1
00:00:01,500 --> 00:00:09,000
Adaptacija srpskog prevoda
Aleksandar Uroevic - urke@users.sf.net

2
00:00:09,500 --> 00:00:11,000
Bio sam na Agendi 2000

3
00:00:11,600 --> 00:00:14,400
i jedan od ljudi koji su bili tamo bio
je Craig Mundie,

4
00:00:14,400 --> 00:00:17,500
koji je na nekom visokom
poloaju u Microsoftu,

5
00:00:18,000 --> 00:00:21,500
valjda podpredsednik za klijentske
proizvode ili tako neto.

6
00:00:21,500 --> 00:00:22,300


7
00:00:22,500 --> 00:00:28,200
Naleteo sam na njega u liftu.

8
00:00:28,300 --> 00:00:32,300
I gledam ja njegovu znacku pa kaem,
"Oh, vidim da radite za Microsoft."

9
00:00:32,800 --> 00:00:36,300
A on me pogleda i kae,
"Oh da, a ta vi radite?"

10
00:00:36,400 --> 00:00:39,300
Zvucalo je nekako podcenjivacki.

11
00:00:39,400 --> 00:00:42,500
Ono znate, gospodin u smokingu

12
00:00:43,000 --> 00:00:44,500
gleda u zaputenog hakera.

13
00:00:45,100 --> 00:00:47,700
Zagledam se ja tako
na kratko u njega pa mu kaem,

14
00:00:47,700 --> 00:00:49,600
"Ja sam tvoj najgori komar!"

15
00:00:49,800 --> 00:00:53,400
Wonderview Productions
Predstavlja

16
00:00:53,400 --> 00:00:57,400
Film
J.T.S. Moore-a

17
00:00:58,800 --> 00:01:03,700
REVOLUCIONARNI OS

18
00:01:05,400 --> 00:01:07,600
U kratkoj, ali burnoj istoriji,

19
00:01:07,600 --> 00:01:09,600
kompjuterskom industrijom dominirao je

20
00:01:09,600 --> 00:01:11,500
operativni sistem Windows.

21
00:01:11,500 --> 00:01:13,500
To bi uskoro moglo da se promeni,

22
00:01:13,500 --> 00:01:16,400
jer se Windows suocava
sa jakom konkurencijom Linuxa.

23
00:01:17,800 --> 00:01:19,500
Silikonska Dolina je dugo bila mesto

24
00:01:19,500 --> 00:01:21,500
za razvoj novih tehnologija,

25
00:01:21,800 --> 00:01:25,300
otvaranja novih kompanija
i sticanja velikog bogatstva.

26
00:01:25,400 --> 00:01:27,800
Danas je Dolina mesto revolucije

27
00:01:28,000 --> 00:01:30,700
koja se bori protiv politicke
nepravde idejom za:

28
00:01:31,200 --> 00:01:32,500
SOPSTVENU SLOBODU.

29
00:01:33,200 --> 00:01:34,800
Danju i nocu, savez

30
00:01:35,000 --> 00:01:37,000
hakera i programera pie delove

31
00:01:37,100 --> 00:01:39,800
kompjuterskog koda, po celom
svetu, kako bi napravili alat

32
00:01:40,200 --> 00:01:42,000
za oslobadanje kompjuterskih korisnika

33
00:01:42,300 --> 00:01:44,600
koristeci pritom slobodne informacije
i tehnologije za razmenu podataka,

34
00:01:44,600 --> 00:01:46,000
kako bi dostigli svoj cilj.

35
00:01:46,000 --> 00:01:48,600
Ova revolucija je pocela 80-tih
godina prolog veka sa

36
00:01:48,600 --> 00:01:51,300
Pokretom za slobodan softver
i GNU projektom,

37
00:01:51,300 --> 00:01:53,000
a danas se vezuje za

38
00:01:53,300 --> 00:01:56,600
Linux i Open Source pokret.

39
00:01:57,000 --> 00:01:59,600
ta je to Linux?

40
00:01:59,600 --> 00:02:02,000
Imamo jedan sektor koji
danas shvatamo ozbiljno.

41
00:02:02,000 --> 00:02:04,100
To je sektor povezan sa Linuxom.

42
00:02:04,100 --> 00:02:06,200
Mislim da je ovo
prava prilika da objasnim.

43
00:02:06,500 --> 00:02:08,200
"ta je to Linux?"

44
00:02:08,400 --> 00:02:09,400
Odgovoricu vam na to pitanje.

45
00:02:09,500 --> 00:02:10,500
Mnogi od vas to verovatno vec znaju.

46
00:02:10,500 --> 00:02:12,000
Linux koristi 12 miliona korisnika.

47
00:02:12,300 --> 00:02:15,600
To je kompjuterski operativni sistem
koji su razvile stotine

48
00:02:15,600 --> 00:02:17,500
programera saradujuci preko Interneta.

49
00:02:17,500 --> 00:02:19,400
Linux je izazov za Microsoft Windows NT.

50
00:02:19,500 --> 00:02:21,000
Vrlo je popularan zbog svoje brzine,

51
00:02:22,000 --> 00:02:23,300
i to je ono to je
najcudnije oko svega ovoga.

52
00:02:25,000 --> 00:02:27,200
Da bih objasnio ta je Linux,
prvo moram

53
00:02:27,200 --> 00:02:29,200
da objasnim ta je to operativni sistem.

54
00:02:29,200 --> 00:02:31,700
Operativni sistem realno

55
00:02:31,700 --> 00:02:34,400
ne moe da se vidi.

56
00:02:34,400 --> 00:02:36,100
Jer...

57
00:02:36,100 --> 00:02:38,300
niko od vas u stvari
ne koristi operativni sistem,

58
00:02:38,700 --> 00:02:41,500
ljudi koriste... programe...
na svojim racunarima.

59
00:02:41,500 --> 00:02:43,500
A jedini cilj operativnog sistema
u "ivotu"

60
00:02:43,900 --> 00:02:47,500
je da pomae tim
programima pri izvravanju.

61
00:02:47,800 --> 00:02:51,100
On nikada ne radi nita samovoljno.

62
00:02:51,300 --> 00:02:53,700
Samo ceka da programi

63
00:02:53,700 --> 00:02:56,000
zatrae odredene resurse ili

64
00:02:56,300 --> 00:02:59,600
odredene datoteke na disku

65
00:02:59,800 --> 00:03:01,500
ili daje mogucnost programima da se

66
00:03:01,500 --> 00:03:03,300
povezuju sa spoljanim svetom.

67
00:03:03,500 --> 00:03:06,100
Tu uskace operativni sistem,

68
00:03:06,100 --> 00:03:09,700
pokuavajuci ljudima da olaka
pisanje programa.

69
00:03:09,700 --> 00:03:13,000
I, ta je to Open Source?

70
00:03:13,000 --> 00:03:16,000
Open Source je nacin
na koji ljudi saraduju

71
00:03:16,300 --> 00:03:21,700
na softveru bez razmiljanja o
problemima oko intelektualne svojine,

72
00:03:21,700 --> 00:03:26,200
da ne moraju da pregovaraju o ugovoru,
svaki put kada kupuju deo softvera,

73
00:03:26,500 --> 00:03:28,800
sa armijom advokata umeanih u sve to.

74
00:03:28,800 --> 00:03:32,000
U globalu, mi samo elimo
softver koji radi,

75
00:03:32,400 --> 00:03:33,800
i ljude

76
00:03:33,800 --> 00:03:36,900
koji ce samovoljno raditi
razne dodatke za njega, itd.

77
00:03:37,800 --> 00:03:40,000
Na neki nacin mi rtvujemo

78
00:03:40,000 --> 00:03:41,900
prava intelektualne svojine,

79
00:03:42,000 --> 00:03:44,500
i dozvoljavamo citavom svetu
da koristi taj softver.

80
00:03:46,500 --> 00:03:47,800
Za razvoj Linux-a

81
00:03:47,900 --> 00:03:51,200
Zasluan je i Richard Stallman i
Fondacija za slobodan softver (FSF).

82
00:03:51,500 --> 00:03:54,200
Ljud misle da je Richard Stallman...

83
00:03:55,300 --> 00:03:58,000
veliki filozof, zar ne.

84
00:03:58,000 --> 00:03:59,800
Ja mislim da je on inenjer

85
00:04:01,000 --> 00:04:04,400
Richard Stallman je osnivac i otac
ideje o slobodnom softveru.

86
00:04:04,800 --> 00:04:08,000
Kroz svoja nastojanja da napravi
GNU operativni sistem,

87
00:04:08,100 --> 00:04:11,900
napravio je legalnu, filozofsku
i tehnicku fondaciju

88
00:04:11,900 --> 00:04:13,800
koja se bori za slobodan softver.

89
00:04:13,800 --> 00:04:15,400
Bez njegovih doprinosa,

90
00:04:15,400 --> 00:04:17,900
teko da bi se Linux i Open Source

91
00:04:17,900 --> 00:04:20,000
razvili do dananjih razmera.

92
00:04:20,700 --> 00:04:24,700
Pridruio sam se MIT Laboratoriji
za vetacku inteligenciju 1971.,

93
00:04:25,000 --> 00:04:29,000
Pridruio sam se...
uspenoj hakerskoj zajednici,

94
00:04:29,700 --> 00:04:31,000
ljudima koji vole programiranje,

95
00:04:31,000 --> 00:04:34,300
vole da istrauju ta sve moe
da se uradi pomocu racunara.

96
00:04:34,500 --> 00:04:37,700
Oni su sami napravili
citav operativni sistem,

97
00:04:37,700 --> 00:04:40,200
kompletno napisan u toj laboratoriji.

98
00:04:40,300 --> 00:04:42,800
Tako sam postao deo njih, i

99
00:04:43,000 --> 00:04:46,400
nastavio da radim na tom operativnom
sistemu, dodajuci nove mogucnosti.

100
00:04:46,400 --> 00:04:50,400
To je bio moj posao i oboavao sam ga,
svi smo ga oboavali. Zato ga i radimo.

101
00:04:51,000 --> 00:04:54,100
Na operativni sistem smo nazvali

102
00:04:54,100 --> 00:04:56,600
"the Incompatible Time Sharing System"
("Nekompatibilni sistem deljenja vremena")

103
00:04:57,200 --> 00:04:58,600
to je primer

104
00:04:58,600 --> 00:04:59,600
razigranog duha

105
00:05:00,000 --> 00:05:01,900
koji je odlika svakog hakera.

106
00:05:02,100 --> 00:05:05,200
Hakeri su ljudi koji vole
da reavaju probleme.

107
00:05:06,000 --> 00:05:08,500
Prvo je krenulo pogrenim tokom

108
00:05:08,500 --> 00:05:12,000
kada je spoljani svet poceo
da nas gnjavi sa lozinkama.

109
00:05:12,100 --> 00:05:15,300
Mi nismo imali lozinke
na naim racunarima.

110
00:05:15,500 --> 00:05:17,500
Razlog tome bio je taj da su hakeri,

111
00:05:17,500 --> 00:05:19,800
koji su izmisli taj OS,

112
00:05:19,800 --> 00:05:25,700
smatrali da je lozinka nacin da
administrator kontrolie sve korisnike.

113
00:05:25,800 --> 00:05:28,200
Oni nisu eleli da naprave alat,

114
00:05:28,500 --> 00:05:31,900
kojim bi administrator
mogao da ih kontrolie,

115
00:05:32,200 --> 00:05:34,300
pa ga nisu ni napravili.
Izostavili su ga.

116
00:05:35,300 --> 00:05:38,500
Naa filozofija je bila
da ko god sedi za racunarom

117
00:05:38,600 --> 00:05:41,000
moe da radi ta god eli.

118
00:05:41,500 --> 00:05:46,500
Neko ko je radio juce, ne moe da
kontrolie ta ce ti da radi danas.

119
00:05:46,500 --> 00:05:50,300
Kada su stavili lozinku
na jedan MIT racunar

120
00:05:51,500 --> 00:05:53,500
meni i grupi hakera se to nije svidelo.

121
00:05:53,500 --> 00:05:57,500
Odlucio sam da pokuam
da "razbijem" lozinku.

122
00:05:58,300 --> 00:06:00,400
I naao sam nacin da je dekodiram,

123
00:06:00,400 --> 00:06:03,800
gledajuci u bazu podataka
sa raznim lozinkama

124
00:06:03,800 --> 00:06:07,300
video sam ta ljudi najcece
upisuju pri prijavljivanju.

125
00:06:07,800 --> 00:06:10,200
Poslao sam pismo sa porukom

126
00:06:10,500 --> 00:06:13,600
"Zdravo! Vidim da ste izabrali
lozinku mumble (mumlanje),

127
00:06:13,800 --> 00:06:16,000
ili tako neto. ta mislite
da uradite ono to sam ja uradio,

128
00:06:16,500 --> 00:06:18,500
samo pritisnite Enter umesto lozinke.

129
00:06:18,500 --> 00:06:21,500
Krace je i mnogo se lake unosi".

130
00:06:22,000 --> 00:06:25,500
Naravno, s tom porukom sam hteo

131
00:06:25,500 --> 00:06:29,000
implicitno da im kaem da im je
zatita u stvari bila smena.

132
00:06:29,300 --> 00:06:33,300
Pokazao sam im kako sam otkrio lozinku.

133
00:06:33,800 --> 00:06:37,500
Na kraju mi se pridruilo pet korisnika,
od svih koji su koristili taj racunar

134
00:06:37,600 --> 00:06:41,000
i koristili su samo
Enter kao svoju lozinku.

135
00:06:41,000 --> 00:06:44,100
Kada je nastala ideja za neto
to danas nazivamo Open Source svet?

136
00:06:44,200 --> 00:06:46,200
Kako je to sve pocelo?
Ko je to zapoceo?

137
00:06:46,300 --> 00:06:50,300
Pocelo je samim pocetkom
modernog racunarstva. U to vreme

138
00:06:50,500 --> 00:06:53,400
softver se razmenjivao
samo izmedu ljudi.

139
00:06:53,500 --> 00:06:58,400
Mislim da je to trajalo do
kasnih 70-tih ili ranih 80-tih.

140
00:06:59,000 --> 00:07:02,500
Tada su ljudi poceli
da ogranicavaju svoj softver

141
00:07:02,500 --> 00:07:05,700
govoreci "Ne, ne moe vie nikad
da vidi izvorni kod mog softvera.

142
00:07:06,000 --> 00:07:09,300
Ne moe da menja moj softver,
cak iako je neophodno

143
00:07:09,400 --> 00:07:12,300
da ga nadogradi i prilagodi
svojoj sopstvenoj aplikaciji"

144
00:07:13,000 --> 00:07:17,000
Za takvo stanje je u stvari
kriv Microsoft.

145
00:07:17,200 --> 00:07:21,200
Oni su pravi zacetnici takovog
modela vlasnickog softvera.

146
00:07:21,600 --> 00:07:23,800
Sredinom 1970-tih, grupa hakera

147
00:07:23,900 --> 00:07:28,500
ljubitelja racunara u Silikonskoj dolini
osnivaju "Racunarski klub Homebrew".

148
00:07:29,000 --> 00:07:32,500
31. januara 1976.
u klub je stiglo pismo,

149
00:07:32,500 --> 00:07:35,200
od Billa Gatesa, koji je
neto ranije osnovao Microsoft.

150
00:07:35,500 --> 00:07:37,000
Bilo je to otvoreno pismo
citavoj racunarskoj zajednici

151
00:07:37,500 --> 00:07:43,600
gde je on, argumentujuci tacku po tacku,
razradio novi koncept vlasnickog softvera.

152
00:07:43,800 --> 00:07:48,200
Do tada, praksa korisnika racunara
bila je da slobodno razmenjuju softver

153
00:07:48,500 --> 00:07:51,000
bez obracanja panje
na vlasnitvo softvera.

154
00:07:51,500 --> 00:07:54,100
U pismu poznatijem kao Otvoreno
pismo hobistima, Gates pie:

155
00:07:54,500 --> 00:07:56,800
"Za mene je najkriticnija
stvar na hobi-tritu

156
00:07:56,900 --> 00:07:59,900
nedostatak dobrih kurseva o
softveru, knjiga i samog softvera.

157
00:08:00,000 --> 00:08:03,100
Bez dobrog softvera i vlasnika
koji se razume u programiranje,

158
00:08:03,300 --> 00:08:05,300
hobi racunarstvo je beznacajno.

159
00:08:05,300 --> 00:08:08,000
Hoce li kvalitetan softver biti
napisan za hobi trite?"

160
00:08:08,400 --> 00:08:10,900
Gates dalje pie: "Povratne
informacije koje smo dobili

161
00:08:10,900 --> 00:08:14,300
od stotine ljudi koji kau da
koriste BASIC su pozitivne.

162
00:08:14,300 --> 00:08:16,500
Ipak, dve stvari iznenaduju.

163
00:08:16,500 --> 00:08:19,500
Prvo, vecina tih "korisnika" nikada
nije kupila BASIC, i

164
00:08:19,500 --> 00:08:22,500
drugo, kada bi ukupnu svotu novca
koji smo zaradili od Altair BASIC-a,

165
00:08:22,500 --> 00:08:26,500
rasporedili, ispalo bi da smo
radili za manje od 2 dolara po satu.

166
00:08:26,500 --> 00:08:27,700
Zato je to tako?

167
00:08:27,700 --> 00:08:30,200
Kao predstavnici hobista
morate da shvatite

168
00:08:30,200 --> 00:08:32,300
da vecina hobista krade
softver koji koristi.

169
00:08:32,300 --> 00:08:35,200
Hardver mora da se plati,
a softver je ono to se deli.

170
00:08:35,200 --> 00:08:37,500
Koga interesuje da li su ljudi koji su
napisali softver uopte placeni za to?

171
00:08:37,500 --> 00:08:38,900
Da li je to poteno?

172
00:08:38,900 --> 00:08:41,000
Jednu stvar ipak ne radite
kradom softvera,

173
00:08:41,000 --> 00:08:43,500
ne javljate se MITS-u ukoliko
imate neki problem sa softverom.

174
00:08:43,500 --> 00:08:45,600
MITS ne zaraduje prodajuci softver.

175
00:08:45,600 --> 00:08:48,600
Jedina stvar koju radite je to
da specavate pisanje dobrog softvera.

176
00:08:49,000 --> 00:08:51,300
Ko moe sebi da dozvoli
da profesionalno radi za dabe?

177
00:08:51,600 --> 00:08:54,300
Ko od vas hobista moe da potroi
tri godine na programiranje,

178
00:08:54,300 --> 00:08:57,900
pronalaenje greaka, dokumentovanje svog
proizvoda i da ga besplatno distribuira?

179
00:08:57,900 --> 00:08:58,800
Cinjenica je,

180
00:08:58,800 --> 00:09:02,400
da niko pre nas nije uloio
mnogo novca u hobi-softver.

181
00:09:02,400 --> 00:09:05,000
ta je sa onima koji
preprodaju Altair BASIC?

182
00:09:05,000 --> 00:09:07,300
Zar oni ne zaraduju na hobi softveru?

183
00:09:07,300 --> 00:09:10,800
Zaraduju, ali oni koju budu prijavljeni,
mogu na kraju sve da izgube.

184
00:09:10,800 --> 00:09:12,900
Oni su doveli hobiste na lo glas,

185
00:09:12,900 --> 00:09:16,300
i treba da budu izbaceni iz
klubova u kojima se pojave.

186
00:09:16,300 --> 00:09:19,200
Potovacu pisma od svih vas
koji placate svoj softver,

187
00:09:19,200 --> 00:09:21,000
ili imate neke predloge
ili komentare."

188
00:09:21,000 --> 00:09:25,000
Potpisano sa Bill Gates,
generalni direktor, Micro-Soft.

