1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Zaman akıyor.

2
00:00:02,000 --> 00:00:04,000
Bilgiyi kullanma ve birlikte çalışma

3
00:00:04,000 --> 00:00:08,000
yolumuzu yeniden düzenlemek için Dünya Çapında Ağ'ı

4
00:00:08,000 --> 00:00:11,000
icat etmemin üzerinden neredeyse 20 yıl geçmiş.

5
00:00:11,000 --> 00:00:14,000
Şimdi, 20 yıl sonra, TED'de

6
00:00:14,000 --> 00:00:18,000
yeni bir düzenleme için yardımınızı istiyorum.

7
00:00:19,000 --> 00:00:23,000
1989'a döndüğümüzde, ben

8
00:00:23,000 --> 00:00:26,000
global hipermetin sistemini öneren bir bildiri yazdım.

9
00:00:26,000 --> 00:00:29,000
Neredeyse hiç kimse ilgilenmedi.

10
00:00:29,000 --> 00:00:33,000
Fakat, 18 ay sonra -- ki yenilikler böyle olur --

11
00:00:33,000 --> 00:00:37,000
18 ay sonra, patronum, bunu yeni bilgisayarımız üzerinde

12
00:00:37,000 --> 00:00:39,000
test etmek için, bir tür

13
00:00:39,000 --> 00:00:41,000
yan uğraş olarak yapabileceğimi söyledi.

14
00:00:41,000 --> 00:00:44,000
Ve bana onu kodlamam için zaman tanıdı.

15
00:00:44,000 --> 00:00:49,000
Temelde HTML'in nasıl olması gerektiğini karaladım,

16
00:00:49,000 --> 00:00:52,000
hipermetin protokolü -- HTTP --

17
00:00:52,000 --> 00:00:55,000
URL'ler fikri -- şeyler için isimler

18
00:00:55,000 --> 00:00:57,000
HTTP ile başladı.

19
00:00:57,000 --> 00:00:59,000
Kodu yazdım ve ortaya koydum.

20
00:00:59,000 --> 00:01:01,000
Neden yaptım?

21
00:01:01,000 --> 00:01:03,000
Aslında temeli kafa karışıklığıydı.

22
00:01:03,000 --> 00:01:07,000
Kafam karışmıştı -- O ilginç ve kocaman laboratuvarda

23
00:01:07,000 --> 00:01:09,000
bir yazılım mühendisiydim,

24
00:01:09,000 --> 00:01:11,000
dünyanın her yanından birçok insan geliyordu.

25
00:01:11,000 --> 00:01:14,000
Her türden farklı bilgisayarları kendileriyle getiriyorlardı.

26
00:01:14,000 --> 00:01:17,000
Herbirinin farklı veri formatları vardı.

27
00:01:17,000 --> 00:01:19,000
Her türden farklı dökümantasyon sistemleri.

28
00:01:19,000 --> 00:01:22,000
Tüm bu çeşitlilik içinde

29
00:01:22,000 --> 00:01:24,000
ne zaman bir parça şundan bir parça bundan

30
00:01:24,000 --> 00:01:26,000
bir şeyler oluşturmak istesem

31
00:01:26,000 --> 00:01:30,000
baktığım her şeyde, yeni bir makineye bağlanmak, yeni bir programın

32
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
nasıl çalışacağını öğrenmek zorundaydım,

33
00:01:32,000 --> 00:01:37,000
bana gereken bilgiyi farklı bir veri formatında buluyordum.

34
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
Ve hepsi birbiriyle uyumsuzdu.

35
00:01:39,000 --> 00:01:41,000
Çok sinir bozucuydu.

36
00:01:41,000 --> 00:01:43,000
Tüm bu kafa karışıklığı bu potansiyelin kilidini açtı.

37
00:01:43,000 --> 00:01:46,000
Aslında tüm o disklerin üzerinde dokümanlar vardı.

38
00:01:46,000 --> 00:01:49,000
Yani hepsinin uzayda, büyük,

39
00:01:49,000 --> 00:01:54,000
sanal bir dokümantasyon sisteminin, farz edin ki internetin,

40
00:01:54,000 --> 00:01:56,000
bir parçası olduğunu

41
00:01:56,000 --> 00:01:58,000
düşünürseniz, hayat daha kolay olurdu.

