1
00:00:18,479 --> 00:00:20,362
Dzień dobry. Nazywam się Tim Morley,

2
00:00:20,362 --> 00:00:23,630
i chciałbym opowiedzieć o innowacyjnym,

3
00:00:23,630 --> 00:00:26,441
odmiennym sposobie rozpoczynania nauki

4
00:00:26,441 --> 00:00:29,252
języków obcych w szkołach podstawowych.

5
00:00:29,252 --> 00:00:32,063
Większość szkół podstawowych w Anglii

6
00:00:32,063 --> 00:00:34,879
ma w programie naukę języków obcych, 
co jest fantastyczne,

7
00:00:34,879 --> 00:00:38,336
ale mamy rozbieżność umiejętności.

8
00:00:38,336 --> 00:00:41,817
Z jednej strony mamy wielu 
nauczycieli szkół podstawowych

9
00:00:41,817 --> 00:00:45,998
skutecznych, zmotywowanych, 
wykształconych,

10
00:00:45,998 --> 00:00:49,331
ale większość z nich nie zna 
żadnego języka obcego,

11
00:00:49,331 --> 00:00:52,381
nie mówiąc o przygotowaniu 
do ich nauczania.

12
00:00:52,381 --> 00:00:56,603
Z drugiej strony mamy w gimnazjach 
wielu nauczycieli języków obcych,

13
00:00:56,603 --> 00:00:59,337
którzy świetnie uczą młodzież,

14
00:00:59,337 --> 00:01:01,721
ale postawieni przed grupą 7-latków

15
00:01:01,721 --> 00:01:04,370
zaczynają się gubić,

16
00:01:04,370 --> 00:01:08,403
więc niezbyt chcą pracować 
z młodszymi dziećmi.

17
00:01:08,403 --> 00:01:14,116
Tę właśnie lukę wypełniamy w projekcie 
"Springboard to Languages",

18
00:01:14,116 --> 00:01:19,270
w który zaangażowałem się 
w ostatnich latach,

19
00:01:19,270 --> 00:01:26,237
próbując uczyć esperanta 
w szkole podstawowej.

20
00:01:26,237 --> 00:01:31,472
Tytuł mojej prelekcji oddaje

21
00:01:31,472 --> 00:01:34,603
zdrowy sceptycyzm niektórych rodziców.

22
00:01:34,603 --> 00:01:36,453
"Czego pan uczy moje dziecko?

23
00:01:36,453 --> 00:01:40,536
Co to, do diabła? To hiszpański? Po co?"

24
00:01:40,536 --> 00:01:44,004
To zupełnie zrozumiałe pytania, 
na które spróbuję odpowiedzieć.

25
00:01:44,004 --> 00:01:49,686
Po pierwsze: to nie jest kurs esperanto.

26
00:01:49,686 --> 00:01:52,304
Celem nie jest wypuszczenie w świat dzieci

27
00:01:52,304 --> 00:01:54,220
biegle władających językiem,

28
00:01:54,220 --> 00:01:56,121
w życiu codziennym, w pracy i tak dalej.

29
00:01:56,121 --> 00:01:57,604
Nie o to chodzi.

30
00:01:57,604 --> 00:02:04,561
Większość dzieci pewnie nigdy 
nie spotka innego esperantysty.

31
00:02:04,561 --> 00:02:06,922
Nie o to chodzi.

32
00:02:06,922 --> 00:02:10,935
A o co? Właśnie o tym chcę powiedzieć.

33
00:02:10,935 --> 00:02:15,034
Najważniejsza jest świadomość językowa.

34
00:02:15,896 --> 00:02:20,534
Esperanto jest językiem znacznie prostszym

35
00:02:20,534 --> 00:02:23,368
niż inne, z którymi miałem styczność,

36
00:02:23,368 --> 00:02:25,901
a znam ich i uczę całkiem sporo.

37
00:02:25,901 --> 00:02:30,900
Został wymyślony tak, 
żeby był prosty i łatwy do nauki.

38
00:02:30,900 --> 00:02:34,017
Uczy się go o niebo łatwiej i szybciej,

39
00:02:34,017 --> 00:02:36,218
niż innych znanych mi języków.

40
00:02:36,218 --> 00:02:41,084
Dlatego dzieci szybko przechodzą 
z etapu pamięciowego

41
00:02:41,084 --> 00:02:46,450
i zaczynają kreatywnie 
używać języka, co jest świetne.