189
00:09:25,400 --> 00:09:29,100
Krajem 70-tih i pocetkom 80-tih,
Richard Stallman je

190
00:09:29,100 --> 00:09:32,400
radio istraivanja na vetackoj
inteligenciji i kodirao

191
00:09:32,400 --> 00:09:35,000
u MIT laboratoriji
za vetacku inteligenciju.

192
00:09:35,000 --> 00:09:37,300
Richard je imao nekoliko
neprijatnih iskustava

193
00:09:37,300 --> 00:09:39,300
tokom tog perioda,
koja su mu zgadila

194
00:09:39,300 --> 00:09:41,400
celu ideju oko
komercijalnog softvera.

195
00:09:41,400 --> 00:09:43,000
Na primer?

196
00:09:43,000 --> 00:09:47,000
Neka kompanija je imala problema sa svojim
softverom, nije mogla da nastavi sa radom.

197
00:09:47,700 --> 00:09:51,700
On je traio da mu daju programski kod
kako bi mogao da ga popravi, ali nisu dali

198
00:09:52,400 --> 00:09:54,500
iako bi od toga imali korist,
jer bi nastavili sa radom.

199
00:09:54,500 --> 00:09:57,400
To me je bacilo u moralnu dilemu.

200
00:09:57,500 --> 00:10:03,100
U ranim 80-tim, da bi ste radili
na nekom modernom racunaru,

201
00:10:03,600 --> 00:10:06,400
Morali ste da kupite legalan
operativni sistem.

202
00:10:06,500 --> 00:10:09,400
Ljudi koji su ga razvili nisu
hteli da ga dele drugima.

203
00:10:09,500 --> 00:10:11,500
Umesto toga, hteli su
da kontroliu korisnike,

204
00:10:11,600 --> 00:10:13,400
da dominiraju nad njima,
postavljaju zabrane.

205
00:10:13,900 --> 00:10:16,000
Govorili su, ako eli
da dobije sistem,

206
00:10:16,100 --> 00:10:19,500
mora da obeca da ga
nece davati nikom drugom.

207
00:10:19,600 --> 00:10:23,400
Meni je to u stvari bilo kao
da sam obecao da cu biti lo covek,

208
00:10:23,400 --> 00:10:25,100
da cu da izdam ostatak sveta,

209
00:10:25,200 --> 00:10:29,100
da izbacim sebe iz drutva i
iz kooperativne zajednice.

210
00:10:30,300 --> 00:10:34,300
Vec sam iskusio ta se dogada
kad su drugi to radili nama,

211
00:10:34,300 --> 00:10:35,800
kada su odbili da dele sa nama,

212
00:10:35,900 --> 00:10:38,500
zato to su potpisali ugovor.

213
00:10:38,600 --> 00:10:40,400
To je povredilo sve u laboratoriji,

214
00:10:40,500 --> 00:10:43,200
sprecilo nas je da
radimo korisne stvari.

215
00:10:43,300 --> 00:10:45,600
Zato ja to nisam hteo da uradim.

216
00:10:45,700 --> 00:10:49,700
Mislio sam "To je pogreno!
Necu tako da ivim"

217
00:10:49,900 --> 00:10:53,900
Zbog takvih iskustava je on
razvio potpunu odbojnost

218
00:10:54,000 --> 00:10:56,600
prema ideji o pravu na
intelektualnu svojinu i softver.

219
00:10:56,700 --> 00:11:00,300
To je glavni razlog zbog koga je
osnovao Fondaciju za slobodan softver.

220
00:11:00,400 --> 00:11:04,900
Pokuao sam da naden jo neku
alternativu i shvatio:

221
00:11:05,000 --> 00:11:06,500
Ja sam razvojni programer
operativnog sistema.

222
00:11:06,600 --> 00:11:10,300
Kada bih mogao da razvijem
jo jedan operativni sistem.

223
00:11:10,500 --> 00:11:14,100
I tada bih, kao autor, podsticao
sve da ga dele sa drugima.

224
00:11:14,200 --> 00:11:17,900
Govorio bih svima "Dodi i uzmi ga,
koristi ga, organizuj novu zajednicu"

225
00:11:18,900 --> 00:11:23,200
Ne samo da bih ja mogao
da koristim racunar

226
00:11:23,300 --> 00:11:26,500
bez potrebe da izdam druge ljude,
nego bih ga dao i drugima.

227
00:11:26,600 --> 00:11:29,500
Svi bi smo nali izlaz
iz te moralne dileme.

228
00:11:31,000 --> 00:11:34,300
Tada je ta ideja postala
moj ivotni cilj.

229
00:11:34,700 --> 00:11:38,700
Pokrenuo sam projekat u januaru 1984.

230
00:11:38,800 --> 00:11:41,500
To je bilo nakon to sam
dao otkaz na MIT-u

231
00:11:41,600 --> 00:11:45,400
kako bih mogao da zapocnem
razvoj GNU operativnog sistema.

232
00:11:46,400 --> 00:11:49,700
Sada cu da objasnim zato je ime GNU hak.

233
00:11:49,900 --> 00:11:52,700
To je u stvari rekurzivni akronim.

234
00:11:53,100 --> 00:11:56,100
To u stvari znaci "GNU Nije Unix".

235
00:11:56,200 --> 00:11:59,300
Vidite da slovo "G" u "GNU"
u stvari predstavlja to "GNU".

236
00:11:59,300 --> 00:12:01,400
A ta to ime zapravo znaci?

237
00:12:01,400 --> 00:12:05,900
Razvijao sam sistem koji je bio
slican Unix operativnom sistemu,

238
00:12:05,900 --> 00:12:08,300
ali to nije bio Unix operativni sistem.

239
00:12:08,300 --> 00:12:09,800
Bio je to drugaciji sistem.

240
00:12:09,800 --> 00:12:12,200
Morali smo da ga kompletno
napiemo od pocetka,

241
00:12:12,200 --> 00:12:14,100
jer je Unix bio vlasnicki i zaticen.

242
00:12:14,200 --> 00:12:16,000
Bilo nam je zabranjeno da delimo Unix.

243
00:12:16,100 --> 00:12:19,700
Nismo mogli da ga koristimo.
Bio je beskorisan za zajednicu.

244
00:12:19,800 --> 00:12:23,300
Zato smo morali da napiemo
zamenu za njega.

245
00:12:24,900 --> 00:12:26,100
Tokom 80-tih,

246
00:12:26,200 --> 00:12:28,700
dok je Richard Stallman
radio na GNU projektu,

247
00:12:28,900 --> 00:12:32,300
informaticari sa Univerziteta
Berkeley iz Kalifornije

248
00:12:32,400 --> 00:12:34,700
razvijali su svoj vlastiti
slobodni operativni sistem.

249
00:12:35,000 --> 00:12:37,500
Poznatiji kao Berkeley Unix, ili BSD,

250
00:12:37,600 --> 00:12:41,500
bio je zasnovan na Unix kernel-u
koji je bio pod licencom AT&T.

251
00:12:41,600 --> 00:12:46,300
Ipak, zbog vlasnickih problema sa AT&T
i zbog rasparcanosti izvornog koda,

252
00:12:46,500 --> 00:12:50,100
hakeri i ostali korisnici
sporo su ga prihvatali.

253
00:12:50,300 --> 00:12:54,300
Unix se sastoji od velikog
broja odvojenih programa

254
00:12:54,700 --> 00:12:56,400
koji medusobno komuniciraju.

255
00:12:56,500 --> 00:12:59,400
Samo smo trebali da zamenimo
te programe jedan po jedan.

256
00:12:59,500 --> 00:13:03,200
Tako sam ja poceo da piem
zamenu za jedan program,

257
00:13:03,300 --> 00:13:05,100
pa jo jedan, i jo jedan,

258
00:13:05,200 --> 00:13:06,900
i onda su ljudi poceli
da mi se pridruuju,

259
00:13:07,000 --> 00:13:10,600
jer sam objavio oglas u kojem sam
pozivao ljude da mi se prikljuce

260
00:13:10,700 --> 00:13:12,300
da mi pomognu u pisanju tih programa.

261
00:13:12,600 --> 00:13:20,000
I tako negde 1991., prakticno smo
zamenili sve te programe.

262
00:13:20,500 --> 00:13:21,800
Recite nam neke od programa koje ste...

263
00:13:21,900 --> 00:13:25,000
Pa... trebali su nam...
da bi imali kompletan sistem,

264
00:13:25,100 --> 00:13:28,700
potrebno je imati kernel,
a to je program koji

265
00:13:28,800 --> 00:13:31,600
rasporeduje resurse
svim drugim programima,

266
00:13:31,800 --> 00:13:35,100
potreban je kompajler,
koji prevodi programski kod

267
00:13:35,200 --> 00:13:40,500
iz citljivog izvornog koda koji
razumeju programeri, u brojeve,

268
00:13:40,600 --> 00:13:44,900
misteriozne brojeve koje
racunar prakticno ume da izvrava.

269
00:13:45,000 --> 00:13:47,500
Potrebni su i drugi programi koji
dolaze uz kompajler i pomau mu u poslu.

270
00:13:47,500 --> 00:13:48,600
Potreban je i debugger.

271
00:13:48,700 --> 00:13:50,300
Potreban je uredivac teksta,

272
00:13:50,400 --> 00:13:51,500
pa neki program za
formatiranje teksta.

273
00:13:51,600 --> 00:13:53,400
Potrebni su programi za potu...

274
00:13:53,500 --> 00:13:54,800
potrebno je mnogo stvari.

275
00:13:54,900 --> 00:13:58,500
Postoje stotine programa u
operatvnom sistemu nalik Unixu.

276
00:13:58,900 --> 00:14:00,500
Video sam Stallmanov oglas.

277
00:14:00,600 --> 00:14:03,900
U stvari, sreo sam ga u februaru 1987.

278
00:14:04,000 --> 00:14:08,500
Doao je da odri petodnevni
kurs o Emacsu u naoj kompaniji.

279
00:14:08,600 --> 00:14:11,200
Preko dana je objanjavao

280
00:14:11,300 --> 00:14:13,400
novi nacin razmiljanja o Emacsu,

281
00:14:13,500 --> 00:14:16,500
nacine na koje moemo da ga proirimo,
unapredimo i koristimo Emacsov izvorni kod

282
00:14:17,100 --> 00:14:18,400
na jednostavniji ili tei nacin.

283
00:14:18,500 --> 00:14:21,700
Ali uvece, uurbano je radio
na svom kompajleru,

284
00:14:21,800 --> 00:14:24,100
koji tada jo uvek nije
bio predstavljen javnosti,

285
00:14:24,200 --> 00:14:27,800
pa je Richard pazio

286
00:14:27,900 --> 00:14:30,300
kome pokazuje izvorni kod.

287
00:14:30,400 --> 00:14:33,800
Ali ja sam bio nestrpljiv,
i kada ga je u junu objavio,

288
00:14:33,900 --> 00:14:35,500
odmah sam ga preuzeo.

289
00:14:35,700 --> 00:14:37,100
Igrao sam se s njim.

290
00:14:37,200 --> 00:14:39,400
Promenio sam neke sitnice.

291
00:14:39,600 --> 00:14:41,200
I kada sam mu nazad poslao izvorni kod,

292
00:14:41,300 --> 00:14:42,500
bio je veoma iznenaden,

293
00:14:42,600 --> 00:14:47,300
kako sam u tako kratkom vremenu
shvatio njegovu tehnologiju.

294
00:14:47,500 --> 00:14:48,300


295
00:14:48,300 --> 00:14:52,300
ta god bi radili na Stanford-u
ili na univerzitetu,

296
00:14:52,400 --> 00:14:54,200
radili bi smo, obicno uvek

297
00:14:54,300 --> 00:14:58,200
na racunarima Digital Equipment
ili Sun, uglavnom Sun.

298
00:14:58,400 --> 00:14:59,900
Kad god bi smo dobili Sun racunar,

299
00:15:00,100 --> 00:15:04,500
prva stvar koju bi uradili je
da smo provodili doslovno dane

300
00:15:04,600 --> 00:15:08,600
preuzimajuci GNU slobodan softver
sa Interneta,

301
00:15:08,700 --> 00:15:11,100
sklapali bi ga i instalirali
na Sun racunare.

302
00:15:11,300 --> 00:15:14,800
Krucijalna stvar kod GNU-a
je to to je on slobodan.

303
00:15:15,200 --> 00:15:18,700
Naziv "Slobodan (free) softver" se
ne odnosi na cenu nego na slobodu.

304
00:15:18,900 --> 00:15:21,200
Misli se na slobodu govora,
ne na besplatno pivo.

305
00:15:22,200 --> 00:15:24,500
Sloboda o kojoj govorim

306
00:15:24,500 --> 00:15:27,500
je sloboda da pravite izmene
ako elite,

307
00:15:27,600 --> 00:15:30,300
ili da zamolite nekoga
da to uradi za vas

308
00:15:30,400 --> 00:15:32,500
ako koristite softver u poslu,

309
00:15:32,600 --> 00:15:36,300
da delite kopije sa drugima,

310
00:15:36,400 --> 00:15:39,500
poboljavate ga i objavljujete

311
00:15:39,600 --> 00:15:42,500
tako da i drugi imaju koristi
od tih poboljanja.

312
00:15:42,600 --> 00:15:46,400
To su slobode koje razlikuju
Slobodan softver od neslobodnog.

313
00:15:46,700 --> 00:15:50,500
To su slobode koje omogucavaju
ljudima da osnivaju zajednice.

314
00:15:50,600 --> 00:15:52,100
Ako nemate sve te slobode,

315
00:15:52,100 --> 00:15:54,900
podeljeni ste i neko
drugi upravlja vama.

316
00:15:55,900 --> 00:15:59,000
Moje prvo iskustvo
u vezi slobodnog softvera

317
00:15:59,000 --> 00:16:03,000
dogodilo se krajem 1989.,
pocetkom 1990.

318
00:16:03,200 --> 00:16:06,200
Radio sam kao apsolvent na
Stanford Univerzitetu

319
00:16:06,400 --> 00:16:08,600
na alatima za racunarski podran dizajn.

320
00:16:08,700 --> 00:16:10,800
Jedan od alata koji mi je trebao

321
00:16:10,900 --> 00:16:12,500
bio je takozvani parser generator.

322
00:16:12,800 --> 00:16:14,800
A Fondacija za slobodan softver

323
00:16:14,900 --> 00:16:18,300
predvodena Richardom Stallmanom
napravila je odlican alat nazvan "bison".

324
00:16:18,500 --> 00:16:22,400
Trebao mi je alat koji bi radio sa C++-om.
Bison je radio sa C-om.

325
00:16:22,900 --> 00:16:26,100
Izmenio sam bison i napravio neto
to sam nazvao "bison++".

326
00:16:26,200 --> 00:16:28,700
Odlican je osecaj kada moe

327
00:16:28,800 --> 00:16:31,900
da uzme deo dostupnog softvera

328
00:16:32,000 --> 00:16:36,500
i napravi ono to ti treba,
menjajuci ga za kratko vreme.

329
00:16:36,700 --> 00:16:39,100
Vratio sam ga nazad na Internet

330
00:16:39,200 --> 00:16:40,900
i iznenadio se koliko ga je ljudi

331
00:16:41,000 --> 00:16:42,900
preuzeo i poceo da koristiti.

332
00:16:43,000 --> 00:16:47,000
Secam se kada sam iao
na razgovore za posao.

333
00:16:47,300 --> 00:16:50,100
Ponekad sam traio neto da radim,

334
00:16:50,300 --> 00:16:52,100
pa sam iao na razgovore za posao.

335
00:16:52,200 --> 00:16:53,600
I razgovaram ja tako sa jednim covekom,

336
00:16:53,700 --> 00:16:56,500
i pitam ga koji alat koriste,

337
00:16:56,600 --> 00:16:59,000
a on kae: "Koristimo bison++!"

338
00:16:59,100 --> 00:17:01,400
a ja kaem, "Hej, ja sam autor bisona++!"

339
00:17:01,600 --> 00:17:06,100
Slobodan softver generalno
ima autorska prava.

340
00:17:06,200 --> 00:17:08,800
Ima vlasnika.

341
00:17:08,900 --> 00:17:10,000
Ima i licencu.

342
00:17:10,100 --> 00:17:11,900
Nije u javnom vlasnitvu (public domain).

343
00:17:12,000 --> 00:17:14,600
Kada bi bio u javnom vlasnitvu,

344
00:17:14,700 --> 00:17:17,900
neko drugi bi mogao da napravi
male izmene na njemu

345
00:17:18,000 --> 00:17:20,900
i da ga stavi u
vlasnicki softver,

346
00:17:21,000 --> 00:17:23,800
to znaci da bi korisnici
koristili na softver,

347
00:17:23,900 --> 00:17:26,800
ali nebi imali slobodu
da saraduju i da ga menjaju.

348
00:17:27,500 --> 00:17:31,200
Kao prevencija tome, mi
koristimo tehniku nazvanu "Copyleft".

349
00:17:31,500 --> 00:17:34,700
Ideja Copylefta je
suprotnost Copyrightu.

350
00:17:35,500 --> 00:17:37,200
Ono to mi u stvari radimo je da kaemo,

351
00:17:37,300 --> 00:17:39,200
ovaj softver je zaticen

352
00:17:39,300 --> 00:17:43,600
a mi, autori dozvoljavamo vam
da delite kopije,

353
00:17:43,700 --> 00:17:45,200
dozvoljavamo vam da ga menjate,

354
00:17:45,300 --> 00:17:46,900
dozvoljavamo vam da ga nadogradujete.

355
00:17:47,000 --> 00:17:48,700
Ali kada ga delite dalje,

356
00:17:48,800 --> 00:17:52,500
mora da bude pod istim ovim uslovima,
ni manje ni vie.

357
00:17:52,600 --> 00:17:54,800
Dakle, ko god ga dobije od vas

358
00:17:54,900 --> 00:18:00,200
takode dobija i slobodu da saraduje
sa drugima, ako to eli.

359
00:18:00,300 --> 00:18:03,800
I tada, na taj nacin,
svuda gde ide softver,

360
00:18:03,900 --> 00:18:05,500
ide i sloboda.

361
00:18:05,600 --> 00:18:07,900
I to postaje neotudivo pravo svakoga

362
00:18:09,000 --> 00:18:11,600
da saraduje sa drugima
i osnuje zajednicu.

363
00:18:11,800 --> 00:18:15,100
ta je onda u stvari ta licenca?...

364
00:18:15,200 --> 00:18:17,200
Pa, Copyleft je osnovna ideja,

365
00:18:17,300 --> 00:18:20,300
ako elite da koristite program,
morate da imate primerak licence.

366
00:18:20,400 --> 00:18:24,100
Primerak licence koji koristimo
za vecinu GNU softverskih paketa

367
00:18:24,200 --> 00:18:27,100
je GNU Opta Javna Licenca (GPL),

368
00:18:27,200 --> 00:18:31,200
svojevrsni pravni dokument
kojim su reene sve pravne pojedinosti.

369
00:18:31,500 --> 00:18:34,200
Dosta ljudi koristi istu tu licencu,
na primer,

370
00:18:34,300 --> 00:18:37,700
Linus Torvalds je koristi za Linux.

371
00:18:38,700 --> 00:18:42,200
Licenca koju ja koristim je
GNU Opta Javna Licenca.

372
00:18:42,300 --> 00:18:44,200
Istu onu koju je napisao
Richard Stallman.

373
00:18:44,300 --> 00:18:48,200
I mislim da je ona
stvarno dosta doprinela.

374
00:18:48,300 --> 00:18:52,300
Ona je jedna od nekoliko
softverskih licenci koje su napisane

375
00:18:52,600 --> 00:18:56,000
sa stanovita zajednice

376
00:18:56,100 --> 00:18:59,900
a ne sa stanovita zatite kompanije

377
00:19:00,000 --> 00:19:05,500
kao to je bio slucaj
sa MIT-om i BSD licencom

378
00:19:05,700 --> 00:19:09,400
koja je zastupala dravne ciljeve.

