1
00:00:00,895 --> 00:00:02,543
TED 30 yaşında.

2
00:00:02,543 --> 00:00:05,181
World wide web ise bu ay

3
00:00:05,181 --> 00:00:07,453
25. yaşını kutluyor.

4
00:00:07,453 --> 00:00:10,142
Şimdi size bir sorum var.

5
00:00:10,142 --> 00:00:14,966
Bu yolda nasıl ilerleyeceğiz?

6
00:00:14,966 --> 00:00:15,375
Devletten bahsedelim.

7
00:00:16,681 --> 00:00:18,995
Nasıl bir internet istediğimizi konuşalım.

8
00:00:18,995 --> 00:00:22,315
25 yıl önce CERN'de çalışıyordum.

9
00:00:22,315 --> 00:00:24,665
Görevdeki ilk yılımı dolduruktan sonra

10
00:00:24,665 --> 00:00:27,297
bir başka yan projede çalışmak için izin alabildim.

11
00:00:27,297 --> 00:00:28,995
Bir kod yazdım.

12
00:00:28,995 --> 00:00:31,144
Sanırım ilk kullanıcısı da kendim oldum.

13
00:00:31,144 --> 00:00:33,687
Başta insanlar kullanmaz diye

14
00:00:33,687 --> 00:00:35,206
endişelenenler oldu,

15
00:00:35,206 --> 00:00:37,030
halka çok karmaşık geleceğini düşündüler.

16
00:00:37,030 --> 00:00:38,749
Bir sürü çaba, bir sürü harika

17
00:00:38,749 --> 00:00:40,459
insanla yaptığım işbirliği sonucunda

18
00:00:40,459 --> 00:00:42,888
azar azar ilerledi, kullanışlı hale geldi.

19
00:00:42,888 --> 00:00:44,531
Ve çok tutuldu. Hoş oldu.

20
00:00:44,531 --> 00:00:47,748
Sonunda birkaç yıl sonra, 2000'lerde

21
00:00:47,748 --> 00:00:51,950
dünya nüfusunun yüzde beşi

22
00:00:51,950 --> 00:00:53,769
www'i kullanır hale geldi.

23
00:00:53,769 --> 00:00:56,480
2007'de bu rakam yüzde 17'ye yükseldi.

24
00:00:56,480 --> 00:00:59,820
2008'de World Wide Web Vakfını kurduk

25
00:00:59,820 --> 00:01:01,394
ve bu orana bakıp

26
00:01:01,394 --> 00:01:04,244
bir bakıma endişelenmeye başladık.

27
00:01:04,244 --> 00:01:06,303
Bugün, 2014'te

28
00:01:06,303 --> 00:01:08,537
dünyanın %40'ı

29
00:01:08,537 --> 00:01:12,553
www kullanıcısı ve gitgide yayılıyor.

30
00:01:12,553 --> 00:01:14,555
Elbette artıyor.

31
00:01:14,555 --> 00:01:17,963
Her iki açıdan düşünmenizi isterim.

32
00:01:17,963 --> 00:01:20,180
Elbette burada, TED'de bulunan

33
00:01:20,180 --> 00:01:23,163
herkes için ilk akla gelen soru

34
00:01:23,163 --> 00:01:25,219
geri kalan yüzde 60'ı nasıl

35
00:01:25,219 --> 00:01:26,539
diğerleri kadar çabucak internet kullanır hale getiririz, olacaktır.

36
00:01:26,539 --> 00:01:28,854
Bir sürü önemli konu var. Bu elbette cep telefonlarıyla olacak.

37
00:01:28,854 --> 00:01:30,834
Ama öte yandan internet kullanan %40'ı düşünmeliyiz

38
00:01:30,834 --> 00:01:32,544
zira siz buradasınız ve

39
00:01:32,544 --> 00:01:35,170
internetli hayatlarınızı yaşıyor

40
00:01:35,170 --> 00:01:36,466
ve herhangi bir şeyi akılda tutmak yerine

41
00:01:36,466 --> 00:01:38,180
nette arıyorsunuz.

