WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:32.947
Mówią, że aby zostać poetą,
trzeba choć raz zejść do piekła.

00:00:32.982 --> 00:00:35.785
Gdy pierwszy raz weszłam do więzienia

00:00:35.785 --> 00:00:45.073
nie zdziwił mnie ciągły trzask
kłódek, drzwi i krat

00:00:45.108 --> 00:00:49.066
ani nic, co wcześniej sobie wyobrażałam.

00:00:49.101 --> 00:00:53.889
Może dlatego, że to więzienie znajduje się
na dość otwartej przestrzeni.

00:00:53.924 --> 00:00:56.459
Widać niebo.

00:00:56.494 --> 00:01:00.072
Widać latające mewy i wydaje ci się,
że obok jest morze,

00:01:00.107 --> 00:01:03.095
że jesteś blisko plaży.

00:01:03.130 --> 00:01:10.215
Ale tak naprawdę mewy przylatują
na pobliskie wysypisko śmieci.

00:01:10.250 --> 00:01:16.851
Weszłam dalej i zobaczyłam
więźniów na korytarzach.

00:01:16.886 --> 00:01:21.066
Zdałam sobie sprawę, że równie dobrze

00:01:21.101 --> 00:01:24.685
mogłabym to być ja.

00:01:24.720 --> 00:01:31.222
Mieć inną przeszłość, otoczenie, los.

00:01:31.257 --> 00:01:38.609
Bo nikt nie wybiera miejsca,
w którym się rodzi.

00:01:40.000 --> 00:01:43.463
W 2009 zaproszono mnie 
do udziału w projekcie

00:01:43.498 --> 00:01:48.830
Uniwersytetu Narodowego
z San Martín, w więzieniu nr 48,

00:01:48.865 --> 00:01:52.085
gdzie miałam poprowadzić
warsztaty literackie.

00:01:52.120 --> 00:01:58.530
Służba więzienna odstąpiła
część terenu więzienia,

00:01:58.565 --> 00:02:04.507
na którym postawiono
pawilon uniwersytecki.

00:02:04.542 --> 00:02:07.230
Podczas pierwszego spotkania z więźniami

00:02:07.265 --> 00:02:10.775
spytałam ich, dlaczego poprosili
o warsztaty literackie.

00:02:10.810 --> 00:02:14.356
Powiedzieli, że chcieli przelać na papier

00:02:14.391 --> 00:02:19.887
wszystko, czego nie mogli 
powiedzieć ani zrobić.

00:02:19.922 --> 00:02:26.239
Wtedy zdecydowałam, 
że wprowadzę do więzienia poezję.

00:02:26.274 --> 00:02:30.009
Spytałam, co o tym sądzą

00:02:30.044 --> 00:02:31.750
i czy wiedzą, czym jest poezja.

00:02:31.785 --> 00:02:38.347
Nikt nie miał pojęcia.

00:02:38.382 --> 00:02:42.521
Poza tym uświadomili mi, 
że te warsztaty nie były tylko

00:02:42.556 --> 00:02:45.740
dla więźniów z wyższym wykształceniem,

00:02:45.775 --> 00:02:49.456
ale dla wszystkich

00:02:49.491 --> 00:02:53.113
Wtedy powiedziałam, 
że aby zacząć te warsztaty,

00:02:53.148 --> 00:02:56.600
potrzebuję narzędzia,
którym wszyscy dysponujemy.

00:02:56.635 --> 00:02:59.716
Tym narzędziem był język.

00:02:59.751 --> 00:03:05.918
Mieliśmy więc język, pracownię.
Mogliśmy tworzyć poezję.

00:03:05.953 --> 00:03:11.799
Ale nie przewidziałam, że nie wszyscy
mają taki sam poziom wiedzy.

00:03:11.834 --> 00:03:16.845
Niektórzy nie skończyli nawet podstawówki.

00:03:16.880 --> 00:03:22.275
Wielu umiało pisać tylko
literami drukowanymi,

00:03:24.310 --> 00:03:27.852
a i to nie szło im zbyt sprawnie.

00:03:27.887 --> 00:03:35.336
Szukaliśmy więc wierszy
krótkich, ale treściwych.

00:03:35.371 --> 00:03:38.977
Czytaliśmy jeden za drugim

00:03:39.012 --> 00:03:44.812
i zdawaliśmy sobie sprawę,

00:03:44.847 --> 00:03:47.519
że poezja zrywa z wszelką logiką

00:03:47.554 --> 00:03:51.004
i tworzy nowy system.

00:03:51.039 --> 00:03:54.768
Zerwanie z logiką języka jest także
zerwaniem z logiką systemu,

00:03:54.803 --> 00:03:58.755
do którego są przyzwyczajeni.

00:03:58.790 --> 00:04:04.143
Wtedy pojawił się nowy system,
nowe zasady,

00:04:04.178 --> 00:04:09.628
które szybko uświadomiły im,

00:04:09.663 --> 00:04:14.941
że poprzez poezję mogą wyrazić
wszystko, co zechcą.

