta god eli.

00:05:41.500 --> 00:05:46.500
Neko ko je radio juce, ne moe da
kontrolie ta ce ti da radi danas.

00:05:46.500 --> 00:05:50.300
Kada su stavili lozinku
na jedan MIT racunar

00:05:51.500 --> 00:05:53.500
meni i grupi hakera se to nije svidelo.

00:05:53.500 --> 00:05:57.500
Odlucio sam da pokuam
da "razbijem" lozinku.

00:05:58.300 --> 00:06:00.400
I naao sam nacin da je dekodiram,

00:06:00.400 --> 00:06:03.800
gledajuci u bazu podataka
sa raznim lozinkama

00:06:03.800 --> 00:06:07.300
video sam ta ljudi najcece
upisuju pri prijavljivanju.

00:06:07.800 --> 00:06:10.200
Poslao sam pismo sa porukom

00:06:10.500 --> 00:06:13.600
"Zdravo! Vidim da ste izabrali
lozinku mumble (mumlanje),

00:06:13.800 --> 00:06:16.000
ili tako neto. ta mislite
da uradite ono to sam ja uradio,

00:06:16.500 --> 00:06:18.500
samo pritisnite Enter umesto lozinke.

00:06:18.500 --> 00:06:21.500
Krace je i mnogo se lake unosi".

00:06:22.000 --> 00:06:25.500
Naravno, s tom porukom sam hteo

00:06:25.500 --> 00:06:29.000
implicitno da im kaem da im je
zatita u stvari bila smena.

00:06:29.300 --> 00:06:33.300
Pokazao sam im kako sam otkrio lozinku.

00:06:33.800 --> 00:06:37.500
Na kraju mi se pridruilo pet korisnika,
od svih koji su koristili taj racunar

00:06:37.600 --> 00:06:41.000
i koristili su samo
Enter kao svoju lozinku.

00:06:41.000 --> 00:06:44.100
Kada je nastala ideja za neto
to danas nazivamo Open Source svet?

00:06:44.200 --> 00:06:46.200
Kako je to sve pocelo?
Ko je to zapoceo?

00:06:46.300 --> 00:06:50.300
Pocelo je samim pocetkom
modernog racunarstva. U to vreme

00:06:50.500 --> 00:06:53.400
softver se razmenjivao
samo izmedu ljudi.

00:06:53.500 --> 00:06:58.400
Mislim da je to trajalo do
kasnih 70-tih ili ranih 80-tih.

00:06:59.000 --> 00:07:02.500
Tada su ljudi poceli
da ogranicavaju svoj softver

00:07:02.500 --> 00:07:05.700
govoreci "Ne, ne moe vie nikad
da vidi izvorni kod mog softvera.

00:07:06.000 --> 00:07:09.300
Ne moe da menja moj softver,
cak iako je neophodno

00:07:09.400 --> 00:07:12.300
da ga nadogradi i prilagodi
svojoj sopstvenoj aplikaciji"

00:07:13.000 --> 00:07:17.000
Za takvo stanje je u stvari
kriv Microsoft.

00:07:17.200 --> 00:07:21.200
Oni su pravi zacetnici takovog
modela vlasnickog softvera.

00:07:21.600 --> 00:07:23.800
Sredinom 1970-tih, grupa hakera

00:07:23.900 --> 00:07:28.500
ljubitelja racunara u Silikonskoj dolini
osnivaju "Racunarski klub Homebrew".

00:07:29.000 --> 00:07:32.500
31. januara 1976.
u klub je stiglo pismo,

00:07:32.500 --> 00:07:35.200
od Billa Gatesa, koji je
neto ranije osnovao Microsoft.

00:07:35.500 --> 00:07:37.000
Bilo je to otvoreno pismo
citavoj racunarskoj zajednici

00:07:37.500 --> 00:07:43.600
gde je on, argumentujuci tacku po tacku,
razradio novi koncept vlasnickog softvera.

00:07:43.800 --> 00:07:48.200
Do tada, praksa korisnika racunara
bila je da slobodno razmenjuju softver

00:07:48.500 --> 00:07:51.000
bez obracanja panje
na vlasnitvo softvera.

00:07:51.500 --> 00:07:54.100
U pismu poznatijem kao Otvoreno
pismo hobistima, Gates pie:

00:07:54.500 --> 00:07:56.800
"Za mene je najkriticnija
stvar na hobi-tritu

00:07:56.900 --> 00:07:59.900
nedostatak dobrih kurseva o
softveru, knjiga i samog softvera.

00:08:00.000 --> 00:08:03.100
Bez dobrog softvera i vlasnika
koji se razume u programiranje,

00:08:03.300 --> 00:08:05.300
hobi racunarstvo je beznacajno.

00:08:05.300 --> 00:08:08.000
Hoce li kvalitetan softver biti
napisan za hobi trite?"

00:08:08.400 --> 00:08:10.900
Gates dalje pie: "Povratne
informacije koje smo dobili

00:08:10.900 --> 00:08:14.300
od stotine ljudi koji kau da
koriste BASIC su pozitivne.

00:08:14.300 --> 00:08:16.500
Ipak, dve stvari iznenaduju.

00:08:16.500 --> 00:08:19.500
Prvo, vecina tih "korisnika" nikada
nije kupila BASIC, i

00:08:19.500 --> 00:08:22.500
drugo, kada bi ukupnu svotu novca
koji smo zaradili od Altair BASIC-a,

00:08:22.500 --> 00:08:26.500
rasporedili, ispalo bi da smo
radili za manje od 2 dolara po satu.

00:08:26.500 --> 00:08:27.700
Zato je to tako?

00:08:27.700 --> 00:08:30.200
Kao predstavnici hobista
morate da shvatite

00:08:30.200 --> 00:08:32.300
da vecina hobista krade
softver koji koristi.

00:08:32.300 --> 00:08:35.200
Hardver mora da se plati,
a softver je ono to se deli.

00:08:35.200 --> 00:08:37.500
Koga interesuje da li su ljudi koji su
napisali softver uopte placeni za to?

00:08:37.500 --> 00:08:38.900
Da li je to poteno?

00:08:38.900 --> 00:08:41.000
Jednu stvar ipak ne radite
kradom softvera,

00:08:41.000 --> 00:08:43.500
ne javljate se MITS-u ukoliko
imate neki problem sa softverom.

00:08:43.500 --> 00:08:45.600
MITS ne zaraduje prodajuci softver.

00:08:45.600 --> 00:08:48.600
Jedina stvar koju radite je to
da specavate pisanje dobrog softvera.

00:08:49.000 --> 00:08:51.300
Ko moe sebi da dozvoli
da profesionalno radi za dabe?

00:08:51.600 --> 00:08:54.300
Ko od vas hobista moe da potroi
tri godine na programiranje,

00:08:54.300 --> 00:08:57.900
pronalaenje greaka, dokumentovanje svog
proizvoda i da ga besplatno distribuira?

00:08:57.900 --> 00:08:58.800
Cinjenica je,

00:08:58.800 --> 00:09:02.400
da niko pre nas nije uloio
mnogo novca u hobi-softver.

00:09:02.400 --> 00:09:05.000
ta je sa onima koji
preprodaju Altair BASIC?

00:09:05.000 --> 00:09:07.300
Zar oni ne zaraduju na hobi softveru?

00:09:07.300 --> 00:09:10.800
Zaraduju, ali oni koju budu prijavljeni,
mogu na kraju sve da izgube.

00:09:10.800 --> 00:09:12.900
Oni su doveli hobiste na lo glas,

00:09:12.900 --> 00:09:16.300
i treba da budu izbaceni iz
klubova u kojima se pojave.

00:09:16.300 --> 00:09:19.200
Potovacu pisma od svih vas
koji placate svoj softver,

00:09:19.200 --> 00:09:21.000
ili imate neke predloge
ili komentare."

00:09:21.000 --> 00:09:25.000
Potpisano sa Bill Gates,
generalni direktor, Micro-Soft.

00:09:25.400 --> 00:09:29.100
Krajem 70-tih i pocetkom 80-tih,
Richard Stallman je

00:09:29.100 --> 00:09:32.400
radio istraivanja na vetackoj
inteligenciji i kodirao

00:09:32.400 --> 00:09:35.000
u MIT laboratoriji
za vetacku inteligenciju.

00:09:35.000 --> 00:09:37.300
Richard je imao nekoliko
neprijatnih iskustava

00:09:37.300 --> 00:09:39.300
tokom tog perioda,
koja su mu zgadila

00:09:39.300 --> 00:09:41.400
celu ideju oko
komercijalnog softvera.

00:09:41.400 --> 00:09:43.000
Na primer?

00:09:43.000 --> 00:09:47.000
Neka kompanija je imala problema sa svojim
softverom, nije mogla da nastavi sa radom.

00:09:47.700 --> 00:09:51.700
On je traio da mu daju programski kod
kako bi mogao da ga popravi, ali nisu dali

00:09:52.400 --> 00:09:54.500
iako bi od toga imali korist,
jer bi nastavili sa radom.

00:09:54.500 --> 00:09:57.400
To me je bacilo u moralnu dilemu.

00:09:57.500 --> 00:10:03.100
U ranim 80-tim, da bi ste radili
na nekom modernom racunaru,

00:10:03.600 --> 00:10:06.400
Morali ste da kupite legalan
operativni sistem.

00:10:06.500 --> 00:10:09.400
Ljudi koji su ga razvili nisu
hteli da ga dele drugima.

00:10:09.500 --> 00:10:11.500
Umesto toga, hteli su
da kontroliu korisnike,

00:10:11.600 --> 00:10:13.400
da dominiraju nad njima,
postavljaju zabrane.

00:10:13.900 --> 00:10:16.000
Govorili su, ako eli
da dobije sistem,

00:10:16.100 --> 00:10:19.500
mora da obeca da ga
nece davati nikom drugom.

00:10:19.600 --> 00:10:23.400
Meni je to u stvari bilo kao
da sam obecao da cu biti lo covek,

00:10:23.400 --> 00:10:25.100
da cu da izdam ostatak sveta,

00:10:25.200 --> 00:10:29.100
da izbacim sebe iz drutva i
iz kooperativne zajednice.

00:10:30.300 --> 00:10:34.300
Vec sam iskusio ta se dogada
kad su drugi to radili nama,

00:10:34.300 --> 00:10:35.800
kada su odbili da dele sa nama,

00:10:35.900 --> 00:10:38.500
zato to su potpisali ugovor.

00:10:38.600 --> 00:10:40.400
To je povredilo sve u laboratoriji,

00:10:40.500 --> 00:10:43.200
sprecilo nas je da
radimo korisne stvari.

00:10:43.300 --> 00:10:45.600
Zato ja to nisam hteo da uradim.

00:10:45.700 --> 00:10:49.700
Mislio sam "To je pogreno!
Necu tako da ivim"

00:10:49.900 --> 00:10:53.900
Zbog takvih iskustava je on
razvio potpunu odbojnost

00:10:54.000 --> 00:10:56.600
prema ideji o pravu na
intelektualnu svojinu i softver.

00:10:56.700 --> 00:11:00.300
To je glavni razlog zbog koga je
osnovao Fondaciju za slobodan softver.

00:11:00.400 --> 00:11:04.900
Pokuao sam da naden jo neku
alternativu i shvatio:

00:11:05.000 --> 00:11:06.500
Ja sam razvojni programer
operativnog sistema.

00:11:06.600 --> 00:11:10.300
Kada bih mogao da razvijem
jo jedan operativni sistem.

00:11:10.500 --> 00:11:14.100
I tada bih, kao autor, podsticao
sve da ga dele sa drugima.

00:11:14.200 --> 00:11:17.900
Govorio bih svima "Dodi i uzmi ga,
koristi ga, organizuj novu zajednicu"

00:11:18.900 --> 00:11:23.200
Ne samo da bih ja mogao
da koristim racunar

00:11:23.300 --> 00:11:26.500
bez potrebe da izdam druge ljude,
nego bih ga dao i drugima.

00:11:26.600 --> 00:11:29.500
Svi bi smo nali izlaz
iz te moralne dileme.

00:11:31.000 --> 00:11:34.300
Tada je ta ideja postala
moj ivotni cilj.

00:11:34.700 --> 00:11:38.700
Pokrenuo sam projekat u januaru 1984.

00:11:38.800 --> 00:11:41.500
To je bilo nakon to sam
dao otkaz na MIT-u

00:11:41.600 --> 00:11:45.400
kako bih mogao da zapocnem
razvoj GNU operativnog sistema.

00:11:46.400 --> 00:11:49.700
Sada cu da objasnim zato je ime GNU hak.

00:11:49.900 --> 00:11:52.700
To je u stvari rekurzivni akronim.

00:11:53.100 --> 00:11:56.100
To u stvari znaci "GNU Nije Unix".

00:11:56.200 --> 00:11:59.300
Vidite da slovo "G" u "GNU"
u stvari predstavlja to "GNU".

00:11:59.300 --> 00:12:01.400
A ta to ime zapravo znaci?

00:12:01.400 --> 00:12:05.900
Razvijao sam sistem koji je bio
slican Unix operativnom sistemu,

00:12:05.900 --> 00:12:08.300
ali to nije bio Unix operativni sistem.

00:12:08.300 --> 00:12:09.800
Bio je to drugaciji sistem.

00:12:09.800 --> 00:12:12.200
Morali smo da ga kompletno
napiemo od pocetka,

00:12:12.200 --> 00:12:14.100
jer je Unix bio vlasnicki i zaticen.

00:12:14.200 --> 00:12:16.000
Bilo nam je zabranjeno da delimo Unix.

00:12:16.100 --> 00:12:19.700
Nismo mogli da ga koristimo.
Bio je beskorisan za zajednicu.

00:12:19.800 --> 00:12:23.300
Zato smo morali da napiemo
zamenu za njega.

00:12:24.900 --> 00:12:26.100
Tokom 80-tih,

00:12:26.200 --> 00:12:28.700
dok je Richard Stallman
radio na GNU projektu,

00:12:28.900 --> 00:12:32.300
informaticari sa Univerziteta
Berkeley iz Kalifornije

00:12:32.400 --> 00:12:34.700
razvijali su svoj vlastiti
slobodni operativni sistem.

00:12:35.000 --> 00:12:37.500
Poznatiji kao Berkeley Unix, ili BSD,

00:12:37.600 --> 00:12:41.500
bio je zasnovan na Unix kernel-u
koji je bio pod licencom AT&T.

00:12:41.600 --> 00:12:46.300
Ipak, zbog vlasnickih problema sa AT&T
i zbog rasparcanosti izvornog koda,

00:12:46.500 --> 00:12:50.100
hakeri i ostali korisnici
sporo su ga prihvatali.

00:12:50.300 --> 00:12:54.300
Unix se sastoji od velikog
broja odvojenih programa

00:12:54.700 --> 00:12:56.400
koji medusobno komuniciraju.

00:12:56.500 --> 00:12:59.400
Samo smo trebali da zamenimo
te programe jedan po jedan.

00:12:59.500 --> 00:13:03.200
Tako sam ja poceo da piem
zamenu za jedan program,

00:13:03.300 --> 00:13:05.100
pa jo jedan, i jo jedan,

00:13:05.200 --> 00:13:06.900
i onda su ljudi poceli
da mi se pridruuju,

00:13:07.000 --> 00:13:10.600
jer sam objavio oglas u kojem sam
pozivao ljude da mi se prikljuce

00:13:10.700 --> 00:13:12.300
da mi pomognu u pisanju tih programa.

00:13:12.600 --> 00:13:20.000
I tako negde 1991., prakticno smo
zamenili sve te programe.

00:13:20.500 --> 00:13:21.800
Recite nam neke od programa koje ste...

00:13:21.900 --> 00:13:25.000
Pa... trebali su nam...
da bi imali kompletan sistem,

00:13:25.100 --> 00:13:28.700
potrebno je imati kernel,
a to je program koji

00:13:28.800 --> 00:13:31.600
rasporeduje resurse
svim drugim programima,

00:13:31.800 --> 00:13:35.100
potreban je kompajler,
koji prevodi programski kod

00:13:35.200 --> 00:13:40.500
iz citljivog izvornog koda koji
razumeju programeri, u brojeve,

00:13:40.600 --> 00:13:44.900
misteriozne brojeve koje
racunar prakticno ume da izvrava.

00:13:45.000 --> 00:13:47.500
Potrebni su i drugi programi koji
dolaze uz kompajler i pomau mu u poslu.

00:13:47.500 --> 00:13:48.600
Potreban je i debugger.

00:13:48.700 --> 00:13:50.300
Potreban je uredivac teksta,

00:13:50.400 --> 00:13:51.500
pa neki program za
formatiranje teksta.

00:13:51.600 --> 00:13:53.400
Potrebni su programi za potu...

00:13:53.500 --> 00:13:54.800
potrebno je mnogo stvari.

00:13:54.900 --> 00:13:58.500
Postoje stotine programa u
operatvnom sistemu nalik Unixu.

00:13:58.900 --> 00:14:00.500
Video sam Stallmanov oglas.

00:14:00.600 --> 00:14:03.900
U stvari, sreo sam ga u februaru 1987.

00:14:04.000 --> 00:14:08.500
Doao je da odri petodnevni
kurs o Emacsu u naoj kompaniji.