379
00:19:09,500 --> 00:19:12,500
Zato je OJL jedinstvena.

380
00:19:12,600 --> 00:19:16,000
To nije samo licenca.
To je citava filozofija koja,

381
00:19:16,100 --> 00:19:19,100
po mom miljenju,
motivie ideju otvorenog koda.

382
00:19:19,200 --> 00:19:23,500
Ne krijem da sam mnogo toga uradio
zahvaljujuci Stallmanu.

383
00:19:27,900 --> 00:19:31,900
Krucijalni korak u razvoju GNU/Linuxa
i pokreta za slobodan softver

384
00:19:32,000 --> 00:19:35,600
je osnivanje poslovanja
zasnovanog na softveru i filozofiji.

385
00:19:35,800 --> 00:19:38,300
Zacetnici te poslovne faze

386
00:19:38,400 --> 00:19:41,500
bili su Electronics Research Lab
na Stanford Univerzitetu.

387
00:19:41,800 --> 00:19:45,100
Poznatija kao ERL, laboratorija
je bila prvo mesto za posao

388
00:19:45,200 --> 00:19:47,500
inspirisan GNU-om i Linuxom.

389
00:19:47,600 --> 00:19:49,600
Upravo na ovom mestu je bio ERL.

390
00:19:50,100 --> 00:19:53,200
Ulaz je bio tamo, pored

391
00:19:53,300 --> 00:19:55,600
zgrade McCullough za elektrotehniku.

392
00:19:55,700 --> 00:19:59,500
Kad bi uli, doli bi ovde,
ili bi hodnikom, ba ovde ispod.

393
00:20:00,500 --> 00:20:03,600
Moja kancelarija je bila ba tu negde,

394
00:20:03,700 --> 00:20:07,000
a sa desne strane hodnika
bila je kancelarija Michaela Tiemanna.

395
00:20:07,700 --> 00:20:11,700
Michael Tiemann osnovao je
kompaniju Cygnus Software

396
00:20:11,700 --> 00:20:16,600
koja se bavila podrkom oko
GNU slobodnog softvera

397
00:20:16,600 --> 00:20:19,000
i ilo mu je veoma dobro.

398
00:20:19,000 --> 00:20:23,000
Proveo sam mnogo vremena razmiljajuci,

399
00:20:23,000 --> 00:20:25,000
na koji nacin da zaradujemo novac

400
00:20:25,000 --> 00:20:27,000
i u originalnom GNU manifestu

401
00:20:27,000 --> 00:20:30,000
koji je zapravo zadnje poglavlje
GNU Emacs prirucnika,

402
00:20:30,000 --> 00:20:32,000
Stallman je predloio dosta

403
00:20:32,000 --> 00:20:33,800
nacina za zaradivanje novca.

404
00:20:33,800 --> 00:20:35,800
Od samog osnivanja
Pokreta za slobodan softver

405
00:20:35,800 --> 00:20:37,000
imao sam ideju kako

406
00:20:37,000 --> 00:20:39,000
ukljuciti biznis u sve to.

407
00:20:39,000 --> 00:20:41,700
Jedna od prednosti
slobodnog softvera je da postoji

408
00:20:41,700 --> 00:20:45,000
slobodno trite za
bilo kakve servise i podrku.

409
00:20:45,000 --> 00:20:47,000
Dakle, ako koristite
softver za posao

410
00:20:47,000 --> 00:20:49,000
i elite dobru podrku,

411
00:20:49,000 --> 00:20:52,000
moete da birate od koga cete je dobiti,

412
00:20:52,000 --> 00:20:54,000
imate mogucnost da birate kompaniju

413
00:20:54,000 --> 00:20:57,000
koja se bavi pruanjem podrke.

414
00:20:57,000 --> 00:20:59,000
A oni su primorani
da vam prue dobru podrku

415
00:20:59,000 --> 00:21:02,000
ili cete se u protivnom
obratiti nekom drugom.

416
00:21:02,000 --> 00:21:04,000
Kod vlasnickog softvera,

417
00:21:04,300 --> 00:21:07,000
podrka je monopol.
Postoji samo jedna kompanija

418
00:21:07,000 --> 00:21:09,600
koja ima izvorni kod softvera

419
00:21:09,600 --> 00:21:11,500
i samo oni mogu da vam prue podrku

420
00:21:12,100 --> 00:21:15,300
tako da ste preputeni
na milost i nemilost monopolu.

421
00:21:15,300 --> 00:21:17,600
Takav je slucaj sa Microsoftom.

422
00:21:17,600 --> 00:21:20,900
I nije cudno da im je podrka tako loa.

423
00:21:20,900 --> 00:21:22,500
Korist od slobodnog softvera je

424
00:21:22,500 --> 00:21:25,200
ogromna, ali cena davanja podrke

425
00:21:25,800 --> 00:21:27,800
cini menadere nervoznim.

426
00:21:27,800 --> 00:21:31,500
Glavna ideja koju sam imao je
da napravimo model

427
00:21:31,500 --> 00:21:35,500
kojim bi pruali podrku
dva do cetiri puta bre

428
00:21:35,500 --> 00:21:39,000
sa mogucnocu da

429
00:21:39,000 --> 00:21:41,100
i inenjer kompanije
moe da je prua.

430
00:21:41,100 --> 00:21:44,100
I to smo mogli da ucinimo
za polovinnu do cetvrtine cene.

431
00:21:44,100 --> 00:21:46,300
To bi bio test da li bi

432
00:21:46,300 --> 00:21:47,900
ljudi stvarno kupovali.

433
00:21:47,900 --> 00:21:50,400
I krajem te godine,

434
00:21:50,400 --> 00:21:52,300
imali smo sve razradeno oko toga

435
00:21:52,300 --> 00:21:53,900
kome je trebao tehnicki tim,

436
00:21:53,900 --> 00:21:55,800
koji su uslovi prodaje,

437
00:21:55,800 --> 00:21:57,600
koja je osnovna cena, i

438
00:21:57,600 --> 00:22:01,600
osnovali smo trgovacko preduzece
u novembru 1989.

439
00:22:02,200 --> 00:22:04,800
Jedna od najteih stvari prilikom
osnivanja nae kompanije

440
00:22:04,800 --> 00:22:06,400
bila je pronalaenje adekvatnog imena.

441
00:22:06,400 --> 00:22:09,000
Objasnio sam to jednom mom prijatelju

442
00:22:09,000 --> 00:22:10,400
"imamo nekih problema"

443
00:22:10,400 --> 00:22:12,900
On mi je odgovorio e-porukom

444
00:22:12,900 --> 00:22:16,800
koja je sadrala gomilu reci
koje su sadrale rec "GNU" u sebi.

445
00:22:16,800 --> 00:22:21,600
"Cygnus" je bila jedna od njih
i bila je najprihvatljivija.

446
00:22:22,100 --> 00:22:24,600
Mogu reci da je Cygnus bila

447
00:22:24,900 --> 00:22:28,600
prva kompanija koja se
specijalizovala za Slobodan softver.

448
00:22:28,800 --> 00:22:32,100
Cygnus je davao
podrku za slobodan softver,

449
00:22:32,100 --> 00:22:36,100
popunjavajuci vrlo bitnu prazninu
jer smo imali odlican softver,

450
00:22:36,100 --> 00:22:40,100
koji ste mogli da dobijete besplatno, ali
niste mogli da dobijete podrku,

451
00:22:40,300 --> 00:22:42,200
oni su zaradivali naplacujuci podrku.

452
00:22:42,200 --> 00:22:45,900
GNU projekat je zapoceo
izradom korisnih alata,

453
00:22:45,900 --> 00:22:50,800
osnovnih razvojnih alata kao to su
C kompajler, debugger, uredivac teksta,

454
00:22:51,100 --> 00:22:54,500
i ostali potrebni delovi.

455
00:22:54,500 --> 00:22:59,000
A namera im je bila razvoj kernela
koji bi upravljao svim tim alatima

456
00:22:59,200 --> 00:23:01,600
i bio centar operativnog sistema.

457
00:23:01,600 --> 00:23:05,400
Negde 1990. oni su uspeno
razvili taj alat,

458
00:23:05,400 --> 00:23:09,400
i bio je u irokoj primeni
u mnogim varijantama Unixa.

459
00:23:09,500 --> 00:23:12,100
Ali slobodan kernel jo nije postojao.

460
00:23:12,100 --> 00:23:16,100
Kernel je bio jedna od poslednjih
stvari koju smo zapoceli

461
00:23:16,400 --> 00:23:18,400
a zapoceli smo ga ne tako davno.

462
00:23:19,400 --> 00:23:22,400
I onda se pojavio Linus Torvalds.

463
00:23:22,400 --> 00:23:25,700
"Lin-us" ili "Line-us"? ta je ispravno,
kako volite da vas ljudi zovu?

464
00:23:26,000 --> 00:23:28,600
Kada govorim vedski onda je "Lee-nus";

465
00:23:28,600 --> 00:23:31,000
kada govorim finski onda je "Leen-ous";

466
00:23:31,000 --> 00:23:32,800
a kada govorim engleski onda je "Line-us".

467
00:23:32,800 --> 00:23:35,600
U stvari, uopte nije vano
kako ljudi izgovaraju moje ime.

468
00:23:35,600 --> 00:23:38,400
Ali "Linux" je uvek "Linux".

469
00:23:38,400 --> 00:23:42,800
On je razvio kernel,
i njegov je proradio pre naeg,

470
00:23:43,400 --> 00:23:45,900
i radio je vrlo dobro.

471
00:23:45,900 --> 00:23:47,800
Njegov kernel je nazvan "Linux".

472
00:23:48,300 --> 00:23:51,500
Glavni cilj je u stvari bio moj licni cilj

473
00:23:51,500 --> 00:23:55,100
da na svom racunaru
imam slicno okruenje

474
00:23:55,500 --> 00:23:59,300
koje sam naveliko koristio
na univerzitetskom racunaru.

475
00:23:59,900 --> 00:24:05,300
Nisam mogao da nadem nita
to bi moglo da zadovolji moje potrebe.

476
00:24:05,700 --> 00:24:09,400
Bavio sam se racunarima citav svoj ivot.

477
00:24:09,400 --> 00:24:12,500
Tada sam odlucio da napravim svoj kernel.

478
00:24:13,000 --> 00:24:17,000
Inspiraciju sam dobio od SunOS-a

479
00:24:17,600 --> 00:24:21,900
koji sam tada koristio na univerzitetu.

480
00:24:21,900 --> 00:24:23,000
Na kom univerzitetu?

481
00:24:23,000 --> 00:24:24,700
Helsinkom univerzitetu u Finskoj.

482
00:24:25,600 --> 00:24:30,100
Period od 1991 do od prilike 1993 bio je

483
00:24:30,400 --> 00:24:32,700
pravi pocetak razvoja Linuxa.

484
00:24:32,700 --> 00:24:36,400
Bilo je to kada je
jo uvek imao probni kvalitet;

485
00:24:36,400 --> 00:24:38,800
bio relativno nestabilan.

486
00:24:38,800 --> 00:24:41,600
I pored toga, bio je stabilniji

487
00:24:41,600 --> 00:24:45,600
od mnogih koje danas nazivamo
"produktivnim" operativnim sistemima.

488
00:24:45,600 --> 00:24:49,600
Linus je koristio tradicionalni
"probaj i saznaj" metod pisanja programa

489
00:24:50,500 --> 00:24:52,500
koji zavrava posao,

490
00:24:52,700 --> 00:24:54,800
i uspeo je da proradi.

491
00:24:54,800 --> 00:24:58,500
Brzo, pa cak i bre nego to sam
mislio da je to moguce.

492
00:24:58,500 --> 00:25:01,500
Termin za to je "monolitan",

493
00:25:01,500 --> 00:25:09,400
to u stvari znaci da je OS
jedan nedeljivi entitet.

494
00:25:11,100 --> 00:25:13,400
Dok je u mikrokernelu,

495
00:25:13,400 --> 00:25:15,900
kernel operativnog sistema

496
00:25:17,600 --> 00:25:20,700
je u stvari skup servisa

497
00:25:20,700 --> 00:25:23,500
koji rade razlicite stvari
po uskladenom protokolu

498
00:25:23,500 --> 00:25:25,700
i na taj nacin komuniciraju medusobno.

499
00:25:26,200 --> 00:25:31,800
Zato se GNU projekat mnogo produio,

500
00:25:31,800 --> 00:25:35,100
zato je na kraju doao
u delovima a ne u celini?

501
00:25:35,100 --> 00:25:40,800
GNU Hurd smo zapoceli ne mnogo pre
nego to je Linus zapoceo svoj Linux.

502
00:25:41,700 --> 00:25:45,700
I odlucili smo da napravimo
veoma napredan dizajn

503
00:25:46,300 --> 00:25:48,300
u smislu dobijenih mogucnosti

504
00:25:48,300 --> 00:25:50,900
ali je ispalo da je bilo
veoma teko da se debaguje.

505
00:25:51,600 --> 00:25:57,300
Odlucili smo da podelimo kernel
koji je sve do tada bio jedan program,

506
00:25:57,300 --> 00:25:59,600
da ga podelimo na manje programe

507
00:25:59,600 --> 00:26:03,600
koji bi asinhrono komunicirali,
pomocu poruka.

508
00:26:05,600 --> 00:26:09,500
Problem je bio u tome
to takav nacin programiranja

509
00:26:09,500 --> 00:26:11,800
stvara puno greaka,

510
00:26:11,800 --> 00:26:14,700
koje je vrlo teko otkriti
jer zavise od toga...

511
00:26:14,700 --> 00:26:22,100
da li je ovaj program poslao ovu poruku
pre ili poto je onaj program poslao onu poruku...

512
00:26:22,300 --> 00:26:27,300
Rezultat je bio:
trebale su nam godine da sve to proradi.

513
00:26:28,300 --> 00:26:31,700
Kakva je veza Linuxa sa GNU projektom?

514
00:26:32,700 --> 00:26:39,100
Veza sa GNUom se zasniva na vie nivoa.

515
00:26:39,600 --> 00:26:43,600
Jedan je filozofski stav koji kae

516
00:26:44,200 --> 00:26:46,700
"uciniti svoj izvorni kod slobodnim
je dobra ideja".

517
00:26:47,300 --> 00:26:51,300
Kada je Linus razvijao kernel
nije ga razvijao za GNU projekat.

518
00:26:51,300 --> 00:26:52,800
Radio je to nezavisno.

519
00:26:52,800 --> 00:26:56,200
I objavio ga je nezavisno
i mi nismo uopte znali za to.

520
00:26:56,200 --> 00:26:58,500
Ali neki ljudi koji su znali za to

521
00:26:58,500 --> 00:27:01,000
odlucili su da vide
ta sve mogu da pronadu

522
00:27:01,000 --> 00:27:04,300
kako bi spojili sa kernelom
i napravili citav sistem.

523
00:27:04,300 --> 00:27:08,300
I tako su "njukali" okolo.

524
00:27:08,500 --> 00:27:09,500
i sve to im je trebalo
vec je bilo dostupno.

525
00:27:09,800 --> 00:27:11,600
Pomislili su: "Imamo srece!".

526
00:27:11,600 --> 00:27:13,900
A stvar nije bila tako jednostavna.

527
00:27:13,900 --> 00:27:17,900
Oni su pronali sve delove GNU sistema
kojima je nedostajao samo kernel,

528
00:27:18,700 --> 00:27:20,600
i kada su to sve spojili,

529
00:27:20,600 --> 00:27:24,600
u stvari su Linuxom
popunili rupu u GNU sistemu.

530
00:27:25,200 --> 00:27:26,400
Ali oni to nisu znali.

531
00:27:26,800 --> 00:27:30,800
Bilo je tu mnogo programa

532
00:27:31,500 --> 00:27:34,600
razvijenih od strane
Fondacije za slobodan softver,

533
00:27:34,600 --> 00:27:36,800
i od drugih kojima se svideo Linux.

534
00:27:36,800 --> 00:27:40,800
I tu je bila simbioza izmedu
Linuxa i programa.

535
00:27:40,900 --> 00:27:44,700
Ti programi se na Linuxu
izvravaju istovremeno

536
00:27:44,700 --> 00:27:47,100
i koriste prednost Linuxa kao platformu,

537
00:27:47,100 --> 00:27:50,700
dok Linux koristi prednosti programa

538
00:27:50,700 --> 00:27:52,700
samim tim to moe da ih koristi.

539
00:27:52,700 --> 00:27:54,300
O kojim programima je rec?

540
00:27:54,700 --> 00:27:56,100


541
00:27:56,100 --> 00:27:59,100
Glavni program je GNU C kompajler.

542
00:27:59,700 --> 00:28:03,300
Bez C kompajlera nebi bilo moguce

543
00:28:03,300 --> 00:28:09,500
uciniti Linux ili vecinu
otvorenog napretka mogucim.

544
00:28:10,500 --> 00:28:12,700
Linux koristi OJL,

545
00:28:12,700 --> 00:28:17,400
i ja se slaem sa celom tom
filozofijom koja stoji iza OJL.

546
00:28:18,500 --> 00:28:23,200
OJL nije neto narocito prijatan dokument

547
00:28:23,200 --> 00:28:27,800
ali je to tako zato to nijedan pravni akt
ne moe da bude posebno prijatan.

548
00:28:33,800 --> 00:28:37,800
Koristio sam Linux

549
00:28:38,000 --> 00:28:41,300
od negde kraja 92. ili pocetka 93.
nekih godinu dana.

550
00:28:41,300 --> 00:28:45,900
Pre nego to sam shvatio da
u stvari imam sve to mi je potrebno

551
00:28:46,200 --> 00:28:48,300
da potpuno zamenim Sun radnu stanicu.

552
00:28:48,300 --> 00:28:52,300
Traio sam nacin kako da imam
Unix radnu stanicu kod kuce

553
00:28:52,400 --> 00:28:56,400
u vreme kada smo radili na Sun Spark
stanicama na Stanfordu.

554
00:28:57,900 --> 00:29:00,400
Te maine su kotale oko 7.000 dolara.

555
00:29:00,400 --> 00:29:02,900
Ocajnicki sam eleo da imam
Unix mainu kod kuce!

556
00:29:02,900 --> 00:29:05,600
Kao apsolventi smo mislili

557
00:29:05,600 --> 00:29:06,900
"Eh, kad bih mogao da radim kod kuce,

558
00:29:06,900 --> 00:29:08,800
bio bih mnogo produktivniji,

559
00:29:08,800 --> 00:29:11,900
pre bih diplomirao zato to bih
pre napisao diplomski rad"

560
00:29:12,500 --> 00:29:16,000
Da li je to tacno? Ocenite sami.

561
00:29:16,000 --> 00:29:19,800
Znate mnogo ljudi koji troi svoje vreme

562
00:29:19,800 --> 00:29:21,300
kako bi bili to produktivniji

563
00:29:21,300 --> 00:29:24,500
mogu da zavre svoj rad za jedan dan.

564
00:29:24,500 --> 00:29:26,200
Ponekad je potrebno vie vremena.

565
00:29:26,200 --> 00:29:28,500
I tako sam odlucio da
elim Unix racunar kod kuce.

566
00:29:28,500 --> 00:29:32,500
Saznao sam da mogu da koristim
PC u kombinaciji sa Linuxom.

567
00:29:32,700 --> 00:29:36,500
Za oko 2.000 dolara,
sastavio sam sistem

568
00:29:36,500 --> 00:29:39,400
koji je bio 1,5 do 2 puta bri

569
00:29:39,400 --> 00:29:42,100
od Sun Sparc stanica
koje su kotale 7.000 dolara.