00:04:20.382 --> 00:04:26.240
Mówią, że aby zostać poetą
trzeba choć raz zejść do piekła,

00:04:26.275 --> 00:04:30.994
a oni żyją w nim na co dzień.

00:04:31.029 --> 00:04:35.199
Jeden z nich powiedział raz:
"W więzieniu nigdy nie śpisz,

00:04:35.234 --> 00:04:41.316
nie możesz nawet zamknąć oczu".

00:04:41.351 --> 00:04:46.147
Wtedy zareagowałam tak jak teraz

00:04:46.182 --> 00:04:52.179
i po chwili ciszy odpowiedziałam:
"to właśnie jest poezja".

00:04:52.214 --> 00:04:57.349
Mają to wszystko w zasięgu ręki.

00:04:57.349 --> 00:05:01.699
To, że nie nigdy śpią, wywołuje strach.

00:05:01.699 --> 00:05:07.629
To właśnie poezja.

00:05:07.629 --> 00:05:12.156
Zanurzyliśmy się więc w tym piekle,

00:05:12.156 --> 00:05:15.646
skacząc wprost do siódmego kręgu.

00:05:15.646 --> 00:05:19.474
W tym siódmym kręgu, tak nam bliskim,

00:05:19.474 --> 00:05:23.402
nauczyli się, że ściany mogą znikać,

00:05:23.402 --> 00:05:28.319
okna krzyczeć, że można 
schować się wśród cieni.

00:05:31.849 --> 00:05:35.951
Po zakończeniu pierwszego roku warsztatów

00:05:35.951 --> 00:05:38.559
zorganizowaliśmy przyjęcie,

00:05:38.559 --> 00:05:41.132
żeby uczcić to,

00:05:41.132 --> 00:05:44.312
w co włożyliśmy tyle serca.

00:05:44.312 --> 00:05:49.370
Zaprosiliśmy bliskich i władze uczelni.

00:05:49.370 --> 00:05:53.214
Jedynym zadaniem więźniów 
było przeczytanie wiersza,

00:05:53.214 --> 00:05:59.211
odebranie dyplomu, 
potem brawa i to wszystko.

00:06:01.234 --> 00:06:11.844
To, czym chcę się z wami podzielić
to moment, w którym ci mężczyźni,

00:06:11.844 --> 00:06:14.603
niektórzy ogromni,

00:06:14.603 --> 00:06:19.994
niektórzy bardzo młodzi,
ale przepełnieni dumą

00:06:19.994 --> 00:06:25.230
trzymali kartki roztrzęsieni
i spoceni jak dzieci

00:06:25.230 --> 00:06:30.713
i drżącym głosem czytali swoje wiersze,

00:06:32.447 --> 00:06:41.927
uświadomił mi,
że wielu z nich po raz pierwszy

00:06:41.927 --> 00:06:45.843
dostało za coś brawa.

00:06:49.064 --> 00:06:52.844
Są rzeczy, których w więzieniu
nie można robić.

00:06:52.844 --> 00:06:57.922
Nie można marzyć ani płakać.

00:06:57.922 --> 00:07:02.518
Niektóre słowa są zakazane,
takie jak "czas",

00:07:02.518 --> 00:07:07.477
"przyszłość", "pragnienie".

00:07:07.477 --> 00:07:12.946
Ale my odważyliśmy się marzyć,

00:07:12.946 --> 00:07:17.522
bo postanowiliśmy, że napiszą książkę.

00:07:17.522 --> 00:07:21.796
Nie tylko ją napisali, ale też wydali

00:07:21.796 --> 00:07:24.566
pod koniec 2010 roku.

00:07:24.566 --> 00:07:27.722
Zrobiliśmy drugie podejście.

00:07:27.722 --> 00:07:31.021
Napisali i wydali kolejną książkę

00:07:31.021 --> 00:07:34.615
pod koniec zeszłego roku.

00:07:37.439 --> 00:07:40.469
Z tygodnia na tydzień widzę,

00:07:40.469 --> 00:07:47.035
jak stają się innymi ludźmi.

00:07:47.035 --> 00:07:51.499
Dzięki słowom zyskują godność,
której nie znali,

00:07:51.499 --> 00:07:53.721
a nawet nie umieli sobie wyobrazić.

00:07:53.721 --> 00:07:57.844
Nie wiedzieli o jej istnieniu.

00:07:59.254 --> 00:08:05.515
Na warsztatach, w naszym piekle,

00:08:05.515 --> 00:08:08.857
otwieramy serca

00:08:08.857 --> 00:08:11.562
i dajemy wszystko co mamy,
co tylko możemy.

00:08:11.562 --> 00:08:13.671
Wszyscy, bez wyjątku.

00:08:13.671 --> 00:08:17.963
Dzięki temu każdy czuje,
że choć trochę

00:08:17.963 --> 00:08:21.896
przyczynia się do poprawy
sytuacji społeczeństwa,

00:08:21.896 --> 00:08:30.101
w którym dla wielu
więzienie jest jedynym losem.