00:14:08.600 --> 00:14:11.200
Preko dana je objanjavao

00:14:11.300 --> 00:14:13.400
novi nacin razmiljanja o Emacsu,

00:14:13.500 --> 00:14:16.500
nacine na koje moemo da ga proirimo,
unapredimo i koristimo Emacsov izvorni kod

00:14:17.100 --> 00:14:18.400
na jednostavniji ili tei nacin.

00:14:18.500 --> 00:14:21.700
Ali uvece, uurbano je radio
na svom kompajleru,

00:14:21.800 --> 00:14:24.100
koji tada jo uvek nije
bio predstavljen javnosti,

00:14:24.200 --> 00:14:27.800
pa je Richard pazio

00:14:27.900 --> 00:14:30.300
kome pokazuje izvorni kod.

00:14:30.400 --> 00:14:33.800
Ali ja sam bio nestrpljiv,
i kada ga je u junu objavio,

00:14:33.900 --> 00:14:35.500
odmah sam ga preuzeo.

00:14:35.700 --> 00:14:37.100
Igrao sam se s njim.

00:14:37.200 --> 00:14:39.400
Promenio sam neke sitnice.

00:14:39.600 --> 00:14:41.200
I kada sam mu nazad poslao izvorni kod,

00:14:41.300 --> 00:14:42.500
bio je veoma iznenaden,

00:14:42.600 --> 00:14:47.300
kako sam u tako kratkom vremenu
shvatio njegovu tehnologiju.

00:14:47.500 --> 00:14:48.300


00:14:48.300 --> 00:14:52.300
ta god bi radili na Stanford-u
ili na univerzitetu,

00:14:52.400 --> 00:14:54.200
radili bi smo, obicno uvek

00:14:54.300 --> 00:14:58.200
na racunarima Digital Equipment
ili Sun, uglavnom Sun.

00:14:58.400 --> 00:14:59.900
Kad god bi smo dobili Sun racunar,

00:15:00.100 --> 00:15:04.500
prva stvar koju bi uradili je
da smo provodili doslovno dane

00:15:04.600 --> 00:15:08.600
preuzimajuci GNU slobodan softver
sa Interneta,

00:15:08.700 --> 00:15:11.100
sklapali bi ga i instalirali
na Sun racunare.

00:15:11.300 --> 00:15:14.800
Krucijalna stvar kod GNU-a
je to to je on slobodan.

00:15:15.200 --> 00:15:18.700
Naziv "Slobodan (free) softver" se
ne odnosi na cenu nego na slobodu.

00:15:18.900 --> 00:15:21.200
Misli se na slobodu govora,
ne na besplatno pivo.

00:15:22.200 --> 00:15:24.500
Sloboda o kojoj govorim

00:15:24.500 --> 00:15:27.500
je sloboda da pravite izmene
ako elite,

00:15:27.600 --> 00:15:30.300
ili da zamolite nekoga
da to uradi za vas

00:15:30.400 --> 00:15:32.500
ako koristite softver u poslu,

00:15:32.600 --> 00:15:36.300
da delite kopije sa drugima,

00:15:36.400 --> 00:15:39.500
poboljavate ga i objavljujete

00:15:39.600 --> 00:15:42.500
tako da i drugi imaju koristi
od tih poboljanja.

00:15:42.600 --> 00:15:46.400
To su slobode koje razlikuju
Slobodan softver od neslobodnog.

00:15:46.700 --> 00:15:50.500
To su slobode koje omogucavaju
ljudima da osnivaju zajednice.

00:15:50.600 --> 00:15:52.100
Ako nemate sve te slobode,

00:15:52.100 --> 00:15:54.900
podeljeni ste i neko
drugi upravlja vama.

00:15:55.900 --> 00:15:59.000
Moje prvo iskustvo
u vezi slobodnog softvera

00:15:59.000 --> 00:16:03.000
dogodilo se krajem 1989.,
pocetkom 1990.

00:16:03.200 --> 00:16:06.200
Radio sam kao apsolvent na
Stanford Univerzitetu

00:16:06.400 --> 00:16:08.600
na alatima za racunarski podran dizajn.

00:16:08.700 --> 00:16:10.800
Jedan od alata koji mi je trebao

00:16:10.900 --> 00:16:12.500
bio je takozvani parser generator.

00:16:12.800 --> 00:16:14.800
A Fondacija za slobodan softver

00:16:14.900 --> 00:16:18.300
predvodena Richardom Stallmanom
napravila je odlican alat nazvan "bison".

00:16:18.500 --> 00:16:22.400
Trebao mi je alat koji bi radio sa C++-om.
Bison je radio sa C-om.

00:16:22.900 --> 00:16:26.100
Izmenio sam bison i napravio neto
to sam nazvao "bison++".

00:16:26.200 --> 00:16:28.700
Odlican je osecaj kada moe

00:16:28.800 --> 00:16:31.900
da uzme deo dostupnog softvera

00:16:32.000 --> 00:16:36.500
i napravi ono to ti treba,
menjajuci ga za kratko vreme.

00:16:36.700 --> 00:16:39.100
Vratio sam ga nazad na Internet

00:16:39.200 --> 00:16:40.900
i iznenadio se koliko ga je ljudi

00:16:41.000 --> 00:16:42.900
preuzeo i poceo da koristiti.

00:16:43.000 --> 00:16:47.000
Secam se kada sam iao
na razgovore za posao.

00:16:47.300 --> 00:16:50.100
Ponekad sam traio neto da radim,

00:16:50.300 --> 00:16:52.100
pa sam iao na razgovore za posao.

00:16:52.200 --> 00:16:53.600
I razgovaram ja tako sa jednim covekom,

00:16:53.700 --> 00:16:56.500
i pitam ga koji alat koriste,

00:16:56.600 --> 00:16:59.000
a on kae: "Koristimo bison++!"

00:16:59.100 --> 00:17:01.400
a ja kaem, "Hej, ja sam autor bisona++!"

00:17:01.600 --> 00:17:06.100
Slobodan softver generalno
ima autorska prava.

00:17:06.200 --> 00:17:08.800
Ima vlasnika.

00:17:08.900 --> 00:17:10.000
Ima i licencu.

00:17:10.100 --> 00:17:11.900
Nije u javnom vlasnitvu (public domain).

00:17:12.000 --> 00:17:14.600
Kada bi bio u javnom vlasnitvu,

00:17:14.700 --> 00:17:17.900
neko drugi bi mogao da napravi
male izmene na njemu

00:17:18.000 --> 00:17:20.900
i da ga stavi u
vlasnicki softver,

00:17:21.000 --> 00:17:23.800
to znaci da bi korisnici
koristili na softver,

00:17:23.900 --> 00:17:26.800
ali nebi imali slobodu
da saraduju i da ga menjaju.

00:17:27.500 --> 00:17:31.200
Kao prevencija tome, mi
koristimo tehniku nazvanu "Copyleft".

00:17:31.500 --> 00:17:34.700
Ideja Copylefta je
suprotnost Copyrightu.

00:17:35.500 --> 00:17:37.200
Ono to mi u stvari radimo je da kaemo,

00:17:37.300 --> 00:17:39.200
ovaj softver je zaticen

00:17:39.300 --> 00:17:43.600
a mi, autori dozvoljavamo vam
da delite kopije,

00:17:43.700 --> 00:17:45.200
dozvoljavamo vam da ga menjate,

00:17:45.300 --> 00:17:46.900
dozvoljavamo vam da ga nadogradujete.

00:17:47.000 --> 00:17:48.700
Ali kada ga delite dalje,

00:17:48.800 --> 00:17:52.500
mora da bude pod istim ovim uslovima,
ni manje ni vie.

00:17:52.600 --> 00:17:54.800
Dakle, ko god ga dobije od vas

00:17:54.900 --> 00:18:00.200
takode dobija i slobodu da saraduje
sa drugima, ako to eli.

00:18:00.300 --> 00:18:03.800
I tada, na taj nacin,
svuda gde ide softver,

00:18:03.900 --> 00:18:05.500
ide i sloboda.

00:18:05.600 --> 00:18:07.900
I to postaje neotudivo pravo svakoga

00:18:09.000 --> 00:18:11.600
da saraduje sa drugima
i osnuje zajednicu.

00:18:11.800 --> 00:18:15.100
ta je onda u stvari ta licenca?...

00:18:15.200 --> 00:18:17.200
Pa, Copyleft je osnovna ideja,

00:18:17.300 --> 00:18:20.300
ako elite da koristite program,
morate da imate primerak licence.

00:18:20.400 --> 00:18:24.100
Primerak licence koji koristimo
za vecinu GNU softverskih paketa

00:18:24.200 --> 00:18:27.100
je GNU Opta Javna Licenca (GPL),

00:18:27.200 --> 00:18:31.200
svojevrsni pravni dokument
kojim su reene sve pravne pojedinosti.

00:18:31.500 --> 00:18:34.200
Dosta ljudi koristi istu tu licencu,
na primer,

00:18:34.300 --> 00:18:37.700
Linus Torvalds je koristi za Linux.

00:18:38.700 --> 00:18:42.200
Licenca koju ja koristim je
GNU Opta Javna Licenca.

00:18:42.300 --> 00:18:44.200
Istu onu koju je napisao
Richard Stallman.

00:18:44.300 --> 00:18:48.200
I mislim da je ona
stvarno dosta doprinela.

00:18:48.300 --> 00:18:52.300
Ona je jedna od nekoliko
softverskih licenci koje su napisane

00:18:52.600 --> 00:18:56.000
sa stanovita zajednice

00:18:56.100 --> 00:18:59.900
a ne sa stanovita zatite kompanije

00:19:00.000 --> 00:19:05.500
kao to je bio slucaj
sa MIT-om i BSD licencom

00:19:05.700 --> 00:19:09.400
koja je zastupala dravne ciljeve.

00:19:09.500 --> 00:19:12.500
Zato je OJL jedinstvena.

00:19:12.600 --> 00:19:16.000
To nije samo licenca.
To je citava filozofija koja,

00:19:16.100 --> 00:19:19.100
po mom miljenju,
motivie ideju otvorenog koda.

00:19:19.200 --> 00:19:23.500
Ne krijem da sam mnogo toga uradio
zahvaljujuci Stallmanu.

00:19:27.900 --> 00:19:31.900
Krucijalni korak u razvoju GNU/Linuxa
i pokreta za slobodan softver

00:19:32.000 --> 00:19:35.600
je osnivanje poslovanja
zasnovanog na softveru i filozofiji.

00:19:35.800 --> 00:19:38.300
Zacetnici te poslovne faze

00:19:38.400 --> 00:19:41.500
bili su Electronics Research Lab
na Stanford Univerzitetu.

00:19:41.800 --> 00:19:45.100
Poznatija kao ERL, laboratorija
je bila prvo mesto za posao

00:19:45.200 --> 00:19:47.500
inspirisan GNU-om i Linuxom.

00:19:47.600 --> 00:19:49.600
Upravo na ovom mestu je bio ERL.

00:19:50.100 --> 00:19:53.200
Ulaz je bio tamo, pored

00:19:53.300 --> 00:19:55.600
zgrade McCullough za elektrotehniku.

00:19:55.700 --> 00:19:59.500
Kad bi uli, doli bi ovde,
ili bi hodnikom, ba ovde ispod.

00:20:00.500 --> 00:20:03.600
Moja kancelarija je bila ba tu negde,

00:20:03.700 --> 00:20:07.000
a sa desne strane hodnika
bila je kancelarija Michaela Tiemanna.

00:20:07.700 --> 00:20:11.700
Michael Tiemann osnovao je
kompaniju Cygnus Software

00:20:11.700 --> 00:20:16.600
koja se bavila podrkom oko
GNU slobodnog softvera

00:20:16.600 --> 00:20:19.000
i ilo mu je veoma dobro.

00:20:19.000 --> 00:20:23.000
Proveo sam mnogo vremena razmiljajuci,

00:20:23.000 --> 00:20:25.000
na koji nacin da zaradujemo novac

00:20:25.000 --> 00:20:27.000
i u originalnom GNU manifestu

00:20:27.000 --> 00:20:30.000
koji je zapravo zadnje poglavlje
GNU Emacs prirucnika,

00:20:30.000 --> 00:20:32.000
Stallman je predloio dosta

00:20:32.000 --> 00:20:33.800
nacina za zaradivanje novca.

00:20:33.800 --> 00:20:35.800
Od samog osnivanja
Pokreta za slobodan softver

00:20:35.800 --> 00:20:37.000
imao sam ideju kako

00:20:37.000 --> 00:20:39.000
ukljuciti biznis u sve to.

00:20:39.000 --> 00:20:41.700
Jedna od prednosti
slobodnog softvera je da postoji

00:20:41.700 --> 00:20:45.000
slobodno trite za
bilo kakve servise i podrku.

00:20:45.000 --> 00:20:47.000
Dakle, ako koristite
softver za posao

00:20:47.000 --> 00:20:49.000
i elite dobru podrku,

00:20:49.000 --> 00:20:52.000
moete da birate od koga cete je dobiti,

00:20:52.000 --> 00:20:54.000
imate mogucnost da birate kompaniju

00:20:54.000 --> 00:20:57.000
koja se bavi pruanjem podrke.

00:20:57.000 --> 00:20:59.000
A oni su primorani
da vam prue dobru podrku

00:20:59.000 --> 00:21:02.000
ili cete se u protivnom
obratiti nekom drugom.

00:21:02.000 --> 00:21:04.000
Kod vlasnickog softvera,

00:21:04.300 --> 00:21:07.000
podrka je monopol.
Postoji samo jedna kompanija

00:21:07.000 --> 00:21:09.600
koja ima izvorni kod softvera

00:21:09.600 --> 00:21:11.500
i samo oni mogu da vam prue podrku

00:21:12.100 --> 00:21:15.300
tako da ste preputeni
na milost i nemilost monopolu.

00:21:15.300 --> 00:21:17.600
Takav je slucaj sa Microsoftom.

00:21:17.600 --> 00:21:20.900
I nije cudno da im je podrka tako loa.

00:21:20.900 --> 00:21:22.500
Korist od slobodnog softvera je

00:21:22.500 --> 00:21:25.200
ogromna, ali cena davanja podrke

00:21:25.800 --> 00:21:27.800
cini menadere nervoznim.

00:21:27.800 --> 00:21:31.500
Glavna ideja koju sam imao je
da napravimo model

00:21:31.500 --> 00:21:35.500
kojim bi pruali podrku
dva do cetiri puta bre

00:21:35.500 --> 00:21:39.000
sa mogucnocu da

00:21:39.000 --> 00:21:41.100
i inenjer kompanije
moe da je prua.

00:21:41.100 --> 00:21:44.100
I to smo mogli da ucinimo
za polovinnu do cetvrtine cene.

00:21:44.100 --> 00:21:46.300
To bi bio test da li bi

00:21:46.300 --> 00:21:47.900
ljudi stvarno kupovali.

00:21:47.900 --> 00:21:50.400
I krajem te godine,

00:21:50.400 --> 00:21:52.300
imali smo sve razradeno oko toga

00:21:52.300 --> 00:21:53.900
kome je trebao tehnicki tim,

00:21:53.900 --> 00:21:55.800
koji su uslovi prodaje,

00:21:55.800 --> 00:21:57.600
koja je osnovna cena, i

00:21:57.600 --> 00:22:01.600
osnovali smo trgovacko preduzece
u novembru 1989.

00:22:02.200 --> 00:22:04.800
Jedna od najteih stvari prilikom
osnivanja nae kompanije

00:22:04.800 --> 00:22:06.400
bila je pronalaenje adekvatnog imena.

00:22:06.400 --> 00:22:09.000
Objasnio sam to jednom mom prijatelju

00:22:09.000 --> 00:22:10.400
"imamo nekih problema"

00:22:10.400 --> 00:22:12.900
On mi je odgovorio e-porukom

00:22:12.900 --> 00:22:16.800
koja je sadrala gomilu reci
koje su sadrale rec "GNU" u sebi.

00:22:16.800 --> 00:22:21.600
"Cygnus" je bila jedna od njih
i bila je najprihvatljivija.

00:22:22.100 --> 00:22:24.600
Mogu reci da je Cygnus bila

00:22:24.900 --> 00:22:28.600
prva kompanija koja se
specijalizovala za Slobodan softver.

00:22:28.800 --> 00:22:32.100
Cygnus je davao
podrku za slobodan softver,

00:22:32.100 --> 00:22:36.100
popunjavajuci vrlo bitnu prazninu
jer smo imali odlican softver,

00:22:36.100 --> 00:22:40.100
koji ste mogli da dobijete besplatno, ali
niste mogli da dobijete podrku,

00:22:40.300 --> 00:22:42.200
oni su zaradivali naplacujuci podrku.

00:22:42.200 --> 00:22:45.900
GNU projekat je zapoceo
izradom korisnih alata,

00:22:45.900 --> 00:22:50.800
osnovnih razvojnih alata kao to su
C kompajler, debugger, uredivac teksta,

00:22:51.100 --> 00:22:54.500
i ostali potrebni delovi.

00:22:54.500 --> 00:22:59.000
A namera im je bila razvoj kernela
koji bi upravljao svim tim alatima

00:22:59.200 --> 00:23:01.600
i bio centar operativnog sistema.

00:23:01.600 --> 00:23:05.400
Negde 1990. oni su uspeno
razvili taj alat,

00:23:05.400 --> 00:23:09.400
i bio je u irokoj primeni
u mnogim varijantama Unixa.