42
00:02:46,450 --> 00:02:50,966
Pozwala to na umysłową gimnastykę, 
która jest niezbędna,

43
00:02:50,966 --> 00:02:53,630
żeby mieć w głowie dwa języki

44
00:02:53,630 --> 00:02:56,491
i przełączać się między nimi, 
znajdując powiązania.

45
00:02:56,491 --> 00:02:59,664
Prosty język rozwija 
wszystkie te umiejętności,

46
00:02:59,664 --> 00:03:01,995
umożliwiając ich wykorzystanie

47
00:03:01,995 --> 00:03:04,017
w nauce następnych języków.

48
00:03:04,017 --> 00:03:06,712
To udane doświadczenie integrujące.

49
00:03:06,712 --> 00:03:11,212
"Integrujące" w tym sensie, 
że w każdej klasie

50
00:03:11,212 --> 00:03:14,035
znacznie większy procent dzieci

51
00:03:14,035 --> 00:03:18,433
załapie esperanto i zacznie 
sensownie go używać,

52
00:03:18,433 --> 00:03:21,482
niż gdyby uczyli się innego języka.

53
00:03:21,482 --> 00:03:24,912
Moim skromnym zdaniem 
to udane doświadczenie.

54
00:03:24,912 --> 00:03:28,878
Reakcje uczniów, nauczycieli, dyrektorów

55
00:03:28,878 --> 00:03:33,042
i rodziców, kiedy już 
zrozumieją, w czym rzecz,

56
00:03:33,042 --> 00:03:36,255
a także ocena akademicka wskazują,

57
00:03:36,255 --> 00:03:38,779
że jest dobrze. To działa.

58
00:03:38,779 --> 00:03:41,112
Rzućmy okiem na taksonomię Blooma,

59
00:03:41,112 --> 00:03:43,210
na której często bazują 
programy nauczania.

60
00:03:43,210 --> 00:03:47,312
Zaczynamy od dołu i idziemy w górę.

61
00:03:47,312 --> 00:03:50,878
Niebezpieczeństwem nauki 
języka w szkołach podstawowych

62
00:03:50,878 --> 00:03:52,995
jest możliwość utknięcia na samym dole.

63
00:03:52,995 --> 00:03:57,161
Dzieci muszą wtedy wiele zapamiętywać:

64
00:03:57,161 --> 00:03:59,780
odmianę, rodzaj męski, żeński,

65
00:03:59,780 --> 00:04:01,967
pisownię, wymowę,

66
00:04:01,967 --> 00:04:04,597
trzeba się bardzo wiele nauczyć na pamięć,

67
00:04:04,597 --> 00:04:08,245
zanim można przejść 
na wyższy poziom nauki.

68
00:04:08,245 --> 00:04:13,514
Na wielu lekcjach języka 
w szkołach podstawowych,

69
00:04:13,514 --> 00:04:17,060
gdzie uczy się francuskiego, 
hiszpańskiego czy mandaryńskiego,

70
00:04:17,060 --> 00:04:19,128
utkniemy na samym dole,

71
00:04:19,128 --> 00:04:22,062
przez co nigdy nie przejdziemy 
do ciekawszych części

72
00:04:22,062 --> 00:04:25,395
i dzieci tracą zainteresowanie nauką 
zanim do tego dojdzie.

73
00:04:25,395 --> 00:04:28,229
Esperanto ogranicza 
zapamiętywanie do minimum,

74
00:04:28,229 --> 00:04:30,965
przez co szybko przechodzi się 
na wyższy poziom nauki,

75
00:04:30,965 --> 00:04:33,531
do ciekawszych i bardziej 
ekscytujących umiejętności.

76
00:04:33,531 --> 00:04:37,346
Esperanto pomaga dzieciom 
w nauce czytania we własnym języku.

77
00:04:37,346 --> 00:04:41,512
Widziałem 5-latków, którzy z trudem 
czytali i pisałli po angielsku.

78
00:04:41,512 --> 00:04:44,852
Odkryli, że potrafią czytać w esperanto.

79
00:04:44,852 --> 00:04:48,461
Było im znacznie łatwiej

80
00:04:48,461 --> 00:04:51,104
i dało pewność siebie,

81
00:04:51,104 --> 00:04:53,210
potrzebną, żeby ruszyć z angielskim.