570
00:29:42,100 --> 00:29:43,800
To je jednostavno bilo zapanjujuce.

571
00:29:43,800 --> 00:29:46,800
Imao sam skoro duplo bri racunar,

572
00:29:46,800 --> 00:29:49,500
za trecinu ili cetvrtinu cene.

573
00:29:49,500 --> 00:29:50,800
Sinula mi je odlicna ideja.

574
00:29:50,800 --> 00:29:53,000
Znao sam da ovde postoji
mnogo mogucnosti.

575
00:29:53,000 --> 00:29:57,000
Bila je to prilika da se stvarno uradi
neto bolje nego to je Sun uradio,

576
00:29:57,100 --> 00:29:59,700
a sve uz pomoc
otvorenog koda i Linuxa.

577
00:30:00,100 --> 00:30:03,300
Linux je bio originalni radni naziv.

578
00:30:03,300 --> 00:30:06,800
"Linus" je zbog mog imena,

579
00:30:06,800 --> 00:30:08,000
a "X" je jednostavno
morao da bude dodat.

580
00:30:08,000 --> 00:30:10,100
To je zbog Unixa.
To mora da bude tako.

581
00:30:11,400 --> 00:30:14,000
I... ta se to u stvari dogodilo...

582
00:30:14,000 --> 00:30:17,800
Mislio sam da je previe egoisticno

583
00:30:17,800 --> 00:30:20,100
da ga za javnost nazovem po sebi.

584
00:30:20,100 --> 00:30:22,400
Ali to je bilo
pre nego to sam postao egoista.

585
00:30:22,400 --> 00:30:26,700
Pomislili su da su stavili mnogo
komponenti oko Linux-a

586
00:30:27,400 --> 00:30:30,400
pa su ga zato nazvali
"Linux Sistem"

587
00:30:31,000 --> 00:30:33,100
i nekako se taj termin odomacio.

588
00:30:33,100 --> 00:30:34,600
A rezultati su ti

589
00:30:34,600 --> 00:30:38,600
da sada 10 miliona ljudi koristi

590
00:30:38,600 --> 00:30:40,100
tu varijantu GNU sistema...

591
00:30:40,100 --> 00:30:42,400
GNU/Linux operativni sistem.

592
00:30:42,800 --> 00:30:44,500
A vecina njih to uopte i nezna.

593
00:30:44,800 --> 00:30:48,800
Neki propagiraju da se naziva GNU/Linux.

594
00:30:49,200 --> 00:30:52,300
ta vi mislite o tome?
Odobravate li to ili ne...

595
00:30:52,300 --> 00:30:57,600
Opravdano je ako napravite
GNU distribuciju Linuxa.

596
00:30:58,000 --> 00:31:05,100
Recimo neto kao Red Hat Linux,
ili SuSE Linux, ili Debian Linux.

597
00:31:06,000 --> 00:31:09,000
Zato to ako napravite svoju
distribuciju Linuxa

598
00:31:09,000 --> 00:31:10,800
morate nekako da je nazovete.

599
00:31:10,900 --> 00:31:14,900
Ali Linux uopteno nazivati "GNU Linux"
mislim da je neumesno.

600
00:31:16,800 --> 00:31:18,600
Ucestvovao sam na Fall '93.

601
00:31:19,100 --> 00:31:25,100
Zato to sam poslao kopiju prvog CD-ROM-a
komercijalne Linux distribucije,

602
00:31:25,100 --> 00:31:28,500
koja se zvala Yggdrasi,
proizvodaca Adama Richtera.

603
00:31:28,900 --> 00:31:30,600
A dobio sam kopiju...

604
00:31:30,600 --> 00:31:34,500
jer samostalno piem slobodan softver
dugo vremena, jo od ranih 80-tih.

605
00:31:34,500 --> 00:31:37,100
Bio sam u stvari jedan
od prvih GNU prilagaca.

606
00:31:37,900 --> 00:31:39,800
I bio sam zacuden,

607
00:31:39,800 --> 00:31:41,300
bio sam potpuno zacuden.

608
00:31:41,300 --> 00:31:45,300
Zato to sam bio softverski
inenjer skoro 15 godina.

609
00:31:46,000 --> 00:31:48,200
Radio sam u skladu sa svim
pravilima za koje sam znao

610
00:31:48,200 --> 00:31:51,900
kao npr. kontrolisanje sloenosti,
odravanje male projektne grupe,

611
00:31:51,900 --> 00:31:54,700
paljivo sam upravljao ciljevima.

612
00:31:54,700 --> 00:31:57,000
Linux je trebao da propadne,
ali nije.

613
00:31:57,000 --> 00:31:59,100
Umesto topa, bio je neto prelepo,

614
00:31:59,100 --> 00:32:02,400
i pokuavao sam da shvatim
kako su to uspeli.

615
00:32:04,500 --> 00:32:07,900
Linuxu je za irenje po svetu
racunarskih programera

616
00:32:07,900 --> 00:32:11,900
bila potrebna aplikacija koja bi ga
ucinila neophodnom tehnologijom

617
00:32:12,600 --> 00:32:13,900
No i to je reeno

618
00:32:13,900 --> 00:32:17,700
sa razvojem programa koji
omogucava sloene web prezentacije

619
00:32:18,200 --> 00:32:20,600
Taj program je Apache web server.

620
00:32:21,300 --> 00:32:24,600
"Najjaca" aplikacija Linuxa
nesumljivo je bio Apache web server.

621
00:32:25,200 --> 00:32:27,100
Ako proucite istoriju Linuxa,

622
00:32:27,100 --> 00:32:31,600
razvojna kriva Linuxa i
razvojna kriva Interneta

623
00:32:31,600 --> 00:32:33,100
slede jedna drugu.

624
00:32:33,100 --> 00:32:38,100
Apache web server projekat
zapocet je 1993.

625
00:32:38,100 --> 00:32:41,700
Tada su bili i pocetci
ISP popularizacije

626
00:32:41,700 --> 00:32:45,500
kada je Internet prvo postao
globalna potreba

627
00:32:45,500 --> 00:32:47,900
i kada se pojavila ideja
o Internet poslovanju

628
00:32:47,900 --> 00:32:50,300
a i masovna komunikacija
je postala moguca.

629
00:32:50,900 --> 00:32:54,100
Mislim da je to bila prva aplikacija
koja je ljude navela na razmiljanje

630
00:32:54,100 --> 00:32:56,000
"Ako instaliram Linux

631
00:32:56,000 --> 00:32:59,000
imacu koristi od njega."

632
00:32:59,500 --> 00:33:02,800
Bilo je stvarno zanimljivih
aplikacija na Linuxu.

633
00:33:02,800 --> 00:33:04,700
Dve ili tri godine pre toga,

634
00:33:04,700 --> 00:33:06,600
kada je sve pocelo,

635
00:33:06,600 --> 00:33:09,300
nije bilo prave aplikacije,

636
00:33:09,300 --> 00:33:10,600
u poslovnom smislu,

637
00:33:10,600 --> 00:33:13,500
za one koji koriste Linux umesto NT-a,

638
00:33:13,500 --> 00:33:16,800
sve dok se nije pojavo Apache i
dodatci koji su ubacani u Apache

639
00:33:16,800 --> 00:33:18,300
unapredili Apache.

640
00:33:18,300 --> 00:33:21,300
I ako elite dobro da poslujete,
izgradite serversku "farmu".

641
00:33:21,800 --> 00:33:23,600
Mnogo je isplativije.

642
00:33:23,600 --> 00:33:24,200
Isplativije je

643
00:33:24,200 --> 00:33:29,100
zasnovati je na Linuxu i Apacheu
nego na IIS-u i NT-u

644
00:33:29,100 --> 00:33:31,500
pa cak i ako treba
da potroite vie novca

645
00:33:31,500 --> 00:33:33,100
na obuku zaposlenih kako da se slui time

646
00:33:33,100 --> 00:33:34,800
ili da nadete kolovane ljude.

647
00:33:34,800 --> 00:33:35,900
No, stvarno dobra stvar je u tome

648
00:33:35,900 --> 00:33:37,600
to to znanje nije mnogo skupo

649
00:33:37,600 --> 00:33:39,300
jer postoji mnogo studenata

650
00:33:39,300 --> 00:33:42,700
koji dugo koriste Linux
i vrlo dobro baratuju njim.

651
00:33:42,700 --> 00:33:45,900
Ako pogledate trendovske krive web servera

652
00:33:45,900 --> 00:33:49,600
Apache je najzastupljeniji na tritu,

653
00:33:49,600 --> 00:33:52,100
i sa oko 66%

654
00:33:52,100 --> 00:33:55,300
rui sve pred sobom.

655
00:33:55,300 --> 00:33:59,700
A to je posledica njegove pouzdanosti,
fleksibilnosti i proirivosti.

656
00:33:59,700 --> 00:34:03,000
On radi sve ono to je
webmasterima potrebno.

657
00:34:03,200 --> 00:34:06,000
Kombinacija Apachea i Linuxa

658
00:34:06,000 --> 00:34:08,300
pronala je svoj put do prodavnica.

659
00:34:09,200 --> 00:34:13,800
U osnovi, Apache je postao aplikacija koja
motivie dobavljace Internet usluga

660
00:34:13,800 --> 00:34:17,800
i kompanije koje se bave e-poslovanjem
da izaberu Linux umesto Microsoft Widowsa.

661
00:34:19,000 --> 00:34:22,100
Verovatno se najbolje "vrti" na
Linuxu i na FreeBSDu,

662
00:34:22,100 --> 00:34:25,700
a razlog tome su zajednice
tih operativnih sistema,

663
00:34:25,700 --> 00:34:30,100
koje ucestvuju u razvoju Apachea.

664
00:34:30,100 --> 00:34:34,100
Ove operativne sisteme
dobavljaci Internet usluga

665
00:34:34,100 --> 00:34:35,900
sve cece prihvataju,

666
00:34:36,500 --> 00:34:39,400
a opredeljuju se i za Apache

667
00:34:39,400 --> 00:34:40,800
jer im dozvoljava da rade

668
00:34:40,800 --> 00:34:44,100
mnoge stvari koje im komercijalni
web serveri ne dozvoljavaju,

669
00:34:44,100 --> 00:34:48,100
kao to je mogucnost hostovanja
vie web strana na jednoj maini,

670
00:34:48,200 --> 00:34:50,800
to je, ako ste ISP
i imate 40.000 korisnika

671
00:34:50,800 --> 00:34:52,000
i svi ele svoju licnu web stranu,

672
00:34:52,000 --> 00:34:53,600
veoma bitno za vas.

673
00:34:54,900 --> 00:34:57,200
Jedan od kljucnih faktora
irenja Linuxa

674
00:34:57,200 --> 00:35:00,000
bio je nastanak kompanija koje
su se specijalizovale za distribuciju

675
00:35:00,000 --> 00:35:02,100
i podrku za sam Operativni sistem.

676
00:35:02,300 --> 00:35:05,700
Najpoznatija od tih kompanija
je Red Hat Sofrware.

677
00:35:05,700 --> 00:35:09,100
Red Hat je zapoceo Marc Ewing

678
00:35:09,100 --> 00:35:10,700
dok je radio u IBM-u.

679
00:35:10,700 --> 00:35:12,700
eleo je bolju distribuciju Linuxa,

680
00:35:12,700 --> 00:35:14,100
pa je poceo da radi na tome.

681
00:35:14,100 --> 00:35:18,100
Shvatio je da je vie vremena proveo na
odravanju njegove Linux distribucije

682
00:35:18,300 --> 00:35:21,300
nego to je radio na svom novom projektu.

683
00:35:21,300 --> 00:35:25,000
Tako je zapoceo razvoj svoje distribucije.

684
00:35:25,000 --> 00:35:26,600
Sreo se sa Bob Youngom,

685
00:35:26,600 --> 00:35:29,500
koji je tada vodio kompaniju
ACC Bookstore

686
00:35:29,500 --> 00:35:32,900
koja se bavila Internet prodajom
PC-a sa Unix-om.

687
00:35:32,900 --> 00:35:34,800
Bob je eleo i neto to bi bio

688
00:35:34,800 --> 00:35:36,900
njegov licni proizvod,

689
00:35:36,900 --> 00:35:39,300
a ne samo da preprodaje tude proizvode.

690
00:35:39,300 --> 00:35:42,400
Bio je istinski dobar trgovac.

691
00:35:42,400 --> 00:35:43,800
Mark je znao da mu je potrebna
pomoc u marketinkom nastupu

692
00:35:43,800 --> 00:35:46,800
jer je on bio dobar s tehnicke strane,
i tako su poceli da saraduju.

693
00:35:46,800 --> 00:35:51,100
Poceo sam da radim sa
Rad Hat-om u maju 1995.

694
00:35:51,100 --> 00:35:56,100
zajedno sa Ericom Troanom, ja i on
smo doveli jo dva coveka.

695
00:35:57,000 --> 00:36:01,000
Dolazili smo na posao u stan
u kome je iveo Mark Ewing.

696
00:36:02,300 --> 00:36:06,200
Radili smo na razvoju
jednog dela Red Hat-a.

697
00:36:06,200 --> 00:36:10,100
U tom stanu smo bili
do novembra 1995. kada...

698
00:36:10,300 --> 00:36:12,900
je neka cev u WC-u pukla

699
00:36:12,900 --> 00:36:14,300
i polavila stan kominice
koja je ivela ispod nas

700
00:36:14,300 --> 00:36:17,400
i ona se malo uplaila...

701
00:36:17,400 --> 00:36:19,600
i komije su saznale da u
stanu u stvari imamo firmu

702
00:36:19,600 --> 00:36:21,700
a ne da ivimo u stanu.

703
00:36:21,700 --> 00:36:23,100
Odlucili su da nas izbace napolje.

704
00:36:23,100 --> 00:36:25,300
Trebalo nam je nedelju dana da nademo

705
00:36:25,300 --> 00:36:27,600
nau prvu kancelariju, to smo i uradili

706
00:36:27,600 --> 00:36:29,600
pa smo se preselili na brzinu.

707
00:36:40,100 --> 00:36:45,100
Ponovo smo poceli 1995.
traenjem vodecih firmi,

708
00:36:45,100 --> 00:36:48,000
govorili smo da se radi neto novo.

709
00:36:48,000 --> 00:36:50,100
Da postoji velika poslovna mogucnost

710
00:36:50,100 --> 00:36:54,100
za izradu novog Sun-a otvorenog koda.

711
00:36:54,300 --> 00:36:57,500
Ljudi od kojih smo traili da pomoc
gledali su na to i govorili

712
00:36:57,500 --> 00:37:00,000
"Hej, vi prodajete sistem

713
00:37:00,000 --> 00:37:02,100
a softver je besplatan. To je strano.

714
00:37:02,100 --> 00:37:04,600
Nismo sigurni da u to elimo da
uloimo svoj novac.

715
00:37:04,600 --> 00:37:08,000
Znate, culi smo za druge kompanije

716
00:37:08,000 --> 00:37:10,900
kojima se to nije isplatilo. Bojimo se."

717
00:37:13,100 --> 00:37:16,200
Doao sam u Ameriku tek pre 3 godine,

718
00:37:16,200 --> 00:37:18,500
zato to sam dosta vremena,

719
00:37:19,800 --> 00:37:22,800
6 do 7 godina, bio na
Helsinkom Univerzitetu.

720
00:37:22,800 --> 00:37:27,100
Odlucio sam da je vreme da vidim
pravi svet, ne samo studentski ivot.

721
00:37:27,100 --> 00:37:32,100
Na ovom podrucju uradeno je
dosta interesantnih stvari.

722
00:37:33,600 --> 00:37:35,400
Tako sam odlucio...

723
00:37:35,400 --> 00:37:39,400
da se preselim na drugu starnu sveta,

724
00:37:39,900 --> 00:37:41,100
i pokuam da uspem.

725
00:37:41,100 --> 00:37:43,100
I ispalo je prilicno dobro.

726
00:37:43,100 --> 00:37:46,000
Je l' mislite da ostanete ovde
ili je to samo privremeno?

727
00:37:46,500 --> 00:37:49,100
U pocetku smo mislili
da je samo privremeno,

728
00:37:49,100 --> 00:37:53,100
ali izgleda da se s vremenom
to promenilo u stalno.

729
00:37:53,400 --> 00:37:56,900
Naa najmlada kcerka je
i americki i finski dravljanin,

730
00:37:56,900 --> 00:37:58,400
jer je rodena ovde

731
00:37:59,000 --> 00:38:03,000
a starija govori i vedski i engleski,
tako da...

732
00:38:27,200 --> 00:38:31,200
Sledeci veliki dogadaj,
u koji sam i ja umean bio je

733
00:38:31,300 --> 00:38:34,100
kada sam napisao brouru
"Katedrala i Sajmite".

734
00:38:34,100 --> 00:38:37,800
koja je bila moje miljenje,
moja antropoloka analiza

735
00:38:37,800 --> 00:38:40,100
svega onoga to je pomoglo da
svet otvorenog koda funkcionie.

736
00:38:40,100 --> 00:38:45,400
Tada ga jo nismo tako zvali. I dalje smo
koristili termin "Slobodan softver".

737
00:38:45,400 --> 00:38:48,100
Dakle to je bilo moje tumacenje onoga to je
pomoglo da svet Slobodnog softvera funkcionie

738
00:38:48,100 --> 00:38:52,400
i kako smo bili u mogucnosti da
proizvodimo kvalitetan softver

739
00:38:52,900 --> 00:38:56,900
konstantno kreci sva pravila
softverskog inenjeringa.

740
00:38:57,800 --> 00:39:00,500
U toj brouri, izneo sam razliku

741
00:39:00,500 --> 00:39:02,700
izmedu dva razlicina nacina razvoja

742
00:39:02,700 --> 00:39:04,400
dva suprotstavljena nacina razvoja.

743
00:39:04,400 --> 00:39:10,000
Jednog, koji je konvencionalno
zatvoren na;in razvoja,

744
00:39:10,000 --> 00:39:12,500
koji ja nazivam stil "Katedrale".

745
00:39:12,500 --> 00:39:15,800
U njemu postoji uska specifikacija ciljeva.

746
00:39:15,800 --> 00:39:21,100
Mala projektna grupa je
strogo hijerarhijski organizovana.

747
00:39:22,300 --> 00:39:24,800
Tu su dui razmaci izmedu
izdavanja proizvoda.

748
00:39:25,600 --> 00:39:28,500
Sa druge strane, postoji neto
to se dogada u Linux svetu

749
00:39:28,500 --> 00:39:34,100
gde vlada decentralizacija u stilu
jedan na jedan, poput sajmita,

750
00:39:34,500 --> 00:39:36,100
sa kratkim razmacima izmedu
izdavanja proizvoda

751
00:39:36,100 --> 00:39:41,100
i konstantnim traenjem povratne informacije
od ljudi koji su formalno van projekta.

752
00:39:41,100 --> 00:39:45,100
Vrlo intenzivna povratna veza.

753
00:39:45,400 --> 00:39:48,100
Iznenadujuce je to da
to se due posmatra,

754
00:39:48,100 --> 00:39:52,100
daljinska razmena je u prednosti

755
00:39:52,900 --> 00:39:55,000
nad konvencionalnim
zatvorenim nacinom razvoja.

756
00:39:55,000 --> 00:39:59,000
Ta prednost otvorenog nacina razvoja

757
00:39:59,000 --> 00:40:03,000
u stvari je pobedila,
i dala dobre rezultate.

758
00:40:06,500 --> 00:40:08,400
Razlog zbog koga je Netscape toliko vaan

759
00:40:08,400 --> 00:40:13,300
je taj to je on bio prva veca kompanija
koja je doprinela otvorenom kodu.