42
00:01:58,000 --> 00:02:02,000
Aklınıza böyle bir fikir girdikten sonra rahat durmanız mümkün değil

43
00:02:02,000 --> 00:02:04,000
hatta insanlar bildirinizi okumasa bile --

44
00:02:04,000 --> 00:02:07,000
aslında okudu, o öldükten sonra onun kopyası bulundu.

45
00:02:07,000 --> 00:02:10,000
Köşeye şöyle yazmıştı: "Muğlak, ama heyecan verici".

46
00:02:10,000 --> 00:02:12,000
(Gülüşmeler)

47
00:02:12,000 --> 00:02:16,000
Ama genelde zordu, ağın neye benzediğini açıklamak

48
00:02:16,000 --> 00:02:18,000
gerçekten zordu.

49
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
Şimdilerde insanlara anlatmak ne kadar zorsa o zaman da öyleydi.

50
00:02:20,000 --> 00:02:23,000
Fakat yine de -- pekala, TED başladığında ağ yoktu

51
00:02:23,000 --> 00:02:26,000
Tıklamak gibi şeyler bir anlam ifade etmiyordu.

52
00:02:26,000 --> 00:02:28,000
Birine bir hipermetin gösterebilirim,

53
00:02:28,000 --> 00:02:30,000
linkleri olan bir sayfa,

54
00:02:30,000 --> 00:02:34,000
ve linke tıkladığımızda, hop -- başka bir hipermetin sayfası açılır.

55
00:02:34,000 --> 00:02:36,000
Etkileyici değil.

56
00:02:36,000 --> 00:02:39,000
Biliyorsunuz biz bunu daha önce gördük, CDler üzerinde hipermetin vardı.

57
00:02:39,000 --> 00:02:42,000
Zor olan onları şöyle hayal etmekti.

58
00:02:42,000 --> 00:02:46,000
Farz edin ki bu bağlantı gerçekte

59
00:02:46,000 --> 00:02:48,000
aklınıza gelebilecek her dokümanda olabilsin.

60
00:02:49,000 --> 00:02:53,000
Pekala, işte insanlar için yapması çok zor olan sıçrayış buydu.

61
00:02:53,000 --> 00:02:55,000
Doğrusu, bazıları yaptı.

62
00:02:55,000 --> 00:02:58,000
Buna rağmen, evet, açıklaması zordu ama tabandan gelen bir hareket vardı.

63
00:02:59,000 --> 00:03:03,000
İşte onu eğlenceli yapan buydu.

64
00:03:03,000 --> 00:03:05,000
En heyecanlı kısmı buydu,

65
00:03:05,000 --> 00:03:07,000
teknolojinin kendisi değil, insanların o teknolojiyle yaptıkları değil,

66
00:03:07,000 --> 00:03:09,000
aslında topluluktu, biraraya gelen, epostalar yollayan

67
00:03:09,000 --> 00:03:11,000
tüm o insanların şevkiydi.

68
00:03:11,000 --> 00:03:13,000
O zamanlar böyleydi.

69
00:03:13,000 --> 00:03:16,000
Biliyor musunuz? Çok komik, ama şimdi durum yine aynen öyle.

70
00:03:16,000 --> 00:03:18,000
Aşağı yukarı herkese, dokümanlarını koymalarını söyledim --

71
00:03:18,000 --> 00:03:21,000
Dedim ki "Dokümanlarını internete koyar mısınız?"

72
00:03:21,000 --> 00:03:24,000
Ve koydunuz.

73
00:03:24,000 --> 00:03:25,000
Teşekkürler.

74
00:03:25,000 --> 00:03:27,000
Harika zamanlardı, değil mi?

75
00:03:27,000 --> 00:03:29,000
Demek istediğim, çok ilginçti

76
00:03:29,000 --> 00:03:31,000
çünkü internetle birlikte olanlar bizi gerçekten

77
00:03:31,000 --> 00:03:33,000
son derece şaşırttı.

78
00:03:33,000 --> 00:03:35,000
Başladığımız ilk web sitesini açtıktan sonra

79
00:03:35,000 --> 00:03:37,000
olanlar aslen hayal ettiğimizden

80
00:03:37,000 --> 00:03:39,000
çok daha fazlasıydı.

81
00:03:39,000 --> 00:03:42,000
Şimdi verilerinizi internete koymanızı istiyorum.

82
00:03:42,000 --> 00:03:46,000
Görünen o ki halen açılmayı bekleyen büyük bir potansiyel var.