82
00:04:53,210 --> 00:04:56,228
Spotkałem 9-latków, którzy w zadaniu

83
00:04:56,228 --> 00:04:58,877
"Zakreśl przysłówek w zdaniu"

84
00:04:58,877 --> 00:05:00,829
najpierw w głowie tłumaczyli

85
00:05:00,829 --> 00:05:02,881
zdanie na esperanto,

86
00:05:02,881 --> 00:05:05,594
bo w esperanto przysłówki 
dużo łatwiej zauważyć.

87
00:05:05,594 --> 00:05:08,427
Można więc uczyć dzieci 
czytania w ich własnym języku.

88
00:05:08,427 --> 00:05:12,934
Nawet arytmetyka - sposób wymawiania 
liczb w esperanto

89
00:05:12,934 --> 00:05:16,895
pomaga wytłumaczyć, 
jak się "tworzy" liczby z cyfr.

90
00:05:16,895 --> 00:05:19,837
A kiedy 5-latek uczy się 
dodawać jednostki i dziesiątki,

91
00:05:19,837 --> 00:05:21,210
to bardzo pomaga.

92
00:05:21,210 --> 00:05:22,840
Podam kilka przykładów.

93
00:05:22,840 --> 00:05:25,844
Esperanto wnosi to wszystko do szkoły.

94
00:05:25,844 --> 00:05:28,727
Prawie mimochodem może też wnieść

95
00:05:28,727 --> 00:05:30,177
kontakt z innymi kulturami,

96
00:05:30,177 --> 00:05:33,698
co jest oczywistym motorem 
do nauki języków obcych.

97
00:05:33,698 --> 00:05:36,660
Brałem już udział 
w szkolnych wideokonferencjach

98
00:05:36,660 --> 00:05:39,744
między klasami z Anglii,

99
00:05:39,744 --> 00:05:43,921
Słowenii, Węgier i Niemiec.

100
00:05:43,921 --> 00:05:46,545
Istnieje wiele projektów "Comenius".

101
00:05:46,545 --> 00:05:49,210
"Comenius" to nazwa stypendium

102
00:05:49,210 --> 00:05:52,053
przyznawanego szkołom 
przez Komisję Europejską,

103
00:05:52,053 --> 00:05:55,330
w celu nawiązania kontaktów 
z innymi szkołami w całej Europie.

104
00:05:55,330 --> 00:05:56,720
W wielu projektach "Comenius"

105
00:05:56,720 --> 00:05:59,191
używa się esperanta 
jako języka pomocniczego

106
00:05:59,191 --> 00:06:02,400
w komunikacji między uczniami i dorosłymi.

107
00:06:02,400 --> 00:06:06,030
I to wszystko esperanto wnosi do szkoły.

108
00:06:06,138 --> 00:06:10,275
A teraz porównanie. Jak tego nie osiągnąć.

109
00:06:10,275 --> 00:06:12,895
Ten gość gra na fagocie.

110
00:06:12,895 --> 00:06:15,284
Gra na fagocie sprawia mu 
wielką przyjemność,

111
00:06:15,284 --> 00:06:17,365
może nawet w ten sposób zarabia.

112
00:06:17,365 --> 00:06:20,006
Jeżeli chcecie, żeby wasze dziecko

113
00:06:20,006 --> 00:06:22,666
zostało profesjonalnym fagocistą,

114
00:06:22,666 --> 00:06:24,827
to najlepszym sposobem jest

115
00:06:24,827 --> 00:06:28,001
nie dawać fagotu 7-latkowi.

116
00:06:28,001 --> 00:06:30,178
"No, dobrze Jasiu, zagraj nam coś!"

117
00:06:30,178 --> 00:06:31,435
To nie zadziała.

118
00:06:31,435 --> 00:06:34,601
Fagot to duży, nieporęczny instrument 
nawet w rękach dorosłego.

119
00:06:34,601 --> 00:06:36,983
A dziecięcymi rękami 
grać jest jeszcze trudniej.

120
00:06:36,983 --> 00:06:39,788
Trzeba bardzo wiele zapamiętać, 
na przykład układ palców,

121
00:06:39,788 --> 00:06:42,074
i trudno wydusić z fagotu 
choć jedno kwiknięcie,

122
00:06:42,074 --> 00:06:44,469
a co dopiero tony, 
których chciałoby się słuchać.