42
00:01:38,180 --> 00:01:42,263
bunu bir başarı olarak alabilirsiniz

43
00:01:42,263 --> 00:01:44,243
ancak eğri oturup doğru konuşmalıyız.

44
00:01:44,243 --> 00:01:47,326
Tamam, bu bir başarı

45
00:01:47,326 --> 00:01:49,272
Khan Akademide bir sürü şey var

46
00:01:49,272 --> 00:01:51,561
neredeyse aradığınız her şey Vikipedi'de mevcut,

47
00:01:51,561 --> 00:01:53,378
dünya kadar e-kitap elinizin altında ve bedava

48
00:01:53,378 --> 00:01:54,784
çevrimiçi okuyabiliyorsunuz,

49
00:01:54,784 --> 00:01:56,552
eğitim alanında bir sürü harika şey oldu

50
00:01:56,552 --> 00:01:58,276
başka alanlarda da öyle.

51
00:01:58,276 --> 00:02:00,678
Online ticaret alışveriş

52
00:02:00,678 --> 00:02:03,469
anlayışımızı altüst etti

53
00:02:03,469 --> 00:02:05,024
çeşitli ticaret türleri ortaya çıktı

54
00:02:05,024 --> 00:02:07,350
bunların hiçbiri internetten önce yoktu.

55
00:02:07,350 --> 00:02:10,732
Ticaretin kuralları neredeyse tüm dünyada değişti.

56
00:02:10,732 --> 00:02:12,999
Siyasi sistemler bu derecede değişmedi

57
00:02:12,999 --> 00:02:15,112
ama yine de büyük ölçüde etkilendi.

58
00:02:15,112 --> 00:02:18,080
Öyle ki, bir sürü e-devlet

59
00:02:18,080 --> 00:02:20,783
birçok şeyin şeffaf ve görünür olması

60
00:02:20,783 --> 00:02:22,411
internet sayesinde.

61
00:02:22,411 --> 00:02:24,522
Bazı şeylerin de daha az görünür olmasını sağladı.

62
00:02:24,522 --> 00:02:26,925
Mesela gecenin bir vakti,

63
00:02:26,925 --> 00:02:28,636
sevdiğiniz birinin yakalanmış olabileceği

64
00:02:28,636 --> 00:02:30,761
bir kanser türü hakkında internet üzerinden

65
00:02:30,761 --> 00:02:35,767
başka bir ülkede biriyle

66
00:02:35,767 --> 00:02:40,276
konuşabiliyorsunuz.

67
00:02:40,276 --> 00:02:44,495
İnternet sayesinde bu gibi şeyler ortalığa saçılmıyor.

68
00:02:44,495 --> 00:02:47,715
Aslında belli bir mahremiyet de sağlıyor.

69
00:02:47,715 --> 00:02:50,499
Web'in hangi kısmının

70
00:02:50,499 --> 00:02:51,590
internete girdiğimiz zaman

71
00:02:51,590 --> 00:02:53,026
kullandığımız hangi bölümünün

72
00:02:53,026 --> 00:02:56,416
şeffaf ve nötral (yüksüz) olduğunu bilemiyoruz.

73
00:02:56,416 --> 00:02:58,952
Asıl endişe verici olan

74
00:02:58,952 --> 00:03:01,811
hepimizce malum dinleme ve izlemeler değil

75
00:03:01,811 --> 00:03:04,261
esasen bundan çok

76
00:03:04,261 --> 00:03:06,207
internetteki verileri suiistimal

77
00:03:06,207 --> 00:03:09,245
etmek isteyecek başka birilerinin olması.

