WEBVTT

00:00:00.895 --> 00:00:02.543
TED 30 yaşında.

00:00:02.543 --> 00:00:05.181
World wide web ise bu ay

00:00:05.181 --> 00:00:07.453
25. yaşını kutluyor.

00:00:07.453 --> 00:00:10.142
Şimdi size bir sorum var.

00:00:10.142 --> 00:00:14.966
Bu yolda nasıl ilerleyeceğiz?

00:00:14.966 --> 00:00:15.375
Devletten bahsedelim.

00:00:16.681 --> 00:00:18.995
Nasıl bir internet istediğimizi konuşalım.

NOTE Paragraph

00:00:18.995 --> 00:00:22.315
25 yıl önce CERN'de çalışıyordum.

00:00:22.315 --> 00:00:24.665
Görevdeki ilk yılımı dolduruktan sonra

00:00:24.665 --> 00:00:27.297
bir başka yan projede çalışmak için izin alabildim.

00:00:27.297 --> 00:00:28.995
Bir kod yazdım.

00:00:28.995 --> 00:00:31.144
Sanırım ilk kullanıcısı da kendim oldum.

00:00:31.144 --> 00:00:33.687
Başta insanlar kullanmaz diye

00:00:33.687 --> 00:00:35.206
endişelenenler oldu,

00:00:35.206 --> 00:00:37.030
halka çok karmaşık geleceğini düşündüler.

00:00:37.030 --> 00:00:38.749
Bir sürü çaba, bir sürü harika

00:00:38.749 --> 00:00:40.459
insanla yaptığım işbirliği sonucunda

00:00:40.459 --> 00:00:42.888
azar azar ilerledi, kullanışlı hale geldi.

00:00:42.888 --> 00:00:44.531
Ve çok tutuldu. Hoş oldu.

00:00:44.531 --> 00:00:47.748
Sonunda birkaç yıl sonra, 2000'lerde

00:00:47.748 --> 00:00:51.950
dünya nüfusunun yüzde beşi

00:00:51.950 --> 00:00:53.769
www'i kullanır hale geldi.

00:00:53.769 --> 00:00:56.480
2007'de bu rakam yüzde 17'ye yükseldi.

00:00:56.480 --> 00:00:59.820
2008'de World Wide Web Vakfını kurduk

00:00:59.820 --> 00:01:01.394
ve bu orana bakıp

00:01:01.394 --> 00:01:04.244
bir bakıma endişelenmeye başladık.

00:01:04.244 --> 00:01:06.303
Bugün, 2014'te

00:01:06.303 --> 00:01:08.537
dünyanın %40'ı

00:01:08.537 --> 00:01:12.553
www kullanıcısı ve gitgide yayılıyor.

00:01:12.553 --> 00:01:14.555
Elbette artıyor.

NOTE Paragraph

00:01:14.555 --> 00:01:17.963
Her iki açıdan düşünmenizi isterim.

00:01:17.963 --> 00:01:20.180
Elbette burada, TED'de bulunan

00:01:20.180 --> 00:01:23.163
herkes için ilk akla gelen soru

00:01:23.163 --> 00:01:25.219
geri kalan yüzde 60'ı nasıl

00:01:25.219 --> 00:01:26.539
diğerleri kadar çabucak internet kullanır hale getiririz, olacaktır.

00:01:26.539 --> 00:01:28.854
Bir sürü önemli konu var. Bu elbette cep telefonlarıyla olacak.

00:01:28.854 --> 00:01:30.834
Ama öte yandan internet kullanan %40'ı düşünmeliyiz

00:01:30.834 --> 00:01:32.544
zira siz buradasınız ve

00:01:32.544 --> 00:01:35.170
internetli hayatlarınızı yaşıyor

00:01:35.170 --> 00:01:36.466
ve herhangi bir şeyi akılda tutmak yerine

00:01:36.466 --> 00:01:38.180
nette arıyorsunuz.

00:01:38.180 --> 00:01:42.263
bunu bir başarı olarak alabilirsiniz

00:01:42.263 --> 00:01:44.243
ancak eğri oturup doğru konuşmalıyız.

00:01:44.243 --> 00:01:47.326
Tamam, bu bir başarı

00:01:47.326 --> 00:01:49.272
Khan Akademide bir sürü şey var

00:01:49.272 --> 00:01:51.561
neredeyse aradığınız her şey Vikipedi'de mevcut,

00:01:51.561 --> 00:01:53.378
dünya kadar e-kitap elinizin altında ve bedava

00:01:53.378 --> 00:01:54.784
çevrimiçi okuyabiliyorsunuz,

00:01:54.784 --> 00:01:56.552
eğitim alanında bir sürü harika şey oldu

00:01:56.552 --> 00:01:58.276
başka alanlarda da öyle.

00:01:58.276 --> 00:02:00.678
Online ticaret alışveriş

00:02:00.678 --> 00:02:03.469
anlayışımızı altüst etti

00:02:03.469 --> 00:02:05.024
çeşitli ticaret türleri ortaya çıktı

00:02:05.024 --> 00:02:07.350
bunların hiçbiri internetten önce yoktu.