123
00:06:44,469 --> 00:06:47,739
Robiąc to, po 6 lub 12 miesiącach

124
00:06:47,739 --> 00:06:49,951
usłyszelibyście tylko: "Nie lubię tego",

125
00:06:49,951 --> 00:06:52,090
"Nie potrafię". "Nie mam talentu".

126
00:06:52,090 --> 00:06:53,318
"Nie chcę grać".

127
00:06:53,318 --> 00:06:56,550
Czyli tak się nie robi. 
Zaczynamy od rzeczy prostych.

128
00:06:56,550 --> 00:06:59,768
Ręce w górę - kto uczył się 
grać na flecie w podstawówce?

129
00:06:59,768 --> 00:07:02,018
Ja tak.

130
00:07:02,018 --> 00:07:03,351
Tak jak prawie każdy.

131
00:07:03,351 --> 00:07:07,295
A kto nadal gra na flecie, 
dla przyjemności lub w kapeli?

132
00:07:07,295 --> 00:07:11,501
Raz, dwa, świetnie. 
Więcej niż oczekiwałem!

133
00:07:11,501 --> 00:07:17,148
Niektórzy się tego trzymają, 
ale olbrzymia większość nie.

134
00:07:17,148 --> 00:07:20,685
Czy polityka nauczania zawiodła?

135
00:07:20,685 --> 00:07:24,686
Po co uczyliśmy się grać na flecie? 
To nie jest umiejętność potrzebna w życiu.

136
00:07:24,686 --> 00:07:26,171
Oczywiście, nie o to chodziło.

137
00:07:26,171 --> 00:07:28,984
Ucząc się gry na flecie, 
uczymy się muzyki.

138
00:07:28,984 --> 00:07:30,717
Uczymy się tonacji dur i mol.

139
00:07:30,717 --> 00:07:32,118
Zaczynamy czytać nuty.

140
00:07:32,118 --> 00:07:34,000
Uczymy się o rytmie i metrum,

141
00:07:34,000 --> 00:07:36,003
o dotrzymywaniu tempa, o harmonii.

142
00:07:36,003 --> 00:07:41,401
Cała ta wiedza trafia do nas 
przez ten prosty instrument

143
00:07:41,401 --> 00:07:44,561
i potem można ją wykorzystać przy fagocie

144
00:07:44,561 --> 00:07:47,118
lub przy organach, 
czy na czym tam chcemy grać.

145
00:07:47,118 --> 00:07:53,018
Podobnie francuski 
w szkole jest jak fagot.

146
00:07:53,018 --> 00:07:56,561
Hiszpański to też fagot.

147
00:07:56,561 --> 00:07:59,904
Chiński to taki ogromny fagot 
z dodatkowymi tonami!

148
00:08:02,103 --> 00:08:06,835
Esperanto to flet. I tyle.

149
00:08:06,835 --> 00:08:08,836
Zanim przejdę dalej, chcę powiedzieć,

150
00:08:08,836 --> 00:08:11,737
że nie cierpię prelekcji, 
z wielkimi slajdami tekstu,

151
00:08:11,737 --> 00:08:13,551
gdzie się tu stoi i czyta.

152
00:08:13,551 --> 00:08:15,918
To nie jest prelekcja, tylko odczyt,

153
00:08:15,918 --> 00:08:17,784
który szybko robi się nudny.

154
00:08:17,784 --> 00:08:20,635
Mimo to, pokażę taki slajd

155
00:08:20,635 --> 00:08:22,435
i mam zamiar go odczytać!

156
00:08:22,435 --> 00:08:23,786
Tylko ten jeden raz.

157
00:08:23,786 --> 00:08:26,007
To wyciąg z raportu

158
00:08:26,007 --> 00:08:28,403
Wydziału Edukacji 
Uniwersytetu z Manchesteru,

159
00:08:28,403 --> 00:08:31,285
który oceniał projekt 
"Springboard to Languages"

160
00:08:31,285 --> 00:08:35,237
piszą tu o szkole A,

161
00:08:35,237 --> 00:08:38,975
w której dzieci przez 18 miesięcy 
uczyły się esperanto

162
00:08:38,975 --> 00:08:44,353
i o szkole B, w której przez dwa lata 
uczono się francuskiego,

163
00:08:44,353 --> 00:08:46,609
a teraz rozpoczęto naukę esperanto.

