0:00:00.895,0:00:02.543
TED 30 yaşında.

0:00:02.543,0:00:05.181
World wide web ise bu ay

0:00:05.181,0:00:07.453
25. yaşını kutluyor.

0:00:07.453,0:00:10.142
Şimdi size bir sorum var.

0:00:10.142,0:00:14.966
Bu yolda nasıl ilerleyeceğiz?

0:00:14.966,0:00:15.375
Devletten bahsedelim.

0:00:16.681,0:00:18.995
Nasıl bir internet istediğimizi konuşalım.

0:00:18.995,0:00:22.315
25 yıl önce CERN'de çalışıyordum.

0:00:22.315,0:00:24.665
Görevdeki ilk yılımı dolduruktan sonra

0:00:24.665,0:00:27.297
bir başka yan projede çalışmak için izin alabildim.

0:00:27.297,0:00:28.995
Bir kod yazdım.

0:00:28.995,0:00:31.144
Sanırım ilk kullanıcısı da kendim oldum.

0:00:31.144,0:00:33.687
Başta insanlar kullanmaz diye

0:00:33.687,0:00:35.206
endişelenenler oldu,

0:00:35.206,0:00:37.030
halka çok karmaşık geleceğini düşündüler.

0:00:37.030,0:00:38.749
Bir sürü çaba, bir sürü harika

0:00:38.749,0:00:40.459
insanla yaptığım işbirliği sonucunda

0:00:40.459,0:00:42.888
azar azar ilerledi, kullanışlı hale geldi.

0:00:42.888,0:00:44.531
Ve çok tutuldu. Hoş oldu.

0:00:44.531,0:00:47.748
Sonunda birkaç yıl sonra, 2000'lerde

0:00:47.748,0:00:51.950
dünya nüfusunun yüzde beşi

0:00:51.950,0:00:53.769
www'i kullanır hale geldi.

0:00:53.769,0:00:56.480
2007'de bu rakam yüzde 17'ye yükseldi.

0:00:56.480,0:00:59.820
2008'de World Wide Web Vakfını kurduk

0:00:59.820,0:01:01.394
ve bu orana bakıp

0:01:01.394,0:01:04.244
bir bakıma endişelenmeye başladık.

0:01:04.244,0:01:06.303
Bugün, 2014'te

0:01:06.303,0:01:08.537
dünyanın %40'ı

0:01:08.537,0:01:12.553
www kullanıcısı ve gitgide yayılıyor.

0:01:12.553,0:01:14.555
Elbette artıyor.

0:01:14.555,0:01:17.963
Her iki açıdan düşünmenizi isterim.

0:01:17.963,0:01:20.180
Elbette burada, TED'de bulunan

0:01:20.180,0:01:23.163
herkes için ilk akla gelen soru

0:01:23.163,0:01:25.219
geri kalan yüzde 60'ı nasıl

0:01:25.219,0:01:26.539
diğerleri kadar çabucak internet kullanır hale getiririz, olacaktır.

0:01:26.539,0:01:28.854
Bir sürü önemli konu var. Bu elbette cep telefonlarıyla olacak.

0:01:28.854,0:01:30.834
Ama öte yandan internet kullanan %40'ı düşünmeliyiz

0:01:30.834,0:01:32.544
zira siz buradasınız ve

0:01:32.544,0:01:35.170
internetli hayatlarınızı yaşıyor

0:01:35.170,0:01:36.466
ve herhangi bir şeyi akılda tutmak yerine

0:01:36.466,0:01:38.180
nette arıyorsunuz.

0:01:38.180,0:01:42.263
bunu bir başarı olarak alabilirsiniz

0:01:42.263,0:01:44.243
ancak eğri oturup doğru konuşmalıyız.

0:01:44.243,0:01:47.326
Tamam, bu bir başarı

0:01:47.326,0:01:49.272
Khan Akademide bir sürü şey var

0:01:49.272,0:01:51.561
neredeyse aradığınız her şey Vikipedi'de mevcut,

0:01:51.561,0:01:53.378
dünya kadar e-kitap elinizin altında ve bedava

0:01:53.378,0:01:54.784
çevrimiçi okuyabiliyorsunuz,

0:01:54.784,0:01:56.552
eğitim alanında bir sürü harika şey oldu

0:01:56.552,0:01:58.276
başka alanlarda da öyle.

0:01:58.276,0:02:00.678
Online ticaret alışveriş

0:02:00.678,0:02:03.469
anlayışımızı altüst etti

0:02:03.469,0:02:05.024
çeşitli ticaret türleri ortaya çıktı

0:02:05.024,0:02:07.350
bunların hiçbiri internetten önce yoktu.