760
00:40:13,300 --> 00:40:15,100
Imali smo kompaniju Cygnus koja je
pruala usluge podrke,

761
00:40:15,100 --> 00:40:17,700
ali u stvari nisu imali puno posla.

762
00:40:17,700 --> 00:40:21,500
Netscape je u otvorenom kodu video
nacin za borbu sa Microsoftom,

763
00:40:21,500 --> 00:40:25,300
kome bi ugrozili Internet Explorer,

764
00:40:25,300 --> 00:40:29,300
no nisu eleli da iko drugi koristi izvorni kod,
nisu dozvolili da kompanije saraduju.

765
00:40:30,300 --> 00:40:32,000
Radeci u marketingu, razmiljao sam,

766
00:40:32,000 --> 00:40:34,400
zato ljudi kupuju na softver

767
00:40:34,400 --> 00:40:38,400
i ta ih navodi da odaberu na
softver umesto konkurentskog.

768
00:40:39,800 --> 00:40:41,100
Ipak, nastao je problem,

769
00:40:41,100 --> 00:40:44,700
jer smo vremenom uvideli

770
00:40:44,700 --> 00:40:48,100
da se na softver

771
00:40:48,100 --> 00:40:51,900
takmici sa softverom drugih proizvodaca,
posebno onim kompanije Microsoft.

772
00:40:51,900 --> 00:40:55,700
I kako je vreme prolazilo,
cena naeg softvera je padala

773
00:40:55,700 --> 00:40:57,800
zato to su drugi davali svoj softver

774
00:40:57,800 --> 00:41:00,800
a nisu ga naplacivali
ili su ga naplatili po maloj ceni.

775
00:41:00,800 --> 00:41:03,000
Pravi problem bio je u tome,
da su se oni u stvari bojali

776
00:41:03,000 --> 00:41:06,500
da Microsoft ne napravi monopol
na tritu pretraivaca

777
00:41:06,500 --> 00:41:10,300
koji bi im koristio da

778
00:41:10,300 --> 00:41:11,900
u stvari pokvari

779
00:41:11,900 --> 00:41:15,900
HTTP i HTML standarde
od kojih zavisi web.

780
00:41:15,900 --> 00:41:19,900
A kada bi te standarde zabranili

781
00:41:19,900 --> 00:41:23,900
u stvari bi sklonili Netscape sa trita,

782
00:41:24,300 --> 00:41:26,600
to je u stvari bio nacin
zaradivanja velike love.

783
00:41:26,600 --> 00:41:29,500
Brinuo sam se, da ce s vremenom,

784
00:41:31,000 --> 00:41:33,300
Netscapeovo poslovanje biti ugroeno,

785
00:41:33,300 --> 00:41:37,100
jer nismo imali dovoljno ljudi da uradimo
ono to smo kao kompanija trebali da uradimo

786
00:41:37,100 --> 00:41:41,000
da se na softver odri na tritu.

787
00:41:41,500 --> 00:41:45,300
Netscape je predstavljen javnosti
pocetkom 1998.

788
00:41:45,300 --> 00:41:49,300
Tada uopte nisam znao

789
00:41:50,300 --> 00:41:52,600
da je nastao kao direktan rezultat

790
00:41:52,600 --> 00:41:55,400
toga to su pravi ljudi procitali moju
brouru "Katedrala i sajmite".

791
00:41:55,900 --> 00:41:59,600
"Katedrala i sajmite",
broura koju je napisao Eric Raymond,

792
00:41:59,600 --> 00:42:05,200
imala je vaan uticaj na Netscapeovu
odluku da objavi izvorni kod.

793
00:42:05,900 --> 00:42:08,100
To me je veoma iznenadilo.

794
00:42:08,100 --> 00:42:10,300
Nisam uopte razmiljao
da bih mogao da promenim svet,

795
00:42:10,300 --> 00:42:12,500
cak ni slucajno.

796
00:42:13,200 --> 00:42:17,200
No po miljenju mnogih,
nije samo on uticao na tu odluku.

797
00:42:17,500 --> 00:42:19,700
Neke stvari bile su

798
00:42:19,700 --> 00:42:21,400
planiranje i ucinjene jo pre...

799
00:42:21,400 --> 00:42:23,600
Kao to sam rekao,

800
00:42:23,600 --> 00:42:27,600
Netscape je razmatrao objavljivanje
izvornog koda i pre nego to je

801
00:42:28,300 --> 00:42:30,200
iko cuo za Ericovu brouru.

802
00:42:30,600 --> 00:42:32,600
Na Linux kongresu pocetkom 1997. sam

803
00:42:32,600 --> 00:42:35,600
prvi put javno predstavio brouru.

804
00:42:35,900 --> 00:42:39,900
Jedan od ljudi koji je bio na predstavljanju bio je
Tim O'Reilly iz kompanije O'Reilly and Associates.

805
00:42:40,400 --> 00:42:43,300
Mislio je da je knjiga vrlo zanimljiva

806
00:42:43,300 --> 00:42:47,300
pa me je pitao da mu je dam na
PERL konferenciji koja je odrana

807
00:42:47,300 --> 00:42:49,900
pred kraj 1997. godine

808
00:42:50,600 --> 00:42:52,500
ta se stvarno dogodilo saznao sam kasnije,

809
00:42:52,500 --> 00:42:55,000
iako nisam imao pojma
da je tako neto u toku,

810
00:42:55,400 --> 00:43:01,500
neki ljudi iz Netscapea su culi
za brouru PERL konferenciji

811
00:43:01,500 --> 00:43:05,500
i primenili ideje pomenute u njoj
u svom daljem poslovanju.

812
00:43:05,600 --> 00:43:09,600
Svrha moje broure bila je
dobar izbor poslovanja,

813
00:43:09,700 --> 00:43:13,700
da sa poslovne strane Netscape razmotri
zato treba da objavi izvorni kod.

814
00:43:13,900 --> 00:43:17,500
Ova broura se zvala "Netscapeov
Izvorni kod kao Netscapeov proizvod".

815
00:43:18,200 --> 00:43:22,200
Malo je cudno to to je
naslov sugersao,

816
00:43:22,800 --> 00:43:24,000
po mom miljenju je bilo neophodno

817
00:43:24,100 --> 00:43:27,900
shvatiti da izvorni kod nije samo neto
to se koristi za stvaranje proizvoda

818
00:43:27,900 --> 00:43:30,100
vec neto to je proizvod
sa svim pripadajucim pravima.

819
00:43:30,500 --> 00:43:33,200
Ono to kupci mogu da koriste,
mogu da koriste i drugi ljudi.

820
00:43:33,700 --> 00:43:36,500
Tada sam razmislio kako treba
da izgleda poslovni model

821
00:43:36,500 --> 00:43:39,400
ako objavimo izvorni kod naih proizvoda.

822
00:43:39,400 --> 00:43:41,100
Kako cemo da ih licenciramo?

823
00:43:41,100 --> 00:43:45,100
Kako cemo da prodajemo proizvode
u tom okruenju?

824
00:43:46,400 --> 00:43:49,600
Tada sam obratio panju na
konkurenciju, posebno na Microsoft.

825
00:43:49,600 --> 00:43:52,200
ta su sve spremni da ucine ako bi
mi objavili izvorni kod?

826
00:43:52,200 --> 00:43:54,800
Postoji li neki nacin da iskoriste
na izvorni kod protiv nas?

827
00:43:54,800 --> 00:43:58,800
Koristio sam Ericovu brouru kao primer
kako funkcionie raspodeljeni razvoj,

828
00:43:59,600 --> 00:44:03,400
kako softver moe da se razvija
a da to ne rade samo zaposleni,

829
00:44:03,400 --> 00:44:06,200
nego da se saraduje sa
programerima preko Interneta.

830
00:44:07,300 --> 00:44:10,900
Zato sam stavio referencu
Ericove broure u moju.

831
00:44:11,200 --> 00:44:12,700
Kada je moja broura pocela da krui

832
00:44:12,700 --> 00:44:15,100
ljudi koji su je citali

833
00:44:15,100 --> 00:44:18,100
nali bi referencu Ericove knjige
i dobro je proucili.

834
00:44:18,100 --> 00:44:20,700
Ko je sve ucestvovao u
takvoj odluci Netscapea?

835
00:44:21,700 --> 00:44:25,100
Odgovoran za tu odluku
bio je Jim Barksdale.

836
00:44:25,900 --> 00:44:28,000
I to je kasnije ispalo veoma vano.

837
00:44:28,000 --> 00:44:30,800
Naa velika pobeda, veliki pogodak

838
00:44:30,800 --> 00:44:34,400
koji je oci velikih investitora
usmerio ka nama,

839
00:44:34,400 --> 00:44:38,400
ne zbog mnogo dobronamernih programera,

840
00:44:38,500 --> 00:44:41,600
vec zbog jednog stratega sa vrha

841
00:44:41,600 --> 00:44:43,900
koji je uvideo potencijalnu snagu ove metode i

842
00:44:43,900 --> 00:44:46,800
u stvari preneo tu viziju na
one koji su bili ispod njega.

843
00:44:47,900 --> 00:44:51,100
Kada sam zavrio brouru, prvi
primerak sam Marku Andressenu,

844
00:44:51,100 --> 00:44:55,100
koji je suosnivac Netscapea,
i u to vreme je bio

845
00:44:55,100 --> 00:44:56,900
u glavnom menaderskom timu Netscapea.

846
00:44:56,900 --> 00:45:00,900
Mark je tada dao primerke nekolicini
ljudi iz menadmenta Netscapea,

847
00:45:01,000 --> 00:45:03,100
ukljucujuci i Jima Barksdalea.

848
00:45:03,100 --> 00:45:06,200
Nisam siguran kada su Jim
i ostali glavni menaderi

849
00:45:06,200 --> 00:45:08,300
doneli konacnu odluku.

850
00:45:09,000 --> 00:45:11,300
Mislim da je bilo pocetkom januara.

851
00:45:11,400 --> 00:45:15,900
Netscape je odlucio da
izvorni kod objavi 22. januara,

852
00:45:16,400 --> 00:45:19,900
u isto vreme kada je odluceno da
izdaju besplatnu verziju Communicatora.

853
00:45:20,300 --> 00:45:23,000
Kada je Netscape odlucio
da objavi izvorni kod,

854
00:45:23,000 --> 00:45:25,400
slicni ljudi su se probudili,
primetili i rekli

855
00:45:25,400 --> 00:45:28,900
"Moda stvarno ima neto u toj ideji
da se objavi izvorni kod

856
00:45:28,900 --> 00:45:32,400
i da se razvija sa ljudima van kompanije."

857
00:45:33,400 --> 00:45:38,200
Tako je Netscapeova odluka skrenula panju
javnosti na ideju o Slobodnom softveru,

858
00:45:38,200 --> 00:45:40,500
koji je postao poznat kao Open Source,

859
00:45:40,500 --> 00:45:43,000
i bitno skrenula panju na
Linux operativni sistem,

860
00:45:43,000 --> 00:45:47,000
koji je u tom trenutku bio najistaknutiji
primer softvera otvorenog koda.

861
00:45:52,500 --> 00:45:55,800
Ovo je naa prva kancelarija,
Mountain View, California.

862
00:45:55,800 --> 00:45:58,200
Ovde smo preli pocetkom 1995.

863
00:45:58,200 --> 00:46:00,100
Povrine je 4000 kvadratnih stopa.

864
00:46:00,100 --> 00:46:06,700
Bilo nam je neverovatno da imamo
kompaniju u svojoj kancelariji.

865
00:46:06,700 --> 00:46:09,700
Evo zato je ovo mesto tako vano.

866
00:46:09,700 --> 00:46:13,300
Ovo je mesto na kome je
smiljen termin "Open Source".

867
00:46:13,300 --> 00:46:18,000
Ako dodete u efovu kancelariju
i kaete "Slobodan softver",

868
00:46:18,300 --> 00:46:22,100
reakcija na koju cete naici ako imate srece
bila bi otprilike ovakva:

869
00:46:22,100 --> 00:46:28,600
"Hmm, hmm, Slobodan softver, mora da
je jeftin, loeg kvaliteta, nekoristan."

870
00:46:28,600 --> 00:46:32,600
Ako nemate srece i ako je ef cuo za

871
00:46:34,000 --> 00:46:38,000
Fondaciju za slobodan softver
i napade na njih,

872
00:46:38,400 --> 00:46:41,000
bez obzira kakvi su
vai stavovi u vezi toga,

873
00:46:41,000 --> 00:46:45,000
reci ce vam: "To je gubitnicko trite,
rukovodstvo ne vidi nita u tome."

874
00:46:45,500 --> 00:46:47,900
Tako je Eric Raymond
znao da postoji problem.

875
00:46:47,900 --> 00:46:50,100
Zvali smo to Slobodan softver

876
00:46:50,100 --> 00:46:54,100
ali su mnogi termin "slobodan" (free)
pogreno protumacili kao "besplatan",

877
00:46:54,500 --> 00:46:57,200
mislili su da ne mogu da ga
prodavaju i tako zaraduju od njega,

878
00:46:57,200 --> 00:46:59,100
to je upravo pogrean koncept.

879
00:46:59,100 --> 00:47:04,700
eleli smo da se zadrimo na ideji da je
softver otvoren i izvorni kod dostupan.

880
00:47:04,700 --> 00:47:07,000
Veoma vane cinjenice.

881
00:47:07,000 --> 00:47:10,700
Imali smo sastanak u kancelariji VA
na Mountain Viewu, Eric,

882
00:47:10,700 --> 00:47:17,200
ja, Christine Peterson sa
Foresight Instituta i jo neki ljudi.

883
00:47:17,200 --> 00:47:20,100
Christine Peterson je bila prisutna
preko telefonske veze...

884
00:47:22,000 --> 00:47:25,600
Isto kao i Jon "Mad dog" Hall.

885
00:47:26,400 --> 00:47:30,300
Prisustvovao je i Todd Anderson,
koji je kasnije neko vreme radio za SuSE.

886
00:47:30,300 --> 00:47:33,300
Takod ei Sam Ockman
koji danas vodi Penguin Computing.

887
00:47:33,300 --> 00:47:36,700
U to vreme on je bio zaposlen u VA.

888
00:47:36,700 --> 00:47:39,600
Smislili smo tako koncept
Otvorenog koda,

889
00:47:39,600 --> 00:47:42,900
pozvali smo Linusa
i pitali ga da li se slae sa time.

890
00:47:42,900 --> 00:47:46,100
Bio je zainteresovan, svideo mu se.

891
00:47:46,100 --> 00:47:48,600
U stvari smo izmislili neto to je
zamenilo "Slobodan softver".

892
00:47:48,600 --> 00:47:50,200
To je bio pocetak Otvorenog koda.

893
00:47:50,200 --> 00:47:52,300
Kako ste izabrali naziv "Open Source"?

894
00:47:53,100 --> 00:47:57,100
Znate, mislim da je Christine Peterson
bila ta koja je u stvari smislila taj naziv.

895
00:47:57,500 --> 00:48:04,300
Potovali smo ideju da je izvorni kod
objavljen i da je otvoren.

896
00:48:04,300 --> 00:48:05,700
Bilo je mnogo predloga.

897
00:48:07,800 --> 00:48:11,800
Poto su prethodna tri sagovornika
govorila o pokretu Izvornog koda,

898
00:48:12,800 --> 00:48:16,300
smatram da treba pomenuti i
Pokretu za slobodan softver.

899
00:48:16,300 --> 00:48:19,800
Pokret za izvorni kod je fokusiran
na prakticne prednosti

900
00:48:19,800 --> 00:48:22,500
koje se dobijaju organizovanjem
udruenja korisnika

901
00:48:22,500 --> 00:48:26,500
koji mogu da saraduju na razmeni
i poboljanju softvera.

902
00:48:26,600 --> 00:48:30,400
Potpuno se slaem sa time.

903
00:48:30,400 --> 00:48:34,900
Razlog zbog koga imam drugaciji stav
i to sam u Pokretu za Slobodan softver

904
00:48:34,900 --> 00:48:37,000
pre nego u Open Source pokretu,

905
00:48:37,000 --> 00:48:40,000
je taj to verujem da postoji neto
mnogo vanije od samog uceca.

906
00:48:40,000 --> 00:48:45,000
Ta sloboda koja nam omogucava saradnju
sa drugima, da imamo udruenja...

907
00:48:45,000 --> 00:48:47,200
je bitno za kvalitet naeg ivota.

908
00:48:47,200 --> 00:48:51,200
Vano je da imamo zdravo okruenje
u kome moemo da ivimo.

909
00:48:51,300 --> 00:48:57,300
A to je po mom miljenju mnogo vanije
nego imati mocan i pouzdan softver.

910
00:48:57,800 --> 00:49:01,800
Ali mislim da se neki ljudi u
Pokretu za slobodan softver...

911
00:49:02,600 --> 00:49:06,000
boje komercijalizacije.

912
00:49:08,000 --> 00:49:12,000
A znate da je disident osuden na neuspeh.

913
00:49:12,300 --> 00:49:15,900
Ja mislim da je
komercijalizacija veoma bitna.

914
00:49:15,900 --> 00:49:18,700
elimo da softver bude potovan,

915
00:49:18,700 --> 00:49:23,900
i radim sa Richardom Stallmanom
koji je zacetnik Slobodnog softvera,

916
00:49:25,400 --> 00:49:28,400
zdravog razuma, i stvarno ne osecam

917
00:49:28,400 --> 00:49:31,900
da medu nama ima filozofskih razmirica,

918
00:49:31,900 --> 00:49:35,000
mene kao autor Open Sorce definicije

919
00:49:35,000 --> 00:49:40,300
i njega kao pokretaca organizovanog
pokreta Slobodnog softvera,

920
00:49:41,800 --> 00:49:44,800
osim jednog. Richard misli da svaki
softver treba da bude slobodan,

921
00:49:44,800 --> 00:49:49,500
a ja mislim da treba da postoje
i slobodan i ne-slobodan softver.

922
00:49:49,500 --> 00:49:51,200
To je jedina razlika u naim miljenjima.

923
00:49:52,000 --> 00:49:54,800
Jo pre toga smo zakljucili da je potrebna

924
00:49:54,800 --> 00:49:59,800
definicija, neka vrsta nacrta licence
za definisanje termina "Open Source".

925
00:49:59,800 --> 00:50:03,600
Tako je nastao dokument koji smo nazvali
"Open Source definicija".

926
00:50:03,600 --> 00:50:08,800
To su izvodi iz Debian Free Software prirucnika
koji je originalno napisao Bruce Parens.

927
00:50:09,300 --> 00:50:12,600
Ja sam napisao originalni koncept toga,

928
00:50:12,600 --> 00:50:16,100
diskutujuci mesec dana sa
Debian programerima.

929
00:50:16,100 --> 00:50:18,800
Debian je Linux distribucija

930
00:50:18,800 --> 00:50:22,000
a taj koncept slui kao
smernica za njihov projekat.

931
00:50:22,000 --> 00:50:24,900
Eric i ja smo odlucili da preimenujemo

932
00:50:25,700 --> 00:50:27,800
ono to smo napisali za Debian

933
00:50:27,800 --> 00:50:29,100
u Open Source definiciju

934
00:50:29,100 --> 00:50:31,400
i mogu da kaem da je Open Sorce softver

935
00:50:31,800 --> 00:50:34,300
koji sa sobom nosi devet pravila

936
00:50:34,300 --> 00:50:36,600
sadranih u u Open Sorce definiciji.

937
00:50:37,600 --> 00:50:40,400
Prvo pravilo je slobodna distribucija.

938
00:50:40,400 --> 00:50:42,800
Slobodno ovde ne znaci besplatno

939
00:50:42,800 --> 00:50:45,000
vec oznacava liberalnost.