83
00:03:46,000 --> 00:03:48,000
Halen insanların kafası çok karışık

84
00:03:48,000 --> 00:03:52,000
çünkü internete koyduğumuz veri veri değil

85
00:03:52,000 --> 00:03:54,000
Ne demek bu şimdi? Fark nedir -- dokümanlar, veri?

86
00:03:54,000 --> 00:03:57,000
Dokümanları okursunuz, değil mi?

87
00:03:57,000 --> 00:04:00,000
Öyle ya da böyle, okursunuz, üzerlerine takip linkleri koyarsınız ve bundan ibarettir.

88
00:04:00,000 --> 00:04:02,000
Veri -- bilgisayarla her türlü şeyi yapabilirsiniz.

89
00:04:02,000 --> 00:04:08,000
İçinizden kimler Hans Rosling'in konuşmasını duydu veya izledi?

90
00:04:08,000 --> 00:04:12,000
Çok harika -- evet bir çok insan onu görmüş --

91
00:04:12,000 --> 00:04:14,000
çok harika bir TED konuşmasıdır.

92
00:04:14,000 --> 00:04:16,000
Hans bir sunum yaptı,

93
00:04:16,000 --> 00:04:21,000
o sunumda farklı ülkeler için farklı renklerde

94
00:04:21,000 --> 00:04:24,000
bir eksende gelir düzeylerini

95
00:04:24,000 --> 00:04:27,000
diğerinde bebek ölümlerini ve bunların zaman içindeki değişimini gösterdi.

96
00:04:27,000 --> 00:04:31,000
Yani o veri topladı ve bir sunum yaptı

97
00:04:31,000 --> 00:04:34,000
ve bu sunum insanların gelişen dünya ekonomisi ile

98
00:04:34,000 --> 00:04:38,000
ilgili fikirlerini yerle bir etti.

99
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
Buna benzer bir şeydi.

100
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
Tabanında sadece veriler vardı.

101
00:04:42,000 --> 00:04:45,000
Veri kahverengi, kutu gibi ve sıkıcıdır,

102
00:04:45,000 --> 00:04:47,000
ve biz onu öyle görüyoruz, değil mi?

103
00:04:47,000 --> 00:04:50,000
Çünkü doğal olarak veriyi olduğu haliyle kullanamazsınız.

104
00:04:50,000 --> 00:04:54,000
Fakat aslında, veriler hayatımızda olan biten çok şeyi yönlendirir

105
00:04:54,000 --> 00:04:57,000
ve öyle olur çünkü birileri bu veriyi alır ve onunla bir şeyler yapar.

106
00:04:57,000 --> 00:04:59,000
Bu durumda Hans, Birleşik Devletlerdeki

107
00:04:59,000 --> 00:05:04,000
birçok siteden ve ordan burdan bu verileri toplayıp bir araya getirdi.

108
00:05:04,000 --> 00:05:06,000
Onları bir araya koydu,

109
00:05:06,000 --> 00:05:09,000
ve orijinal bileşenlerinden daha ilginç bir şey oluşturdu

110
00:05:09,000 --> 00:05:14,000
ve onu sanırım ilk kez oğlunun

111
00:05:14,000 --> 00:05:16,000
geliştirdiği bu yazılımın içine koydu,

112
00:05:16,000 --> 00:05:19,000
ve o harika sunumu üretti.

113
00:05:19,000 --> 00:05:21,000
Ve Hans bir noktaya değindi

114
00:05:21,000 --> 00:05:25,000
"Bakın, birçok verinin olması gerçekten önemlidir."

115
00:05:25,000 --> 00:05:28,000
Ve geçen akşamki partide onu gördüğümde onun halen,

116
00:05:28,000 --> 00:05:32,000
zorla da olsa, "Birçok verinin olması gerçekten önemlidir" demesi beni mutlu etti.

117
00:05:32,000 --> 00:05:34,000
Şimdi kafa yormanızı istediğim şey,

118
00:05:34,000 --> 00:05:38,000
iki parça veya O'nun yaptığı gibi altı parça verinin bağlanması değil,

119
00:05:38,000 --> 00:05:43,000
düşünmek istediğim, herkesin internete veri koyduğu bir dünya

120
00:05:43,000 --> 00:05:45,000
ve böylece aslında aklınıza gelen her şeyin internette olması,

121
00:05:45,000 --> 00:05:47,000
ve buna "bağlı veri" demektir.