164
00:08:46,609 --> 00:08:49,419
Obie klasy miały test 
z francuskiego i oto wyniki.

165
00:08:49,419 --> 00:08:53,118
[Czy "Springboard" pomaga 
w nauce obcych języków?]

166
00:08:53,118 --> 00:08:55,953
"Poproszono uczniów 
o rozszyfrownie zdania:

167
00:08:55,953 --> 00:08:58,118
"Les oreilles de l'éléphant 
sont très grandes

168
00:08:58,118 --> 00:08:59,685
et le nez est très long".

169
00:08:59,685 --> 00:09:01,632
Oto co zauważono: "Jedynymi dziećmi,

170
00:09:01,632 --> 00:09:03,970
które przetłumaczyły poprawnie całe zdanie

171
00:09:03,970 --> 00:09:06,086
byli, co ciekawe, uczniowie szkoły A,

172
00:09:06,086 --> 00:09:09,425
którzy uczyli się esperanta, 
ale nigdy nie uczyły się francuskiego.

173
00:09:09,425 --> 00:09:11,953
"Ta dwójka dzieci użyła 
ciekawej metalingwistycznej

174
00:09:11,953 --> 00:09:15,649
strategii tłumaczenia: wyrazy podobne, 
interpunkcja, kontekst,

175
00:09:15,649 --> 00:09:18,861
umiejętności językowych nabytych 
przy nauce esperanta.

176
00:09:18,861 --> 00:09:22,338
"Uczniowie szkoły B, którzy uczyli się 
francuskiego od pierwszej klasy,

177
00:09:22,338 --> 00:09:25,285
uzyskali tylko nieznacznie lepsze 
wyniki od dzieci z klasy A

178
00:09:25,285 --> 00:09:26,921
na egzaminie z francuskiego".

179
00:09:26,921 --> 00:09:29,640
Umiejętności, które nabyli przez esperanto

180
00:09:29,640 --> 00:09:31,946
pomogły im osiągnąć podobny poziom

181
00:09:31,946 --> 00:09:34,951
jak dzieci, które już 
uczyły się tego francuskiego.

182
00:09:34,951 --> 00:09:37,152
Co jest takiego niezwykłego w esperanto?

183
00:09:37,152 --> 00:09:38,986
Dlaczego tak się do tego nadaje?

184
00:09:38,986 --> 00:09:40,404
Kilka krótkich przykładów.

185
00:09:40,404 --> 00:09:42,454
Na górze mamy kilka liczb:

186
00:09:42,454 --> 00:09:44,254
unu, du, tri, kvar, kvin

187
00:09:44,254 --> 00:09:46,203
ses, sep, naŭ, dek

188
00:09:46,203 --> 00:09:48,553
Tyle trzeba zapamiętać. W porządku.

189
00:09:48,553 --> 00:09:50,536
Ale gdy nauczycie się tego na pamięć,

190
00:09:50,536 --> 00:09:53,751
macie wszystko co trzeba aż do 99.

191
00:09:53,751 --> 00:09:57,253
Nie trzeba się uczyć niczego więcej; 
można tego po prostu użyć.

192
00:09:57,253 --> 00:10:00,987
11, 12, 13 to po prostu "dek unu", 
"dek du", "dek tri"

193
00:10:00,987 --> 00:10:03,932
dosłownie "dziesięć jeden", 
"dziesięć dwa", "dziesięć trzy"

194
00:10:03,932 --> 00:10:07,481
aż do "dudek", 
czyli dosłownie "dwa dziesięć".

195
00:10:07,481 --> 00:10:10,304
A potem: "dudek unu", 
"dudek du" i tak dalej

196
00:10:10,304 --> 00:10:11,574
aż do 99.

197
00:10:11,574 --> 00:10:15,421
Dzieci, które uczą się o setkach, 
dziesiątkach i jednościach,

198
00:10:15,421 --> 00:10:18,889
po prostu tłumaczą liczby na esperanto,

199
00:10:18,889 --> 00:10:20,404
sam to widziałem na lekcji,

200
00:10:20,404 --> 00:10:24,571
"27... dudek sep... 
"dudek" to dwie dziesiątki,

201
00:10:24,571 --> 00:10:26,405
więc piszę 2 w kolumnie dziesiątek,

202
00:10:26,405 --> 00:10:28,238
a 7 w kolumnie jednostek".