940
00:50:45,800 --> 00:50:48,600
Slobodno moete da raspodeljujete

941
00:50:48,600 --> 00:50:50,100
svoj softver nekome drugom

942
00:50:50,100 --> 00:50:52,300
i nepostojanje cene je sporedni efekat.

943
00:50:52,300 --> 00:50:55,600
Moete to da naplatite ili ne.

944
00:50:55,600 --> 00:50:57,800
Drugo pravilo je da se distribuira
i izvorni kod

945
00:50:58,100 --> 00:51:01,500
tako da svako ko eli moe da ga promeni.

946
00:51:01,500 --> 00:51:04,200
Ako je program za PC

947
00:51:04,600 --> 00:51:07,600
moe da se preradi za Mac.

948
00:51:07,600 --> 00:51:10,000
Trece pravilo je mogucnost postojanja
Izvedenog projekta, to znaci

949
00:51:10,000 --> 00:51:12,700
da ako neko unapredi va program

950
00:51:12,700 --> 00:51:18,000
onda on moe da distribuira
rezultat unapredenja.

951
00:51:18,000 --> 00:51:21,500
Cetvrto pravilo je Integritet

952
00:51:21,500 --> 00:51:22,800
autorovog izvornog koda.

953
00:51:23,000 --> 00:51:27,900
To zanci da autor moe da
odrava svoj izvorni kod

954
00:51:27,900 --> 00:51:29,700
a ako ga vi menjate

955
00:51:30,100 --> 00:51:32,400
onda morate taj program
da nazovete drugacije,

956
00:51:32,400 --> 00:51:35,100
ili jasno oznaciti vae izmene

957
00:51:35,100 --> 00:51:38,500
tako da se one ne odnose na originalnog autora.

958
00:51:38,500 --> 00:51:42,300
Sledece pravilo je da nema
diskriminacije pojedinaca ili grupa.

959
00:51:42,400 --> 00:51:44,200
Primer koji cesto koristim za opis ovoga je:

960
00:51:44,900 --> 00:51:47,400
ne smete da zabranite ni klinici za abortus

961
00:51:47,400 --> 00:51:50,600
ni aktivistima protiv abortusa da koriste softver.

962
00:51:50,600 --> 00:51:54,200
Nema diskriminacije ni na jednom podrucju

963
00:51:54,600 --> 00:51:57,400
to znaci da softver moe da se koristiti

964
00:51:57,600 --> 00:52:00,900
kako u komercijalne,
tako i u edukativne svrhe.

965
00:52:00,900 --> 00:52:04,400
Licenca mora da bude prenosiva.

966
00:52:04,500 --> 00:52:05,500
Drugim recima

967
00:52:05,700 --> 00:52:08,900
moram da imam mogucnost da
licencu dam nekome drugom,

968
00:52:08,900 --> 00:52:12,300
tako da licenca i dalje vai

969
00:52:12,300 --> 00:52:15,000
i ako taj neko da softver trecoj osobi.

970
00:52:15,000 --> 00:52:18,800
Licenca ne sme da ogranicava proizvod.

971
00:52:18,800 --> 00:52:20,000
Drugim recima

972
00:52:20,000 --> 00:52:25,200
ako distribuiram svoj softver na Red Hat sistemu

973
00:52:25,200 --> 00:52:26,800
licenca ne moe da zabrani

974
00:52:26,800 --> 00:52:30,500
da taj isti proizvod distribuiram
na SuSE ili Debian sistem.

975
00:52:30,500 --> 00:52:34,000
Licenca ne sme da se mea u drugi softver

976
00:52:34,000 --> 00:52:40,400
tako da ako distribuiram moj program na CD
sa nekim drugim programom

977
00:52:40,400 --> 00:52:43,600
licenca ne moe da zahteva da taj
drugi program mora da bude slobodan

978
00:52:43,600 --> 00:52:46,500
inace moj program ne moe
da se distribuira zajedno sa njim.

979
00:52:46,500 --> 00:52:49,200
Uz ta pravila

980
00:52:49,200 --> 00:52:50,400
u Open Source definiciji

981
00:52:50,400 --> 00:52:53,200
nalazi se i popis licenci koje smo prihvatili.

982
00:52:53,200 --> 00:52:57,100
To su one koje smo zapoceli
kada je Opta javna licenca

983
00:52:57,100 --> 00:53:00,200
bila primer za mnogo toga,

984
00:53:00,200 --> 00:53:03,700
to je slucaj i sa Open Source definicijom
u BSD licenci

985
00:53:03,700 --> 00:53:07,700
zato to je softver za BSD sistem
bio preteca Linuxa.

986
00:53:13,500 --> 00:53:17,300
Sledece to se dogodilo

987
00:53:17,300 --> 00:53:19,500
bilo je da su prodavci baza
podataka izgubili korak,

988
00:53:19,500 --> 00:53:21,500
to se dogodilo oko tri meseca pre

989
00:53:21,500 --> 00:53:22,600
nego to sam ocekivao,

990
00:53:22,600 --> 00:53:25,000
negde krajem jula i pocetkom avgusta

991
00:53:25,000 --> 00:53:29,000
jer aplikacije Oraclea, Sybasea i ostalih
kljucnih proizvodaci baza podataka nisu

992
00:53:29,300 --> 00:53:32,100
bile kompatibilne.

993
00:53:32,100 --> 00:53:33,400
Zato je to tako vano?

994
00:53:33,400 --> 00:53:35,500
Zato to smo tacno znali

995
00:53:35,500 --> 00:53:37,800
kako ce da se razvija prica o Open Sourceu

996
00:53:37,800 --> 00:53:40,500
posebno kako ce da se razvija Linux,

997
00:53:40,500 --> 00:53:43,500
a nismo dobili nikakva obecanja
od nezavisnih proizvodaca softvera

998
00:53:43,500 --> 00:53:47,000
da ce te aplikacije da prilagode
naim platformama.

999
00:53:47,000 --> 00:53:49,600
Bio sam vrlo zabrinut,

1000
00:53:49,600 --> 00:53:52,000
smatrao sam da smo u ranjivom periodu

1001
00:53:52,000 --> 00:53:55,400
od kad smo najavili kampanju izvornog koda

1002
00:53:55,400 --> 00:53:57,200
i kada su proizvodaci baza podataka
izgubili korak.

1003
00:53:57,200 --> 00:53:59,800
To je bio trenutak kada je
kulminiralo neprijateljsko delovanje

1004
00:53:59,800 --> 00:54:03,500
Microsofta i drugih softverskih
kompanija zatvorenog koda,

1005
00:54:03,500 --> 00:54:04,800
trenutak kada...

1006
00:54:04,800 --> 00:54:07,300
je ozbiljan marketinki korak
mogao da nas sahrani.

1007
00:54:07,300 --> 00:54:11,300
Ali jednom kada su proizvodaci
baza podataka krenuli

1008
00:54:11,300 --> 00:54:13,800
to je otvorilo put za druge ISV-je

1009
00:54:13,800 --> 00:54:15,700
i pokrenulo efekat snene lavine.

1010
00:54:15,700 --> 00:54:17,800
Otprilike svakih 6 meseci

1011
00:54:17,800 --> 00:54:19,400
odlazio bih kod investitora

1012
00:54:19,400 --> 00:54:21,100
predstavljao im nove brojeve

1013
00:54:21,100 --> 00:54:23,200
koji pokazuju da sve vie ljudi koristi Linux

1014
00:54:23,200 --> 00:54:25,000
i da se prikljucuju novi ljudi,
novi korisnici,

1015
00:54:25,000 --> 00:54:26,600
pokazao bih nau listu korisnika,

1016
00:54:26,600 --> 00:54:29,900
a naa lista korisnika je
postajala sve impresivnija.

1017
00:54:29,900 --> 00:54:32,500
Poceli su da se pojavljuju
kompanije kao to je Cisco,

1018
00:54:32,500 --> 00:54:35,000
dot-com kompanije

1019
00:54:35,000 --> 00:54:37,400
su se pojavljivale na naoj listi korisnika

1020
00:54:37,400 --> 00:54:40,000
a potencijalni investitori su

1021
00:54:40,000 --> 00:54:42,000
nastavili samo da gledaju

1022
00:54:42,000 --> 00:54:43,800
i da govore
"Ne moemo da se uputamo u to"

1023
00:54:43,800 --> 00:54:47,000
Napokon, na naslovnoj strani Fortune-a
je osvanuo Linus

1024
00:54:47,000 --> 00:54:49,300
Neto se dogadalo sa Open Sourceom

1025
00:54:49,300 --> 00:54:53,300
Od tada investitori vie nisu mogli
da ga ignoriu,

1026
00:54:53,700 --> 00:54:56,600
pozlilo im je od sluanja o Linuxu na sve strane

1027
00:54:56,600 --> 00:54:58,500
I ja sam im dojadio

1028
00:54:58,500 --> 00:55:01,900
pokazujuci im ga skoro svake nedelje.

1029
00:55:01,900 --> 00:55:04,500
I tada su odlucili da je vreme za investiciju,

1030
00:55:04,500 --> 00:55:06,300
jer se neto deava.

1031
00:55:06,300 --> 00:55:09,800
Najavio sam Open Source svetu na Internetu

1032
00:55:09,800 --> 00:55:13,200
Zapoceo sam dosta... administrativnog posla

1033
00:55:13,200 --> 00:55:16,700
oko pokretanja Open Source inicijative

1034
00:55:16,700 --> 00:55:18,500
i cini mi se da sam, posle 6 meseci,

1035
00:55:18,500 --> 00:55:21,000
sve vreme citao reci "Open Source"

1036
00:55:21,000 --> 00:55:23,600
po novinama

1037
00:55:23,600 --> 00:55:25,900
i bio sam potpuno zapanjen.

1038
00:55:25,900 --> 00:55:27,100
Godinu dana kasnije

1039
00:55:27,100 --> 00:55:31,100
Microsoft je govorio o izdavanju
nekog izvornog koda

1040
00:55:32,200 --> 00:55:34,400
i neko od novinara je pitao Steve Ballmera

1041
00:55:34,400 --> 00:55:37,000
da li ce taj kod biti Open Source

1042
00:55:37,000 --> 00:55:38,500
a Steve Ballmer je rekao,

1043
00:55:38,500 --> 00:55:42,500
"Open Source je mnogo vie
od samog izdavanja izvornog koda"

1044
00:55:42,800 --> 00:55:45,400
Shvatio sam da je on procitao
i shvatio moj dokument

1045
00:55:45,400 --> 00:55:48,200
i da sada govori novinarima o njemu.

1046
00:55:48,600 --> 00:55:51,600
E sad, ako ste samo tip na netu

1047
00:55:51,600 --> 00:55:53,900
kojem to uopte nije posao

1048
00:55:53,900 --> 00:55:55,700
i napiete clanak

1049
00:55:55,700 --> 00:55:58,000
koji se proiri svetom

1050
00:55:58,000 --> 00:55:59,000
i godinu dana kasnije

1051
00:55:59,000 --> 00:56:02,100
podpredsednik Microsofta prica o tome

1052
00:56:02,100 --> 00:56:05,400
mislili bi da ste na opijatima, zar ne ?

1053
00:56:05,400 --> 00:56:07,100
Ali to se stvarno dogodilo!

1054
00:56:13,000 --> 00:56:17,000
Lokalne grupe korisnika (LUG)
su vie od pukog

1055
00:56:18,900 --> 00:56:21,000
povezivanja drutva u mree,

1056
00:56:22,200 --> 00:56:27,800
upoznajuci ljude sa problemima

1057
00:56:29,400 --> 00:56:33,600
i delujuci kao neka vrsta udruene podrke

1058
00:56:33,700 --> 00:56:38,900
za ljude koji, na primer, nisu u mogucnosti

1059
00:56:38,900 --> 00:56:42,100
da placaju komercijalnu podrku.

1060
00:56:42,300 --> 00:56:44,700
Ono to koju rade na tom planu

1061
00:56:44,700 --> 00:56:46,700
na primjer, je to rade sledece.

1062
00:56:46,900 --> 00:56:48,700
Mislim da jednom mesecno

1063
00:56:48,700 --> 00:56:52,400
imaju install okupljanja, to znaci da

1064
00:56:52,600 --> 00:56:56,900
ljudi koji imaju problema sa instalacijom
Linuxa na svoje maine

1065
00:56:57,100 --> 00:56:58,600
ili imaju neke probleme, mislim

1066
00:56:58,600 --> 00:57:00,000
moda su instalirali Linux

1067
00:57:00,000 --> 00:57:02,600
ali ele da postave mreu na specifican nacin,

1068
00:57:02,600 --> 00:57:04,700
mogu da donesu svoje racunare

1069
00:57:04,700 --> 00:57:05,800
na to okupljanje korisnika.

1070
00:57:05,800 --> 00:57:09,400
Tamo ima mnogo ljudi koji su
spremni da pomognu,

1071
00:57:09,400 --> 00:57:13,400
koji su se ranije moda vec sreli
sa takvim problemom.

1072
00:57:22,400 --> 00:57:24,100
Znate, ne ide sve glatko.

1073
00:57:24,100 --> 00:57:27,300
Prvo sam pokuao sam. Imao sam problema.

1074
00:57:27,300 --> 00:57:29,700
I tako sam doao na ovaj Install Fest gde

1075
00:57:29,700 --> 00:57:31,400
okupljaju svi gurui.

1076
00:57:31,400 --> 00:57:35,300
Nadam se da cu imati vie srece kod instalacije.

1077
00:57:35,300 --> 00:57:38,100
Umesto slanja e-pote, ili

1078
00:57:38,100 --> 00:57:40,000
pisanja po diskusionim grupama na Internetu

1079
00:57:40,000 --> 00:57:42,500
i ponekad cekanja i po nekoliko dana na odgovore,

1080
00:57:42,500 --> 00:57:45,500
lake je doci ovde i pronaci druge ljude

1081
00:57:45,500 --> 00:57:46,700
koji bi mogli da znaju neto o vaem problemu

1082
00:57:46,700 --> 00:57:48,600
i koji mogu da vam pomognu.

1083
00:57:48,600 --> 00:57:49,700
I u roku od nekoliko sati

1084
00:57:49,700 --> 00:57:51,900
imate instaliranu mainu.

1085
00:57:51,900 --> 00:57:55,900
Prvo sam hteo da ga instaliram
na moj laptop

1086
00:57:56,100 --> 00:57:57,800
pa sam pretraivao po netu

1087
00:57:57,800 --> 00:58:01,800
i pronaao sam gde mogu da pitam za pomoc.

1088
00:58:02,400 --> 00:58:04,100
I sada sam ovde

1089
00:58:04,100 --> 00:58:07,800
jer pokuavam da stavim Linux
na ovu malu mainu.

1090
00:58:07,800 --> 00:58:10,100
To je Toshiba Libreto.

1091
00:58:10,100 --> 00:58:12,700
To nije ba najlake da se uradi

1092
00:58:12,700 --> 00:58:15,300
jer je ovo cudna stvarcica, dakle...

1093
00:58:15,300 --> 00:58:17,300
Ima li ovde stolica?

1094
00:58:29,200 --> 00:58:31,000
Mislim da su zbog pravosuda

1095
00:58:31,000 --> 00:58:33,000
ljudi postali svesni cinjenice da

1096
00:58:33,000 --> 00:58:36,000
u najmanju ruku treba da potrae
alternativu Microsoftu.

1097
00:58:36,000 --> 00:58:40,000
I moda Microsoft ipak nije americki san.

1098
00:58:40,100 --> 00:58:42,000
Takvu vrstu promenjene percepcije

1099
00:58:43,300 --> 00:58:45,100
moete vrlo lako da uocite,

1100
00:58:45,100 --> 00:58:49,100
ljudi uzimaju Microsoft zdravo za gotovo

1101
00:58:49,600 --> 00:58:52,000
i moda jo uvek kupuju Microsoft
ali su barem

1102
00:58:52,000 --> 00:58:54,900
vie svesni problema.

1103
00:58:54,900 --> 00:58:57,600
Microsoft zapravo koristi Linux kao odbranu.

1104
00:58:57,600 --> 00:58:59,000
Iskoristili su Linux kao osnovu potvrde

1105
00:58:59,000 --> 00:59:00,000
da ne dre monopol

1106
00:59:00,000 --> 00:59:03,100
jer bi Linux ustvari

1107
00:59:03,100 --> 00:59:05,000
mogao da ih skine sa trona u svakom trenutku.

1108
00:59:05,000 --> 00:59:07,800
To je bio vrlo ingeniozan argument,
potpuno zavaravajuci

1109
00:59:07,800 --> 00:59:09,600
zato jer nije

1110
00:59:09,600 --> 00:59:11,800
odgovarao na optubu

1111
00:59:11,800 --> 00:59:13,400
da su pre bili ukljuceni u

1112
00:59:13,400 --> 00:59:16,100
manipulaciju i ta ja znam ta sve jo.

1113
00:59:16,100 --> 00:59:17,700
Bilo je to lukavo od njih.

1114
00:59:17,700 --> 00:59:20,200
Ali sudija to nije prihvatio.

1115
00:59:22,500 --> 00:59:25,100
Mi u Linux zajednici se vie brinemo oko toga

1116
00:59:25,100 --> 00:59:27,500
da Microsoft postane problem,

1117
00:59:27,500 --> 00:59:32,700
u decembru '98. se pojavio clanak
na Slashdotu

1118
00:59:32,700 --> 00:59:38,500
gde je neki lik Matt istakao da...

1119
00:59:38,500 --> 00:59:41,500
je gospodin u Australiji uspeo da dobije
povracaj novca

1120
00:59:41,500 --> 00:59:45,500
za nekoricenu kopiju Windowsa
koju je dobio sa racunarom.

1121
00:59:45,500 --> 00:59:50,000
I on je proglasio 19. januar,
da li je bio januar?

1122
00:59:50,000 --> 00:59:52,400
Ne, bio je februar. Izvinite,
19. februar...

1123
00:59:52,400 --> 00:59:54,500
proglasio je 19. februar za
Windows Refund Day.

1124
00:59:54,500 --> 00:59:56,800
I sve je ohrabrio da odu
kod proizvodaca racunara,

1125
00:59:56,800 --> 00:59:59,800
i vrate svoje nekoricene kopije Windowsa...

1126
00:59:59,800 --> 01:00:03,000
kao to je bilo navedeno u licenci.

1127
01:00:03,000 --> 01:00:06,100
Vano je prisetiti se da
u samoj licenci pie da

1128
01:00:06,100 --> 01:00:11,000
moete dobiti povracaj novca
ako ne koristite softver

1129
01:00:11,000 --> 01:00:14,000
i da je proizvodac po zakonu
u obavezi da to ucini...

1130
01:00:14,000 --> 01:00:16,000
ili je obavezan po ugovoru.

1131
01:00:16,000 --> 01:00:19,000
Saznali smo da ako pozovete te proizvodace,
oni uglavnom kau...

1132
01:00:19,000 --> 01:00:21,200
"Mali, prestani da nas uznemirava!"
i spuste vam slualicu.

1133
01:00:21,200 --> 01:00:24,200
Mi nismo ustvari hteli da otkrijemo
svoju lokaciju,

1134
01:00:24,200 --> 01:00:27,400
ili gde cemo da se sastanemo, sve do...

1135
01:00:27,400 --> 01:00:28,400
do zadnjeg trenutka.

1136
01:00:28,400 --> 01:00:31,800
Uradili smo to, da se ljudi sastanu
na mestima koje smo mogli da kontroliemo,

1137
01:00:31,800 --> 01:00:33,500
u razlicitim gradovima.

1138
01:00:33,500 --> 01:00:37,000
Ja sam bio erif San Josea,
i mislim da si ti, Nick, bio...

1139
01:00:37,000 --> 01:00:39,400
Ja sam bio..., Rick Moen i ja
smo bili u San Franciscu.

1140
01:00:39,400 --> 01:00:39,900
Tako je.

