WEBVTT

00:00:03.836 --> 00:00:07.140
Bistaratzea nire lanaren erdian dago.

00:00:07.678 --> 00:00:10.449
Mundu mailako osasuna irakasten dut

00:00:10.548 --> 00:00:13.231
Eta jakin badakit, datuak eskuratzea ez dela nahikorik.

00:00:13.231 --> 00:00:17.920
Nik (haiek) erakutsi behar ditut jendeak onura atera eta ulertu ditzan.

00:00:17.920 --> 00:00:22.303
Orain saiatuko naiz lehen inoiz egin ez dudana martxan jartzen:

00:00:22.303 --> 00:00:25.182
datuak gauzatzea benetako espazioan,

00:00:25.182 --> 00:00:28.526
teknika-taldearen asistentzia txiki batekin.

00:00:29.311 --> 00:00:33.375
Beraz, bagoaz: lehenengo eta behin osasunerako abzisa-ardatz bat

00:00:33.375 --> 00:00:38.640
Bizi itxaropena 25 urteetatik 75 urteetara.

00:00:38.640 --> 00:00:41.177
Eta behean, aberastasunerako abzisa-ardatz bat:

00:00:41.177 --> 00:00:46.550
pertsona bakoitzeko diru-sarrerak: 400, 4.000 eta 40.000 dolar.

00:00:46.550 --> 00:00:50.334
Beraz, hemen behean txiroak eta gaixoak dira,

00:00:50.334 --> 00:00:51.904
eta han goian aberatsak eta dirudunak dira,

00:00:53.473 --> 00:00:58.520
Orain erakutsiko dizuet orain dela 200 urtetako mundua,

00:00:58.520 --> 00:01:00.291
1810. urtean.

00:01:00.291 --> 00:01:01.962
Hemen datoz herri guztiak:

00:01:01.962 --> 00:01:08.099
Europa marroi kolorez, Asia gorriz, Ekialdeko Hurbila berdez, Sahara azpiko Afrika, urdinez,

00:01:08.099 --> 00:01:09.622
eta bi Amerikak oriz.

00:01:09.622 --> 00:01:13.300
Eta herri bakoitzeko burbuilaren tamainak erakusten du populazioaren tamaina.

00:01:13.300 --> 00:01:17.375
Eta 1810. urtean hemen behean herriz beteta zegoen, ezta?

00:01:17.375 --> 00:01:19.409
Herri guztiak ziren txiro eta gaixo.

00:01:19.409 --> 00:01:23.155
Bizi itxaropena 40 urtetako behetik zegoen herri guztietan.

00:01:23.155 --> 00:01:26.957
eta bakarrik Britaina Handia eta Herbereak zeuden pixkat egoera onean.

00:01:26.957 --> 00:01:28.553
baina ez asko.

00:01:28.553 --> 00:01:30.201
Eta orain, mundua [mugitzera] hasten naiz.

00:01:31.970 --> 00:01:36.603
Industri-iraultzak dakartza Europako herriak zein beste gunetakoak

00:01:36.603 --> 00:01:38.578
gainerakotik banantzen direla,

00:01:38.578 --> 00:01:41.433
baina Asiako eta Afrikako herri-kolonizatuak,

00:01:41.433 --> 00:01:43.610
hemen behean trabatuta daude.

00:01:43.610 --> 00:01:47.421
Eta, aldi bateko, Mendebaldeko herriak gero eta osasuntsuago bihurtzen dira.

00:01:47.467 --> 00:01:51.313
Eta orain, abiadura murrizten dugu

00:01:51.313 --> 00:01:52.936
Lehen Mundu Gerraren eragina erakusteko

00:01:52.936 --> 00:01:57.672
eta Espainiako Gripearen izurritearena. Zelako hondamendia!

00:01:57.672 --> 00:02:02.403
Eta orain 1920.eko eta 1930.eko hamarkadetan berriro abiadura hartzen dut

00:02:02.403 --> 00:02:04.042
Eta, 1929.eko Depresio Handia izan arren,

00:02:04.119 --> 00:02:05.880
mendebaldeko herriek aurrea hartzen dute

00:02:05.880 --> 00:02:07.426
aberastasun eta osasun gehiago eskuratzeko.

00:02:07.426 --> 00:02:09.540
Japonia eta beste batzuk euren atzetik joaten saitzen dira

00:02:09.540 --> 00:02:11.440
baina herri gehienak hemen behean geratzen dira.

00:02:11.440 --> 00:02:15.117
Orain, Bigarren Mundu Gerraren sarraskiak gertatu ostean,

00:02:15.117 --> 00:02:18.512
pixkat moteltzen gara mundua ikusteko 1948. urtean.

00:02:18.512 --> 00:02:22.926
1948 oso urte zoragarria zen: gerra amaitu egin zen.

00:02:22.926 --> 00:02:26.098
Suediak Neguko Joku Olinpikoetan domina gehienak irabazi zituen,

00:02:26.098 --> 00:02:27.675
eta ni neu jaio nintzen.