00:08:32.293 --> 00:08:38.263
Pamiętam słowa wielkiego poety

00:08:38.263 --> 00:08:44.771
z naszych więziennych warsztatów,
Nicolása Dorado:

00:08:48.850 --> 00:08:55.590
"Potrzebuję nieskończonej nici,
aby zszyć tę wielką ranę".

00:08:55.590 --> 00:09:01.170
To właśnie poezja zszywa te rany.

00:09:01.170 --> 00:09:06.789
Otwiera drzwi, jest jak lustro.

00:09:06.789 --> 00:09:09.972
Tworzy lustro, którym jest wiersz.

00:09:09.972 --> 00:09:13.844
Więźniowie rozpoznają siebie,
przeglądają się w wierszu,

00:09:13.844 --> 00:09:19.472
piszą o tym, kim są, są tym, o czym piszą.

00:09:19.472 --> 00:09:25.326
Aby pisać, muszą poddać się chwili,

00:09:25.326 --> 00:09:29.571
niezwykłej wolności, jaką daje pisanie.

00:09:29.571 --> 00:09:32.778
Muszą wejść do swoich umysłów
i poszukać tej odrobiny wolności,

00:09:32.778 --> 00:09:37.015
której nikt nie może
im odebrać, kiedy piszą.

00:09:37.015 --> 00:09:41.458
To uświadamia im, że wolność jest możliwa

00:09:41.458 --> 00:09:44.794
nawet w więzieniu, a jedyną kratą

00:09:44.794 --> 00:09:50.065
w naszej wspaniałej przestrzeni 
jest słowo "krata",

00:09:50.065 --> 00:09:54.538
i że wszyscy w naszym piekle 
płoniemy ze szczęścia,

00:09:54.538 --> 00:09:58.456
gdy zapala się lont słowa.

00:09:58.456 --> 00:10:25.209
(Brawa)

00:10:25.209 --> 00:10:33.099
Opowiedziałam wam o więzieniu,
o tym czego doświadczam,

00:10:33.099 --> 00:10:36.804
co sprawia mi radość
i że zmieniam się razem z nimi.

00:10:36.804 --> 00:10:42.207
Ale chciałabym, żebyście mogli
poczuć, przeżyć,

00:10:42.207 --> 00:10:45.478
doświadczyć, choć przez kilka sekund,

00:10:45.478 --> 00:10:52.378
tego, co mnie cieszy
i czyni mnie tym, kim jestem.

00:10:52.378 --> 00:11:01.819
(Brawa)

00:11:01.819 --> 00:11:06.644
"Serce przeżuwa łzy czasu

00:11:06.644 --> 00:11:08.901
oślepione tym światłem

00:11:08.901 --> 00:11:12.409
skrywa bieg istnienia,

00:11:12.409 --> 00:11:14.616
gdzie płyną obrazy,

00:11:14.616 --> 00:11:17.406
walczy, nie pozwala odejść.

00:11:17.406 --> 00:11:21.124
Serce pęka pod ciężarem
smutnych spojrzeń,

00:11:21.124 --> 00:11:24.597
galopuje w burzach podsycających ogień,

00:11:24.597 --> 00:11:27.779
unosi pierś zapadającą się ze wstydu

00:11:27.779 --> 00:11:31.087
wie, że nie wystarczy czytać i egzystować,

00:11:31.087 --> 00:11:34.791
pragnie także widzieć nieskończony błękit.

00:11:34.791 --> 00:11:38.267
Serce zatrzymuje się, by pomyśleć,

00:11:38.267 --> 00:11:41.322
walczy, by nie wpaść w zwyczajność,

00:11:41.322 --> 00:11:45.145
uczy się kochać, nie raniąc,

00:11:45.145 --> 00:11:48.937
oddycha słońcem, dodając odwagi,

00:11:48.937 --> 00:11:53.065
oddaje się, dociera do rozsądku.

00:11:53.065 --> 00:11:56.383
Serce walczy wśród bagien,

00:11:56.383 --> 00:11:59.346
otacza zaświaty,

00:11:59.346 --> 00:12:03.434
pada bez sił i nie poddaje się bez walki,

00:12:03.434 --> 00:12:05.979
gdy nierówne kroki upojenia

00:12:05.979 --> 00:12:07.671
budzą

00:12:07.671 --> 00:12:09.540
budzą spokój".

00:12:09.540 --> 00:12:11.897
Jestem Martín Bustamante.

00:12:11.897 --> 00:12:15.817
Odbywam wyrok 
w więzieniu nr 48 w San Martín.

00:12:15.817 --> 00:12:18.414
Dziś jestem na zwolnieniu warunkowym.

00:12:18.414 --> 00:12:21.314
Poezja i literatura

00:12:21.314 --> 00:12:22.412
zmieniły moje życie.

00:12:22.412 --> 00:12:23.214
Dziękuję.
(Brawa)

00:12:23.214 --> 00:12:24.715
Dziękuję

00:12:24.715 --> 00:12:28.385
(Brawa)