0:00:00.800,0:00:02.133
En ĉi tiu video

0:00:02.133,0:00:04.800
ni enpensiĝos pri origino de algebro.

0:00:04.800,0:00:07.019
La origino de algebro.

0:00:07.019,0:00:08.533
Kaj la vorto "algebro"

0:00:08.533,0:00:10.667
speciale kunige kun tio,

0:00:10.667,0:00:12.733
kio algebro reprezentas hodiaŭ,

0:00:12.733,0:00:15.689
devenas el ĉi tiu libro,

0:00:15.689,0:00:18.667
aŭ respektive ĉi tio estas paĝo de la libro.

0:00:18.667,0:00:20.800
Angla traduko de ĝia nomo estas "The Compendious book on Calculation by Completion and Balancing."

0:00:20.800,0:00:25.662
esperante: "Resuma libro pri kalkulado per komplentigo kaj egaligo"

0:00:25.667,0:00:28.800
Ĝi estis skribita de persa matematikisto, kiu

0:00:28.800,0:00:30.969
vivis en Bagdado en...,

0:00:30.969,0:00:33.615
mi pensas, ke dum la 8-a aŭ 9-a jarcento,

0:00:33.615,0:00:35.800
respektive en jaro 820

0:00:35.800,0:00:37.773
de nia erao,

0:00:37.773,0:00:38.695
kiam li skribis zi tiun libron.

0:00:38.695,0:00:41.350
Kaj algebro estas araba vorto.

0:00:41.350,0:00:43.509
Jen la nomo de la libro, kiu li elektis,

0:00:43.509,0:00:45.400
ĝi estas araba nomo.

0:00:45.400,0:00:48.467
Algebro signifas renovigo aŭ kompletigo

0:00:48.467,0:00:55.084
renovigo ... renovigo aŭ kompletigo ... kompletigo.

0:00:55.084,0:00:58.369
Kaj en la libro li kunigis ĝin kun tre specifa operacio -

0:00:58.369,0:01:01.667
kun traŝovo de io el unu flanko de ekvacio

0:01:01.667,0:01:03.501
al alia flanko de ekvacio.

0:01:03.501,0:01:06.586
Ni povas vidi ĝin ĉi tie, kaj mi ne konas la araban,

0:01:06.586,0:01:10.400
sed mi konas kelkajn lingvoj, kiuj elpruntis ion el la araba

0:01:10.400,0:01:12.230
aŭ eble la araba el ili, sed ĉi tie oni skribas:

0:01:12.230,0:01:14.941
ĉi tio esats Al Kitab

0:01:14.941,0:01:18.243
Mi konas la urduan kaj la hindian sufiĉe, por ke mi komprenu bonan hindan filmon,

0:01:18.243,0:01:20.130
"Kitab" signifas "libro",

0:01:20.130,0:01:23.302
do ĉi tia parto estas "libro"

0:01:23.302,0:01:27.163
al-muhktasar, mi pensas, ke ĝi signifas resuma,

0:01:27.163,0:01:29.904
kaj kvankam mi ne konas vorton por "resuma", sed tio povus esti ĝuste,

0:01:29.904,0:01:36.585
fi hisab, hisab signifas kalkulado en la urdua, do tio estas kalkulado.

0:01:36.585,0:01:38.738
al-Ĝabr - tio estas radiko de la vorto.

0:01:38.738,0:01:41.021
Tio estas la fama algebro. Ĉi tie troviĝas.

0:01:41.021,0:01:43.533
Ĉi tio estas "kompletigo".

0:01:43.533,0:01:46.478
Vi povas imagi ĝin kiel "kompletigo"

0:01:46.478,0:01:49.715
kaj nun "wa al-muqabalah"

0:01:49.715,0:01:52.467
kio esence signifas "egaligo, egaligado".

0:01:52.467,0:01:55.631
Kompletigo kaj egaligo.

0:01:55.631,0:01:57.133
Do, se ni volus traduki ĝin,

0:01:57.133,0:01:58.733
kaj mi scias, ke ĉi tiu videaĵo ne temas pri tradukado el la araba,

0:01:58.733,0:02:01.947
sed la libro...

0:02:01.947,0:02:10.624
Mi pensas, ke ĉi tie estas: "Resuma libro pri kalkulado per komplentigo kaj egaligo"

0:02:10.624,0:02:12.564
tio estas proksimuma traduko,

0:02:12.564,0:02:15.412
sed ĝi estas la fonto de la vorto "algebro".