122
00:05:47,000 --> 00:05:49,000
Teknoloji bağlı veridir ve son derece basittir.

123
00:05:49,000 --> 00:05:53,000
Eğer internete bir şey koymak istiyorsanız, üç kural var:

124
00:05:53,000 --> 00:05:56,000
ilki, bu HTTP isimleri --

125
00:05:56,000 --> 00:05:58,000
"http:" ile başlayan o şeyler --

126
00:05:58,000 --> 00:06:02,000
artık onları sadece dokümanlar için değil,

127
00:06:02,000 --> 00:06:04,000
dokümanların ne hakkında olduğu için de kullanacağız.

128
00:06:04,000 --> 00:06:06,000
Onları insanlar için ve mekanlar için kullanacağız,

129
00:06:06,000 --> 00:06:10,000
ürünler için kullanacağız, etkinlikler için kullanacağız.

130
00:06:10,000 --> 00:06:14,000
Tüm kavramsal şeyler, onların artık HTTP ile başlayan isimleri olacak.

131
00:06:14,000 --> 00:06:19,000
İkinci kural, eğer ben bu HTTP isimlerinden birini alıp, arayıp

132
00:06:19,000 --> 00:06:21,000
ve onunla bağlama şeyini yapıp ve veriyi

133
00:06:21,000 --> 00:06:23,000
HTTP protokolünü kullanarak alırsam

134
00:06:23,000 --> 00:06:26,000
standart formatta bir veri elde edeceğim

135
00:06:26,000 --> 00:06:31,000
ve bu birilerinin bu şey, bu etkinlik hakkında bilmek isteyeceği

136
00:06:31,000 --> 00:06:33,000
işe yarar bir veri olacak.

137
00:06:33,000 --> 00:06:35,000
Kim vardı etkinlikte? O kişinin nerede doğduğu

138
00:06:35,000 --> 00:06:37,000
gibi ne kadar veri filan varsa.

139
00:06:37,000 --> 00:06:39,000
Yani ikinci kural bilgiyi geri alıyorum.

140
00:06:39,000 --> 00:06:43,000
Üçüncü kural, ben bu bilgiyi geri aldığımda

141
00:06:43,000 --> 00:06:46,000
o sadece birinin boyu, kilosu ve nerede doğduğu bilgisinden ibaret değil,

142
00:06:46,000 --> 00:06:48,000
onun bağları olmalı.

143
00:06:48,000 --> 00:06:50,000
Veriler bağlardır.

144
00:06:50,000 --> 00:06:52,000
İlginç biçimde, veriler bağlardır.

145
00:06:52,000 --> 00:06:56,000
Bu kişi Berlin'de doğdu, Berlin Almanya'da.

146
00:06:56,000 --> 00:06:59,000
Ve bağlar olduğunda, ne zaman bir bağ bilgisi içerse

147
00:06:59,000 --> 00:07:02,000
bağlı olduğu diğer şeyin de

148
00:07:02,000 --> 00:07:06,000
bu HTTP ile başlayan bir ismi olmalıdır.

149
00:07:06,000 --> 00:07:08,000
Yani gidip bu şeyi arayabilmeliyim.

150
00:07:08,000 --> 00:07:11,000
Böyle bir insanı aradığımda -- doğduğu ili, ilin içinde olduğu bölgeyi

151
00:07:11,000 --> 00:07:14,000
ilin ilçesini ve il nüfusunu,

152
00:07:14,000 --> 00:07:17,000
ve benzeri şeyleri arayabilirim.

153
00:07:17,000 --> 00:07:19,000
Yani şeyleri tarayabilirim.

154
00:07:19,000 --> 00:07:21,000
Aslında bundan ibaret.

155
00:07:21,000 --> 00:07:23,000
Bu bağlı veridir.

156
00:07:23,000 --> 00:07:26,000
Birkaç yıl önce "Bağlı Veri" başlıklı bir makale yazdım

157
00:07:26,000 --> 00:07:30,000
ve ondan sonra bir şeyler olmaya başladı.

158
00:07:30,000 --> 00:07:34,000
Bağlı veri fikri, Hans gibi bizim de bu kutulara

159
00:07:34,000 --> 00:07:36,000
ve onlardan filizlenen

160
00:07:36,000 --> 00:07:38,000
çok ama birçok şeylere sahip olduğumuzdur.