78
00:03:09,245 --> 00:03:10,451
Neticede şunu anlamalıyız ki,

79
00:03:10,451 --> 00:03:11,860
interneti öylece kullanamayız

80
00:03:11,860 --> 00:03:13,545
aynı zamanda onun için endişelenmemiz de gerek,

81
00:03:13,545 --> 00:03:17,119
tüm bunların ardındaki altyapıyı düşünmeliyiz.

82
00:03:17,119 --> 00:03:21,315
Aslında bu özellik bize gerek mi?

83
00:03:21,315 --> 00:03:26,264
İfade özgürlüğünün tadını çıkarıyoruz,

84
00:03:26,264 --> 00:03:29,302
tweet atıyoruz, bir sürü insan

85
00:03:29,302 --> 00:03:32,227
tweetlerimizi okuyor

86
00:03:32,227 --> 00:03:35,578
-tabii eğer onların ülkesinde twitter kapatılmamışsa-

87
00:03:35,578 --> 00:03:38,921
bir şekilde kendimizi ifade etmek istiyoruz,

88
00:03:38,921 --> 00:03:41,856
devletimiz hakkında biraz bilgi sahibi olmak istiyoruz

89
00:03:41,856 --> 00:03:43,219
yaşadığımız ülke hakkında...

90
00:03:43,219 --> 00:03:45,703
başkalarının bilmediği şeyleri bilmek.

91
00:03:45,703 --> 00:03:48,684
Bu yüzden mutlaka

92
00:03:48,684 --> 00:03:50,808
sansüre karşı direnmeliyiz.

93
00:03:50,808 --> 00:03:52,382
İnternetin özgür bir yer olmasını savunmalı,

94
00:03:52,382 --> 00:03:54,839
sansürü protesto etmeliyiz.

95
00:03:54,839 --> 00:03:57,549
Biz bu özgürlüğü sevdik.

96
00:03:57,549 --> 00:03:59,754
Bu sayede sesimizi duyurabiliyoruz.

97
00:03:59,754 --> 00:04:01,592
Herkes herkesle konuşabiliyor.

98
00:04:01,592 --> 00:04:02,929
Kim olduğuna bakmadan.

99
00:04:02,929 --> 00:04:05,582
Ve şu büyük sosyal medya ağlarına katılıyoruz

100
00:04:05,582 --> 00:04:08,944
dev bir buluşma yeri gibi çalışıyorlar

101
00:04:08,944 --> 00:04:10,733
onlar sayesinde aynı

102
00:04:10,733 --> 00:04:12,567
sosyal ağdaki insanlar

103
00:04:12,567 --> 00:04:14,890
birbiriyle iletişim kurabiliyor

104
00:04:14,890 --> 00:04:19,264
ama bir yandan da kendilerini sınırlıyorlar.

105
00:04:19,264 --> 00:04:22,190
Ve bir de, filtre balonları hakkındaki

106
00:04:22,190 --> 00:04:24,158
kitabı okuduysanız bileceksiniz.

107
00:04:24,158 --> 00:04:25,960
Filtre balonu esasen sevdiğimiz şeyleri

108
00:04:25,960 --> 00:04:28,092
kolayca bulmamızı sağlayan bir tür makina.

109
00:04:28,092 --> 00:04:30,434
Seviğimiz şeyleri tıklıyoruz

110
00:04:30,434 --> 00:04:32,166
neleri tıkladığımızı bilen ve

111
00:04:32,166 --> 00:04:34,326
otomatik olarak tekrar önümüze koyan

112
00:04:34,326 --> 00:04:35,810
bu makina yüzünden sonunda

113
00:04:35,810 --> 00:04:40,071
dünyayı şu pembelikten ibaret sanmaya başlıyoruz.

114
00:04:40,071 --> 00:04:42,260
İşte buna filtre balonu deniyor.

115
00:04:42,260 --> 00:04:44,203
İşte bunlar şu anda sahip olduğumuz

116
00:04:44,203 --> 00:04:47,295
sosyal interneti tehdit eden şeyler.

117
00:04:47,295 --> 00:04:49,224
Nasıl bir internet istiyoruz?