0:02:07.350,0:02:10.732
Ticaretin kuralları neredeyse tüm dünyada değişti.

0:02:10.732,0:02:12.999
Siyasi sistemler bu derecede değişmedi

0:02:12.999,0:02:15.112
ama yine de büyük ölçüde etkilendi.

0:02:15.112,0:02:18.080
Öyle ki, bir sürü e-devlet

0:02:18.080,0:02:20.783
birçok şeyin şeffaf ve görünür olması

0:02:20.783,0:02:22.411
internet sayesinde.

0:02:22.411,0:02:24.522
Bazı şeylerin de daha az görünür olmasını sağladı.

0:02:24.522,0:02:26.925
Mesela gecenin bir vakti,

0:02:26.925,0:02:28.636
sevdiğiniz birinin yakalanmış olabileceği

0:02:28.636,0:02:30.761
bir kanser türü hakkında internet üzerinden

0:02:30.761,0:02:35.767
başka bir ülkede biriyle

0:02:35.767,0:02:40.276
konuşabiliyorsunuz.

0:02:40.276,0:02:44.495
İnternet sayesinde bu gibi şeyler ortalığa saçılmıyor.

0:02:44.495,0:02:47.715
Aslında belli bir mahremiyet de sağlıyor.

0:02:47.715,0:02:50.499
Web'in hangi kısmının

0:02:50.499,0:02:51.590
internete girdiğimiz zaman

0:02:51.590,0:02:53.026
kullandığımız hangi bölümünün

0:02:53.026,0:02:56.416
şeffaf ve nötral (yüksüz) olduğunu bilemiyoruz.

0:02:56.416,0:02:58.952
Asıl endişe verici olan

0:02:58.952,0:03:01.811
hepimizce malum dinleme ve izlemeler değil

0:03:01.811,0:03:04.261
esasen bundan çok

0:03:04.261,0:03:06.207
internetteki verileri suiistimal

0:03:06.207,0:03:09.245
etmek isteyecek başka birilerinin olması.

0:03:09.245,0:03:10.451
Neticede şunu anlamalıyız ki,

0:03:10.451,0:03:11.860
interneti öylece kullanamayız

0:03:11.860,0:03:13.545
aynı zamanda onun için endişelenmemiz de gerek,

0:03:13.545,0:03:17.119
tüm bunların ardındaki altyapıyı düşünmeliyiz.

0:03:17.119,0:03:21.315
Aslında bu özellik bize gerek mi?

0:03:21.315,0:03:26.264
İfade özgürlüğünün tadını çıkarıyoruz,

0:03:26.264,0:03:29.302
tweet atıyoruz, bir sürü insan

0:03:29.302,0:03:32.227
tweetlerimizi okuyor

0:03:32.227,0:03:35.578
-tabii eğer onların ülkesinde twitter kapatılmamışsa-

0:03:35.578,0:03:38.921
bir şekilde kendimizi ifade etmek istiyoruz,

0:03:38.921,0:03:41.856
devletimiz hakkında biraz bilgi sahibi olmak istiyoruz

0:03:41.856,0:03:43.219
yaşadığımız ülke hakkında...

0:03:43.219,0:03:45.703
başkalarının bilmediği şeyleri bilmek.

0:03:45.703,0:03:48.684
Bu yüzden mutlaka

0:03:48.684,0:03:50.808
sansüre karşı direnmeliyiz.

0:03:50.808,0:03:52.382
İnternetin özgür bir yer olmasını savunmalı,

0:03:52.382,0:03:54.839
sansürü protesto etmeliyiz.

0:03:54.839,0:03:57.549
Biz bu özgürlüğü sevdik.

0:03:57.549,0:03:59.754
Bu sayede sesimizi duyurabiliyoruz.

0:03:59.754,0:04:01.592
Herkes herkesle konuşabiliyor.

0:04:01.592,0:04:02.929
Kim olduğuna bakmadan.

0:04:02.929,0:04:05.582
Ve şu büyük sosyal medya ağlarına katılıyoruz

0:04:05.582,0:04:08.944
dev bir buluşma yeri gibi çalışıyorlar

0:04:08.944,0:04:10.733
onlar sayesinde aynı

0:04:10.733,0:04:12.567
sosyal ağdaki insanlar

0:04:12.567,0:04:14.890
birbiriyle iletişim kurabiliyor

0:04:14.890,0:04:19.264
ama bir yandan da kendilerini sınırlıyorlar.