00:23:09.500 --> 00:23:12.100
Ali slobodan kernel jo nije postojao.

00:23:12.100 --> 00:23:16.100
Kernel je bio jedna od poslednjih
stvari koju smo zapoceli

00:23:16.400 --> 00:23:18.400
a zapoceli smo ga ne tako davno.

00:23:19.400 --> 00:23:22.400
I onda se pojavio Linus Torvalds.

00:23:22.400 --> 00:23:25.700
"Lin-us" ili "Line-us"? ta je ispravno,
kako volite da vas ljudi zovu?

00:23:26.000 --> 00:23:28.600
Kada govorim vedski onda je "Lee-nus";

00:23:28.600 --> 00:23:31.000
kada govorim finski onda je "Leen-ous";

00:23:31.000 --> 00:23:32.800
a kada govorim engleski onda je "Line-us".

00:23:32.800 --> 00:23:35.600
U stvari, uopte nije vano
kako ljudi izgovaraju moje ime.

00:23:35.600 --> 00:23:38.400
Ali "Linux" je uvek "Linux".

00:23:38.400 --> 00:23:42.800
On je razvio kernel,
i njegov je proradio pre naeg,

00:23:43.400 --> 00:23:45.900
i radio je vrlo dobro.

00:23:45.900 --> 00:23:47.800
Njegov kernel je nazvan "Linux".

00:23:48.300 --> 00:23:51.500
Glavni cilj je u stvari bio moj licni cilj

00:23:51.500 --> 00:23:55.100
da na svom racunaru
imam slicno okruenje

00:23:55.500 --> 00:23:59.300
koje sam naveliko koristio
na univerzitetskom racunaru.

00:23:59.900 --> 00:24:05.300
Nisam mogao da nadem nita
to bi moglo da zadovolji moje potrebe.

00:24:05.700 --> 00:24:09.400
Bavio sam se racunarima citav svoj ivot.

00:24:09.400 --> 00:24:12.500
Tada sam odlucio da napravim svoj kernel.

00:24:13.000 --> 00:24:17.000
Inspiraciju sam dobio od SunOS-a

00:24:17.600 --> 00:24:21.900
koji sam tada koristio na univerzitetu.

00:24:21.900 --> 00:24:23.000
Na kom univerzitetu?

00:24:23.000 --> 00:24:24.700
Helsinkom univerzitetu u Finskoj.

00:24:25.600 --> 00:24:30.100
Period od 1991 do od prilike 1993 bio je

00:24:30.400 --> 00:24:32.700
pravi pocetak razvoja Linuxa.

00:24:32.700 --> 00:24:36.400
Bilo je to kada je
jo uvek imao probni kvalitet;

00:24:36.400 --> 00:24:38.800
bio relativno nestabilan.

00:24:38.800 --> 00:24:41.600
I pored toga, bio je stabilniji

00:24:41.600 --> 00:24:45.600
od mnogih koje danas nazivamo
"produktivnim" operativnim sistemima.

00:24:45.600 --> 00:24:49.600
Linus je koristio tradicionalni
"probaj i saznaj" metod pisanja programa

00:24:50.500 --> 00:24:52.500
koji zavrava posao,

00:24:52.700 --> 00:24:54.800
i uspeo je da proradi.

00:24:54.800 --> 00:24:58.500
Brzo, pa cak i bre nego to sam
mislio da je to moguce.

00:24:58.500 --> 00:25:01.500
Termin za to je "monolitan",

00:25:01.500 --> 00:25:09.400
to u stvari znaci da je OS
jedan nedeljivi entitet.

00:25:11.100 --> 00:25:13.400
Dok je u mikrokernelu,

00:25:13.400 --> 00:25:15.900
kernel operativnog sistema

00:25:17.600 --> 00:25:20.700
je u stvari skup servisa

00:25:20.700 --> 00:25:23.500
koji rade razlicite stvari
po uskladenom protokolu

00:25:23.500 --> 00:25:25.700
i na taj nacin komuniciraju medusobno.

00:25:26.200 --> 00:25:31.800
Zato se GNU projekat mnogo produio,

00:25:31.800 --> 00:25:35.100
zato je na kraju doao
u delovima a ne u celini?

00:25:35.100 --> 00:25:40.800
GNU Hurd smo zapoceli ne mnogo pre
nego to je Linus zapoceo svoj Linux.

00:25:41.700 --> 00:25:45.700
I odlucili smo da napravimo
veoma napredan dizajn

00:25:46.300 --> 00:25:48.300
u smislu dobijenih mogucnosti

00:25:48.300 --> 00:25:50.900
ali je ispalo da je bilo
veoma teko da se debaguje.

00:25:51.600 --> 00:25:57.300
Odlucili smo da podelimo kernel
koji je sve do tada bio jedan program,

00:25:57.300 --> 00:25:59.600
da ga podelimo na manje programe

00:25:59.600 --> 00:26:03.600
koji bi asinhrono komunicirali,
pomocu poruka.

00:26:05.600 --> 00:26:09.500
Problem je bio u tome
to takav nacin programiranja

00:26:09.500 --> 00:26:11.800
stvara puno greaka,

00:26:11.800 --> 00:26:14.700
koje je vrlo teko otkriti
jer zavise od toga...

00:26:14.700 --> 00:26:22.100
da li je ovaj program poslao ovu poruku
pre ili poto je onaj program poslao onu poruku...

00:26:22.300 --> 00:26:27.300
Rezultat je bio:
trebale su nam godine da sve to proradi.

00:26:28.300 --> 00:26:31.700
Kakva je veza Linuxa sa GNU projektom?

00:26:32.700 --> 00:26:39.100
Veza sa GNUom se zasniva na vie nivoa.

00:26:39.600 --> 00:26:43.600
Jedan je filozofski stav koji kae

00:26:44.200 --> 00:26:46.700
"uciniti svoj izvorni kod slobodnim
je dobra ideja".

00:26:47.300 --> 00:26:51.300
Kada je Linus razvijao kernel
nije ga razvijao za GNU projekat.

00:26:51.300 --> 00:26:52.800
Radio je to nezavisno.

00:26:52.800 --> 00:26:56.200
I objavio ga je nezavisno
i mi nismo uopte znali za to.

00:26:56.200 --> 00:26:58.500
Ali neki ljudi koji su znali za to

00:26:58.500 --> 00:27:01.000
odlucili su da vide
ta sve mogu da pronadu

00:27:01.000 --> 00:27:04.300
kako bi spojili sa kernelom
i napravili citav sistem.

00:27:04.300 --> 00:27:08.300
I tako su "njukali" okolo.

00:27:08.500 --> 00:27:09.500
i sve to im je trebalo
vec je bilo dostupno.

00:27:09.800 --> 00:27:11.600
Pomislili su: "Imamo srece!".

00:27:11.600 --> 00:27:13.900
A stvar nije bila tako jednostavna.

00:27:13.900 --> 00:27:17.900
Oni su pronali sve delove GNU sistema
kojima je nedostajao samo kernel,

00:27:18.700 --> 00:27:20.600
i kada su to sve spojili,

00:27:20.600 --> 00:27:24.600
u stvari su Linuxom
popunili rupu u GNU sistemu.

00:27:25.200 --> 00:27:26.400
Ali oni to nisu znali.

00:27:26.800 --> 00:27:30.800
Bilo je tu mnogo programa

00:27:31.500 --> 00:27:34.600
razvijenih od strane
Fondacije za slobodan softver,

00:27:34.600 --> 00:27:36.800
i od drugih kojima se svideo Linux.

00:27:36.800 --> 00:27:40.800
I tu je bila simbioza izmedu
Linuxa i programa.

00:27:40.900 --> 00:27:44.700
Ti programi se na Linuxu
izvravaju istovremeno

00:27:44.700 --> 00:27:47.100
i koriste prednost Linuxa kao platformu,

00:27:47.100 --> 00:27:50.700
dok Linux koristi prednosti programa

00:27:50.700 --> 00:27:52.700
samim tim to moe da ih koristi.

00:27:52.700 --> 00:27:54.300
O kojim programima je rec?

00:27:54.700 --> 00:27:56.100


00:27:56.100 --> 00:27:59.100
Glavni program je GNU C kompajler.

00:27:59.700 --> 00:28:03.300
Bez C kompajlera nebi bilo moguce

00:28:03.300 --> 00:28:09.500
uciniti Linux ili vecinu
otvorenog napretka mogucim.

00:28:10.500 --> 00:28:12.700
Linux koristi OJL,

00:28:12.700 --> 00:28:17.400
i ja se slaem sa celom tom
filozofijom koja stoji iza OJL.

00:28:18.500 --> 00:28:23.200
OJL nije neto narocito prijatan dokument

00:28:23.200 --> 00:28:27.800
ali je to tako zato to nijedan pravni akt
ne moe da bude posebno prijatan.

00:28:33.800 --> 00:28:37.800
Koristio sam Linux

00:28:38.000 --> 00:28:41.300
od negde kraja 92. ili pocetka 93.
nekih godinu dana.

00:28:41.300 --> 00:28:45.900
Pre nego to sam shvatio da
u stvari imam sve to mi je potrebno

00:28:46.200 --> 00:28:48.300
da potpuno zamenim Sun radnu stanicu.

00:28:48.300 --> 00:28:52.300
Traio sam nacin kako da imam
Unix radnu stanicu kod kuce

00:28:52.400 --> 00:28:56.400
u vreme kada smo radili na Sun Spark
stanicama na Stanfordu.

00:28:57.900 --> 00:29:00.400
Te maine su kotale oko 7.000 dolara.

00:29:00.400 --> 00:29:02.900
Ocajnicki sam eleo da imam
Unix mainu kod kuce!

00:29:02.900 --> 00:29:05.600
Kao apsolventi smo mislili

00:29:05.600 --> 00:29:06.900
"Eh, kad bih mogao da radim kod kuce,

00:29:06.900 --> 00:29:08.800
bio bih mnogo produktivniji,

00:29:08.800 --> 00:29:11.900
pre bih diplomirao zato to bih
pre napisao diplomski rad"

00:29:12.500 --> 00:29:16.000
Da li je to tacno? Ocenite sami.

00:29:16.000 --> 00:29:19.800
Znate mnogo ljudi koji troi svoje vreme

00:29:19.800 --> 00:29:21.300
kako bi bili to produktivniji

00:29:21.300 --> 00:29:24.500
mogu da zavre svoj rad za jedan dan.

00:29:24.500 --> 00:29:26.200
Ponekad je potrebno vie vremena.

00:29:26.200 --> 00:29:28.500
I tako sam odlucio da
elim Unix racunar kod kuce.

00:29:28.500 --> 00:29:32.500
Saznao sam da mogu da koristim
PC u kombinaciji sa Linuxom.

00:29:32.700 --> 00:29:36.500
Za oko 2.000 dolara,
sastavio sam sistem

00:29:36.500 --> 00:29:39.400
koji je bio 1,5 do 2 puta bri

00:29:39.400 --> 00:29:42.100
od Sun Sparc stanica
koje su kotale 7.000 dolara.

00:29:42.100 --> 00:29:43.800
To je jednostavno bilo zapanjujuce.

00:29:43.800 --> 00:29:46.800
Imao sam skoro duplo bri racunar,

00:29:46.800 --> 00:29:49.500
za trecinu ili cetvrtinu cene.

00:29:49.500 --> 00:29:50.800
Sinula mi je odlicna ideja.

00:29:50.800 --> 00:29:53.000
Znao sam da ovde postoji
mnogo mogucnosti.

00:29:53.000 --> 00:29:57.000
Bila je to prilika da se stvarno uradi
neto bolje nego to je Sun uradio,

00:29:57.100 --> 00:29:59.700
a sve uz pomoc
otvorenog koda i Linuxa.

00:30:00.100 --> 00:30:03.300
Linux je bio originalni radni naziv.

00:30:03.300 --> 00:30:06.800
"Linus" je zbog mog imena,

00:30:06.800 --> 00:30:08.000
a "X" je jednostavno
morao da bude dodat.

00:30:08.000 --> 00:30:10.100
To je zbog Unixa.
To mora da bude tako.

00:30:11.400 --> 00:30:14.000
I... ta se to u stvari dogodilo...

00:30:14.000 --> 00:30:17.800
Mislio sam da je previe egoisticno

00:30:17.800 --> 00:30:20.100
da ga za javnost nazovem po sebi.

00:30:20.100 --> 00:30:22.400
Ali to je bilo
pre nego to sam postao egoista.

00:30:22.400 --> 00:30:26.700
Pomislili su da su stavili mnogo
komponenti oko Linux-a

00:30:27.400 --> 00:30:30.400
pa su ga zato nazvali
"Linux Sistem"

00:30:31.000 --> 00:30:33.100
i nekako se taj termin odomacio.

00:30:33.100 --> 00:30:34.600
A rezultati su ti

00:30:34.600 --> 00:30:38.600
da sada 10 miliona ljudi koristi

00:30:38.600 --> 00:30:40.100
tu varijantu GNU sistema...

00:30:40.100 --> 00:30:42.400
GNU/Linux operativni sistem.

00:30:42.800 --> 00:30:44.500
A vecina njih to uopte i nezna.

00:30:44.800 --> 00:30:48.800
Neki propagiraju da se naziva GNU/Linux.

00:30:49.200 --> 00:30:52.300
ta vi mislite o tome?
Odobravate li to ili ne...

00:30:52.300 --> 00:30:57.600
Opravdano je ako napravite
GNU distribuciju Linuxa.

00:30:58.000 --> 00:31:05.100
Recimo neto kao Red Hat Linux,
ili SuSE Linux, ili Debian Linux.

00:31:06.000 --> 00:31:09.000
Zato to ako napravite svoju
distribuciju Linuxa

00:31:09.000 --> 00:31:10.800
morate nekako da je nazovete.

00:31:10.900 --> 00:31:14.900
Ali Linux uopteno nazivati "GNU Linux"
mislim da je neumesno.

00:31:16.800 --> 00:31:18.600
Ucestvovao sam na Fall '93.

00:31:19.100 --> 00:31:25.100
Zato to sam poslao kopiju prvog CD-ROM-a
komercijalne Linux distribucije,

00:31:25.100 --> 00:31:28.500
koja se zvala Yggdrasi,
proizvodaca Adama Richtera.

00:31:28.900 --> 00:31:30.600
A dobio sam kopiju...

00:31:30.600 --> 00:31:34.500
jer samostalno piem slobodan softver
dugo vremena, jo od ranih 80-tih.

00:31:34.500 --> 00:31:37.100
Bio sam u stvari jedan
od prvih GNU prilagaca.

00:31:37.900 --> 00:31:39.800
I bio sam zacuden,

00:31:39.800 --> 00:31:41.300
bio sam potpuno zacuden.

00:31:41.300 --> 00:31:45.300
Zato to sam bio softverski
inenjer skoro 15 godina.

00:31:46.000 --> 00:31:48.200
Radio sam u skladu sa svim
pravilima za koje sam znao

00:31:48.200 --> 00:31:51.900
kao npr. kontrolisanje sloenosti,
odravanje male projektne grupe,

00:31:51.900 --> 00:31:54.700
paljivo sam upravljao ciljevima.

00:31:54.700 --> 00:31:57.000
Linux je trebao da propadne,
ali nije.

00:31:57.000 --> 00:31:59.100
Umesto topa, bio je neto prelepo,

00:31:59.100 --> 00:32:02.400
i pokuavao sam da shvatim
kako su to uspeli.

00:32:04.500 --> 00:32:07.900
Linuxu je za irenje po svetu
racunarskih programera

00:32:07.900 --> 00:32:11.900
bila potrebna aplikacija koja bi ga
ucinila neophodnom tehnologijom

00:32:12.600 --> 00:32:13.900
No i to je reeno

00:32:13.900 --> 00:32:17.700
sa razvojem programa koji
omogucava sloene web prezentacije

00:32:18.200 --> 00:32:20.600
Taj program je Apache web server.

00:32:21.300 --> 00:32:24.600
"Najjaca" aplikacija Linuxa
nesumljivo je bio Apache web server.

00:32:25.200 --> 00:32:27.100
Ako proucite istoriju Linuxa,

00:32:27.100 --> 00:32:31.600
razvojna kriva Linuxa i
razvojna kriva Interneta

00:32:31.600 --> 00:32:33.100
slede jedna drugu.

00:32:33.100 --> 00:32:38.100
Apache web server projekat
zapocet je 1993.

00:32:38.100 --> 00:32:41.700
Tada su bili i pocetci
ISP popularizacije

00:32:41.700 --> 00:32:45.500
kada je Internet prvo postao
globalna potreba

00:32:45.500 --> 00:32:47.900
i kada se pojavila ideja
o Internet poslovanju

00:32:47.900 --> 00:32:50.300
a i masovna komunikacija
je postala moguca.

00:32:50.900 --> 00:32:54.100
Mislim da je to bila prva aplikacija
koja je ljude navela na razmiljanje

00:32:54.100 --> 00:32:56.000
"Ako instaliram Linux

00:32:56.000 --> 00:32:59.000
imacu koristi od njega."

00:32:59.500 --> 00:33:02.800
Bilo je stvarno zanimljivih
aplikacija na Linuxu.