118
00:04:49,224 --> 00:04:52,662
Ben parçalara bölünmemiş bir web istiyorum

119
00:04:52,662 --> 00:04:54,423
bazı ülkeler gözetleme yapabilmek için

120
00:04:54,423 --> 00:04:56,184
bölmeyi savunuyor.

121
00:04:56,184 --> 00:04:57,945
Demokrasi için sağlam bir zemin oluşturacak

122
00:04:57,945 --> 00:05:01,628
bir internet istiyorum.

123
00:05:01,628 --> 00:05:04,588
Sağlık hizmeti alabileceğim,

124
00:05:04,588 --> 00:05:09,165
mahremiyetimi koruyabileceğim ve

125
00:05:09,165 --> 00:05:10,920
araştırma yapan tıp bilginlerinin beni tedavi ederken

126
00:05:10,920 --> 00:05:13,090
tonlarca bilimsel veriye ulaşabileceği bir web istiyorum.

127
00:05:13,090 --> 00:05:15,020
İnternetsiz yüzde 60'ın da

128
00:05:15,020 --> 00:05:18,710
bir an evvel içinde olacağı bir web istiyorum.

129
00:05:18,710 --> 00:05:21,050
Yeniliğe, inovasyona güçlü bir zemin oluşturan ve

130
00:05:21,050 --> 00:05:25,668
bir felaket meydana geldiğinde

131
00:05:25,668 --> 00:05:27,051
mesela bir afette hemen harekete geçebileceğim

132
00:05:27,051 --> 00:05:29,380
hemen yardım yollayabileceğim bir web istiyorum.

133
00:05:29,380 --> 00:05:33,160
İşte böyle şeyler...

134
00:05:33,160 --> 00:05:36,090
Elbette listem daha uzun, bunlar sadece başlıcaları.

135
00:05:36,090 --> 00:05:38,526
Sizin de listeniz vardır.

136
00:05:38,526 --> 00:05:39,767
O yüzden dilerim ki, bu 25. yıldönümü

137
00:05:39,767 --> 00:05:42,541
nasıl bir web istediğimizi düşünmeye vesile olsun.

138
00:05:42,541 --> 00:05:45,534
webat25.org adresine giderek

139
00:05:45,534 --> 00:05:47,233
bazı linkler bulabilirsiniz.

140
00:05:47,233 --> 00:05:48,236
Orada insanların beraberce

141
00:05:48,236 --> 00:05:49,292
İnternetin Magna Karta'sını yazdığı,

142
00:05:49,292 --> 00:05:52,004
İnternet Hakları Beyannamesini yazdığı

143
00:05:52,004 --> 00:05:53,530
bir sürü site bulacaksınız.

144
00:05:53,530 --> 00:05:55,043
Ne dersiniz? Yapalım mı?

145
00:05:55,043 --> 00:05:59,670
Bunlar temel haklar haline gelmedi mi?

146
00:05:59,670 --> 00:06:03,330
İnsanın dilediği kişiyle iletişim kurması hakkı?

147
00:06:03,330 --> 00:06:05,288
Haydi, elbirliğiyle web'in

148
00:06:05,288 --> 00:06:08,156
Magna Karta'sını yazalım.

149
00:06:08,156 --> 00:06:10,398
Bunu bu yıl yapalım.

150
00:06:10,398 --> 00:06:12,490
25. yıl dönümünden gelen enerjiyi buna kullanalım,

151
00:06:14,210 --> 00:06:15,797
internetin Magna Karta'sını

152
00:06:15,797 --> 00:06:18,409
yazma imecesine. (alkışlar)

153
00:06:18,409 --> 00:06:20,405
Teşekkürler. Sizden bir ricam olacak.

154
00:06:23,065 --> 00:06:24,397
Benim için savaşın, anlaştık mı? Sağ olun.

155
00:06:24,397 --> 00:06:26,581
(alkışlar)