00:02:07.350 --> 00:02:10.732
Ticaretin kuralları neredeyse tüm dünyada değişti.

00:02:10.732 --> 00:02:12.999
Siyasi sistemler bu derecede değişmedi

00:02:12.999 --> 00:02:15.112
ama yine de büyük ölçüde etkilendi.

00:02:15.112 --> 00:02:18.080
Öyle ki, bir sürü e-devlet

00:02:18.080 --> 00:02:20.783
birçok şeyin şeffaf ve görünür olması

00:02:20.783 --> 00:02:22.411
internet sayesinde.

NOTE Paragraph

00:02:22.411 --> 00:02:24.522
Bazı şeylerin de daha az görünür olmasını sağladı.

00:02:24.522 --> 00:02:26.925
Mesela gecenin bir vakti,

00:02:26.925 --> 00:02:28.636
sevdiğiniz birinin yakalanmış olabileceği

00:02:28.636 --> 00:02:30.761
bir kanser türü hakkında internet üzerinden

00:02:30.761 --> 00:02:35.767
başka bir ülkede biriyle

00:02:35.767 --> 00:02:40.276
konuşabiliyorsunuz.

00:02:40.276 --> 00:02:44.495
İnternet sayesinde bu gibi şeyler ortalığa saçılmıyor.

00:02:44.495 --> 00:02:47.715
Aslında belli bir mahremiyet de sağlıyor.

00:02:47.715 --> 00:02:50.499
Web'in hangi kısmının

00:02:50.499 --> 00:02:51.590
internete girdiğimiz zaman

00:02:51.590 --> 00:02:53.026
kullandığımız hangi bölümünün

00:02:53.026 --> 00:02:56.416
şeffaf ve nötral (yüksüz) olduğunu bilemiyoruz.

00:02:56.416 --> 00:02:58.952
Asıl endişe verici olan

00:02:58.952 --> 00:03:01.811
hepimizce malum dinleme ve izlemeler değil

00:03:01.811 --> 00:03:04.261
esasen bundan çok

00:03:04.261 --> 00:03:06.207
internetteki verileri suiistimal

00:03:06.207 --> 00:03:09.245
etmek isteyecek başka birilerinin olması.

00:03:09.245 --> 00:03:10.451
Neticede şunu anlamalıyız ki,

00:03:10.451 --> 00:03:11.860
interneti öylece kullanamayız

00:03:11.860 --> 00:03:13.545
aynı zamanda onun için endişelenmemiz de gerek,

00:03:13.545 --> 00:03:17.119
tüm bunların ardındaki altyapıyı düşünmeliyiz.

00:03:17.119 --> 00:03:21.315
Aslında bu özellik bize gerek mi?

00:03:21.315 --> 00:03:26.264
İfade özgürlüğünün tadını çıkarıyoruz,

00:03:26.264 --> 00:03:29.302
tweet atıyoruz, bir sürü insan

00:03:29.302 --> 00:03:32.227
tweetlerimizi okuyor

00:03:32.227 --> 00:03:35.578
-tabii eğer onların ülkesinde twitter kapatılmamışsa-

00:03:35.578 --> 00:03:38.921
bir şekilde kendimizi ifade etmek istiyoruz,

00:03:38.921 --> 00:03:41.856
devletimiz hakkında biraz bilgi sahibi olmak istiyoruz

00:03:41.856 --> 00:03:43.219
yaşadığımız ülke hakkında...

00:03:43.219 --> 00:03:45.703
başkalarının bilmediği şeyleri bilmek.

00:03:45.703 --> 00:03:48.684
Bu yüzden mutlaka

00:03:48.684 --> 00:03:50.808
sansüre karşı direnmeliyiz.

00:03:50.808 --> 00:03:52.382
İnternetin özgür bir yer olmasını savunmalı,

00:03:52.382 --> 00:03:54.839
sansürü protesto etmeliyiz.

NOTE Paragraph

00:03:54.839 --> 00:03:57.549
Biz bu özgürlüğü sevdik.

00:03:57.549 --> 00:03:59.754
Bu sayede sesimizi duyurabiliyoruz.

00:03:59.754 --> 00:04:01.592
Herkes herkesle konuşabiliyor.

00:04:01.592 --> 00:04:02.929
Kim olduğuna bakmadan.

00:04:02.929 --> 00:04:05.582
Ve şu büyük sosyal medya ağlarına katılıyoruz

00:04:05.582 --> 00:04:08.944
dev bir buluşma yeri gibi çalışıyorlar

00:04:08.944 --> 00:04:10.733
onlar sayesinde aynı

00:04:10.733 --> 00:04:12.567
sosyal ağdaki insanlar

00:04:12.567 --> 00:04:14.890
birbiriyle iletişim kurabiliyor

00:04:14.890 --> 00:04:19.264
ama bir yandan da kendilerini sınırlıyorlar.