1141
01:00:40,000 --> 01:00:44,000
Tamo smo imali karte i delili smo ih
svakome ko je dolazio.

1142
01:00:44,000 --> 01:00:48,000
Pa, ustvari smo se sastali kod lokala Denny's.
To je malo van granica Foster Citya.

1143
01:00:48,000 --> 01:00:49,600
Foster City gradskih granica,

1144
01:00:49,600 --> 01:00:53,000
to je znacilo i van ovlacenja
policije Foster Citya,

1145
01:00:53,000 --> 01:00:56,600
a to je znacilo da bi svaki incident
koji bi se dogodio na mestu okupljanja

1146
01:00:56,600 --> 01:00:58,900
spadao pod ovlacenje San Matea.

1147
01:00:58,900 --> 01:01:02,500
I ako bi nam rekli da se razidemo, mi bi im rekli:
"Pa dobro onda, idemo u Foster City. Ajd zdravo!"

1148
01:01:02,500 --> 01:01:06,000
To je Dukes of Hazzard metoda
izbegavanja pandura, pa...

1149
01:01:07,500 --> 01:01:11,000
Ustvari, marirali smo s druge strane ove zgrade.

1150
01:01:11,000 --> 01:01:15,000
Marirali smo uokolo i do parkiralita
koje se nalazi tamo gore,

1151
01:01:15,000 --> 01:01:17,900
i tamo je Microsoft organizovao prijem za nas

1152
01:01:17,900 --> 01:01:20,000
sa picima i velikim znakom na kojem je pisalo...

1153
01:01:20,000 --> 01:01:22,400
"Microsoft eli dobrodolicu
Open Source zajednici."

1154
01:01:22,400 --> 01:01:26,400
Kamere lokalnih vesti su snimile
Erica Raymonda sa predstavnikom Microsofta.

1155
01:01:27,500 --> 01:01:30,400
Microsoftova je prica bila uglavnom ta da...

1156
01:01:30,500 --> 01:01:35,000
...to nije sporno pitanje za Microsoft
nego za OEM.

1157
01:01:35,000 --> 01:01:38,300
I zato bi svi morali da se vrate do naih
proizvodaca i ponovo pokuaju

1158
01:01:38,300 --> 01:01:40,400
da dobiju povracaj novca od njih.

1159
01:01:40,400 --> 01:01:42,100
Odgovorili smo im govoreci, znate,

1160
01:01:42,100 --> 01:01:46,100
da smo vec pokuali i da to nije moguce,
sada Microsoft treba neto da preduzme.

1161
01:01:46,400 --> 01:01:49,000
A oni su samo ponavljali jednu
te istu recenicu, ponovo i ponovo...

1162
01:01:49,000 --> 01:01:52,000
"Morate da idete do OEM proizvodaca
i traite povracaj novca od njih."

1163
01:01:52,500 --> 01:01:58,000
Imali smo oko 150 ljudi, od kojih je
verovatno polovina imala transparente i sl.

1164
01:01:58,500 --> 01:02:02,000
Zapravo, zavrili smo upravo ovde
u ovom dvoritu.

1165
01:02:02,500 --> 01:02:06,000
Prvo smo se okupili napolju,

1166
01:02:06,000 --> 01:02:11,000
razliciti ljudi su slali grupe, ljudi iz
FreeBSDa su poslali nekoliko momaka.

1167
01:02:11,000 --> 01:02:15,000
Eric Raymond i Chris su pokuali da odu gore.

1168
01:02:15,300 --> 01:02:17,600
Odblokirali su nam lift.

1169
01:02:17,600 --> 01:02:18,800
Gde su bile kancelarije?

1170
01:02:18,800 --> 01:02:21,000
Kancelarije su bile na devetom spratu.

1171
01:02:23,000 --> 01:02:25,100
Dobili smo veliku medijsku panju.

1172
01:02:25,300 --> 01:02:26,500
I smatramo da je zbog toga

1173
01:02:26,500 --> 01:02:30,500
Toshiba omogucila kupovinu laptopa
bez operativnog sistema na njemu.

1174
01:02:31,200 --> 01:02:33,000
Dakle, to je mala pobeda, ali...

1175
01:02:33,100 --> 01:02:37,100
Cak i sada, kompanije poput IBM-a i...

1176
01:02:37,200 --> 01:02:39,500
i mnogi drugi proizvodaci racunara
vam dozvoljavaju

1177
01:02:39,500 --> 01:02:42,100
da kupite racunare koji nemaju
instaliran Windows.

1178
01:02:51,000 --> 01:02:53,800
Kada sam kao klinac iao u kolu

1179
01:02:53,800 --> 01:02:56,100
ucitelji su pokuavali da nas nauce da delimo.

1180
01:02:56,100 --> 01:02:58,100
Govorili su da ako ponesete 505 sa crtom,

1181
01:02:58,100 --> 01:03:01,200
i ne moete da ih pojedete sami,
morate da ih podelite sa ostalom decom.

1182
01:03:01,200 --> 01:03:06,800
Ali sada administracija govori da bi ucitelji
trebali uciti decu da kau "da" licenciranju.

1183
01:03:06,800 --> 01:03:09,800
Ako donese neki softver u kolu,
"Oh! Ne, nemoj da ga deli...

1184
01:03:09,800 --> 01:03:13,800
deljenje znaci da si pirat,
deljenje znaci da ce da zavri u zatvoru."

1185
01:03:14,000 --> 01:03:18,000
To nije nacin na koji drutvo treba
da funkcionie. Potrebna je dobra volja,

1186
01:03:19,000 --> 01:03:23,000
spremnost da se pomogne drugim ljudima
barem onda kada to nije preteko,

1187
01:03:23,300 --> 01:03:25,500
zato jer je to osnova drutva,

1188
01:03:25,500 --> 01:03:28,000
to je osnovni izvor,

1189
01:03:28,000 --> 01:03:31,900
zbog koga imamo drutvo umesto dungle.

1190
01:03:31,900 --> 01:03:33,100
ta sa time to ljudi govore da ako

1191
01:03:33,100 --> 01:03:36,200
imate rairenu pirateriju i
eliminiete motiv profita i...

1192
01:03:36,200 --> 01:03:38,000
...i kreativan rad, softver nece...

1193
01:03:38,000 --> 01:03:41,000
Kao prvo,

1194
01:03:41,000 --> 01:03:45,000
ljudi ostvaruju profit razvijajuci
slobodan softver,

1195
01:03:45,000 --> 01:03:49,800
ali sloboda za stvaranje zajednice je vanija.

1196
01:03:50,000 --> 01:03:53,800
Ljudi obicno misle,
to se tice Slobodnog Softvera...

1197
01:03:53,800 --> 01:03:57,000
Pa, buduci da se od vas ocekuje da delite
i da to radite zbog dobre volje,

1198
01:03:57,000 --> 01:03:59,400
ne lici li to na komunizam?
ta vi mislite ?

1199
01:03:59,400 --> 01:04:03,200
Potpuna besmislica,
vrlo me ljuti kad ljudi to rade!

1200
01:04:03,200 --> 01:04:08,000
1989, komunizam bi ustvari bio kompliment.

1201
01:04:08,200 --> 01:04:10,600
Rec koju su ljudi tada upotrebljavali
je bila "lud".

1202
01:04:10,600 --> 01:04:12,500
Ja elim da upotrebljavaju kapitalizam.

1203
01:04:12,500 --> 01:04:16,000
Komunizam je ideologija
koja ljude prisiljava da dele.

1204
01:04:16,100 --> 01:04:19,700
Ako ne delite, strpaju vas u zatvor ili ubiju.

1205
01:04:19,900 --> 01:04:26,000
1990. nas je posetio direktor instituta
na moskovskom univerzitetu.

1206
01:04:26,100 --> 01:04:30,000
Ja sam ga, ustvari, video u Helsinkiju
pre 2 nedelje.

1207
01:04:31,200 --> 01:04:33,000
ali, uglavnom, on je doao,

1208
01:04:33,200 --> 01:04:37,000
a i Richard Stallman mu je predloio
da poseti Cygnus,

1209
01:04:37,000 --> 01:04:41,000
jer je eleo da shvati kako model
Slobodnog Softvera

1210
01:04:41,000 --> 01:04:46,100
moe da se upotrebi za stimulisanje
preduzetnickih inovacija u Rusiji.

1211
01:04:46,300 --> 01:04:50,300
Bili smo nekako tajnoviti
oko naeg poslovnog plana,

1212
01:04:50,500 --> 01:04:53,200
zato jer nismo bili ba sigurni
da ce da funkcionie.

1213
01:04:53,200 --> 01:04:56,000
Nismo eleli da ispadnemo glupi ako propadne.

1214
01:04:56,000 --> 01:04:58,300
Ali ja sam bio vrlo, vrlo otvoren sa njim.

1215
01:04:58,300 --> 01:05:02,200
Cim sam mu vie pricao,
tim je vie ovako klimao glavom,

1216
01:05:02,400 --> 01:05:06,000
i napokon sam ga pitao "ta nije u redu?"

1217
01:05:06,000 --> 01:05:11,000
A on je odgovorio "Ovo previe zvuci
kao komunizam da bi uspelo u Rusiji."

1218
01:05:13,000 --> 01:05:17,000
Ide na Gulag i zavri u masovnoj
grobnici sa metkom u potiljku.

1219
01:05:17,000 --> 01:05:21,000
Open Source nije komunizam
zato jer ne prisiljava ljude.

1220
01:05:23,000 --> 01:05:26,000
Carl Marks nije izmislio pomaganje komijama.

1221
01:05:27,800 --> 01:05:31,800
Nije komunisticki imati zajednicko vlasnitvo,

1222
01:05:31,900 --> 01:05:38,600
zajednicka vlasnitva su postojala mnogo
pre komunizma kao filozofija vlade.

1223
01:05:39,400 --> 01:05:41,500
Postoje mnoga zajednicka dobra
u naem ivotu.

1224
01:05:41,500 --> 01:05:43,600
Na primer, vozimo se autoputevima,

1225
01:05:43,600 --> 01:05:47,000
to je neto to se odrava zbog opteg dobra.

1226
01:05:47,000 --> 01:05:51,000
Etiketiranje naeg poslovnog modela

1227
01:05:51,600 --> 01:05:53,700
ustvari znaci da je promaena sutina.

1228
01:05:53,700 --> 01:05:54,800
Bilo da je komunisticka, ili kapitalisticka,

1229
01:05:54,800 --> 01:05:58,400
etiketa nije vana. Pravo pitanje je

1230
01:05:58,400 --> 01:06:02,000
koliku vrednost moete da postignete,
koliko je posao promenljiv,

1231
01:06:02,000 --> 01:06:05,300
kakve probleme, kakve inovacije
moete da podrite?

1232
01:06:05,300 --> 01:06:09,000
I onda, kako god to elite da etiketirate,
to ostaje na vama.

1233
01:06:10,400 --> 01:06:13,600
Revolucija postaje ono primarno.

1234
01:06:37,600 --> 01:06:39,100
Mnogi ljudi to opisuju kao

1235
01:06:39,100 --> 01:06:42,000
"Linuxova oprotajna urka"

1236
01:06:42,000 --> 01:06:46,000
Linus Torvalds se samo nasmejao na to,
rekao je, "ta, zar je Linux gej?"

1237
01:06:48,000 --> 01:06:51,000
Ali su neki govorili
Da, kao na prvu loptu.

1238
01:06:51,600 --> 01:06:52,700
To je bilo kad su se...

1239
01:06:52,700 --> 01:06:56,700
bogovi Linuxa i hakeri sastali.

1240
01:07:06,800 --> 01:07:09,800
10. avgusta 1999. u 15 sati,

1241
01:07:09,800 --> 01:07:13,400
Linus Torvalds je objavio
ciljnu adresu u LinuxWorld.

1242
01:07:13,400 --> 01:07:17,900
Gomila od 6000 ljudi je pocela
da se okuplja od 12 u podne.

1243
01:07:37,500 --> 01:07:40,000
Dame i gospodo, Larry Augustin...

1244
01:07:40,000 --> 01:07:45,800
Clan konferencije LinuxWorlda i
predsednik i CEO Linux Systemsa

1245
01:07:54,000 --> 01:07:57,000
Oni moraju da aplaudiraju, placam ih za to.

1246
01:07:57,000 --> 01:08:01,300
Hvala svima to ste doli,
izgleda da za sada sve ide po planu.

1247
01:08:01,300 --> 01:08:07,600
Samo trenutak, pokuacu da izbegnem svetla.

1248
01:08:07,800 --> 01:08:11,000
Mislim da jo uvek ima mnogo ljudi,
iako je ovo drugo izlaganje,

1249
01:08:11,000 --> 01:08:14,500
mislim da jo uvek ima mnogo ljudi,
koji ba ne shvataju...

1250
01:08:14,500 --> 01:08:17,000
...ta je to tako uzbudljivo oko Linuxa.

1251
01:08:17,000 --> 01:08:19,000
Do nas je veliko izlaganje,

1252
01:08:19,000 --> 01:08:21,700
sa velikim izlobama i svime,

1253
01:08:21,700 --> 01:08:26,600
ali ovi ljudi tu najvie doprinose,
a ne te kompanije.

1254
01:08:26,600 --> 01:08:29,500
Sledecu osobu znam da svi znate,

1255
01:08:29,500 --> 01:08:32,400
zato ne treba nita da kaem kao uvod.

1256
01:08:32,400 --> 01:08:36,000
Dame i gospodo, predstavljam vam
Linusa Torvaldsa!

1257
01:08:36,000 --> 01:08:39,000
Linus

1258
01:08:44,000 --> 01:08:45,000
Hvala.

1259
01:08:48,000 --> 01:08:50,000
Smirite se.

1260
01:08:55,500 --> 01:08:57,500
Smiiiirite see!!!

1261
01:08:57,500 --> 01:08:59,000
Recite "uuuuu".

1262
01:08:59,000 --> 01:09:00,000
Da.

1263
01:09:00,200 --> 01:09:03,600
Ne elim da odrim jedan od mojih
uobicajenih govora

1264
01:09:03,600 --> 01:09:05,100
jer mislim da su dosadni.

1265
01:09:05,100 --> 01:09:09,100
Verovatno i vecina vas smatra da su dosadni
jer ste ih culi vec 10ak puta.

1266
01:09:10,000 --> 01:09:12,700
Nakon tehnickih novosti, pokuacemo...

1267
01:09:12,700 --> 01:09:17,200
...da odgovaramo na pitanja 5000 ljudi,

1268
01:09:17,300 --> 01:09:20,000
ili koliko vas vec ima.

1269
01:09:21,000 --> 01:09:23,200
to moda nece da uspe,

1270
01:09:23,200 --> 01:09:26,900
zato jer je neko od tih 5000 ljudi
jako glasan.

1271
01:09:26,900 --> 01:09:28,000
Ali jedno cu da uradim,

1272
01:09:28,000 --> 01:09:32,000
ono to uvek radim u svojim govorima
je zahvala.

1273
01:09:32,400 --> 01:09:35,500
elim da potvrdim cinjenicu da...

1274
01:09:35,500 --> 01:09:38,000
...ocito nisam bio sam u izradi Linuxa.

1275
01:09:38,000 --> 01:09:40,000
RHAT IPO: 11. avgusta 1999.

1276
01:09:40,000 --> 01:09:43,700
Red Hat Software je postala prva
Linux kompanija koja izlazi u javnost.

1277
01:09:43,700 --> 01:09:45,700
Red Hat porastao za 228%

1278
01:09:45,700 --> 01:09:48,800
to je IPO koji su svi cekali.

1279
01:09:48,800 --> 01:09:51,300
Oni, svakako, spadaju u Linux
operativni softver.

1280
01:09:58,000 --> 01:10:02,000
R-H-A-T, znam.

1281
01:10:03,000 --> 01:10:04,000
Sve to sam danas dobio,

1282
01:10:04,000 --> 01:10:07,400
su komentari o tome kolika
je cena deonica.

1283
01:10:07,400 --> 01:10:10,900
Bila je na 41, na 42, na 47,

1284
01:10:10,900 --> 01:10:13,800
na 53, na 51...

1285
01:10:13,800 --> 01:10:17,600
Svaki racunar, koliko vidim ovde

1286
01:10:17,600 --> 01:10:21,600
je usmeren na e-trade racune ili
brokerske racune, oni znaju cenu Red Hata.

1287
01:10:22,400 --> 01:10:24,900
Ne mogu da verujem!
47

1288
01:10:24,900 --> 01:10:26,700
Upravo sam cuo 53.

1289
01:10:26,700 --> 01:10:27,700
O covece.

1290
01:10:27,700 --> 01:10:29,700
Cekaj, nisam kupio.

1291
01:10:29,700 --> 01:10:31,100
Nisi kupio?

1292
01:10:31,100 --> 01:10:33,300
Ne, ne, nisam kupio.

1293
01:10:33,300 --> 01:10:35,000
Trebao sam da kupim, ali

1294
01:10:35,000 --> 01:10:36,600
Ne, ne, to je odlicno...

1295
01:10:36,600 --> 01:10:38,100
ako je... ako je...

1296
01:10:38,100 --> 01:10:39,400
Vi ne znate?

1297
01:10:39,400 --> 01:10:40,500
Pa, znate...

1298
01:10:40,500 --> 01:10:42,800
To to je Red Hat uspean znaci da

1299
01:10:42,800 --> 01:10:46,300
legitimira Linux, tako da nam je
lake da izademo na trite.

1300
01:11:03,000 --> 01:11:06,000
Rob Malda (CmdrTaco) ...
...na Red Hat IPOu

1301
01:11:06,000 --> 01:11:08,000
Nekako je sve bilo pomalo podeljeno.

1302
01:11:08,000 --> 01:11:09,000
Postoji dosta ljudi

1303
01:11:09,000 --> 01:11:10,000
koji su poprilicno "hardcore",

1304
01:11:10,000 --> 01:11:11,300
i oni su na neki nacin uvredeni

1305
01:11:11,300 --> 01:11:14,400
znate, jer puno rade, a ustvari
ne dobijaju...

1306
01:11:14,400 --> 01:11:16,900
...moda njihov deo kolaca.

1307
01:11:16,900 --> 01:11:18,100
Nekima to smeta.

1308
01:11:18,100 --> 01:11:19,200
I znate ono

1309
01:11:19,200 --> 01:11:21,400
to vidite na mnogim dopisnim drutvima
ili procitate na Slashdotu...

1310
01:11:21,400 --> 01:11:27,200
"Ovaj tip je stvarno ljut jer
nije dobio ansu da...

1311
01:11:28,300 --> 01:11:29,700
dobije deonice Red Hata...

1312
01:11:29,700 --> 01:11:34,700
...nije dobio ansu da dobije posao
u nekoj firmi.

1313
01:11:35,200 --> 01:11:38,700
Ali okantana istina je ta da,

1314
01:11:38,700 --> 01:11:41,800
vecinu tih "hardcore" tipova nije
toliko briga.

1315
01:11:41,800 --> 01:11:43,600
Oni su drugaciji.

1316
01:11:43,600 --> 01:11:46,000
Oni piu taj kod zato jer im je potreban.

1317
01:11:46,300 --> 01:11:48,400
Pozivamo Richarda Stallmana

1318
01:11:48,400 --> 01:11:51,800
koji je osnivac fondacije za Slobodni softver

1319
01:11:51,800 --> 01:11:53,700
i Tim Neya, koji je generalni direktor.

1320
01:11:53,700 --> 01:11:57,000
Tako. heheheheheheheheh

1321
01:11:57,000 --> 01:11:59,200
Ah, tu je.

1322
01:12:00,000 --> 01:12:04,800
Riharde, video sam da si snimao
na Linuxovoj konferenciji u Parizu

1323
01:12:04,800 --> 01:12:06,200
ali nisam imao audio snimke.