203
00:10:28,238 --> 00:10:30,288
Tłumacząc liczbę na esperanto,

204
00:10:30,288 --> 00:10:34,753
widać wyraźniej, co oznacza "2" w "27".

205
00:10:35,765 --> 00:10:38,732
Poniżej "sesdek tri"... ktoś chciałby?

206
00:10:39,490 --> 00:10:45,940
"73!" No, to jest raczej 63, 
ale dziękuję za próbę!

207
00:10:48,032 --> 00:10:51,366
I znowu widać minimalizację

208
00:10:51,366 --> 00:10:54,029
liczby pojęć, których trzeba 
nauczyć się na pamięć.

209
00:10:54,029 --> 00:10:57,754
gdy nauczysz się słowa "patro", 
to znasz też "patrino"

210
00:10:57,754 --> 00:11:01,055
Końcówka "-ino" oznacza 
"żeński odpowiednik",

211
00:11:01,055 --> 00:11:02,729
i tak "patrino" oznacza "matka".

212
00:11:02,729 --> 00:11:04,515
Nie trzeba się uczyć osobnego słowa.

213
00:11:04,515 --> 00:11:08,748
"Instruisto" oznacza "nauczyciel",

214
00:11:08,748 --> 00:11:11,370
a gdy chcemy podkreślić, że to kobieta,

215
00:11:11,370 --> 00:11:14,200
można ją określić słowem "instruistino".

216
00:11:14,200 --> 00:11:18,066
Ten sam przyrostek "-ino" 
zaznacza rodzaj żeński.

217
00:11:18,066 --> 00:11:21,651
mówiący po niemiecku rozpoznają, 
że "hundo" to "pies",

218
00:11:21,651 --> 00:11:27,816
a "hundido" to szczeniak. 
"-ido" oznacza dziecko, potomka.

219
00:11:27,816 --> 00:11:30,552
I tak z "kato" można 
uzyskać "katido" - kocię.

220
00:11:30,552 --> 00:11:33,754
"Kuniklo" - słowo rozpoznawalne 
dla znających włoski lub łacinę

221
00:11:33,754 --> 00:11:37,833
jako "królik", a "kuniklido" to króliczek.

222
00:11:37,833 --> 00:11:41,068
Mówię po francusku od 25 lat,

223
00:11:41,068 --> 00:11:43,684
mieszkałem we Francji, 
a moja rodzina jest dwujęzyczna,

224
00:11:43,684 --> 00:11:47,535
ale nie potrafię natychmiast 
przypomnieć sobie francuskiego słowa

225
00:11:47,535 --> 00:11:49,090
określającego króliczka.

226
00:11:49,090 --> 00:11:51,249
Wiem, jak jest "królik", 
ale nie króliczek.

227
00:11:51,249 --> 00:11:54,319
Nie pamiętam tego słowa, 
a w esperanto jest ono oczywiste

228
00:11:54,319 --> 00:11:57,364
Nie da się go nie znać. Jest oczywiste.

229
00:11:57,364 --> 00:11:59,486
"Kontenta" oznacza "zadowolony",

230
00:11:59,486 --> 00:12:01,579
"mal-" nadaje znaczenie przeciwne,

231
00:12:01,579 --> 00:12:03,899
więc "malkontenta" znaczy "niezadowolony".

232
00:12:03,899 --> 00:12:06,314
"Granda" to duży,

233
00:12:06,314 --> 00:12:08,533
"malgranda" to "mały".

234
00:12:08,533 --> 00:12:10,314
Nie trzeba się uczyć osobnego słowa.

235
00:12:10,314 --> 00:12:12,692
Z przymiotnikami w esperanto 
jest jak w reklamie

236
00:12:12,692 --> 00:12:15,070
"kup jeden, drugi dostaniesz gratis"!

237
00:12:15,070 --> 00:12:17,859
Ilość słówek do nauczenia 
dosłownie zredukowano o połowę

238
00:12:17,859 --> 00:12:20,084
tylko dzięki przedrostkowi "mal".