0:04:19.264,0:04:22.190
Ve bir de, filtre balonları hakkındaki

0:04:22.190,0:04:24.158
kitabı okuduysanız bileceksiniz.

0:04:24.158,0:04:25.960
Filtre balonu esasen sevdiğimiz şeyleri

0:04:25.960,0:04:28.092
kolayca bulmamızı sağlayan bir tür makina.

0:04:28.092,0:04:30.434
Seviğimiz şeyleri tıklıyoruz

0:04:30.434,0:04:32.166
neleri tıkladığımızı bilen ve

0:04:32.166,0:04:34.326
otomatik olarak tekrar önümüze koyan

0:04:34.326,0:04:35.810
bu makina yüzünden sonunda

0:04:35.810,0:04:40.071
dünyayı şu pembelikten ibaret sanmaya başlıyoruz.

0:04:40.071,0:04:42.260
İşte buna filtre balonu deniyor.

0:04:42.260,0:04:44.203
İşte bunlar şu anda sahip olduğumuz

0:04:44.203,0:04:47.295
sosyal interneti tehdit eden şeyler.

0:04:47.295,0:04:49.224
Nasıl bir internet istiyoruz?

0:04:49.224,0:04:52.662
Ben parçalara bölünmemiş bir web istiyorum

0:04:52.662,0:04:54.423
bazı ülkeler gözetleme yapabilmek için

0:04:54.423,0:04:56.184
bölmeyi savunuyor.

0:04:56.184,0:04:57.945
Demokrasi için sağlam bir zemin oluşturacak

0:04:57.945,0:05:01.628
bir internet istiyorum.

0:05:01.628,0:05:04.588
Sağlık hizmeti alabileceğim,

0:05:04.588,0:05:09.165
mahremiyetimi koruyabileceğim ve

0:05:09.165,0:05:10.920
araştırma yapan tıp bilginlerinin beni tedavi ederken

0:05:10.920,0:05:13.090
tonlarca bilimsel veriye ulaşabileceği bir web istiyorum.

0:05:13.090,0:05:15.020
İnternetsiz yüzde 60'ın da

0:05:15.020,0:05:18.710
bir an evvel içinde olacağı bir web istiyorum.

0:05:18.710,0:05:21.050
Yeniliğe, inovasyona güçlü bir zemin oluşturan ve

0:05:21.050,0:05:25.668
bir felaket meydana geldiğinde

0:05:25.668,0:05:27.051
mesela bir afette hemen harekete geçebileceğim

0:05:27.051,0:05:29.380
hemen yardım yollayabileceğim bir web istiyorum.

0:05:29.380,0:05:33.160
İşte böyle şeyler...

0:05:33.160,0:05:36.090
Elbette listem daha uzun, bunlar sadece başlıcaları.

0:05:36.090,0:05:38.526
Sizin de listeniz vardır.

0:05:38.526,0:05:39.767
O yüzden dilerim ki, bu 25. yıldönümü

0:05:39.767,0:05:42.541
nasıl bir web istediğimizi düşünmeye vesile olsun.

0:05:42.541,0:05:45.534
webat25.org adresine giderek

0:05:45.534,0:05:47.233
bazı linkler bulabilirsiniz.

0:05:47.233,0:05:48.236
Orada insanların beraberce

0:05:48.236,0:05:49.292
İnternetin Magna Karta'sını yazdığı,

0:05:49.292,0:05:52.004
İnternet Hakları Beyannamesini yazdığı

0:05:52.004,0:05:53.530
bir sürü site bulacaksınız.

0:05:53.530,0:05:55.043
Ne dersiniz? Yapalım mı?

0:05:55.043,0:05:59.670
Bunlar temel haklar haline gelmedi mi?

0:05:59.670,0:06:03.330
İnsanın dilediği kişiyle iletişim kurması hakkı?

0:06:03.330,0:06:05.288
Haydi, elbirliğiyle web'in

0:06:05.288,0:06:08.156
Magna Karta'sını yazalım.

0:06:08.156,0:06:10.398
Bunu bu yıl yapalım.

0:06:10.398,0:06:12.490
25. yıl dönümünden gelen enerjiyi buna kullanalım,

0:06:14.210,0:06:15.797
internetin Magna Karta'sını

0:06:15.797,0:06:18.409
yazma imecesine. (alkışlar)

0:06:18.409,0:06:20.405
Teşekkürler. Sizden bir ricam olacak.

0:06:23.065,0:06:24.397
Benim için savaşın, anlaştık mı? Sağ olun.

0:06:24.397,0:06:26.581
(alkışlar)