WEBVTT

00:00:00.800 --> 00:00:04.653
Bu video ile yapmak istediğim, sizi cebirin kökenleri hakkında düşündürmek

NOTE Paragraph

00:00:04.800 --> 00:00:07.019
Cebirin kökenleri.

00:00:07.019 --> 00:00:11.523
Bu kelime, cebirin günümüzde ifade ettikleriyle örtüşüyor

00:00:12.793 --> 00:00:18.419
Cebir kelimesi, aslında yukarıda sadece bir sayfası bulanan bir kitaptan geliyor

00:00:25.667 --> 00:00:32.210
Ve, sekizinci veya dokuzuncu yüzyılda Bağdat'ta yaşamış İranlı bir matematikçi tarafından yazılmış

00:00:33.615 --> 00:00:36.940
Sanırım milattan sonra 820 yılında yazmış

00:00:37.773 --> 00:00:39.205
Millattan sonra.

00:00:39.205 --> 00:00:42.270
Ve cebir, onun koyduğu Arapça bir isim

00:00:43.509 --> 00:00:47.970
Kitaba verdiği asıl isim ise "Cebir onarım ve tamamlama demektir"

00:00:48.467 --> 00:00:53.834
onarım... onarım ve tamamlama... tamamlama

00:00:55.084 --> 00:00:59.049
Ve bunu kitabında çok özgün bir biçimde göstermiş.

00:00:59.049 --> 00:01:03.247
Yaptığı, eşitliğin bir tarafından alıp diğer tarafına eklemek

00:01:03.501 --> 00:01:07.726
Aslında buradaki sayfada görebiliriz ama Arapça bilmiyorum.

00:01:07.726 --> 00:01:12.150
Arapça'yla ortak kelimeleri olan bazı diller hakkında biraz fikrim var

00:01:12.230 --> 00:01:14.471
Bu Al Kitab.

00:01:14.471 --> 00:01:18.973
İyi bir Hint filmini anlayabilecek kadar Hintçe ve Urduca biliyorum.

00:01:18.973 --> 00:01:20.840
Al Kitab, kitap demek.

00:01:20.840 --> 00:01:23.572
Yani başlığın bu bölümü kitap demek.

00:01:23.572 --> 00:01:29.393
Al-muhktasar da az ve öz demek, ve sanırım en uygun bu şekilde çevirebileceğim

00:01:29.904 --> 00:01:35.815
fi hisab, 'hisab' Urducada hesaplama demek.

00:01:35.815 --> 00:01:38.428
al-gabr, işte asıl kısım burası.

00:01:38.428 --> 00:01:41.161
Ünlü cebirin ortaya çıktığı yer.

00:01:41.161 --> 00:01:43.703
Burası tamamlama demek.

00:01:43.703 --> 00:01:46.688
Evet, buraya tamamlama diyebiliriz.

00:01:46.688 --> 00:01:49.565
Ve, wa'l muqabala.

00:01:49.605 --> 00:01:52.367
Anlamı denkleştirme.

00:01:52.377 --> 00:01:55.631
Tamamlama ve denkleştirme.

00:01:55.631 --> 00:01:58.323
Eğer bunu Türkçe'ye çevirmek istersek,

00:01:58.323 --> 00:02:02.623
ve evet, Arapça çevirisi ile ilgili bir video olmadığını biliyorum.

00:02:02.623 --> 00:02:06.927
"Tamamlama ve denkleştirme ile hesaplamanın özeti" diyebiliriz

00:02:08.514 --> 00:02:11.854
En kabaca çevrilmiş hali bu olur sanırım.

00:02:11.854 --> 00:02:15.612
'Cebir' kelimesi bu önemli kitapla ortaya çıkmıştır

00:02:15.612 --> 00:02:18.546
.ve bu çok çok önemli bir kitaptır.