0:02:15.412,0:02:18.146
Kaj ĝi estas tre tre grava libro,

0:02:18.146,0:02:21.467
ne nur pro tio, ke en ĝi estis unue uzita vorto "algebro",

0:02:21.467,0:02:25.000
sed ankaŭ pro tio, ke multe da homoj vidas la libron kiel la unuan montro,

0:02:25.000,0:02:32.000
ke algebro alprenis multe de siaj modernaj pensoj

0:02:32.050,0:02:34.533
egaligon de ekvacioj,

0:02:34.533,0:02:36.533
abstraktadon de taskoj

0:02:36.533,0:02:38.995
kaj ne provado pri unufoja solvo laŭ bezono,

0:02:39.000,0:02:42.800
sed Al-Ĥorazmi ne estis la unua,

0:02:42.800,0:02:44.800
kaj por ke ni havu resumon pri loko, kie ĝi okazis

0:02:44.800,0:02:46.800
li vivis en Bagdado,

0:02:46.800,0:02:49.200
sed en ĉi tiu parto de la mondo oni trovis

0:02:49.200,0:02:50.667
multe da aferoj el historio de algebro.

0:02:50.667,0:02:53.133
Sed li vivis tien ĉirkaŭ la 8-a aŭ 9-a jarcento

0:02:53.133,0:02:56.160
- Mi pentros etan tempakson -

0:02:56.160,0:02:58.000
por ke ni havu pli bonan ideon.

0:02:58.000,0:03:01.431
Jen ĝi,

0:03:01.431,0:03:05.133
kaj ne konsiderante, ĉu vi estas kredulo aŭ ne,

0:03:05.133,0:03:09.159
plimulto de niaj datoj ekas per naskiĝo de Krsto.

0:03:09.159,0:03:11.796
Tio estas jene,

0:03:11.796,0:03:13.704
mi markos ĝin per kruco.

0:03:13.704,0:03:15.462
Kiel nekreduloj ni povas diri

0:03:15.462,0:03:18.473
de nia erao / antaŭ nia erao,

0:03:18.473,0:03:19.766
se ni volas esti kreduloj,

0:03:19.766,0:03:20.566
ni diras p. K. post Kristo, tio signifas

0:03:20.566,0:03:22.164
"en la jaro de nia Sinjoro"

0:03:22.164,0:03:25.333
latine Anno Domini,

0:03:25.333,0:03:26.434
signifas "en la jaro de nia Sinjoro"

0:03:26.434,0:03:28.950
kaj en religia kunteksto

0:03:28.950,0:03:30.482
en placo "antaŭ nia epoko"

0:03:30.482,0:03:32.433
ni diras "antaŭ Kristo" (a.K.)

0:03:32.433,0:03:36.133
sed ĉiookaze, tio estas jaro 1000

0:03:36.133,0:03:37.533
de nia erao,

0:03:37.533,0:03:39.667
ĉi tio estas jaro 2000 de nia erao,

0:03:39.667,0:03:41.652
kaj nun ni estas kompreneble en epoko,

0:03:41.652,0:03:44.831
en epoko, kiam mi faras ĉi tiun videaĵon, ie tie ...

0:03:44.831,0:03:48.733
kaj tio, ĉi tio estas 1000 antaŭ nia erao,

0:03:48.733,0:03:52.296
ĉi tio estas 2000 antaŭ nia erao.

0:03:52.296,0:03:55.000
Do unuaj aludoj,

0:03:55.000,0:03:56.234
kaj tio estas nur tio, kion ni ĝis nun trovis,

0:03:56.234,0:03:57.369
certe se ni povus fosi pli,

0:03:57.369,0:03:58.835
ni trovus pliajn pruvojn

0:03:58.835,0:04:01.121
pri aliaj civilizacioj kaj homoj,

0:04:01.121,0:04:04.569
kiuj elpensis multe da pensoj el algebro,

0:04:04.569,0:04:06.311
sed niaj unuaj aludoj pri homoj,

0:04:06.311,0:04:09.533
kiuj vere esploris pensojn, kiuj estas kerno de algebro,

0:04:09.533,0:04:12.200
devenas el antikva Babilono.

0:04:12.200,0:04:14.906
Ĉirkaŭ jaro 2000 antaŭ nia epoko,

0:04:14.906,0:04:21.565
antaŭ Kristo, iam tiam,

0:04:21.565,0:04:23.023
kiam ili havis ŝtonajn tabuletojn,

0:04:23.023,0:04:24.867
baze de ili oni povas opinii, ke homoj esploris

0:04:24.867,0:04:26.253
kelkaj bazaj pensoj de algebro.

0:04:26.253,0:04:27.669
Ili ne uzas samajn simbolojn,

0:04:27.669,0:04:31.133
ili ne reprezentas numerojn same,

0:04:31.133,0:04:33.200
sed ili laboris je algebro

0:04:33.200,0:04:35.800
kaj tio estis, mi rediros, en ĉi tia parto de la mondo.

0:04:35.800,0:04:38.733
Babilono estis ie ... ie tie

0:04:38.733,0:04:42.400
kaj en Babilono oni posedis sumerajn tradiciojn,

0:04:42.400,0:04:45.400
la regiono nomiĝis Mezopotamio,

0:04:45.400,0:04:47.186
kio en la greka signifas "inter du riveroj",

0:04:47.186,0:04:49.733
sed tio estas unuaj aludoj pri homoj,

0:04:49.733,0:04:51.744
kiuj ekis kun tio,

0:04:51.744,0:04:54.720
kio ni hodiaŭ nomas kiel "vera" algebro.