239
00:12:20,084 --> 00:12:23,365
To tylko jeden przykład,

240
00:12:23,365 --> 00:12:25,882
a zasady te obowiązują zawsze.

241
00:12:25,882 --> 00:12:31,598
Zauważyłem, że nauka 
francuskiego i innych języków

242
00:12:31,598 --> 00:12:35,355
jest procesem addytywnym 
- poznaję nowe słowo,

243
00:12:35,355 --> 00:12:37,082
uczę się jego pisowni, wymowy,

244
00:12:37,082 --> 00:12:40,547
znaczenia, i dodaję kolejne 
słowo do swojego zasobu.

245
00:12:40,547 --> 00:12:43,482
Nauka esperanta to proces mnożny.

246
00:12:43,482 --> 00:12:46,748
Każde nowe słowo łączy się i mnoży

247
00:12:46,748 --> 00:12:48,598
ze wszystkimi, które już znam,

248
00:12:48,598 --> 00:12:50,065
więc zyskuję nie jedno słowo,

249
00:12:50,065 --> 00:12:52,965
lecz całe połacie nowych umiejętności.

250
00:12:52,965 --> 00:12:57,376
To samo odnosi się do uczniów.

251
00:12:57,376 --> 00:12:59,785
Szybko osiągają etap,

252
00:12:59,785 --> 00:13:02,382
na którym mogą używać języka kreatywnie,

253
00:13:02,382 --> 00:13:06,873
zamiast wkuwać słówka i zdania.

254
00:13:06,873 --> 00:13:08,200
To znacznie ciekawsze.

255
00:13:08,200 --> 00:13:10,597
Oto piękny przykład:

256
00:13:10,597 --> 00:13:14,965
8-latek zakrzyczał mnie 
w poprawnym esperanto

257
00:13:14,965 --> 00:13:17,314
po 3 miesiącach nauki.

258
00:13:17,314 --> 00:13:20,547
Podczas ćwiczeń wydawałem polecenia,

259
00:13:20,547 --> 00:13:24,450
które dzieci wykonują,
jednocześnie mówiąc, co robią.

260
00:13:24,450 --> 00:13:26,766
Używam trybu rozkazującego,

261
00:13:26,766 --> 00:13:28,922
a oni oznajmującego 
w czasie teraźniejszym.

262
00:13:28,922 --> 00:13:32,968
Mówię więc "Staru!" 
i wszyscy wstają i mówią "Mi staras!".

263
00:13:32,968 --> 00:13:36,664
Mówię "Sidu!" i wszyscy 
siadają i mówią "Mi sidas!".

264
00:13:36,664 --> 00:13:40,952
Mówię "Saltu!", a oni skacząc, 
odpowiadają "Mi saltas! Mi saltas!".

265
00:13:40,952 --> 00:13:43,302
Więc powiedziałem "OK, silentu!"

266
00:13:43,302 --> 00:13:47,017
i cała klasa odpowiedziała "Mi silentas!"

267
00:13:47,017 --> 00:13:51,751
oprócz Jasia, który krzyknął: 
"Mi ne silentas!"

268
00:13:51,751 --> 00:13:54,324
I miałem dylemat:

269
00:13:54,324 --> 00:13:57,519
złajać go czy pogratulować?

270
00:13:57,519 --> 00:14:00,187
Ponieważ rozśmieszył całą klasę,

271
00:14:00,187 --> 00:14:02,685
ale użył poprawnej gramatycznie formy.

272
00:14:02,685 --> 00:14:04,490
Z punktu widzenia nauczyciela języka,

273
00:14:04,490 --> 00:14:07,919
to spełnienie marzeń. Właśnie o to chodzi!

274
00:14:07,919 --> 00:14:12,485
Zrobiłem rozgniewaną minę 
i mówię: "Vi! Silentu!"

275
00:14:12,485 --> 00:14:14,884
i on odpowiedział: "OK, mi silentas!".

276
00:14:14,884 --> 00:14:20,802
Na francuskim nigdy 
nic takiego się nie zdarzyło.

277
00:14:20,802 --> 00:14:23,686
Nie dlatego, że nie lubię 
uczyć francuskiego. Bardzo lubię.

278
00:14:23,686 --> 00:14:27,569
Dzieci też chyba lubią się go uczyć.