1324
01:12:06,200 --> 01:12:08,400
Bi li dodao audio na njihov...

1325
01:12:08,400 --> 01:12:10,400
video strim sledeci put?

1326
01:12:10,400 --> 01:12:12,600
Uh... ja nemam kontrolu nad time.

1327
01:12:12,600 --> 01:12:16,600
Na alost, to moe da se uradi samo sa
ne-slobodnim softverom.

1328
01:12:20,100 --> 01:12:23,400
Urucicu ti nagradu, i prije
nego to kae

1329
01:12:23,400 --> 01:12:28,300
Tim i ti cete da pridrite ovaj simbol donacije

1330
01:12:28,500 --> 01:12:30,800
Fondaciji za Slobodan softver.

1331
01:12:30,800 --> 01:12:34,800
Pa, dogodile su se vrlo ironicne stvari,

1332
01:12:35,200 --> 01:12:38,000
ali nita ne moe da se meri sa ovim.

1333
01:12:38,000 --> 01:12:41,600
Davanje Linus Torvalds nagrade
Fondaciji za Slobodan softver

1334
01:12:41,600 --> 01:12:45,600
je kao davanje Han Solo nagrade
pobunjenicima. (smijeh)

1335
01:12:50,200 --> 01:12:56,000
Vidite, neki od vas ne shvataju
koliko daleko ide ta analogija.

1336
01:12:57,800 --> 01:13:01,300
Ali ustvari, dozvolite mi da vam
kaem kako smo dospeli ovde.

1337
01:13:01,300 --> 01:13:02,800
Vidite, dogodilo se to da,

1338
01:13:02,800 --> 01:13:05,400
ako ste eleli da koristite racunar
pre 15 godina,

1339
01:13:05,400 --> 01:13:09,400
to ste jedino mogli pomocu
vlasnickog softvera,

1340
01:13:10,300 --> 01:13:13,000
softvera koji deli i pokorava korisnike.

1341
01:13:13,000 --> 01:13:14,900
A vecina ljudi...

1342
01:13:14,900 --> 01:13:16,200
mnogim ljudima se to nije svidalo,

1343
01:13:16,200 --> 01:13:17,700
ali nisu imali alternativu.

1344
01:13:17,700 --> 01:13:21,500
Ali neki od nas su odlucili
da naprave alternativu.

1345
01:13:21,500 --> 01:13:25,500
I rekli smo da cemo da razvijemo
slobodan operativni sistem,

1346
01:13:25,600 --> 01:13:27,400
slobodan softverski operativni sistem

1347
01:13:27,400 --> 01:13:33,100
koji ce korisnicima da da slobodu
dok koriste racunare.

1348
01:13:33,700 --> 01:13:36,300
Puno ljudi je reklo,
"Pa, to je dobra ideja,

1349
01:13:36,300 --> 01:13:38,600
ali je preteko, nikad necete da uspete,

1350
01:13:38,600 --> 01:13:42,500
i zato ne elim da ucestvujem,
ne verujem da cete da uspete."

1351
01:13:42,500 --> 01:13:45,300
Ali, na svu srecu, nisu svi tako govorili.

1352
01:13:45,300 --> 01:13:49,200
Znali smo da cemo vremenom
da zavrimo kernel.

1353
01:13:49,200 --> 01:13:50,500
Ali kako to vec ide,

1354
01:13:50,500 --> 01:13:53,600
neko drugi je uradio bolji
kernel pre nas.

1355
01:13:53,600 --> 01:13:57,200
Ranije smo imali optu strategiju

1356
01:13:57,200 --> 01:14:00,800
privlacenja panje na vanost slobode

1357
01:14:00,800 --> 01:14:04,800
koju imaju ili nemaju kada
koriste racunar.

1358
01:14:05,500 --> 01:14:07,600
ta moemo da uradimo u vezi toga?
Koliko se meni cini,

1359
01:14:07,600 --> 01:14:13,600
jedini moguc nacin da ta strategija
ponovo proradi

1360
01:14:14,000 --> 01:14:19,800
je da, proirimo glas da je operativni
sitem koji koristite ustvari GNU sistem.

1361
01:14:19,900 --> 01:14:22,100
Donekle modifikovan, naravno.

1362
01:14:23,200 --> 01:14:25,100
I kad ljudi to budu znali,

1363
01:14:25,100 --> 01:14:28,600
videce razloge zbog kojih
smo razvili ovaj sistem.

1364
01:14:28,600 --> 01:14:30,500
Razmislice o tim problemima.

1365
01:14:30,500 --> 01:14:33,300
I neki od njih ce shvatiti da se slau.

1366
01:14:33,300 --> 01:14:36,600
Zato i traim ljude da kau ostalima
da je ovo GNU sistem.

1367
01:14:36,600 --> 01:14:40,600
To je kombinacija GNUa i Linuxa,
zato moemo da ga zovemo GNU/Linux.

1368
01:14:46,600 --> 01:14:49,900
Dakle, Larry, kada si pre 8, 9 godina
bio na Stanfordu tokom studija

1369
01:14:49,900 --> 01:14:51,600
jesi li ikad pomislio da ce
da se nade u ovoj poziciji?

1370
01:14:51,600 --> 01:14:52,500
Ne.

1371
01:14:52,500 --> 01:14:53,900
alu na stranu.

1372
01:14:53,900 --> 01:14:55,800
Ne, nisam imao pojma, stvarno.

1373
01:14:55,800 --> 01:14:58,600
ta si mislio, ta ce da bude
kada zavri doktorira?

1374
01:14:58,600 --> 01:15:00,000
To je dobro pitanje,

1375
01:15:00,000 --> 01:15:02,300
stvarno nisam imao neku ideju, mislim...

1376
01:15:02,300 --> 01:15:05,600
...evo nas ovde, na ovom velikom spratu.

1377
01:15:05,600 --> 01:15:08,600
Ima ljudi koji luduju zbog Linuxa.

1378
01:15:08,600 --> 01:15:12,000
Sinoc se 6200 ljudi zbilo u prostoriju

1379
01:15:12,000 --> 01:15:15,300
da vide Linusa.

1380
01:15:15,300 --> 01:15:16,900
Evo nas ovde sa,

1381
01:15:16,900 --> 01:15:19,600
svim tim velikim prodavcima.

1382
01:15:19,600 --> 01:15:22,700
Jednostavno... nemate pojma
da ce tako neto da se desi.

1383
01:15:22,700 --> 01:15:25,500
Mislim, to je samo taj mali operativni
sistem kojim smo zadovoljni,

1384
01:15:25,500 --> 01:15:27,500
za koji je malo ljudi marilo, znate.

1385
01:15:27,500 --> 01:15:29,500
Mislio sam da cu da pokrenem
mali savetodavni biznis.

1386
01:15:29,500 --> 01:15:30,900
I odjednom sam ovde,

1387
01:15:30,900 --> 01:15:33,400
sa ovom velikom predstavom.

1388
01:15:33,400 --> 01:15:34,400
To je jednostavno neverovatno.

1389
01:15:34,400 --> 01:15:37,600
Mislim, pre godinu dana, mogli ste
da kaete da ce ovo da bude spektakl.

1390
01:15:37,600 --> 01:15:39,400
I svi prisutni govore,

1391
01:15:39,400 --> 01:15:41,800
"Znate da je prole godine
bilo spektakularno,

1392
01:15:41,800 --> 01:15:44,800
hoce li tako da bude i ove godine?"

1393
01:15:44,900 --> 01:15:46,100
Onda ih podsetite,

1394
01:15:46,100 --> 01:15:48,300
"Prola godina je bila pre samo 6 meseci."

1395
01:15:48,400 --> 01:15:50,300
A oni kau "Oh, vreme je za Linux".

1396
01:16:17,000 --> 01:16:19,200
Prema IPOu

1397
01:16:19,200 --> 01:16:25,200
stigli smo u San Diego u sredu uvece.

1398
01:16:25,500 --> 01:16:29,500
U cetvrtak ujutro smo se sastali smo se
sa investitorima u Sad Diegu.

1399
01:16:29,900 --> 01:16:31,300
Odleteli smo u San Francisco,

1400
01:16:31,300 --> 01:16:35,200
proveli sredu popodne upoznajuci se sa
investitorskim firmama u San Franciscu.

1401
01:16:35,200 --> 01:16:36,100
VA Linux je izabran, njegove deonice
ce poceti da se prodaju 9. decembra 1999.

1402
01:16:36,100 --> 01:16:39,500
a, na IPOu u cetvrtak ujutro

1403
01:16:39,500 --> 01:16:42,000
ce nae deonice biti javno prodavane.

1404
01:16:42,000 --> 01:16:45,800
Dobro je to smo zavrili sa San Franciscom

1405
01:16:45,800 --> 01:16:49,700
jer smo sledeceg jutra mogli da odemo dalje

1406
01:16:49,700 --> 01:16:51,600
da bi prisustvovali javnoj aukciji.

1407
01:16:51,600 --> 01:16:55,600
A poto je San Francisco dosta
blizu kompaniji i naim porodicama,

1408
01:16:55,600 --> 01:16:59,600
mogli smo da ih pozovemo da nam
se pridrue u prvoj prodaji.

1409
01:16:59,600 --> 01:17:02,700
I tako sam pozvao svoju suprugu a,
pozvali smo i Linusa i Tove,

1410
01:17:02,700 --> 01:17:06,200
i mnoge druge prijatelje i kolege koji su
radili u kompaniji da nam se pridrue.

1411
01:17:06,200 --> 01:17:07,700
Kad god pozovemo Linusa i Tove,

1412
01:17:07,700 --> 01:17:10,800
oni imaju dvoje male dece,

1413
01:17:10,800 --> 01:17:12,800
a ja imam kcer Andreu.

1414
01:17:12,800 --> 01:17:14,300
Mi uvek povedemo i decu sa sobom

1415
01:17:14,300 --> 01:17:16,300
pa smo otili do trgovackog sprata

1416
01:17:16,300 --> 01:17:18,700
sa svim tim prodavcima i jo
s tom trogodinjom decom

1417
01:17:18,700 --> 01:17:21,000
koja trce naokolo jureci jedno drugo

1418
01:17:21,000 --> 01:17:22,000
po spratu.

1419
01:17:22,000 --> 01:17:27,200
Linus i ja smo uli i popeli
se do trgovackog sprata

1420
01:17:27,300 --> 01:17:28,600
i svi su bili vrlo uzbudeni.

1421
01:17:28,600 --> 01:17:31,800
I stalno smo ih zapitkivali
"Kako ide? Je li sve u redu?"

1422
01:17:31,800 --> 01:17:34,600
a oni bi odgovorili,
"Oh, znate, vrlo smo uzbudeni,

1423
01:17:34,600 --> 01:17:35,800
mislimo da sve ide kako treba.

1424
01:17:35,800 --> 01:17:39,400
Necemo, necemo da kaemo,
necemo da ureknemo."

1425
01:17:39,400 --> 01:17:43,400
Uli smo unutra i tu je bio veliki
TV na kojem se prikazivao CNBC.

1426
01:17:44,000 --> 01:17:48,000
Na nae iznenadenje tema dana je bio Linux.

1427
01:17:48,100 --> 01:17:50,500
Sad imamo IPO koji ce da krene danas.

1428
01:17:50,500 --> 01:17:52,700
Kad kaem da krene, onda ce i da krene.

1429
01:17:52,700 --> 01:17:54,700
Procene koje cujem su zaprepacujuce.

1430
01:17:54,700 --> 01:17:58,200
Ali prati VA Linux Systems.
Krenuce danas u 12:40.

1431
01:17:58,200 --> 01:17:59,900
Simbol je L-N-U-X.

1432
01:17:59,900 --> 01:18:03,500
Dobavljac velikog niza kompjuterskih
servera i radnih stanica,

1433
01:18:03,500 --> 01:18:05,700
posebno dizajniranih za Linux
operativni sistem.

1434
01:18:05,700 --> 01:18:11,800
Originalni raspon ovog IPOa je bio
od 11 do 13 dolara, od 21 do 23 i od 28 do 30.

1435
01:18:12,000 --> 01:18:15,300
Procenjeno na 30, a predvidanja koja sam
nacuo ne elim da ponavljam

1436
01:18:15,300 --> 01:18:16,600
jer jo nisu potvrdena.

1437
01:18:16,600 --> 01:18:21,500
Ali ako su istinita, poludece kad
deonice pocnu da rastu u 12:40.

1438
01:18:21,500 --> 01:18:23,900
Okrenuo sam se ka Linusu i rekao
"Jesi li ikad pomislio,

1439
01:18:23,900 --> 01:18:29,100
da ce uetati ovde jednog dana, a
Linux ce biti glavna tema na CNBC?".

1440
01:18:29,700 --> 01:18:32,400
a Linus rece na svoj aljiv nacin
"O, apsolutno!".

1441
01:18:32,800 --> 01:18:36,300
Tako smo uli unutra i oni su nam pokazali
kako pristiu narudbine za kupovinu i prodaju.

1442
01:18:36,300 --> 01:18:38,300
i to je neverovatno.

1443
01:18:38,300 --> 01:18:41,900
Gledali smo u brojeve kao to je
320 dolara, 340 dolara po deonici.

1444
01:18:42,500 --> 01:18:44,400
A ja sam u totalnom oku.

1445
01:18:44,400 --> 01:18:49,700
A zna da je to 10 puta veca cena
od ponudene. Bilo je neverovatno.

1446
01:18:50,000 --> 01:18:54,000
I secam se da me je Linus kao
tapao po ledima govoreci,

1447
01:18:54,000 --> 01:18:58,000
Opusti se..." i bilo je
vrlo uzbudljivo to videti.

1448
01:18:58,000 --> 01:19:00,900
Bili smo, to je bilo zacudujuce,
bili smo zaprepaceni.

1449
01:19:01,300 --> 01:19:04,300
Bili smo srecni to smo mogli
da se vratimo u kancelarije,

1450
01:19:04,300 --> 01:19:08,100
poto smo bili u San Franciscu mogli
smo da se vratimo u VAove kancelarije

1451
01:19:08,100 --> 01:19:10,600
da, da bismo videli sve u kancelariji za IPO.

1452
01:19:10,600 --> 01:19:15,500
Kad smo se vratili, imali smo uh,
svi su bili veoma uzbudeni.

1453
01:19:16,100 --> 01:19:18,800
IPO je neverovatno dobro proao.

1454
01:19:18,800 --> 01:19:22,400
Napravili smo urku.

1455
01:19:22,400 --> 01:19:24,100
Interesantno, dok smo slavili

1456
01:19:24,100 --> 01:19:26,600
bilo je dosta ljudi koji su jo uvek
pokuavali da rade.

1457
01:19:26,600 --> 01:19:30,400
Secam se upozorenja "Tie malo!",
"Telefoniramo!", "Mi radimo!",

1458
01:19:30,400 --> 01:19:34,100
dok smo, dok smo ili u kancelarije.

1459
01:19:34,100 --> 01:19:37,900
Napravio sam sajamsku prezentaciju

1460
01:19:37,900 --> 01:19:39,700
za zaposlene u kancelariji,

1461
01:19:39,700 --> 01:19:42,800
tako da dobiju ideju o tome
ta smo govorili investitorima,

1462
01:19:42,800 --> 01:19:46,400
i da razumiju tocno to smo napravili za njih.

1463
01:19:46,400 --> 01:19:55,100
Ali opet je vest dana VA Linux, koji je
porastao 766% od 235 dolara do 265.

1464
01:19:55,300 --> 01:19:57,700
Sue, najbolja osoba za rad na IPOu ikad.

1465
01:19:57,700 --> 01:20:03,200
Evo, Sycamore Networks je procenjen na
38 dolara, i porastao je na 270 dolara.

1466
01:20:03,500 --> 01:20:05,800
E to nije nita. I usput...

1467
01:20:05,800 --> 01:20:09,800
ta misli o potencijalnom bogatstvu
od bilion dolara koje se stvara

1468
01:20:10,000 --> 01:20:14,000
od tvoje ideje, a ne moe
da ga podigne odmah?

1469
01:20:14,600 --> 01:20:18,000
Pa, da nisam napravio Linux
pristupacnim, mislim

1470
01:20:18,000 --> 01:20:21,300
ne bih, ionako, dobio nita
novca ni na taj nacin.

1471
01:20:21,300 --> 01:20:24,200
Mislim, to je situacija u
kojoj ne moe da izgubi.

1472
01:20:24,200 --> 01:20:31,000
Uh, sama cinjenica da postoji mnogo
komercijalnih kompanija

1473
01:20:31,100 --> 01:20:37,000
znaci da ima mnogo Linux ljudi koji su
navikli da rade na Linuxu, onako sa strane.

1474
01:20:37,500 --> 01:20:40,200
A sada su i placeni jer rade to to vole da rade.

1475
01:20:40,200 --> 01:20:44,800
A to mi pomae u tom smislu da sam
ionako i hteo da rade na Linuxu.

1476
01:21:06,400 --> 01:21:11,700
Ceo GNU projekat je ustvari jedan veliki hak.

1477
01:21:12,200 --> 01:21:16,200
To je jedan veliki cin subverzivne,
razigrane osvecenosti,

1478
01:21:16,200 --> 01:21:22,300
da bi se drutvo promenilo na bolje, jer sam
zainteresovan jedino da ga promenim na bolje,

1479
01:21:22,400 --> 01:21:26,600
ali na pametan nacin.

1480
01:21:26,800 --> 01:21:30,800
Zdravo, mi smo GNU/Stallmans, a ovo je
"Pesma o Slobodnom softveru"

1481
01:21:31,800 --> 01:21:35,400
Pridruite nam se i delite softver;

1482
01:21:35,400 --> 01:21:42,200
Bicete slobodni, hakeri, bicete slobodni.

1483
01:21:43,100 --> 01:21:43,900
Bicete slobodni, hakeri, bicete slobodni.

1484
01:21:51,600 --> 01:21:54,700
Mnogi moda imaju gomile novca,

1485
01:21:54,700 --> 01:22:02,100
To je istina hakeri, to je istina.

1486
01:22:03,900 --> 01:22:07,300
Ali ne mogu da pomognu svojim komijama;

1487
01:22:07,300 --> 01:22:15,300
To nije dobro, hakeri, to nije dobro.

1488
01:22:19,500 --> 01:22:22,500
Kad budemo imali dosta slobodnog softvera

1489
01:22:22,500 --> 01:22:29,800
Na raspolaganju, hakeri, na raspolaganju,

1490
01:22:31,900 --> 01:22:35,100
Odbacicemo te prljave licence

1491
01:23:17,900 --> 01:23:21,200
Pridruite nam se i delite softver;

1492
01:23:21,200 --> 01:23:28,400
Bicete slobodni, hakeri, bicete slobodni.

1493
01:23:30,300 --> 01:23:33,300
Pridruite nam se i delite softver;

1494
01:23:33,300 --> 01:23:39,900
Bicete slobodni, hakeri, bicete slobodni.

1495
01:23:42,100 --> 01:23:44,900
O, bicete slobodni

1496
01:23:44,900 --> 01:23:46,600
Ja cu vam pokazati.

1497
01:23:46,600 --> 01:23:49,500
Da cete biti slobodni.

1498
01:23:49,500 --> 01:23:51,400
Ja cu vam pokazati.

1499
01:23:51,400 --> 01:23:55,400
Da cete biti slobodni.

1500
01:23:58,500 --> 01:24:02,500
Da cete biti slobodni.

1501
01:24:05,500 --> 01:24:10,500
Adaptacija srpskog prevoda
Aleksandar Uroevic - urke@users.sf.net
(koriceni hrvatski i engleski prevodi)

1502
01:24:11,500 --> 01:24:16,500
Udruenje korisnika GNU/Linuxa Kragujevac
http://uklk.urosevic.net