00:33:02.800 --> 00:33:04.700
Dve ili tri godine pre toga,

00:33:04.700 --> 00:33:06.600
kada je sve pocelo,

00:33:06.600 --> 00:33:09.300
nije bilo prave aplikacije,

00:33:09.300 --> 00:33:10.600
u poslovnom smislu,

00:33:10.600 --> 00:33:13.500
za one koji koriste Linux umesto NT-a,

00:33:13.500 --> 00:33:16.800
sve dok se nije pojavo Apache i
dodatci koji su ubacani u Apache

00:33:16.800 --> 00:33:18.300
unapredili Apache.

00:33:18.300 --> 00:33:21.300
I ako elite dobro da poslujete,
izgradite serversku "farmu".

00:33:21.800 --> 00:33:23.600
Mnogo je isplativije.

00:33:23.600 --> 00:33:24.200
Isplativije je

00:33:24.200 --> 00:33:29.100
zasnovati je na Linuxu i Apacheu
nego na IIS-u i NT-u

00:33:29.100 --> 00:33:31.500
pa cak i ako treba
da potroite vie novca

00:33:31.500 --> 00:33:33.100
na obuku zaposlenih kako da se slui time

00:33:33.100 --> 00:33:34.800
ili da nadete kolovane ljude.

00:33:34.800 --> 00:33:35.900
No, stvarno dobra stvar je u tome

00:33:35.900 --> 00:33:37.600
to to znanje nije mnogo skupo

00:33:37.600 --> 00:33:39.300
jer postoji mnogo studenata

00:33:39.300 --> 00:33:42.700
koji dugo koriste Linux
i vrlo dobro baratuju njim.

00:33:42.700 --> 00:33:45.900
Ako pogledate trendovske krive web servera

00:33:45.900 --> 00:33:49.600
Apache je najzastupljeniji na tritu,

00:33:49.600 --> 00:33:52.100
i sa oko 66%

00:33:52.100 --> 00:33:55.300
rui sve pred sobom.

00:33:55.300 --> 00:33:59.700
A to je posledica njegove pouzdanosti,
fleksibilnosti i proirivosti.

00:33:59.700 --> 00:34:03.000
On radi sve ono to je
webmasterima potrebno.

00:34:03.200 --> 00:34:06.000
Kombinacija Apachea i Linuxa

00:34:06.000 --> 00:34:08.300
pronala je svoj put do prodavnica.

00:34:09.200 --> 00:34:13.800
U osnovi, Apache je postao aplikacija koja
motivie dobavljace Internet usluga

00:34:13.800 --> 00:34:17.800
i kompanije koje se bave e-poslovanjem
da izaberu Linux umesto Microsoft Widowsa.

00:34:19.000 --> 00:34:22.100
Verovatno se najbolje "vrti" na
Linuxu i na FreeBSDu,

00:34:22.100 --> 00:34:25.700
a razlog tome su zajednice
tih operativnih sistema,

00:34:25.700 --> 00:34:30.100
koje ucestvuju u razvoju Apachea.

00:34:30.100 --> 00:34:34.100
Ove operativne sisteme
dobavljaci Internet usluga

00:34:34.100 --> 00:34:35.900
sve cece prihvataju,

00:34:36.500 --> 00:34:39.400
a opredeljuju se i za Apache

00:34:39.400 --> 00:34:40.800
jer im dozvoljava da rade

00:34:40.800 --> 00:34:44.100
mnoge stvari koje im komercijalni
web serveri ne dozvoljavaju,

00:34:44.100 --> 00:34:48.100
kao to je mogucnost hostovanja
vie web strana na jednoj maini,

00:34:48.200 --> 00:34:50.800
to je, ako ste ISP
i imate 40.000 korisnika

00:34:50.800 --> 00:34:52.000
i svi ele svoju licnu web stranu,

00:34:52.000 --> 00:34:53.600
veoma bitno za vas.

00:34:54.900 --> 00:34:57.200
Jedan od kljucnih faktora
irenja Linuxa

00:34:57.200 --> 00:35:00.000
bio je nastanak kompanija koje
su se specijalizovale za distribuciju

00:35:00.000 --> 00:35:02.100
i podrku za sam Operativni sistem.

00:35:02.300 --> 00:35:05.700
Najpoznatija od tih kompanija
je Red Hat Sofrware.

00:35:05.700 --> 00:35:09.100
Red Hat je zapoceo Marc Ewing

00:35:09.100 --> 00:35:10.700
dok je radio u IBM-u.

00:35:10.700 --> 00:35:12.700
eleo je bolju distribuciju Linuxa,

00:35:12.700 --> 00:35:14.100
pa je poceo da radi na tome.

00:35:14.100 --> 00:35:18.100
Shvatio je da je vie vremena proveo na
odravanju njegove Linux distribucije

00:35:18.300 --> 00:35:21.300
nego to je radio na svom novom projektu.

00:35:21.300 --> 00:35:25.000
Tako je zapoceo razvoj svoje distribucije.

00:35:25.000 --> 00:35:26.600
Sreo se sa Bob Youngom,

00:35:26.600 --> 00:35:29.500
koji je tada vodio kompaniju
ACC Bookstore

00:35:29.500 --> 00:35:32.900
koja se bavila Internet prodajom
PC-a sa Unix-om.

00:35:32.900 --> 00:35:34.800
Bob je eleo i neto to bi bio

00:35:34.800 --> 00:35:36.900
njegov licni proizvod,

00:35:36.900 --> 00:35:39.300
a ne samo da preprodaje tude proizvode.

00:35:39.300 --> 00:35:42.400
Bio je istinski dobar trgovac.

00:35:42.400 --> 00:35:43.800
Mark je znao da mu je potrebna
pomoc u marketinkom nastupu

00:35:43.800 --> 00:35:46.800
jer je on bio dobar s tehnicke strane,
i tako su poceli da saraduju.

00:35:46.800 --> 00:35:51.100
Poceo sam da radim sa
Rad Hat-om u maju 1995.

00:35:51.100 --> 00:35:56.100
zajedno sa Ericom Troanom, ja i on
smo doveli jo dva coveka.

00:35:57.000 --> 00:36:01.000
Dolazili smo na posao u stan
u kome je iveo Mark Ewing.

00:36:02.300 --> 00:36:06.200
Radili smo na razvoju
jednog dela Red Hat-a.

00:36:06.200 --> 00:36:10.100
U tom stanu smo bili
do novembra 1995. kada...

00:36:10.300 --> 00:36:12.900
je neka cev u WC-u pukla

00:36:12.900 --> 00:36:14.300
i polavila stan kominice
koja je ivela ispod nas

00:36:14.300 --> 00:36:17.400
i ona se malo uplaila...

00:36:17.400 --> 00:36:19.600
i komije su saznale da u
stanu u stvari imamo firmu

00:36:19.600 --> 00:36:21.700
a ne da ivimo u stanu.

00:36:21.700 --> 00:36:23.100
Odlucili su da nas izbace napolje.

00:36:23.100 --> 00:36:25.300
Trebalo nam je nedelju dana da nademo

00:36:25.300 --> 00:36:27.600
nau prvu kancelariju, to smo i uradili

00:36:27.600 --> 00:36:29.600
pa smo se preselili na brzinu.

00:36:40.100 --> 00:36:45.100
Ponovo smo poceli 1995.
traenjem vodecih firmi,

00:36:45.100 --> 00:36:48.000
govorili smo da se radi neto novo.

00:36:48.000 --> 00:36:50.100
Da postoji velika poslovna mogucnost

00:36:50.100 --> 00:36:54.100
za izradu novog Sun-a otvorenog koda.

00:36:54.300 --> 00:36:57.500
Ljudi od kojih smo traili da pomoc
gledali su na to i govorili

00:36:57.500 --> 00:37:00.000
"Hej, vi prodajete sistem

00:37:00.000 --> 00:37:02.100
a softver je besplatan. To je strano.

00:37:02.100 --> 00:37:04.600
Nismo sigurni da u to elimo da
uloimo svoj novac.

00:37:04.600 --> 00:37:08.000
Znate, culi smo za druge kompanije

00:37:08.000 --> 00:37:10.900
kojima se to nije isplatilo. Bojimo se."

00:37:13.100 --> 00:37:16.200
Doao sam u Ameriku tek pre 3 godine,

00:37:16.200 --> 00:37:18.500
zato to sam dosta vremena,

00:37:19.800 --> 00:37:22.800
6 do 7 godina, bio na
Helsinkom Univerzitetu.

00:37:22.800 --> 00:37:27.100
Odlucio sam da je vreme da vidim
pravi svet, ne samo studentski ivot.

00:37:27.100 --> 00:37:32.100
Na ovom podrucju uradeno je
dosta interesantnih stvari.

00:37:33.600 --> 00:37:35.400
Tako sam odlucio...

00:37:35.400 --> 00:37:39.400
da se preselim na drugu starnu sveta,

00:37:39.900 --> 00:37:41.100
i pokuam da uspem.

00:37:41.100 --> 00:37:43.100
I ispalo je prilicno dobro.

00:37:43.100 --> 00:37:46.000
Je l' mislite da ostanete ovde
ili je to samo privremeno?

00:37:46.500 --> 00:37:49.100
U pocetku smo mislili
da je samo privremeno,

00:37:49.100 --> 00:37:53.100
ali izgleda da se s vremenom
to promenilo u stalno.

00:37:53.400 --> 00:37:56.900
Naa najmlada kcerka je
i americki i finski dravljanin,

00:37:56.900 --> 00:37:58.400
jer je rodena ovde

00:37:59.000 --> 00:38:03.000
a starija govori i vedski i engleski,
tako da...

00:38:27.200 --> 00:38:31.200
Sledeci veliki dogadaj,
u koji sam i ja umean bio je

00:38:31.300 --> 00:38:34.100
kada sam napisao brouru
"Katedrala i Sajmite".

00:38:34.100 --> 00:38:37.800
koja je bila moje miljenje,
moja antropoloka analiza

00:38:37.800 --> 00:38:40.100
svega onoga to je pomoglo da
svet otvorenog koda funkcionie.

00:38:40.100 --> 00:38:45.400
Tada ga jo nismo tako zvali. I dalje smo
koristili termin "Slobodan softver".

00:38:45.400 --> 00:38:48.100
Dakle to je bilo moje tumacenje onoga to je
pomoglo da svet Slobodnog softvera funkcionie

00:38:48.100 --> 00:38:52.400
i kako smo bili u mogucnosti da
proizvodimo kvalitetan softver

00:38:52.900 --> 00:38:56.900
konstantno kreci sva pravila
softverskog inenjeringa.

00:38:57.800 --> 00:39:00.500
U toj brouri, izneo sam razliku

00:39:00.500 --> 00:39:02.700
izmedu dva razlicina nacina razvoja

00:39:02.700 --> 00:39:04.400
dva suprotstavljena nacina razvoja.

00:39:04.400 --> 00:39:10.000
Jednog, koji je konvencionalno
zatvoren na;in razvoja,

00:39:10.000 --> 00:39:12.500
koji ja nazivam stil "Katedrale".

00:39:12.500 --> 00:39:15.800
U njemu postoji uska specifikacija ciljeva.

00:39:15.800 --> 00:39:21.100
Mala projektna grupa je
strogo hijerarhijski organizovana.

00:39:22.300 --> 00:39:24.800
Tu su dui razmaci izmedu
izdavanja proizvoda.

00:39:25.600 --> 00:39:28.500
Sa druge strane, postoji neto
to se dogada u Linux svetu

00:39:28.500 --> 00:39:34.100
gde vlada decentralizacija u stilu
jedan na jedan, poput sajmita,

00:39:34.500 --> 00:39:36.100
sa kratkim razmacima izmedu
izdavanja proizvoda

00:39:36.100 --> 00:39:41.100
i konstantnim traenjem povratne informacije
od ljudi koji su formalno van projekta.

00:39:41.100 --> 00:39:45.100
Vrlo intenzivna povratna veza.

00:39:45.400 --> 00:39:48.100
Iznenadujuce je to da
to se due posmatra,

00:39:48.100 --> 00:39:52.100
daljinska razmena je u prednosti

00:39:52.900 --> 00:39:55.000
nad konvencionalnim
zatvorenim nacinom razvoja.

00:39:55.000 --> 00:39:59.000
Ta prednost otvorenog nacina razvoja

00:39:59.000 --> 00:40:03.000
u stvari je pobedila,
i dala dobre rezultate.

00:40:06.500 --> 00:40:08.400
Razlog zbog koga je Netscape toliko vaan

00:40:08.400 --> 00:40:13.300
je taj to je on bio prva veca kompanija
koja je doprinela otvorenom kodu.

00:40:13.300 --> 00:40:15.100
Imali smo kompaniju Cygnus koja je
pruala usluge podrke,

00:40:15.100 --> 00:40:17.700
ali u stvari nisu imali puno posla.

00:40:17.700 --> 00:40:21.500
Netscape je u otvorenom kodu video
nacin za borbu sa Microsoftom,

00:40:21.500 --> 00:40:25.300
kome bi ugrozili Internet Explorer,

00:40:25.300 --> 00:40:29.300
no nisu eleli da iko drugi koristi izvorni kod,
nisu dozvolili da kompanije saraduju.

00:40:30.300 --> 00:40:32.000
Radeci u marketingu, razmiljao sam,

00:40:32.000 --> 00:40:34.400
zato ljudi kupuju na softver

00:40:34.400 --> 00:40:38.400
i ta ih navodi da odaberu na
softver umesto konkurentskog.

00:40:39.800 --> 00:40:41.100
Ipak, nastao je problem,

00:40:41.100 --> 00:40:44.700
jer smo vremenom uvideli

00:40:44.700 --> 00:40:48.100
da se na softver

00:40:48.100 --> 00:40:51.900
takmici sa softverom drugih proizvodaca,
posebno onim kompanije Microsoft.

00:40:51.900 --> 00:40:55.700
I kako je vreme prolazilo,
cena naeg softvera je padala

00:40:55.700 --> 00:40:57.800
zato to su drugi davali svoj softver

00:40:57.800 --> 00:41:00.800
a nisu ga naplacivali
ili su ga naplatili po maloj ceni.

00:41:00.800 --> 00:41:03.000
Pravi problem bio je u tome,
da su se oni u stvari bojali

00:41:03.000 --> 00:41:06.500
da Microsoft ne napravi monopol
na tritu pretraivaca

00:41:06.500 --> 00:41:10.300
koji bi im koristio da

00:41:10.300 --> 00:41:11.900
u stvari pokvari

00:41:11.900 --> 00:41:15.900
HTTP i HTML standarde
od kojih zavisi web.

00:41:15.900 --> 00:41:19.900
A kada bi te standarde zabranili

00:41:19.900 --> 00:41:23.900
u stvari bi sklonili Netscape sa trita,

00:41:24.300 --> 00:41:26.600
to je u stvari bio nacin
zaradivanja velike love.

00:41:26.600 --> 00:41:29.500
Brinuo sam se, da ce s vremenom,

00:41:31.000 --> 00:41:33.300
Netscapeovo poslovanje biti ugroeno,

00:41:33.300 --> 00:41:37.100
jer nismo imali dovoljno ljudi da uradimo
ono to smo kao kompanija trebali da uradimo

00:41:37.100 --> 00:41:41.000
da se na softver odri na tritu.

00:41:41.500 --> 00:41:45.300
Netscape je predstavljen javnosti
pocetkom 1998.

00:41:45.300 --> 00:41:49.300
Tada uopte nisam znao

00:41:50.300 --> 00:41:52.600
da je nastao kao direktan rezultat

00:41:52.600 --> 00:41:55.400
toga to su pravi ljudi procitali moju
brouru "Katedrala i sajmite".

00:41:55.900 --> 00:41:59.600
"Katedrala i sajmite",
broura koju je napisao Eric Raymond,

00:41:59.600 --> 00:42:05.200
imala je vaan uticaj na Netscapeovu
odluku da objavi izvorni kod.

00:42:05.900 --> 00:42:08.100
To me je veoma iznenadilo.

00:42:08.100 --> 00:42:10.300
Nisam uopte razmiljao
da bih mogao da promenim svet,

00:42:10.300 --> 00:42:12.500
cak ni slucajno.

00:42:13.200 --> 00:42:17.200
No po miljenju mnogih,
nije samo on uticao na tu odluku.

00:42:17.500 --> 00:42:19.700
Neke stvari bile su

00:42:19.700 --> 00:42:21.400
planiranje i ucinjene jo pre...

00:42:21.400 --> 00:42:23.600
Kao to sam rekao,

00:42:23.600 --> 00:42:27.600
Netscape je razmatrao objavljivanje
izvornog koda i pre nego to je

00:42:28.300 --> 00:42:30.200
iko cuo za Ericovu brouru.

00:42:30.600 --> 00:42:32.600
Na Linux kongresu pocetkom 1997. sam

00:42:32.600 --> 00:42:35.600
prvi put javno predstavio brouru.

00:42:35.900 --> 00:42:39.900
Jedan od ljudi koji je bio na predstavljanju bio je
Tim O'Reilly iz kompanije O'Reilly and Associates.

00:42:40.400 --> 00:42:43.300
Mislio je da je knjiga vrlo zanimljiva

00:42:43.300 --> 00:42:47.300
pa me je pitao da mu je dam na
PERL konferenciji koja je odrana

00:42:47.300 --> 00:42:49.900
pred kraj 1997. godine

00:42:50.600 --> 00:42:52.500
ta se stvarno dogodilo saznao sam kasnije,

00:42:52.500 --> 00:42:55.000
iako nisam imao pojma
da je tako neto u toku,

00:42:55.400 --> 00:43:01.500
neki ljudi iz Netscapea su culi
za brouru PERL konferenciji

00:43:01.500 --> 00:43:05.500
i primenili ideje pomenute u njoj
u svom daljem poslovanju.