279
00:14:27,569 --> 00:14:32,187
Po prostu trzeba wiele zapamiętać

280
00:14:32,187 --> 00:14:35,852
i ćwiczyć, zanim będą w stanie 
coś takiego powiedzieć po francusku,

281
00:14:35,852 --> 00:14:38,576
po hiszpańsku, niemiecku 
czy w innym języku.

282
00:14:38,576 --> 00:14:41,620
To zdarza się dopiero 
po wielu latach nauki,

283
00:14:41,620 --> 00:14:45,245
kiedy dzieci już tracą zainteresowanie

284
00:14:45,245 --> 00:14:48,635
i nabywają przekonania, 
że nie są dobre w językach,

285
00:14:48,635 --> 00:14:50,119
bo nic nie potrafią powiedzieć.

286
00:14:50,119 --> 00:14:52,799
To nie ich wina, ale też 
nie należy winić nauczycieli,

287
00:14:52,799 --> 00:14:56,086
naprawdę jest bardzo trudno dojść do etapu

288
00:14:56,086 --> 00:14:58,597
na którym można kreatywnie używać języka.

289
00:14:58,597 --> 00:15:01,056
Esperanto znacząco skraca ten czas

290
00:15:01,056 --> 00:15:03,418
i pozwala dzieciom dojść do tego etapu,

291
00:15:03,418 --> 00:15:05,734
doświadczyć używania obcego języka

292
00:15:05,734 --> 00:15:08,395
do czegoś ciekawego i zabawnego.

293
00:15:08,395 --> 00:15:11,737
Właśnie dlatego to robimy.

294
00:15:11,737 --> 00:15:15,772
Esperanto? Podczas lekcji? 
W państwowych szkołach?

295
00:15:15,772 --> 00:15:18,668
Właśnie tak! Dzieje się to w tej chwili.

296
00:15:18,668 --> 00:15:21,919
Lekcje prowadzą tacy specjaliści jak ja,

297
00:15:21,919 --> 00:15:27,185
ale też, co ważniejsze, nauczyciele, 
którzy nie znali esperanta,

298
00:15:27,185 --> 00:15:30,236
ale błyskawicznie się go uczą

299
00:15:30,236 --> 00:15:33,510
i od razu rozpoczynają nauczanie,

300
00:15:33,510 --> 00:15:36,235
rozwiązując tym samym problem braku kadr.

301
00:15:36,235 --> 00:15:38,989
Byłem trochę zawstydzony odkryciem,

302
00:15:38,989 --> 00:15:42,185
że dzieci, które przez rok 
uczył nauczyciel,

303
00:15:42,185 --> 00:15:45,097
którego sam uczyłem podstaw esperanta,

304
00:15:45,097 --> 00:15:47,852
mówiły znacznie lepiej niż dzieci,

305
00:15:47,852 --> 00:15:49,705
które ja uczyłem przez rok.

306
00:15:49,705 --> 00:15:52,204
Jak to było możliwe?

307
00:15:52,204 --> 00:15:53,503
To oczywiste.

308
00:15:53,503 --> 00:15:57,202
Jestem w szkole przez 45 minut w tygodniu.

309
00:15:57,202 --> 00:15:59,986
Robię tyle, ile się da, ale nic ponadto.

310
00:15:59,986 --> 00:16:02,065
Ich nauczyciel jest z nimi przez cały czas

311
00:16:02,065 --> 00:16:05,088
i esperanto pojawia się to tu, 
to tam na wszystkich lekcjach:

312
00:16:05,088 --> 00:16:07,004
czy to matematyki, czy angielskiego,

313
00:16:07,004 --> 00:16:09,404
jest cały czas obecny, wszędzie.

314
00:16:09,404 --> 00:16:13,360
Dlatego te dzieci dostały znacznie więcej,

315
00:16:13,360 --> 00:16:17,868
ucząc się ze swoim nauczycielem,

316
00:16:17,868 --> 00:16:21,047
niż ich poprzednicy dostali ode mnie.

317
00:16:21,047 --> 00:16:24,599
Wszystko działa zaskakująco dobrze,

318
00:16:24,599 --> 00:16:27,095
a ja jestem dumny, że jestem tego częścią.

319
00:16:27,095 --> 00:16:28,455
Dziękuję.

320
00:16:28,455 --> 00:16:29,875
(Brawa)