00:04:19.264 --> 00:04:22.190
Ve bir de, filtre balonları hakkındaki

00:04:22.190 --> 00:04:24.158
kitabı okuduysanız bileceksiniz.

00:04:24.158 --> 00:04:25.960
Filtre balonu esasen sevdiğimiz şeyleri

00:04:25.960 --> 00:04:28.092
kolayca bulmamızı sağlayan bir tür makina.

00:04:28.092 --> 00:04:30.434
Seviğimiz şeyleri tıklıyoruz

00:04:30.434 --> 00:04:32.166
neleri tıkladığımızı bilen ve

00:04:32.166 --> 00:04:34.326
otomatik olarak tekrar önümüze koyan

00:04:34.326 --> 00:04:35.810
bu makina yüzünden sonunda

00:04:35.810 --> 00:04:40.071
dünyayı şu pembelikten ibaret sanmaya başlıyoruz.

00:04:40.071 --> 00:04:42.260
İşte buna filtre balonu deniyor.

00:04:42.260 --> 00:04:44.203
İşte bunlar şu anda sahip olduğumuz

00:04:44.203 --> 00:04:47.295
sosyal interneti tehdit eden şeyler.

NOTE Paragraph

00:04:47.295 --> 00:04:49.224
Nasıl bir internet istiyoruz?

00:04:49.224 --> 00:04:52.662
Ben parçalara bölünmemiş bir web istiyorum

00:04:52.662 --> 00:04:54.423
bazı ülkeler gözetleme yapabilmek için

00:04:54.423 --> 00:04:56.184
bölmeyi savunuyor.

00:04:56.184 --> 00:04:57.945
Demokrasi için sağlam bir zemin oluşturacak

00:04:57.945 --> 00:05:01.628
bir internet istiyorum.

00:05:01.628 --> 00:05:04.588
Sağlık hizmeti alabileceğim,

00:05:04.588 --> 00:05:09.165
mahremiyetimi koruyabileceğim ve

00:05:09.165 --> 00:05:10.920
araştırma yapan tıp bilginlerinin beni tedavi ederken

00:05:10.920 --> 00:05:13.090
tonlarca bilimsel veriye ulaşabileceği bir web istiyorum.

00:05:13.090 --> 00:05:15.020
İnternetsiz yüzde 60'ın da

00:05:15.020 --> 00:05:18.710
bir an evvel içinde olacağı bir web istiyorum.

00:05:18.710 --> 00:05:21.050
Yeniliğe, inovasyona güçlü bir zemin oluşturan ve

00:05:21.050 --> 00:05:25.668
bir felaket meydana geldiğinde

00:05:25.668 --> 00:05:27.051
mesela bir afette hemen harekete geçebileceğim

00:05:27.051 --> 00:05:29.380
hemen yardım yollayabileceğim bir web istiyorum.

00:05:29.380 --> 00:05:33.160
İşte böyle şeyler...

NOTE Paragraph

00:05:33.160 --> 00:05:36.090
Elbette listem daha uzun, bunlar sadece başlıcaları.

00:05:36.090 --> 00:05:38.526
Sizin de listeniz vardır.

00:05:38.526 --> 00:05:39.767
O yüzden dilerim ki, bu 25. yıldönümü

00:05:39.767 --> 00:05:42.541
nasıl bir web istediğimizi düşünmeye vesile olsun.

00:05:42.541 --> 00:05:45.534
webat25.org adresine giderek

00:05:45.534 --> 00:05:47.233
bazı linkler bulabilirsiniz.

00:05:47.233 --> 00:05:48.236
Orada insanların beraberce

00:05:48.236 --> 00:05:49.292
İnternetin Magna Karta'sını yazdığı,

00:05:49.292 --> 00:05:52.004
İnternet Hakları Beyannamesini yazdığı

00:05:52.004 --> 00:05:53.530
bir sürü site bulacaksınız.

00:05:53.530 --> 00:05:55.043
Ne dersiniz? Yapalım mı?

00:05:55.043 --> 00:05:59.670
Bunlar temel haklar haline gelmedi mi?

00:05:59.670 --> 00:06:03.330
İnsanın dilediği kişiyle iletişim kurması hakkı?

00:06:03.330 --> 00:06:05.288
Haydi, elbirliğiyle web'in

00:06:05.288 --> 00:06:08.156
Magna Karta'sını yazalım.

00:06:08.156 --> 00:06:10.398
Bunu bu yıl yapalım.

00:06:10.398 --> 00:06:12.490
25. yıl dönümünden gelen enerjiyi buna kullanalım,

00:06:14.210 --> 00:06:15.797
internetin Magna Karta'sını

00:06:15.797 --> 00:06:18.409
yazma imecesine. (alkışlar)

00:06:18.409 --> 00:06:20.405
Teşekkürler. Sizden bir ricam olacak.

NOTE Paragraph

00:06:23.065 --> 00:06:24.397
Benim için savaşın, anlaştık mı? Sağ olun.

00:06:24.397 --> 00:06:26.581
(alkışlar)