0:04:54.720,0:04:56.200
Nun ni transsaltos

0:04:56.200,0:04:58.992
kaj mi pensas, ke nek historistoj ne scias

0:04:58.992,0:05:03.800
pri ĉiuj kazoj kiam homoj uzis algebron.

0:05:03.800,0:05:08.267
Sed ĉefaj kontribuoj en algebro

0:05:08.267,0:05:11.533
ni vidas ĉi tie en Babilono antaŭ 2000 da jaroj,

0:05:11.533,0:05:14.171
kaj nun, kiam ni transsaltos en la jaro 200-300 p. K.,

0:05:14.171,0:05:15.582
ĉi tie

0:05:15.582,0:05:18.169
vi havas grekan ĝentlemanon, kiu vivis en Aleksandrio

0:05:18.169,0:05:22.000
- ĉi tie troviĝas Grekio, sed li vivis en Aleksandrio,

0:05:22.000,0:05:25.041
kiu estis tiutempe parto de la Roma Imperio.

0:05:25.041,0:05:28.000
Do Aleksandrio estas ĝuste tie,

0:05:28.000,0:05:29.432
kaj la sinjoro nomiĝas

0:05:29.432,0:05:32.041
Diofanto.

0:05:32.041,0:05:33.467
- Mi ne scias kiel oni ĝin prononcas -

0:05:33.467,0:05:36.867
Dio ... Diofanto ...

0:05:36.867,0:05:40.244
kaj oni lin nomas "la patro de algebro"

0:05:40.244,0:05:44.508
Kaj estas diskutebla, ĉu ĝi estas Diofanto aŭ Al-Ĥorazmi,

0:05:44.508,0:05:48.531
kiu komencis uzi tiujn pensojn pri egaligo de ekvacioj

0:05:48.533,0:05:50.667
kaj rakonti pri pura matematiko,

0:05:50.667,0:05:53.548
kaj Diofanto pli koncentriĝis al konkretaj taskoj

0:05:53.548,0:05:57.032
kaj ili amnbaŭ vivis post Babilonanoj,

0:05:57.032,0:05:59.061
kvankam ili ambaŭ kontribuis per sia propra maniero,

0:05:59.061,0:06:01.361
ili ne kopiis nur tio, kio Babilonanoj faris.

0:06:01.361,0:06:03.733
Ili havis siajn proprajn, unikajn kontribuaĵojn

0:06:03.733,0:06:06.328
al tio, kion ni hodiaŭ nomas "algebro",

0:06:06.328,0:06:08.733
sed multe da, speciale okcidentalaj historistoj,

0:06:08.733,0:06:11.282
opinias, ke Diofanto estas la patro de algebro

0:06:11.282,0:06:13.816
kaj Al-Ĥorazmi estas tiu,

0:06:13.816,0:06:16.212
pri kiu aliaj opinias, ke li estas patro de algebro, ĉar

0:06:16.212,0:06:18.352
grave kontribuis.

0:06:18.352,0:06:20.347
Se vi iros en la jaro 600 de nia epoko,

0:06:20.347,0:06:22.221
ĉirkaŭ 600 de nia epoko,

0:06:22.221,0:06:26.067
tiutempe vivis fama matematikisto el historio de algebro,

0:06:26.067,0:06:29.800
Brahmagupta el Barato,

0:06:29.800,0:06:32.667
Brahmagupta ... el Barato,

0:06:32.667,0:06:34.692
Mi ne scias kie ĝuste li

0:06:34.692,0:06:36.431
en Barato vivis, mi devus ĝin trovi.

0:06:36.431,0:06:39.161
Mi esperas, ke tio estis proksimume ... proksimume tie,

0:06:39.161,0:06:42.733
kaj li ankaŭ grave kontribuis.

0:06:42.733,0:06:45.768
Kaj daŭre ni havas kompreneble Al-Ĥorazmi-n,

0:06:45.768,0:06:48.667
kiu vivis tie,

0:06:48.667,0:06:52.513
kaj Al-Ĥorazmi estas tiu,

0:06:52.513,0:06:56.329
al kiu ni dedikas la nomo "algebro",

0:06:56.329,0:06:57.862
kiu devenas el la araba vorto "renovigo"

0:06:57.862,0:07:01.841
Kaj kelkaj pri li opinias, se ne kiel pri la patro de algebro,

0:07:01.841,0:07:04.118
kvankam kelkaj diras ke li estas,

0:07:04.118,0:07:05.892
estas unu el patroj de algebro,

0:07:05.892,0:07:09.278
ĉar vere ekpensis pri algebro en abstrakta kunteksto,

0:07:09.278,0:07:11.025
sen iaj konkretaj taskoj,

0:07:11.025,0:07:12.492
kiel pri la fako

0:07:12.492,0:07:16.800
pensus hodiaŭa matematikisto.