00:02:18.546 --> 00:02:22.807
Ve önemi sadece cebir kelimesinin ilk kullanıldığı yer olması değil,

00:02:22.807 --> 00:02:27.950
denklemi eşitlemede modern düşüncenin yerleşmesine de yardımcı olmasıdır

00:02:31.763 --> 00:02:36.673
Sorun, tek seferlik olayları çözmek değil, soyut problemlere cevap bulabilmekti

00:02:39.000 --> 00:02:43.280
Fakat Al-Khwarizmi bunun hakkında düşünen ilk insan değildi

00:02:44.800 --> 00:02:49.900
Bağdat'ta yaşıyordu ve o bölge, cebir tarihinde önemli bir yere sahiptir

00:02:50.667 --> 00:02:54.213
Sekizinci veya dokuncu yüzyılda orada yaşıyordu.

00:02:54.213 --> 00:02:59.350
Şimdi buraya bir zaman çizelgesi çiziyorum ki her şey kafanızda netleşsin

00:02:59.350 --> 00:03:01.771
Bu... bir zaman çizelgesi.

00:03:01.771 --> 00:03:08.553
Dindar biri olsanız da olmasanız da, çoğu modern takvim İsa'nın doğumunu başlangıç noktası kabul eder

00:03:09.159 --> 00:03:11.916
Buraya bir çizgi çekiyorum,

00:03:11.916 --> 00:03:16.034
hatta dindar olmadığımızı belli etmek için bir çarpı çizdim

00:03:16.034 --> 00:03:19.293
Milattan sonra ve milattan önce diyoruz.

00:03:19.293 --> 00:03:24.486
Dindar olmak istediğimizde ise tanrımızın yılı anlamına gelen A.D. diyoruz

00:03:24.486 --> 00:03:28.063
Açılımı Anno Domini olmalı yani Tanrımızın yılı

00:03:28.063 --> 00:03:32.750
Ve dindar bağlamda, milattan önce demek yerine İsa'dan önce denilir

00:03:32.750 --> 00:03:37.083
İki şekilde de, burası milattan sonra 1000 yılı, burası da 2000 yılı

00:03:38.967 --> 00:03:41.482
Ve biz de tam buradayız.

00:03:41.482 --> 00:03:45.131
Bu videoyu hazırlarken ben buralarda bir yerdeyim.

00:03:45.131 --> 00:03:48.733
Ve burası da milattan önce 1000 yılı,

00:03:48.733 --> 00:03:52.296
ve burası da milattan önce 2000 yılı.

00:03:52.296 --> 00:03:55.000
ilk bulgular, konuya direkt olarak giriyorum, ve bunlar gerçekten bulabildiklerimiz

00:03:56.234 --> 00:04:02.139
Eminim biraz daha kapsamlı araştırırsak cebirle uğraşan farklı ülkeler ve insanlar hakkında

00:04:02.139 --> 00:04:04.885
daha fazla bilgiye ulaşabiliriz.

00:04:04.885 --> 00:04:10.971
Fakat elimizde olan ilk bulgulara göre, cebirle ilgili ilk keşifler antik Babil'de yapılmıştır

00:04:12.200 --> 00:04:20.846
Milattan 2000 yıl kadar önce, buralarda, taş tabletlere yazı yazıldığı dönemde, insanlar cebirin temelleriyle ilgili bazı keşifler yapmıştır

00:04:26.253 --> 00:04:30.229
Aynı sembolleri ve rakamları kullanmıyorlardı

00:04:31.133 --> 00:04:33.570
Fakat uğraştıkları şey, cebirdi.

00:04:33.570 --> 00:04:36.820
Ve dünyanın bu kısmında bulunuyorlardı.

00:04:36.820 --> 00:04:39.393
Babil işte tam buradaydı.

00:04:39.393 --> 00:04:42.400
Ve Somaria geleneğini sürdürüyordu.

00:04:42.400 --> 00:04:45.400
Bütün o bölgeye mezopotamya deniliyordu.

00:04:45.400 --> 00:04:48.446
Yunancada iki nehir arası demektir.

00:04:48.446 --> 00:04:55.223
Burası, bildiğimiz kadarıyla, insanların ilk günümüzde cebir olarak adlandırdığımız şeyle uğraşmaya başladıkları yerdi

00:04:55.223 --> 00:05:01.920
Ve hızlıca günümüze dönmek gerekirse, eminim ki tarihçiler cebirin farklı kullanım alanlarını bilmiyorlardır

00:05:03.800 --> 00:05:09.097
Cebire en büyük katkılardan birisi önce Babil'de, milattan önce 2000 yılında

00:05:09.913 --> 00:05:14.071
ve sonra milattan sonra 200-300 yılları civarında yapılmıştır.