00:43:05.600 --> 00:43:09.600
Svrha moje broure bila je
dobar izbor poslovanja,

00:43:09.700 --> 00:43:13.700
da sa poslovne strane Netscape razmotri
zato treba da objavi izvorni kod.

00:43:13.900 --> 00:43:17.500
Ova broura se zvala "Netscapeov
Izvorni kod kao Netscapeov proizvod".

00:43:18.200 --> 00:43:22.200
Malo je cudno to to je
naslov sugersao,

00:43:22.800 --> 00:43:24.000
po mom miljenju je bilo neophodno

00:43:24.100 --> 00:43:27.900
shvatiti da izvorni kod nije samo neto
to se koristi za stvaranje proizvoda

00:43:27.900 --> 00:43:30.100
vec neto to je proizvod
sa svim pripadajucim pravima.

00:43:30.500 --> 00:43:33.200
Ono to kupci mogu da koriste,
mogu da koriste i drugi ljudi.

00:43:33.700 --> 00:43:36.500
Tada sam razmislio kako treba
da izgleda poslovni model

00:43:36.500 --> 00:43:39.400
ako objavimo izvorni kod naih proizvoda.

00:43:39.400 --> 00:43:41.100
Kako cemo da ih licenciramo?

00:43:41.100 --> 00:43:45.100
Kako cemo da prodajemo proizvode
u tom okruenju?

00:43:46.400 --> 00:43:49.600
Tada sam obratio panju na
konkurenciju, posebno na Microsoft.

00:43:49.600 --> 00:43:52.200
ta su sve spremni da ucine ako bi
mi objavili izvorni kod?

00:43:52.200 --> 00:43:54.800
Postoji li neki nacin da iskoriste
na izvorni kod protiv nas?

00:43:54.800 --> 00:43:58.800
Koristio sam Ericovu brouru kao primer
kako funkcionie raspodeljeni razvoj,

00:43:59.600 --> 00:44:03.400
kako softver moe da se razvija
a da to ne rade samo zaposleni,

00:44:03.400 --> 00:44:06.200
nego da se saraduje sa
programerima preko Interneta.

00:44:07.300 --> 00:44:10.900
Zato sam stavio referencu
Ericove broure u moju.

00:44:11.200 --> 00:44:12.700
Kada je moja broura pocela da krui

00:44:12.700 --> 00:44:15.100
ljudi koji su je citali

00:44:15.100 --> 00:44:18.100
nali bi referencu Ericove knjige
i dobro je proucili.

00:44:18.100 --> 00:44:20.700
Ko je sve ucestvovao u
takvoj odluci Netscapea?

00:44:21.700 --> 00:44:25.100
Odgovoran za tu odluku
bio je Jim Barksdale.

00:44:25.900 --> 00:44:28.000
I to je kasnije ispalo veoma vano.

00:44:28.000 --> 00:44:30.800
Naa velika pobeda, veliki pogodak

00:44:30.800 --> 00:44:34.400
koji je oci velikih investitora
usmerio ka nama,

00:44:34.400 --> 00:44:38.400
ne zbog mnogo dobronamernih programera,

00:44:38.500 --> 00:44:41.600
vec zbog jednog stratega sa vrha

00:44:41.600 --> 00:44:43.900
koji je uvideo potencijalnu snagu ove metode i

00:44:43.900 --> 00:44:46.800
u stvari preneo tu viziju na
one koji su bili ispod njega.

00:44:47.900 --> 00:44:51.100
Kada sam zavrio brouru, prvi
primerak sam Marku Andressenu,

00:44:51.100 --> 00:44:55.100
koji je suosnivac Netscapea,
i u to vreme je bio

00:44:55.100 --> 00:44:56.900
u glavnom menaderskom timu Netscapea.

00:44:56.900 --> 00:45:00.900
Mark je tada dao primerke nekolicini
ljudi iz menadmenta Netscapea,

00:45:01.000 --> 00:45:03.100
ukljucujuci i Jima Barksdalea.

00:45:03.100 --> 00:45:06.200
Nisam siguran kada su Jim
i ostali glavni menaderi

00:45:06.200 --> 00:45:08.300
doneli konacnu odluku.

00:45:09.000 --> 00:45:11.300
Mislim da je bilo pocetkom januara.

00:45:11.400 --> 00:45:15.900
Netscape je odlucio da
izvorni kod objavi 22. januara,

00:45:16.400 --> 00:45:19.900
u isto vreme kada je odluceno da
izdaju besplatnu verziju Communicatora.

00:45:20.300 --> 00:45:23.000
Kada je Netscape odlucio
da objavi izvorni kod,

00:45:23.000 --> 00:45:25.400
slicni ljudi su se probudili,
primetili i rekli

00:45:25.400 --> 00:45:28.900
"Moda stvarno ima neto u toj ideji
da se objavi izvorni kod

00:45:28.900 --> 00:45:32.400
i da se razvija sa ljudima van kompanije."

00:45:33.400 --> 00:45:38.200
Tako je Netscapeova odluka skrenula panju
javnosti na ideju o Slobodnom softveru,

00:45:38.200 --> 00:45:40.500
koji je postao poznat kao Open Source,

00:45:40.500 --> 00:45:43.000
i bitno skrenula panju na
Linux operativni sistem,

00:45:43.000 --> 00:45:47.000
koji je u tom trenutku bio najistaknutiji
primer softvera otvorenog koda.

00:45:52.500 --> 00:45:55.800
Ovo je naa prva kancelarija,
Mountain View, California.

00:45:55.800 --> 00:45:58.200
Ovde smo preli pocetkom 1995.

00:45:58.200 --> 00:46:00.100
Povrine je 4000 kvadratnih stopa.

00:46:00.100 --> 00:46:06.700
Bilo nam je neverovatno da imamo
kompaniju u svojoj kancelariji.

00:46:06.700 --> 00:46:09.700
Evo zato je ovo mesto tako vano.

00:46:09.700 --> 00:46:13.300
Ovo je mesto na kome je
smiljen termin "Open Source".

00:46:13.300 --> 00:46:18.000
Ako dodete u efovu kancelariju
i kaete "Slobodan softver",

00:46:18.300 --> 00:46:22.100
reakcija na koju cete naici ako imate srece
bila bi otprilike ovakva:

00:46:22.100 --> 00:46:28.600
"Hmm, hmm, Slobodan softver, mora da
je jeftin, loeg kvaliteta, nekoristan."

00:46:28.600 --> 00:46:32.600
Ako nemate srece i ako je ef cuo za

00:46:34.000 --> 00:46:38.000
Fondaciju za slobodan softver
i napade na njih,

00:46:38.400 --> 00:46:41.000
bez obzira kakvi su
vai stavovi u vezi toga,

00:46:41.000 --> 00:46:45.000
reci ce vam: "To je gubitnicko trite,
rukovodstvo ne vidi nita u tome."

00:46:45.500 --> 00:46:47.900
Tako je Eric Raymond
znao da postoji problem.

00:46:47.900 --> 00:46:50.100
Zvali smo to Slobodan softver

00:46:50.100 --> 00:46:54.100
ali su mnogi termin "slobodan" (free)
pogreno protumacili kao "besplatan",

00:46:54.500 --> 00:46:57.200
mislili su da ne mogu da ga
prodavaju i tako zaraduju od njega,

00:46:57.200 --> 00:46:59.100
to je upravo pogrean koncept.

00:46:59.100 --> 00:47:04.700
eleli smo da se zadrimo na ideji da je
softver otvoren i izvorni kod dostupan.

00:47:04.700 --> 00:47:07.000
Veoma vane cinjenice.

00:47:07.000 --> 00:47:10.700
Imali smo sastanak u kancelariji VA
na Mountain Viewu, Eric,

00:47:10.700 --> 00:47:17.200
ja, Christine Peterson sa
Foresight Instituta i jo neki ljudi.

00:47:17.200 --> 00:47:20.100
Christine Peterson je bila prisutna
preko telefonske veze...

00:47:22.000 --> 00:47:25.600
Isto kao i Jon "Mad dog" Hall.

00:47:26.400 --> 00:47:30.300
Prisustvovao je i Todd Anderson,
koji je kasnije neko vreme radio za SuSE.

00:47:30.300 --> 00:47:33.300
Takod ei Sam Ockman
koji danas vodi Penguin Computing.

00:47:33.300 --> 00:47:36.700
U to vreme on je bio zaposlen u VA.

00:47:36.700 --> 00:47:39.600
Smislili smo tako koncept
Otvorenog koda,

00:47:39.600 --> 00:47:42.900
pozvali smo Linusa
i pitali ga da li se slae sa time.

00:47:42.900 --> 00:47:46.100
Bio je zainteresovan, svideo mu se.

00:47:46.100 --> 00:47:48.600
U stvari smo izmislili neto to je
zamenilo "Slobodan softver".

00:47:48.600 --> 00:47:50.200
To je bio pocetak Otvorenog koda.

00:47:50.200 --> 00:47:52.300
Kako ste izabrali naziv "Open Source"?

00:47:53.100 --> 00:47:57.100
Znate, mislim da je Christine Peterson
bila ta koja je u stvari smislila taj naziv.

00:47:57.500 --> 00:48:04.300
Potovali smo ideju da je izvorni kod
objavljen i da je otvoren.

00:48:04.300 --> 00:48:05.700
Bilo je mnogo predloga.

00:48:07.800 --> 00:48:11.800
Poto su prethodna tri sagovornika
govorila o pokretu Izvornog koda,

00:48:12.800 --> 00:48:16.300
smatram da treba pomenuti i
Pokretu za slobodan softver.

00:48:16.300 --> 00:48:19.800
Pokret za izvorni kod je fokusiran
na prakticne prednosti

00:48:19.800 --> 00:48:22.500
koje se dobijaju organizovanjem
udruenja korisnika

00:48:22.500 --> 00:48:26.500
koji mogu da saraduju na razmeni
i poboljanju softvera.

00:48:26.600 --> 00:48:30.400
Potpuno se slaem sa time.

00:48:30.400 --> 00:48:34.900
Razlog zbog koga imam drugaciji stav
i to sam u Pokretu za Slobodan softver

00:48:34.900 --> 00:48:37.000
pre nego u Open Source pokretu,

00:48:37.000 --> 00:48:40.000
je taj to verujem da postoji neto
mnogo vanije od samog uceca.

00:48:40.000 --> 00:48:45.000
Ta sloboda koja nam omogucava saradnju
sa drugima, da imamo udruenja...

00:48:45.000 --> 00:48:47.200
je bitno za kvalitet naeg ivota.

00:48:47.200 --> 00:48:51.200
Vano je da imamo zdravo okruenje
u kome moemo da ivimo.

00:48:51.300 --> 00:48:57.300
A to je po mom miljenju mnogo vanije
nego imati mocan i pouzdan softver.

00:48:57.800 --> 00:49:01.800
Ali mislim da se neki ljudi u
Pokretu za slobodan softver...

00:49:02.600 --> 00:49:06.000
boje komercijalizacije.

00:49:08.000 --> 00:49:12.000
A znate da je disident osuden na neuspeh.

00:49:12.300 --> 00:49:15.900
Ja mislim da je
komercijalizacija veoma bitna.

00:49:15.900 --> 00:49:18.700
elimo da softver bude potovan,

00:49:18.700 --> 00:49:23.900
i radim sa Richardom Stallmanom
koji je zacetnik Slobodnog softvera,

00:49:25.400 --> 00:49:28.400
zdravog razuma, i stvarno ne osecam

00:49:28.400 --> 00:49:31.900
da medu nama ima filozofskih razmirica,

00:49:31.900 --> 00:49:35.000
mene kao autor Open Sorce definicije

00:49:35.000 --> 00:49:40.300
i njega kao pokretaca organizovanog
pokreta Slobodnog softvera,

00:49:41.800 --> 00:49:44.800
osim jednog. Richard misli da svaki
softver treba da bude slobodan,

00:49:44.800 --> 00:49:49.500
a ja mislim da treba da postoje
i slobodan i ne-slobodan softver.

00:49:49.500 --> 00:49:51.200
To je jedina razlika u naim miljenjima.

00:49:52.000 --> 00:49:54.800
Jo pre toga smo zakljucili da je potrebna

00:49:54.800 --> 00:49:59.800
definicija, neka vrsta nacrta licence
za definisanje termina "Open Source".

00:49:59.800 --> 00:50:03.600
Tako je nastao dokument koji smo nazvali
"Open Source definicija".

00:50:03.600 --> 00:50:08.800
To su izvodi iz Debian Free Software prirucnika
koji je originalno napisao Bruce Parens.

00:50:09.300 --> 00:50:12.600
Ja sam napisao originalni koncept toga,

00:50:12.600 --> 00:50:16.100
diskutujuci mesec dana sa
Debian programerima.

00:50:16.100 --> 00:50:18.800
Debian je Linux distribucija

00:50:18.800 --> 00:50:22.000
a taj koncept slui kao
smernica za njihov projekat.

00:50:22.000 --> 00:50:24.900
Eric i ja smo odlucili da preimenujemo

00:50:25.700 --> 00:50:27.800
ono to smo napisali za Debian

00:50:27.800 --> 00:50:29.100
u Open Source definiciju

00:50:29.100 --> 00:50:31.400
i mogu da kaem da je Open Sorce softver

00:50:31.800 --> 00:50:34.300
koji sa sobom nosi devet pravila

00:50:34.300 --> 00:50:36.600
sadranih u u Open Sorce definiciji.

00:50:37.600 --> 00:50:40.400
Prvo pravilo je slobodna distribucija.

00:50:40.400 --> 00:50:42.800
Slobodno ovde ne znaci besplatno

00:50:42.800 --> 00:50:45.000
vec oznacava liberalnost.

00:50:45.800 --> 00:50:48.600
Slobodno moete da raspodeljujete

00:50:48.600 --> 00:50:50.100
svoj softver nekome drugom

00:50:50.100 --> 00:50:52.300
i nepostojanje cene je sporedni efekat.

00:50:52.300 --> 00:50:55.600
Moete to da naplatite ili ne.

00:50:55.600 --> 00:50:57.800
Drugo pravilo je da se distribuira
i izvorni kod

00:50:58.100 --> 00:51:01.500
tako da svako ko eli moe da ga promeni.

00:51:01.500 --> 00:51:04.200
Ako je program za PC

00:51:04.600 --> 00:51:07.600
moe da se preradi za Mac.

00:51:07.600 --> 00:51:10.000
Trece pravilo je mogucnost postojanja
Izvedenog projekta, to znaci

00:51:10.000 --> 00:51:12.700
da ako neko unapredi va program

00:51:12.700 --> 00:51:18.000
onda on moe da distribuira
rezultat unapredenja.

00:51:18.000 --> 00:51:21.500
Cetvrto pravilo je Integritet

00:51:21.500 --> 00:51:22.800
autorovog izvornog koda.

00:51:23.000 --> 00:51:27.900
To zanci da autor moe da
odrava svoj izvorni kod

00:51:27.900 --> 00:51:29.700
a ako ga vi menjate

00:51:30.100 --> 00:51:32.400
onda morate taj program
da nazovete drugacije,

00:51:32.400 --> 00:51:35.100
ili jasno oznaciti vae izmene

00:51:35.100 --> 00:51:38.500
tako da se one ne odnose na originalnog autora.

00:51:38.500 --> 00:51:42.300
Sledece pravilo je da nema
diskriminacije pojedinaca ili grupa.

00:51:42.400 --> 00:51:44.200
Primer koji cesto koristim za opis ovoga je:

00:51:44.900 --> 00:51:47.400
ne smete da zabranite ni klinici za abortus

00:51:47.400 --> 00:51:50.600
ni aktivistima protiv abortusa da koriste softver.

00:51:50.600 --> 00:51:54.200
Nema diskriminacije ni na jednom podrucju

00:51:54.600 --> 00:51:57.400
to znaci da softver moe da se koristiti

00:51:57.600 --> 00:52:00.900
kako u komercijalne,
tako i u edukativne svrhe.

00:52:00.900 --> 00:52:04.400
Licenca mora da bude prenosiva.

00:52:04.500 --> 00:52:05.500
Drugim recima

00:52:05.700 --> 00:52:08.900
moram da imam mogucnost da
licencu dam nekome drugom,

00:52:08.900 --> 00:52:12.300
tako da licenca i dalje vai

00:52:12.300 --> 00:52:15.000
i ako taj neko da softver trecoj osobi.

00:52:15.000 --> 00:52:18.800
Licenca ne sme da ogranicava proizvod.

00:52:18.800 --> 00:52:20.000
Drugim recima

00:52:20.000 --> 00:52:25.200
ako distribuiram svoj softver na Red Hat sistemu

00:52:25.200 --> 00:52:26.800
licenca ne moe da zabrani

00:52:26.800 --> 00:52:30.500
da taj isti proizvod distribuiram
na SuSE ili Debian sistem.

00:52:30.500 --> 00:52:34.000
Licenca ne sme da se mea u drugi softver

00:52:34.000 --> 00:52:40.400
tako da ako distribuiram moj program na CD
sa nekim drugim programom

00:52:40.400 --> 00:52:43.600
licenca ne moe da zahteva da taj
drugi program mora da bude slobodan

00:52:43.600 --> 00:52:46.500
inace moj program ne moe
da se distribuira zajedno sa njim.