00:02:27.675 --> 00:02:30.763
Baina munduen arteko desberdintasunak

00:02:30.763 --> 00:02:32.463
inoiz baino handiagoak ziren.

00:02:32.463 --> 00:02:36.525
Aurrean Estatu Batuak, Japonia ia euren atzetik,

00:02:36.555 --> 00:02:38.691
Brasil oso atzeratua,

00:02:38.691 --> 00:02:42.742
Iran petrolioarekin aberasten hasi zen baina oraindik bizi itxaropen eskasa.

00:02:42.742 --> 00:02:45.559
Eta Asiako erraldoiak:

00:02:45.559 --> 00:02:47.943
Txina, India, Pakistan, Bangladesh eta Indonesia,

00:02:47.943 --> 00:02:50.343
oraindik txiro eta gaixo ziren hemen behean,

00:02:50.343 --> 00:02:52.371
baina ikus ezazue gertatzeko zorian dagoena!

00:02:52.371 --> 00:02:53.962
Bagoaz berriro!

00:02:53.962 --> 00:02:57.384
Nire bizitza joan ahala, antzinako koloniek independentzia lortu zuten,

00:02:57.384 --> 00:03:00.188
eta azkenik, osasuntsuago bihurtzen hasi ziren,

00:03:00.188 --> 00:03:00.950
eta osasuntsuago,

00:03:00.950 --> 00:03:02.403
eta osasuntsuago.

00:03:02.403 --> 00:03:06.131
Eta 1970 hamarkadan, Asiako eta Hegoamerikako herriak

00:03:06.131 --> 00:03:08.562
Mendebaldeko herrietara hurbiltzen hasi ziren:

00:03:08.562 --> 00:03:10.715
ekonomia gainerakor bihurtu egin ziren.

00:03:10.715 --> 00:03:12.415
Herri batzuk Afrikan euren atzetik joan ziren,

00:03:12.415 --> 00:03:14.454
beste herri afrikar batzuk gerra zibiletan trabatuta geratu ziren,

00:03:14.454 --> 00:03:15.954
beste batzuek HIESa jasan zuten.

00:03:15.954 --> 00:03:18.454
Eta orain gaur egungo mundua ikus dezakegu,

00:03:18.454 --> 00:03:21.598
gaur egungo estatistikekin.

00:03:22.859 --> 00:03:25.440
Gaur egun pertsonen gehienak erdian bizi dira.

00:03:25.440 --> 00:03:28.068
Baina, aldi berean, desberdintasun nabariak daude

00:03:28.068 --> 00:03:30.237
egoera onean eta egoera txarrean dauden herrien artean

00:03:30.237 --> 00:03:34.098
eta herri baten barruan desoreka handiak ere badaude.

00:03:34.098 --> 00:03:36.560
Burbuil hauek herri bakoitzeko batezbestekoa erakusten dute,

00:03:36.560 --> 00:03:38.120
baina banan daitezke.

00:03:38.120 --> 00:03:41.160
Har dezagun Txina, probintzietan banan ditzaket.

00:03:41.160 --> 00:03:44.052
Hor doa Shangai.

00:03:44.052 --> 00:03:47.680
Gaur egun, berak aberastasun eta osasun berbera du Italiarekin konparatuta.

00:03:47.680 --> 00:03:51.077
Eta hor dago Guizhou, barrualdeko probintzia txiroa,

00:03:51.077 --> 00:03:52.403
Pakistanen parekoa.

00:03:52.403 --> 00:03:54.912
Eta gehiago banantzen badut.

00:03:54.912 --> 00:03:57.800
landa-guneak, Ghanaren parekoak dira, Afrikan.

00:04:01.100 --> 00:04:03.462
Eta hala ere, gaur egungo desoreka handiak kontuan hartu arren,

00:04:05.133 --> 00:04:06.805
200 urtetako aurrerapen dexente ikusi ditugu.

00:04:06.805 --> 00:04:08.741
Ebaki historiko erraldoi hori,

00:04:08.741 --> 00:04:10.449
Mendebaldeen eta Gainerakoen artekoa, orain ixten ari da

00:04:10.449 --> 00:04:15.216
mundu guztiz berri eta bateratu bihurtu egin gara,

00:04:15.216 --> 00:04:17.609
eta gerorako joera argia ikusten dut,

00:04:17.609 --> 00:04:20.496
laguntzarekin, merkataritzarekin, teknologia berderekin eta pakearekin,

00:04:20.496 --> 00:04:23.242
Guztiz posiblea da guztiak hel daitezen

00:04:24.381 --> 00:04:25.520
aberastasun-osasuntsu izateko bazterrera.

00:04:27.689 --> 00:04:30.683
Beno, azken minutu horietan ikusi duzuna

00:04:30.714 --> 00:04:33.602
200 herritako istorioa da

00:04:33.602 --> 00:04:36.160
200 urtetan zehar erakutsita .. eta are gehiago.

00:04:36.160 --> 00:04:40.200
120.000 zenbakirekiko grafikoak egin dira.

00:04:40.250 --> 00:04:43.000
Izugarria, ezta?