00:05:14.071 --> 00:05:15.872
işte tam burada.

00:05:15.872 --> 00:05:19.309
Alexanderia'da yaşamış Yunanlı bir adam,

00:05:19.309 --> 00:05:23.640
işte burası Yunanistan ve burada, Alexanderia'da yaşamış.

00:05:23.640 --> 00:05:27.531
O zamanlar burası Roma İmparatorluğunun bir parçasıydı.

00:05:27.531 --> 00:05:29.610
Alexanderia, tam orada.

00:05:29.610 --> 00:05:32.702
Bu adamın adı Diophantus veya Diaphantus

00:05:32.702 --> 00:05:35.107
veya telaffuz edemediğim bir şey.

00:05:35.107 --> 00:05:36.867
Dio... Diophantus.

00:05:36.867 --> 00:05:40.244
Bazı kaynaklarda cebirin babası olarak anılır.

00:05:40.244 --> 00:05:44.758
Ve aslının Diophantus mu yoksa Al-Khwarizmi mi olduğu tartışılır.

00:05:44.758 --> 00:05:50.291
Al-Khwarizmi daha çok denklemi eşitleme ve sadeleştirme üzerine çalışırken

00:05:50.667 --> 00:05:54.228
Diophantus belirli problemler üzerine yoğunlaştı.

00:05:54.228 --> 00:05:59.082
ikisi de kendi metodları üzerinde uğraşmış olsa da, Babillilerin nefretini kazandı

00:05:59.082 --> 00:06:02.901
Aslında yaptıkları Babillilerin yaptıklarını kopyalamak değildi.

00:06:02.901 --> 00:06:08.273
Cebir denildiğinde akla gelcek kavramlara kendilerine özgü yollarla katkı sağladılar

00:06:08.273 --> 00:06:13.163
Fakat çoğu tarihçi, özellikle Batılılar, Diophantus'u cebirin babası olarak tanımlar

00:06:13.163 --> 00:06:19.306
Ve bazen, Al-Khwarizmi sadece insanların cebirin kurucusu olup olmaması konusunda tartıştığı bir isimdir

00:06:19.306 --> 00:06:22.012
Cebire olan katkıları ise kayda değer.

00:06:22.012 --> 00:06:25.217
eğer milattan sonra 600 yılına gidecel olursak

00:06:25.217 --> 00:06:29.367
bir diğer ünlü matematikçi Brahma Gupta'yla karşılaşırız

00:06:29.800 --> 00:06:32.667
Hindistan'dan Brahma Gupta.

00:06:32.667 --> 00:06:36.632
Hindistan'ın neresinde yaşamış olduğu hakkında bir fikrim yok

00:06:36.632 --> 00:06:39.871
Aşağı yukarı bu bölgede yaşamıştı.

00:06:39.871 --> 00:06:42.733
O da cebire önemli katkı sağladı.

00:06:42.733 --> 00:06:45.768
Elbette Al-Khwarizmi var,

00:06:45.768 --> 00:06:48.667
tam buralarda ortaya çıkıyor.

00:06:48.667 --> 00:06:55.243
Ve onu Arapça'da onarım anlamına gelen 'cebir' kelimesinin yaratıcısı olarak kabul ediyoruz

00:06:57.242 --> 00:07:06.061
Bazı insanlar onu, eğer cebirin kurucusu değilse bile -ki bazıları öyle olduğuna inanıyor-, en azından kurucularından biri olduğunu kabul ediyor

00:07:06.061 --> 00:07:10.938
Çünkü cebirde, belirli problemleri çözmek için soyut düşünmek gerektiğini keşfetti

00:07:10.938 --> 00:07:16.991
Ve bu sayede günümüzde birçok modern matematikçi, problemlerin çözümleri için farklı yollara başvurmaktadır