00:52:46.500 --> 00:52:49.200
Uz ta pravila

00:52:49.200 --> 00:52:50.400
u Open Source definiciji

00:52:50.400 --> 00:52:53.200
nalazi se i popis licenci koje smo prihvatili.

00:52:53.200 --> 00:52:57.100
To su one koje smo zapoceli
kada je Opta javna licenca

00:52:57.100 --> 00:53:00.200
bila primer za mnogo toga,

00:53:00.200 --> 00:53:03.700
to je slucaj i sa Open Source definicijom
u BSD licenci

00:53:03.700 --> 00:53:07.700
zato to je softver za BSD sistem
bio preteca Linuxa.

00:53:13.500 --> 00:53:17.300
Sledece to se dogodilo

00:53:17.300 --> 00:53:19.500
bilo je da su prodavci baza
podataka izgubili korak,

00:53:19.500 --> 00:53:21.500
to se dogodilo oko tri meseca pre

00:53:21.500 --> 00:53:22.600
nego to sam ocekivao,

00:53:22.600 --> 00:53:25.000
negde krajem jula i pocetkom avgusta

00:53:25.000 --> 00:53:29.000
jer aplikacije Oraclea, Sybasea i ostalih
kljucnih proizvodaci baza podataka nisu

00:53:29.300 --> 00:53:32.100
bile kompatibilne.

00:53:32.100 --> 00:53:33.400
Zato je to tako vano?

00:53:33.400 --> 00:53:35.500
Zato to smo tacno znali

00:53:35.500 --> 00:53:37.800
kako ce da se razvija prica o Open Sourceu

00:53:37.800 --> 00:53:40.500
posebno kako ce da se razvija Linux,

00:53:40.500 --> 00:53:43.500
a nismo dobili nikakva obecanja
od nezavisnih proizvodaca softvera

00:53:43.500 --> 00:53:47.000
da ce te aplikacije da prilagode
naim platformama.

00:53:47.000 --> 00:53:49.600
Bio sam vrlo zabrinut,

00:53:49.600 --> 00:53:52.000
smatrao sam da smo u ranjivom periodu

00:53:52.000 --> 00:53:55.400
od kad smo najavili kampanju izvornog koda

00:53:55.400 --> 00:53:57.200
i kada su proizvodaci baza podataka
izgubili korak.

00:53:57.200 --> 00:53:59.800
To je bio trenutak kada je
kulminiralo neprijateljsko delovanje

00:53:59.800 --> 00:54:03.500
Microsofta i drugih softverskih
kompanija zatvorenog koda,

00:54:03.500 --> 00:54:04.800
trenutak kada...

00:54:04.800 --> 00:54:07.300
je ozbiljan marketinki korak
mogao da nas sahrani.

00:54:07.300 --> 00:54:11.300
Ali jednom kada su proizvodaci
baza podataka krenuli

00:54:11.300 --> 00:54:13.800
to je otvorilo put za druge ISV-je

00:54:13.800 --> 00:54:15.700
i pokrenulo efekat snene lavine.

00:54:15.700 --> 00:54:17.800
Otprilike svakih 6 meseci

00:54:17.800 --> 00:54:19.400
odlazio bih kod investitora

00:54:19.400 --> 00:54:21.100
predstavljao im nove brojeve

00:54:21.100 --> 00:54:23.200
koji pokazuju da sve vie ljudi koristi Linux

00:54:23.200 --> 00:54:25.000
i da se prikljucuju novi ljudi,
novi korisnici,

00:54:25.000 --> 00:54:26.600
pokazao bih nau listu korisnika,

00:54:26.600 --> 00:54:29.900
a naa lista korisnika je
postajala sve impresivnija.

00:54:29.900 --> 00:54:32.500
Poceli su da se pojavljuju
kompanije kao to je Cisco,

00:54:32.500 --> 00:54:35.000
dot-com kompanije

00:54:35.000 --> 00:54:37.400
su se pojavljivale na naoj listi korisnika

00:54:37.400 --> 00:54:40.000
a potencijalni investitori su

00:54:40.000 --> 00:54:42.000
nastavili samo da gledaju

00:54:42.000 --> 00:54:43.800
i da govore
"Ne moemo da se uputamo u to"

00:54:43.800 --> 00:54:47.000
Napokon, na naslovnoj strani Fortune-a
je osvanuo Linus

00:54:47.000 --> 00:54:49.300
Neto se dogadalo sa Open Sourceom

00:54:49.300 --> 00:54:53.300
Od tada investitori vie nisu mogli
da ga ignoriu,

00:54:53.700 --> 00:54:56.600
pozlilo im je od sluanja o Linuxu na sve strane

00:54:56.600 --> 00:54:58.500
I ja sam im dojadio

00:54:58.500 --> 00:55:01.900
pokazujuci im ga skoro svake nedelje.

00:55:01.900 --> 00:55:04.500
I tada su odlucili da je vreme za investiciju,

00:55:04.500 --> 00:55:06.300
jer se neto deava.

00:55:06.300 --> 00:55:09.800
Najavio sam Open Source svetu na Internetu

00:55:09.800 --> 00:55:13.200
Zapoceo sam dosta... administrativnog posla

00:55:13.200 --> 00:55:16.700
oko pokretanja Open Source inicijative

00:55:16.700 --> 00:55:18.500
i cini mi se da sam, posle 6 meseci,

00:55:18.500 --> 00:55:21.000
sve vreme citao reci "Open Source"

00:55:21.000 --> 00:55:23.600
po novinama

00:55:23.600 --> 00:55:25.900
i bio sam potpuno zapanjen.

00:55:25.900 --> 00:55:27.100
Godinu dana kasnije

00:55:27.100 --> 00:55:31.100
Microsoft je govorio o izdavanju
nekog izvornog koda

00:55:32.200 --> 00:55:34.400
i neko od novinara je pitao Steve Ballmera

00:55:34.400 --> 00:55:37.000
da li ce taj kod biti Open Source

00:55:37.000 --> 00:55:38.500
a Steve Ballmer je rekao,

00:55:38.500 --> 00:55:42.500
"Open Source je mnogo vie
od samog izdavanja izvornog koda"

00:55:42.800 --> 00:55:45.400
Shvatio sam da je on procitao
i shvatio moj dokument

00:55:45.400 --> 00:55:48.200
i da sada govori novinarima o njemu.

00:55:48.600 --> 00:55:51.600
E sad, ako ste samo tip na netu

00:55:51.600 --> 00:55:53.900
kojem to uopte nije posao

00:55:53.900 --> 00:55:55.700
i napiete clanak

00:55:55.700 --> 00:55:58.000
koji se proiri svetom

00:55:58.000 --> 00:55:59.000
i godinu dana kasnije

00:55:59.000 --> 00:56:02.100
podpredsednik Microsofta prica o tome

00:56:02.100 --> 00:56:05.400
mislili bi da ste na opijatima, zar ne ?

00:56:05.400 --> 00:56:07.100
Ali to se stvarno dogodilo!

00:56:13.000 --> 00:56:17.000
Lokalne grupe korisnika (LUG)
su vie od pukog

00:56:18.900 --> 00:56:21.000
povezivanja drutva u mree,

00:56:22.200 --> 00:56:27.800
upoznajuci ljude sa problemima

00:56:29.400 --> 00:56:33.600
i delujuci kao neka vrsta udruene podrke

00:56:33.700 --> 00:56:38.900
za ljude koji, na primer, nisu u mogucnosti

00:56:38.900 --> 00:56:42.100
da placaju komercijalnu podrku.

00:56:42.300 --> 00:56:44.700
Ono to koju rade na tom planu

00:56:44.700 --> 00:56:46.700
na primjer, je to rade sledece.

00:56:46.900 --> 00:56:48.700
Mislim da jednom mesecno

00:56:48.700 --> 00:56:52.400
imaju install okupljanja, to znaci da

00:56:52.600 --> 00:56:56.900
ljudi koji imaju problema sa instalacijom
Linuxa na svoje maine

00:56:57.100 --> 00:56:58.600
ili imaju neke probleme, mislim

00:56:58.600 --> 00:57:00.000
moda su instalirali Linux

00:57:00.000 --> 00:57:02.600
ali ele da postave mreu na specifican nacin,

00:57:02.600 --> 00:57:04.700
mogu da donesu svoje racunare

00:57:04.700 --> 00:57:05.800
na to okupljanje korisnika.

00:57:05.800 --> 00:57:09.400
Tamo ima mnogo ljudi koji su
spremni da pomognu,

00:57:09.400 --> 00:57:13.400
koji su se ranije moda vec sreli
sa takvim problemom.

00:57:22.400 --> 00:57:24.100
Znate, ne ide sve glatko.

00:57:24.100 --> 00:57:27.300
Prvo sam pokuao sam. Imao sam problema.

00:57:27.300 --> 00:57:29.700
I tako sam doao na ovaj Install Fest gde

00:57:29.700 --> 00:57:31.400
okupljaju svi gurui.

00:57:31.400 --> 00:57:35.300
Nadam se da cu imati vie srece kod instalacije.

00:57:35.300 --> 00:57:38.100
Umesto slanja e-pote, ili

00:57:38.100 --> 00:57:40.000
pisanja po diskusionim grupama na Internetu

00:57:40.000 --> 00:57:42.500
i ponekad cekanja i po nekoliko dana na odgovore,

00:57:42.500 --> 00:57:45.500
lake je doci ovde i pronaci druge ljude

00:57:45.500 --> 00:57:46.700
koji bi mogli da znaju neto o vaem problemu

00:57:46.700 --> 00:57:48.600
i koji mogu da vam pomognu.

00:57:48.600 --> 00:57:49.700
I u roku od nekoliko sati

00:57:49.700 --> 00:57:51.900
imate instaliranu mainu.

00:57:51.900 --> 00:57:55.900
Prvo sam hteo da ga instaliram
na moj laptop

00:57:56.100 --> 00:57:57.800
pa sam pretraivao po netu

00:57:57.800 --> 00:58:01.800
i pronaao sam gde mogu da pitam za pomoc.

00:58:02.400 --> 00:58:04.100
I sada sam ovde

00:58:04.100 --> 00:58:07.800
jer pokuavam da stavim Linux
na ovu malu mainu.

00:58:07.800 --> 00:58:10.100
To je Toshiba Libreto.

00:58:10.100 --> 00:58:12.700
To nije ba najlake da se uradi

00:58:12.700 --> 00:58:15.300
jer je ovo cudna stvarcica, dakle...

00:58:15.300 --> 00:58:17.300
Ima li ovde stolica?

00:58:29.200 --> 00:58:31.000
Mislim da su zbog pravosuda

00:58:31.000 --> 00:58:33.000
ljudi postali svesni cinjenice da

00:58:33.000 --> 00:58:36.000
u najmanju ruku treba da potrae
alternativu Microsoftu.

00:58:36.000 --> 00:58:40.000
I moda Microsoft ipak nije americki san.

00:58:40.100 --> 00:58:42.000
Takvu vrstu promenjene percepcije

00:58:43.300 --> 00:58:45.100
moete vrlo lako da uocite,

00:58:45.100 --> 00:58:49.100
ljudi uzimaju Microsoft zdravo za gotovo

00:58:49.600 --> 00:58:52.000
i moda jo uvek kupuju Microsoft
ali su barem

00:58:52.000 --> 00:58:54.900
vie svesni problema.

00:58:54.900 --> 00:58:57.600
Microsoft zapravo koristi Linux kao odbranu.

00:58:57.600 --> 00:58:59.000
Iskoristili su Linux kao osnovu potvrde

00:58:59.000 --> 00:59:00.000
da ne dre monopol

00:59:00.000 --> 00:59:03.100
jer bi Linux ustvari

00:59:03.100 --> 00:59:05.000
mogao da ih skine sa trona u svakom trenutku.

00:59:05.000 --> 00:59:07.800
To je bio vrlo ingeniozan argument,
potpuno zavaravajuci

00:59:07.800 --> 00:59:09.600
zato jer nije

00:59:09.600 --> 00:59:11.800
odgovarao na optubu

00:59:11.800 --> 00:59:13.400
da su pre bili ukljuceni u

00:59:13.400 --> 00:59:16.100
manipulaciju i ta ja znam ta sve jo.

00:59:16.100 --> 00:59:17.700
Bilo je to lukavo od njih.

00:59:17.700 --> 00:59:20.200
Ali sudija to nije prihvatio.

00:59:22.500 --> 00:59:25.100
Mi u Linux zajednici se vie brinemo oko toga

00:59:25.100 --> 00:59:27.500
da Microsoft postane problem,

00:59:27.500 --> 00:59:32.700
u decembru '98. se pojavio clanak
na Slashdotu

00:59:32.700 --> 00:59:38.500
gde je neki lik Matt istakao da...

00:59:38.500 --> 00:59:41.500
je gospodin u Australiji uspeo da dobije
povracaj novca

00:59:41.500 --> 00:59:45.500
za nekoricenu kopiju Windowsa
koju je dobio sa racunarom.

00:59:45.500 --> 00:59:50.000
I on je proglasio 19. januar,
da li je bio januar?

00:59:50.000 --> 00:59:52.400
Ne, bio je februar. Izvinite,
19. februar...

00:59:52.400 --> 00:59:54.500
proglasio je 19. februar za
Windows Refund Day.

00:59:54.500 --> 00:59:56.800
I sve je ohrabrio da odu
kod proizvodaca racunara,

00:59:56.800 --> 00:59:59.800
i vrate svoje nekoricene kopije Windowsa...

00:59:59.800 --> 01:00:03.000
kao to je bilo navedeno u licenci.

01:00:03.000 --> 01:00:06.100
Vano je prisetiti se da
u samoj licenci pie da

01:00:06.100 --> 01:00:11.000
moete dobiti povracaj novca
ako ne koristite softver

01:00:11.000 --> 01:00:14.000
i da je proizvodac po zakonu
u obavezi da to ucini...

01:00:14.000 --> 01:00:16.000
ili je obavezan po ugovoru.

01:00:16.000 --> 01:00:19.000
Saznali smo da ako pozovete te proizvodace,
oni uglavnom kau...

01:00:19.000 --> 01:00:21.200
"Mali, prestani da nas uznemirava!"
i spuste vam slualicu.

01:00:21.200 --> 01:00:24.200
Mi nismo ustvari hteli da otkrijemo
svoju lokaciju,

01:00:24.200 --> 01:00:27.400
ili gde cemo da se sastanemo, sve do...

01:00:27.400 --> 01:00:28.400
do zadnjeg trenutka.

01:00:28.400 --> 01:00:31.800
Uradili smo to, da se ljudi sastanu
na mestima koje smo mogli da kontroliemo,

01:00:31.800 --> 01:00:33.500
u razlicitim gradovima.

01:00:33.500 --> 01:00:37.000
Ja sam bio erif San Josea,
i mislim da si ti, Nick, bio...

01:00:37.000 --> 01:00:39.400
Ja sam bio..., Rick Moen i ja
smo bili u San Franciscu.

01:00:39.400 --> 01:00:39.900
Tako je.

01:00:40.000 --> 01:00:44.000
Tamo smo imali karte i delili smo ih
svakome ko je dolazio.

01:00:44.000 --> 01:00:48.000
Pa, ustvari smo se sastali kod lokala Denny's.
To je malo van granica Foster Citya.

01:00:48.000 --> 01:00:49.600
Foster City gradskih granica,

01:00:49.600 --> 01:00:53.000
to je znacilo i van ovlacenja
policije Foster Citya,

01:00:53.000 --> 01:00:56.600
a to je znacilo da bi svaki incident
koji bi se dogodio na mestu okupljanja

01:00:56.600 --> 01:00:58.900
spadao pod ovlacenje San Matea.

01:00:58.900 --> 01:01:02.500
I ako bi nam rekli da se razidemo, mi bi im rekli:
"Pa dobro onda, idemo u Foster City. Ajd zdravo!"

01:01:02.500 --> 01:01:06.000
To je Dukes of Hazzard metoda
izbegavanja pandura, pa...

01:01:07.500 --> 01:01:11.000
Ustvari, marirali smo s druge strane ove zgrade.

01:01:11.000 --> 01:01:15.000
Marirali smo uokolo i do parkiralita
koje se nalazi tamo gore,

01:01:15.000 --> 01:01:17.900
i tamo je Microsoft organizovao prijem za nas

01:01:17.900 --> 01:01:20.000
sa picima i velikim znakom na kojem je pisalo...

01:01:20.000 --> 01:01:22.400
"Microsoft eli dobrodolicu
Open Source zajednici."

01:01:22.400 --> 01:01:26.400
Kamere lokalnih vesti su snimile
Erica Raymonda sa predstavnikom Microsofta.

01:01:27.500 --> 01:01:30.400
Microsoftova je prica bila uglavnom ta da...

01:01:30.500 --> 01:01:35.000
...to nije sporno pitanje za Microsoft
nego za OEM.

01:01:35.000 --> 01:01:38.300
I zato bi svi morali da se vrate do naih
proizvodaca i ponovo pokuaju

01:01:38.300 --> 01:01:40.400
da dobiju povracaj novca od njih.

01:01:40.400 --> 01:01:42.100
Odgovorili smo im govoreci, znate,

01:01:42.100 --> 01:01:46.100
da smo vec pokuali i da to nije moguce,
sada Microsoft treba neto da preduzme.

01:01:46.400 --> 01:01:49.000
A oni su samo ponavljali jednu
te istu recenicu, ponovo i ponovo...

01:01:49.000 --> 01:01:52.000
"Morate da idete do OEM proizvodaca
i traite povracaj novca od njih."

01:01:52.500 --> 01:01:58.000
Imali smo oko 150 ljudi, od kojih je
verovatno polovina imala transparente i sl.

01:01:58.500 --> 01:02:02.000
Zapravo, zavrili smo upravo ovde
u ovom dvoritu.

01:02:02.500 --> 01:02:06.000
Prvo smo se okupili napolju,

01:02:06.000 --> 01:02:11.000
razliciti ljudi su slali grupe, ljudi iz
FreeBSDa su poslali nekoliko momaka.

01:02:11.000 --> 01:02:15.000
Eric Raymond i Chris su pokuali da odu gore.

01:02:15.300 --> 01:02:17.600
Odblokirali su nam lift.

01:02:17.600 --> 01:02:18.800
Gde su bile kancelarije?

01:02:18.800 --> 01:02:21.000
Kancelarije su bile na devetom spratu.

01:02:23.000 --> 01:02:25.100
Dobili smo veliku medijsku panju.

01:02:25.300 --> 01:02:26.500
I smatramo da je zbog toga

01:02:26.500 --> 01:02:30.500
Toshiba omogucila kupovinu laptopa
bez operativnog sistema na njemu.

01:02:31.200 --> 01:02:33.000
Dakle, to je mala pobeda, ali...

01:02:33.100 --> 01:02:37.100
Cak i sada, kompanije poput IBM-a i...

01:02:37.200 --> 01:02:39.500
i mnogi drugi proizvodaci racunara
vam dozvoljavaju

01:02:39.500 --> 01:02:42.100
da kupite racunare koji nemaju
instaliran Windows.

01:02:51.000 --> 01:02:53.800
Kada sam kao klinac iao u kolu

01:02:53.800 --> 01:02:56.100
ucitelji su pokuavali da nas nauce da delimo.

01:02:56.100 --> 01:02:58.100
Govorili su da ako ponesete 505 sa crtom,

01:02:58.100 --> 01:03:01.200
i ne moete da ih pojedete sami,
morate da ih podelite sa ostalom decom.

01:03:01.200 --> 01:03:06.800
Ali sada administracija govori da bi ucitelji
trebali uciti decu da kau "da" licenciranju.

01:03:06.800 --> 01:03:09.800
Ako donese neki softver u kolu,
"Oh! Ne, nemoj da ga deli...

01:03:09.800 --> 01:03:13.800
deljenje znaci da si pirat,
deljenje znaci da ce da zavri u zatvoru."

01:03:14.000 --> 01:03:18.000
To nije nacin na koji drutvo treba
da funkcionie. Potrebna je dobra volja,

01:03:19.000 --> 01:03:23.000
spremnost da se pomogne drugim ljudima
barem onda kada to nije preteko,

01:03:23.300 --> 01:03:25.500
zato jer je to osnova drutva,

01:03:25.500 --> 01:03:28.000
to je osnovni izvor,

01:03:28.000 --> 01:03:31.900
zbog koga imamo drutvo umesto dungle.

01:03:31.900 --> 01:03:33.100
ta sa time to ljudi govore da ako

01:03:33.100 --> 01:03:36.200
imate rairenu pirateriju i
eliminiete motiv profita i...

01:03:36.200 --> 01:03:38.000
...i kreativan rad, softver nece...

01:03:38.000 --> 01:03:41.000
Kao prvo,

01:03:41.000 --> 01:03:45.000
ljudi ostvaruju profit razvijajuci
slobodan softver,

01:03:45.000 --> 01:03:49.800
ali sloboda za stvaranje zajednice je vanija.

01:03:50.000 --> 01:03:53.800
Ljudi obicno misle,
to se tice Slobodnog Softvera...

01:03:53.800 --> 01:03:57.000
Pa, buduci da se od vas ocekuje da delite
i da to radite zbog dobre volje,

01:03:57.000 --> 01:03:59.400
ne lici li to na komunizam?
ta vi mislite ?

01:03:59.400 --> 01:04:03.200
Potpuna besmislica,
vrlo me ljuti kad ljudi to rade!

01:04:03.200 --> 01:04:08.000
1989, komunizam bi ustvari bio kompliment.

01:04:08.200 --> 01:04:10.600
Rec koju su ljudi tada upotrebljavali
je bila "lud".

01:04:10.600 --> 01:04:12.500
Ja elim da upotrebljavaju kapitalizam.

01:04:12.500 --> 01:04:16.000
Komunizam je ideologija
koja ljude prisiljava da dele.

01:04:16.100 --> 01:04:19.700
Ako ne delite, strpaju vas u zatvor ili ubiju.

01:04:19.900 --> 01:04:26.000
1990. nas je posetio direktor instituta
na moskovskom univerzitetu.

01:04:26.100 --> 01:04:30.000
Ja sam ga, ustvari, video u Helsinkiju
pre 2 nedelje.

01:04:31.200 --> 01:04:33.000
ali, uglavnom, on je doao,

01:04:33.200 --> 01:04:37.000
a i Richard Stallman mu je predloio
da poseti Cygnus,

01:04:37.000 --> 01:04:41.000
jer je eleo da shvati kako model
Slobodnog Softvera

01:04:41.000 --> 01:04:46.100
moe da se upotrebi za stimulisanje
preduzetnickih inovacija u Rusiji.

01:04:46.300 --> 01:04:50.300
Bili smo nekako tajnoviti
oko naeg poslovnog plana,

01:04:50.500 --> 01:04:53.200
zato jer nismo bili ba sigurni
da ce da funkcionie.

01:04:53.200 --> 01:04:56.000
Nismo eleli da ispadnemo glupi ako propadne.

01:04:56.000 --> 01:04:58.300
Ali ja sam bio vrlo, vrlo otvoren sa njim.

01:04:58.300 --> 01:05:02.200
Cim sam mu vie pricao,
tim je vie ovako klimao glavom,

01:05:02.400 --> 01:05:06.000
i napokon sam ga pitao "ta nije u redu?"

01:05:06.000 --> 01:05:11.000
A on je odgovorio "Ovo previe zvuci
kao komunizam da bi uspelo u Rusiji."

01:05:13.000 --> 01:05:17.000
Ide na Gulag i zavri u masovnoj
grobnici sa metkom u potiljku.

01:05:17.000 --> 01:05:21.000
Open Source nije komunizam
zato jer ne prisiljava ljude.

01:05:23.000 --> 01:05:26.000
Carl Marks nije izmislio pomaganje komijama.

01:05:27.800 --> 01:05:31.800
Nije komunisticki imati zajednicko vlasnitvo,

01:05:31.900 --> 01:05:38.600
zajednicka vlasnitva su postojala mnogo
pre komunizma kao filozofija vlade.

01:05:39.400 --> 01:05:41.500
Postoje mnoga zajednicka dobra
u naem ivotu.

01:05:41.500 --> 01:05:43.600
Na primer, vozimo se autoputevima,

01:05:43.600 --> 01:05:47.000
to je neto to se odrava zbog opteg dobra.

01:05:47.000 --> 01:05:51.000
Etiketiranje naeg poslovnog modela

01:05:51.600 --> 01:05:53.700
ustvari znaci da je promaena sutina.

01:05:53.700 --> 01:05:54.800
Bilo da je komunisticka, ili kapitalisticka,

01:05:54.800 --> 01:05:58.400
etiketa nije vana. Pravo pitanje je

01:05:58.400 --> 01:06:02.000
koliku vrednost moete da postignete,
koliko je posao promenljiv,

01:06:02.000 --> 01:06:05.300
kakve probleme, kakve inovacije
moete da podrite?

01:06:05.300 --> 01:06:09.000
I onda, kako god to elite da etiketirate,
to ostaje na vama.

01:06:10.400 --> 01:06:13.600
Revolucija postaje ono primarno.

01:06:37.600 --> 01:06:39.100
Mnogi ljudi to opisuju kao

01:06:39.100 --> 01:06:42.000
"Linuxova oprotajna urka"

01:06:42.000 --> 01:06:46.000
Linus Torvalds se samo nasmejao na to,
rekao je, "ta, zar je Linux gej?"

01:06:48.000 --> 01:06:51.000
Ali su neki govorili
Da, kao na prvu loptu.

01:06:51.600 --> 01:06:52.700
To je bilo kad su se...

01:06:52.700 --> 01:06:56.700
bogovi Linuxa i hakeri sastali.

01:07:06.800 --> 01:07:09.800
10. avgusta 1999. u 15 sati,

01:07:09.800 --> 01:07:13.400
Linus Torvalds je objavio
ciljnu adresu u LinuxWorld.

01:07:13.400 --> 01:07:17.900
Gomila od 6000 ljudi je pocela
da se okuplja od 12 u podne.

01:07:37.500 --> 01:07:40.000
Dame i gospodo, Larry Augustin...

01:07:40.000 --> 01:07:45.800
Clan konferencije LinuxWorlda i
predsednik i CEO Linux Systemsa

01:07:54.000 --> 01:07:57.000
Oni moraju da aplaudiraju, placam ih za to.

01:07:57.000 --> 01:08:01.300
Hvala svima to ste doli,
izgleda da za sada sve ide po planu.

01:08:01.300 --> 01:08:07.600
Samo trenutak, pokuacu da izbegnem svetla.

01:08:07.800 --> 01:08:11.000
Mislim da jo uvek ima mnogo ljudi,
iako je ovo drugo izlaganje,

01:08:11.000 --> 01:08:14.500
mislim da jo uvek ima mnogo ljudi,
koji ba ne shvataju...

01:08:14.500 --> 01:08:17.000
...ta je to tako uzbudljivo oko Linuxa.

01:08:17.000 --> 01:08:19.000
Do nas je veliko izlaganje,

01:08:19.000 --> 01:08:21.700
sa velikim izlobama i svime,

01:08:21.700 --> 01:08:26.600
ali ovi ljudi tu najvie doprinose,
a ne te kompanije.

01:08:26.600 --> 01:08:29.500
Sledecu osobu znam da svi znate,

01:08:29.500 --> 01:08:32.400
zato ne treba nita da kaem kao uvod.

01:08:32.400 --> 01:08:36.000
Dame i gospodo, predstavljam vam
Linusa Torvaldsa!

01:08:36.000 --> 01:08:39.000
Linus

01:08:44.000 --> 01:08:45.000
Hvala.

01:08:48.000 --> 01:08:50.000
Smirite se.

01:08:55.500 --> 01:08:57.500
Smiiiirite see!!!

01:08:57.500 --> 01:08:59.000
Recite "uuuuu".

01:08:59.000 --> 01:09:00.000
Da.

01:09:00.200 --> 01:09:03.600
Ne elim da odrim jedan od mojih
uobicajenih govora

01:09:03.600 --> 01:09:05.100
jer mislim da su dosadni.

01:09:05.100 --> 01:09:09.100
Verovatno i vecina vas smatra da su dosadni
jer ste ih culi vec 10ak puta.

01:09:10.000 --> 01:09:12.700
Nakon tehnickih novosti, pokuacemo...

01:09:12.700 --> 01:09:17.200
...da odgovaramo na pitanja 5000 ljudi,

01:09:17.300 --> 01:09:20.000
ili koliko vas vec ima.

01:09:21.000 --> 01:09:23.200
to moda nece da uspe,

01:09:23.200 --> 01:09:26.900
zato jer je neko od tih 5000 ljudi
jako glasan.

01:09:26.900 --> 01:09:28.000
Ali jedno cu da uradim,

01:09:28.000 --> 01:09:32.000
ono to uvek radim u svojim govorima
je zahvala.

01:09:32.400 --> 01:09:35.500
elim da potvrdim cinjenicu da...

01:09:35.500 --> 01:09:38.000
...ocito nisam bio sam u izradi Linuxa.

01:09:38.000 --> 01:09:40.000
RHAT IPO: 11. avgusta 1999.

01:09:40.000 --> 01:09:43.700
Red Hat Software je postala prva
Linux kompanija koja izlazi u javnost.

01:09:43.700 --> 01:09:45.700
Red Hat porastao za 228%

01:09:45.700 --> 01:09:48.800
to je IPO koji su svi cekali.

01:09:48.800 --> 01:09:51.300
Oni, svakako, spadaju u Linux
operativni softver.

01:09:58.000 --> 01:10:02.000
R-H-A-T, znam.

01:10:03.000 --> 01:10:04.000
Sve to sam danas dobio,

01:10:04.000 --> 01:10:07.400
su komentari o tome kolika
je cena deonica.

01:10:07.400 --> 01:10:10.900
Bila je na 41, na 42, na 47,

01:10:10.900 --> 01:10:13.800
na 53, na 51...

01:10:13.800 --> 01:10:17.600
Svaki racunar, koliko vidim ovde

01:10:17.600 --> 01:10:21.600
je usmeren na e-trade racune ili
brokerske racune, oni znaju cenu Red Hata.

01:10:22.400 --> 01:10:24.900
Ne mogu da verujem!
47

01:10:24.900 --> 01:10:26.700
Upravo sam cuo 53.

01:10:26.700 --> 01:10:27.700
O covece.

01:10:27.700 --> 01:10:29.700
Cekaj, nisam kupio.

01:10:29.700 --> 01:10:31.100
Nisi kupio?

01:10:31.100 --> 01:10:33.300
Ne, ne, nisam kupio.

01:10:33.300 --> 01:10:35.000
Trebao sam da kupim, ali

01:10:35.000 --> 01:10:36.600
Ne, ne, to je odlicno...

01:10:36.600 --> 01:10:38.100
ako je... ako je...

01:10:38.100 --> 01:10:39.400
Vi ne znate?

01:10:39.400 --> 01:10:40.500
Pa, znate...

01:10:40.500 --> 01:10:42.800
To to je Red Hat uspean znaci da

01:10:42.800 --> 01:10:46.300
legitimira Linux, tako da nam je
lake da izademo na trite.

01:11:03.000 --> 01:11:06.000
Rob Malda (CmdrTaco) ...
...na Red Hat IPOu

01:11:06.000 --> 01:11:08.000
Nekako je sve bilo pomalo podeljeno.

01:11:08.000 --> 01:11:09.000
Postoji dosta ljudi

01:11:09.000 --> 01:11:10.000
koji su poprilicno "hardcore",

01:11:10.000 --> 01:11:11.300
i oni su na neki nacin uvredeni

01:11:11.300 --> 01:11:14.400
znate, jer puno rade, a ustvari
ne dobijaju...

01:11:14.400 --> 01:11:16.900
...moda njihov deo kolaca.

01:11:16.900 --> 01:11:18.100
Nekima to smeta.

01:11:18.100 --> 01:11:19.200
I znate ono

01:11:19.200 --> 01:11:21.400
to vidite na mnogim dopisnim drutvima
ili procitate na Slashdotu...

01:11:21.400 --> 01:11:27.200
"Ovaj tip je stvarno ljut jer
nije dobio ansu da...

01:11:28.300 --> 01:11:29.700
dobije deonice Red Hata...

01:11:29.700 --> 01:11:34.700
...nije dobio ansu da dobije posao
u nekoj firmi.

01:11:35.200 --> 01:11:38.700
Ali okantana istina je ta da,

01:11:38.700 --> 01:11:41.800
vecinu tih "hardcore" tipova nije
toliko briga.

01:11:41.800 --> 01:11:43.600
Oni su drugaciji.

01:11:43.600 --> 01:11:46.000
Oni piu taj kod zato jer im je potreban.

01:11:46.300 --> 01:11:48.400
Pozivamo Richarda Stallmana

01:11:48.400 --> 01:11:51.800
koji je osnivac fondacije za Slobodni softver

01:11:51.800 --> 01:11:53.700
i Tim Neya, koji je generalni direktor.

01:11:53.700 --> 01:11:57.000
Tako. heheheheheheheheh

01:11:57.000 --> 01:11:59.200
Ah, tu je.

01:12:00.000 --> 01:12:04.800
Riharde, video sam da si snimao
na Linuxovoj konferenciji u Parizu

01:12:04.800 --> 01:12:06.200
ali nisam imao audio snimke.

01:12:06.200 --> 01:12:08.400
Bi li dodao audio na njihov...

01:12:08.400 --> 01:12:10.400
video strim sledeci put?

01:12:10.400 --> 01:12:12.600
Uh... ja nemam kontrolu nad time.

01:12:12.600 --> 01:12:16.600
Na alost, to moe da se uradi samo sa
ne-slobodnim softverom.

01:12:20.100 --> 01:12:23.400
Urucicu ti nagradu, i prije
nego to kae

01:12:23.400 --> 01:12:28.300
Tim i ti cete da pridrite ovaj simbol donacije

01:12:28.500 --> 01:12:30.800
Fondaciji za Slobodan softver.

01:12:30.800 --> 01:12:34.800
Pa, dogodile su se vrlo ironicne stvari,

01:12:35.200 --> 01:12:38.000
ali nita ne moe da se meri sa ovim.

01:12:38.000 --> 01:12:41.600
Davanje Linus Torvalds nagrade
Fondaciji za Slobodan softver

01:12:41.600 --> 01:12:45.600
je kao davanje Han Solo nagrade
pobunjenicima. (smijeh)

01:12:50.200 --> 01:12:56.000
Vidite, neki od vas ne shvataju
koliko daleko ide ta analogija.

01:12:57.800 --> 01:13:01.300
Ali ustvari, dozvolite mi da vam
kaem kako smo dospeli ovde.

01:13:01.300 --> 01:13:02.800
Vidite, dogodilo se to da,

01:13:02.800 --> 01:13:05.400
ako ste eleli da koristite racunar
pre 15 godina,

01:13:05.400 --> 01:13:09.400
to ste jedino mogli pomocu
vlasnickog softvera,

01:13:10.300 --> 01:13:13.000
softvera koji deli i pokorava korisnike.

01:13:13.000 --> 01:13:14.900
A vecina ljudi...

01:13:14.900 --> 01:13:16.200
mnogim ljudima se to nije svidalo,

01:13:16.200 --> 01:13:17.700
ali nisu imali alternativu.

01:13:17.700 --> 01:13:21.500
Ali neki od nas su odlucili
da naprave alternativu.

01:13:21.500 --> 01:13:25.500
I rekli smo da cemo da razvijemo
slobodan operativni sistem,

01:13:25.600 --> 01:13:27.400
slobodan softverski operativni sistem

01:13:27.400 --> 01:13:33.100
koji ce korisnicima da da slobodu
dok koriste racunare.

01:13:33.700 --> 01:13:36.300
Puno ljudi je reklo,
"Pa, to je dobra ideja,

01:13:36.300 --> 01:13:38.600
ali je preteko, nikad necete da uspete,

01:13:38.600 --> 01:13:42.500
i zato ne elim da ucestvujem,
ne verujem da cete da uspete."

01:13:42.500 --> 01:13:45.300
Ali, na svu srecu, nisu svi tako govorili.

01:13:45.300 --> 01:13:49.200
Znali smo da cemo vremenom
da zavrimo kernel.

01:13:49.200 --> 01:13:50.500
Ali kako to vec ide,

01:13:50.500 --> 01:13:53.600
neko drugi je uradio bolji
kernel pre nas.

01:13:53.600 --> 01:13:57.200
Ranije smo imali optu strategiju

01:13:57.200 --> 01:14:00.800
privlacenja panje na vanost slobode

01:14:00.800 --> 01:14:04.800
koju imaju ili nemaju kada
koriste racunar.

01:14:05.500 --> 01:14:07.600
ta moemo da uradimo u vezi toga?
Koliko se meni cini,

01:14:07.600 --> 01:14:13.600
jedini moguc nacin da ta strategija
ponovo proradi

01:14:14.000 --> 01:14:19.800
je da, proirimo glas da je operativni
sitem koji koristite ustvari GNU sistem.

01:14:19.900 --> 01:14:22.100
Donekle modifikovan, naravno.

01:14:23.200 --> 01:14:25.100
I kad ljudi to budu znali,

01:14:25.100 --> 01:14:28.600
videce razloge zbog kojih
smo razvili ovaj sistem.

01:14:28.600 --> 01:14:30.500
Razmislice o tim problemima.

01:14:30.500 --> 01:14:33.300
I neki od njih ce shvatiti da se slau.

01:14:33.300 --> 01:14:36.600
Zato i traim ljude da kau ostalima
da je ovo GNU sistem.

01:14:36.600 --> 01:14:40.600
To je kombinacija GNUa i Linuxa,
zato moemo da ga zovemo GNU/Linux.

01:14:46.600 --> 01:14:49.900
Dakle, Larry, kada si pre 8, 9 godina
bio na Stanfordu tokom studija

01:14:49.900 --> 01:14:51.600
jesi li ikad pomislio da ce
da se nade u ovoj poziciji?

01:14:51.600 --> 01:14:52.500
Ne.

01:14:52.500 --> 01:14:53.900
alu na stranu.

01:14:53.900 --> 01:14:55.800
Ne, nisam imao pojma, stvarno.

01:14:55.800 --> 01:14:58.600
ta si mislio, ta ce da bude
kada zavri doktorira?

01:14:58.600 --> 01:15:00.000
To je dobro pitanje,

01:15:00.000 --> 01:15:02.300
stvarno nisam imao neku ideju, mislim...

01:15:02.300 --> 01:15:05.600
...evo nas ovde, na ovom velikom spratu.

01:15:05.600 --> 01:15:08.600
Ima ljudi koji luduju zbog Linuxa.

01:15:08.600 --> 01:15:12.000
Sinoc se 6200 ljudi zbilo u prostoriju

01:15:12.000 --> 01:15:15.300
da vide Linusa.

01:15:15.300 --> 01:15:16.900
Evo nas ovde sa,

01:15:16.900 --> 01:15:19.600
svim tim velikim prodavcima.

01:15:19.600 --> 01:15:22.700
Jednostavno... nemate pojma
da ce tako neto da se desi.

01:15:22.700 --> 01:15:25.500
Mislim, to je samo taj mali operativni
sistem kojim smo zadovoljni,

01:15:25.500 --> 01:15:27.500
za koji je malo ljudi marilo, znate.

01:15:27.500 --> 01:15:29.500
Mislio sam da cu da pokrenem
mali savetodavni biznis.

01:15:29.500 --> 01:15:30.900
I odjednom sam ovde,

01:15:30.900 --> 01:15:33.400
sa ovom velikom predstavom.

01:15:33.400 --> 01:15:34.400
To je jednostavno neverovatno.

01:15:34.400 --> 01:15:37.600
Mislim, pre godinu dana, mogli ste
da kaete da ce ovo da bude spektakl.

01:15:37.600 --> 01:15:39.400
I svi prisutni govore,

01:15:39.400 --> 01:15:41.800
"Znate da je prole godine
bilo spektakularno,

01:15:41.800 --> 01:15:44.800
hoce li tako da bude i ove godine?"

01:15:44.900 --> 01:15:46.100
Onda ih podsetite,

01:15:46.100 --> 01:15:48.300
"Prola godina je bila pre samo 6 meseci."

01:15:48.400 --> 01:15:50.300
A oni kau "Oh, vreme je za Linux".

01:16:17.000 --> 01:16:19.200
Prema IPOu

01:16:19.200 --> 01:16:25.200
stigli smo u San Diego u sredu uvece.

01:16:25.500 --> 01:16:29.500
U cetvrtak ujutro smo se sastali smo se
sa investitorima u Sad Diegu.

01:16:29.900 --> 01:16:31.300
Odleteli smo u San Francisco,

01:16:31.300 --> 01:16:35.200
proveli sredu popodne upoznajuci se sa
investitorskim firmama u San Franciscu.

01:16:35.200 --> 01:16:36.100
VA Linux je izabran, njegove deonice
ce poceti da se prodaju 9. decembra 1999.

01:16:36.100 --> 01:16:39.500
a, na IPOu u cetvrtak ujutro

01:16:39.500 --> 01:16:42.000
ce nae deonice biti javno prodavane.

01:16:42.000 --> 01:16:45.800
Dobro je to smo zavrili sa San Franciscom

01:16:45.800 --> 01:16:49.700
jer smo sledeceg jutra mogli da odemo dalje

01:16:49.700 --> 01:16:51.600
da bi prisustvovali javnoj aukciji.

01:16:51.600 --> 01:16:55.600
A poto je San Francisco dosta
blizu kompaniji i naim porodicama,

01:16:55.600 --> 01:16:59.600
mogli smo da ih pozovemo da nam
se pridrue u prvoj prodaji.

01:16:59.600 --> 01:17:02.700
I tako sam pozvao svoju suprugu a,
pozvali smo i Linusa i Tove,

01:17:02.700 --> 01:17:06.200
i mnoge druge prijatelje i kolege koji su
radili u kompaniji da nam se pridrue.

01:17:06.200 --> 01:17:07.700
Kad god pozovemo Linusa i Tove,

01:17:07.700 --> 01:17:10.800
oni imaju dvoje male dece,

01:17:10.800 --> 01:17:12.800
a ja imam kcer Andreu.

01:17:12.800 --> 01:17:14.300
Mi uvek povedemo i decu sa sobom

01:17:14.300 --> 01:17:16.300
pa smo otili do trgovackog sprata

01:17:16.300 --> 01:17:18.700
sa svim tim prodavcima i jo
s tom trogodinjom decom

01:17:18.700 --> 01:17:21.000
koja trce naokolo jureci jedno drugo

01:17:21.000 --> 01:17:22.000
po spratu.

01:17:22.000 --> 01:17:27.200
Linus i ja smo uli i popeli
se do trgovackog sprata

01:17:27.300 --> 01:17:28.600
i svi su bili vrlo uzbudeni.

01:17:28.600 --> 01:17:31.800
I stalno smo ih zapitkivali
"Kako ide? Je li sve u redu?"

01:17:31.800 --> 01:17:34.600
a oni bi odgovorili,
"Oh, znate, vrlo smo uzbudeni,

01:17:34.600 --> 01:17:35.800
mislimo da sve ide kako treba.

01:17:35.800 --> 01:17:39.400
Necemo, necemo da kaemo,
necemo da ureknemo."

01:17:39.400 --> 01:17:43.400
Uli smo unutra i tu je bio veliki
TV na kojem se prikazivao CNBC.

01:17:44.000 --> 01:17:48.000
Na nae iznenadenje tema dana je bio Linux.

01:17:48.100 --> 01:17:50.500
Sad imamo IPO koji ce da krene danas.

01:17:50.500 --> 01:17:52.700
Kad kaem da krene, onda ce i da krene.

01:17:52.700 --> 01:17:54.700
Procene koje cujem su zaprepacujuce.

01:17:54.700 --> 01:17:58.200
Ali prati VA Linux Systems.
Krenuce danas u 12:40.

01:17:58.200 --> 01:17:59.900
Simbol je L-N-U-X.

01:17:59.900 --> 01:18:03.500
Dobavljac velikog niza kompjuterskih
servera i radnih stanica,

01:18:03.500 --> 01:18:05.700
posebno dizajniranih za Linux
operativni sistem.

01:18:05.700 --> 01:18:11.800
Originalni raspon ovog IPOa je bio
od 11 do 13 dolara, od 21 do 23 i od 28 do 30.

01:18:12.000 --> 01:18:15.300
Procenjeno na 30, a predvidanja koja sam
nacuo ne elim da ponavljam

01:18:15.300 --> 01:18:16.600
jer jo nisu potvrdena.

01:18:16.600 --> 01:18:21.500
Ali ako su istinita, poludece kad
deonice pocnu da rastu u 12:40.

01:18:21.500 --> 01:18:23.900
Okrenuo sam se ka Linusu i rekao
"Jesi li ikad pomislio,

01:18:23.900 --> 01:18:29.100
da ce uetati ovde jednog dana, a
Linux ce biti glavna tema na CNBC?".

01:18:29.700 --> 01:18:32.400
a Linus rece na svoj aljiv nacin
"O, apsolutno!".

01:18:32.800 --> 01:18:36.300
Tako smo uli unutra i oni su nam pokazali
kako pristiu narudbine za kupovinu i prodaju.

01:18:36.300 --> 01:18:38.300
i to je neverovatno.

01:18:38.300 --> 01:18:41.900
Gledali smo u brojeve kao to je
320 dolara, 340 dolara po deonici.

01:18:42.500 --> 01:18:44.400
A ja sam u totalnom oku.

01:18:44.400 --> 01:18:49.700
A zna da je to 10 puta veca cena
od ponudene. Bilo je neverovatno.

01:18:50.000 --> 01:18:54.000
I secam se da me je Linus kao
tapao po ledima govoreci,

01:18:54.000 --> 01:18:58.000
Opusti se..." i bilo je
vrlo uzbudljivo to videti.

01:18:58.000 --> 01:19:00.900
Bili smo, to je bilo zacudujuce,
bili smo zaprepaceni.

01:19:01.300 --> 01:19:04.300
Bili smo srecni to smo mogli
da se vratimo u kancelarije,

01:19:04.300 --> 01:19:08.100
poto smo bili u San Franciscu mogli
smo da se vratimo u VAove kancelarije

01:19:08.100 --> 01:19:10.600
da, da bismo videli sve u kancelariji za IPO.

01:19:10.600 --> 01:19:15.500
Kad smo se vratili, imali smo uh,
svi su bili veoma uzbudeni.

01:19:16.100 --> 01:19:18.800
IPO je neverovatno dobro proao.

01:19:18.800 --> 01:19:22.400
Napravili smo urku.

01:19:22.400 --> 01:19:24.100
Interesantno, dok smo slavili

01:19:24.100 --> 01:19:26.600
bilo je dosta ljudi koji su jo uvek
pokuavali da rade.

01:19:26.600 --> 01:19:30.400
Secam se upozorenja "Tie malo!",
"Telefoniramo!", "Mi radimo!",

01:19:30.400 --> 01:19:34.100
dok smo, dok smo ili u kancelarije.

01:19:34.100 --> 01:19:37.900
Napravio sam sajamsku prezentaciju

01:19:37.900 --> 01:19:39.700
za zaposlene u kancelariji,

01:19:39.700 --> 01:19:42.800
tako da dobiju ideju o tome
ta smo govorili investitorima,

01:19:42.800 --> 01:19:46.400
i da razumiju tocno to smo napravili za njih.

01:19:46.400 --> 01:19:55.100
Ali opet je vest dana VA Linux, koji je
porastao 766% od 235 dolara do 265.

01:19:55.300 --> 01:19:57.700
Sue, najbolja osoba za rad na IPOu ikad.

01:19:57.700 --> 01:20:03.200
Evo, Sycamore Networks je procenjen na
38 dolara, i porastao je na 270 dolara.

01:20:03.500 --> 01:20:05.800
E to nije nita. I usput...

01:20:05.800 --> 01:20:09.800
ta misli o potencijalnom bogatstvu
od bilion dolara koje se stvara

01:20:10.000 --> 01:20:14.000
od tvoje ideje, a ne moe
da ga podigne odmah?

01:20:14.600 --> 01:20:18.000
Pa, da nisam napravio Linux
pristupacnim, mislim

01:20:18.000 --> 01:20:21.300
ne bih, ionako, dobio nita
novca ni na taj nacin.

01:20:21.300 --> 01:20:24.200
Mislim, to je situacija u
kojoj ne moe da izgubi.

01:20:24.200 --> 01:20:31.000
Uh, sama cinjenica da postoji mnogo
komercijalnih kompanija

01:20:31.100 --> 01:20:37.000
znaci da ima mnogo Linux ljudi koji su
navikli da rade na Linuxu, onako sa strane.

01:20:37.500 --> 01:20:40.200
A sada su i placeni jer rade to to vole da rade.

01:20:40.200 --> 01:20:44.800
A to mi pomae u tom smislu da sam
ionako i hteo da rade na Linuxu.

01:21:06.400 --> 01:21:11.700
Ceo GNU projekat je ustvari jedan veliki hak.

01:21:12.200 --> 01:21:16.200
To je jedan veliki cin subverzivne,
razigrane osvecenosti,

01:21:16.200 --> 01:21:22.300
da bi se drutvo promenilo na bolje, jer sam
zainteresovan jedino da ga promenim na bolje,

01:21:22.400 --> 01:21:26.600
ali na pametan nacin.

01:21:26.800 --> 01:21:30.800
Zdravo, mi smo GNU/Stallmans, a ovo je
"Pesma o Slobodnom softveru"

01:21:31.800 --> 01:21:35.400
Pridruite nam se i delite softver;

01:21:35.400 --> 01:21:42.200
Bicete slobodni, hakeri, bicete slobodni.

01:21:43.100 --> 01:21:43.900
Bicete slobodni, hakeri, bicete slobodni.

01:21:51.600 --> 01:21:54.700
Mnogi moda imaju gomile novca,

01:21:54.700 --> 01:22:02.100
To je istina hakeri, to je istina.

01:22:03.900 --> 01:22:07.300
Ali ne mogu da pomognu svojim komijama;

01:22:07.300 --> 01:22:15.300
To nije dobro, hakeri, to nije dobro.

01:22:19.500 --> 01:22:22.500
Kad budemo imali dosta slobodnog softvera

01:22:22.500 --> 01:22:29.800
Na raspolaganju, hakeri, na raspolaganju,

01:22:31.900 --> 01:22:35.100
Odbacicemo te prljave licence

01:23:17.900 --> 01:23:21.200
Pridruite nam se i delite softver;

01:23:21.200 --> 01:23:28.400
Bicete slobodni, hakeri, bicete slobodni.

01:23:30.300 --> 01:23:33.300
Pridruite nam se i delite softver;

01:23:33.300 --> 01:23:39.900
Bicete slobodni, hakeri, bicete slobodni.

01:23:42.100 --> 01:23:44.900
O, bicete slobodni

01:23:44.900 --> 01:23:46.600
Ja cu vam pokazati.

01:23:46.600 --> 01:23:49.500
Da cete biti slobodni.

01:23:49.500 --> 01:23:51.400
Ja cu vam pokazati.

01:23:51.400 --> 01:23:55.400
Da cete biti slobodni.

01:23:58.500 --> 01:24:02.500
Da cete biti slobodni.

01:24:05.500 --> 01:24:10.500
Adaptacija srpskog prevoda
Aleksandar Uroevic - urke@users.sf.net
(koriceni hrvatski i engleski prevodi)

01:24:11.500 --> 01:24:16.500
Udruenje korisnika GNU/Linuxa Kragujevac
http://uklk.urosevic.net