161
00:07:38,000 --> 00:07:41,000
Sadece diğer bitkilerden bir demet değildir.

162
00:07:41,000 --> 00:07:43,000
Sadece filizlenen bir fidan değildir,

163
00:07:43,000 --> 00:07:46,000
fakat tüm bu bitkiler, onlar her neyse artık,

164
00:07:46,000 --> 00:07:49,000
bir sunum, bir analiz, birilerinin veride kalıplar araması --

165
00:07:49,000 --> 00:07:52,000
onların tüm veriye bakmaları

166
00:07:52,000 --> 00:07:54,000
ve onları bir araya getirmeleri,

167
00:07:54,000 --> 00:07:56,000
ve veriyle ilgili en önemli şey,

168
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
ne kadar çok bir araya getirirseniz, o kadar güçlü olduğudur.

169
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
İşte, bağlı veri.

170
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
Bu mem öylece yayıldı.

171
00:08:02,000 --> 00:08:06,000
Bir süre sonra Berlindeki Freie Üniversitesi'nden

172
00:08:06,000 --> 00:08:08,000
ilginç şeyleri dile getiren ilk kişilerden biri olan Chris Bizer,

173
00:08:08,000 --> 00:08:10,000
Vikipedi'yi fark etti --

174
00:08:10,000 --> 00:08:13,000
Vikipedi'yi bilirsiniz, çevrimiçi ansiklopedi

175
00:08:13,000 --> 00:08:15,000
onun içinde birçok ilginç dokümanlar var.

176
00:08:15,000 --> 00:08:19,000
Bu dokümanların içinde, ufak kareler var, ufak kutucuklar.

177
00:08:19,000 --> 00:08:22,000
Ve bilgi kutucuklarının çoğunda veriler var.

178
00:08:22,000 --> 00:08:26,000
Ve O Vikipedi'den bu verileri toplayan bir program yazdı

179
00:08:26,000 --> 00:08:28,000
ve onu internette dbpedia adını verdiği

180
00:08:28,000 --> 00:08:31,000
bir bağlı veri havuzuna koydu

181
00:08:31,000 --> 00:08:35,000
Dbpedia bu slaytın ortasındaki mavi damla ile gösterilmiştir

182
00:08:35,000 --> 00:08:37,000
ve eğer gerçekten gidip Berlin'i ararsanız,

183
00:08:37,000 --> 00:08:39,000
başka veri damlaları olduğunu görürsünüz

184
00:08:39,000 --> 00:08:42,000
ve onlarda da Berlin hakkında şeyler var ve birbirine bağlılar.

185
00:08:42,000 --> 00:08:45,000
Yani eğer Dbpedia'dan Berlin hakkında veri çekerseniz

186
00:08:45,000 --> 00:08:47,000
diğer bütün şeyleri de çekmiş olursunuz.

187
00:08:47,000 --> 00:08:50,000
Ve işin heyecanlı kısmı o giderek büyüyor.

188
00:08:50,000 --> 00:08:52,000
Bu yine tabandan hareket olayı, değil mi?

189
00:08:52,000 --> 00:08:55,000
Biraz veri hakkında düşünelim.

190
00:08:55,000 --> 00:08:58,000
Veri çok çok farklı formatlarda geliyor

191
00:08:58,000 --> 00:09:01,000
İnternetin çeşitliliğini düşünün, internete her türlü veriyi

192
00:09:01,000 --> 00:09:04,000
koyabilmeniz gerçekten çok önemli bir şeydir.

193
00:09:04,000 --> 00:09:06,000
İşte veri var. Her tür veri hakkında konuşabilirim.

194
00:09:07,000 --> 00:09:11,000
Hükümet verileri hakkında konuşabiliriz, kurumsal veri gerçekten önemlidir,

195
00:09:11,000 --> 00:09:14,000
bilimsel veriler var, kişisel veriler var,

196
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
hava verileri var, etkinlikler hakkında

197
00:09:16,000 --> 00:09:20,000
konuşmalar hakkında veri var, haberler var ve bu gibi birçok şey.

198
00:09:20,000 --> 00:09:23,000
Sadece birkaçına değineceğim

199
00:09:23,000 --> 00:09:25,000
yani ne kadar çeşitli olduğunu anladınız,

200
00:09:25,000 --> 00:09:29,000
ve ne kadar çok gizli potansiyeli olduğunu gördünüz.

201
00:09:29,000 --> 00:09:31,000
Hükümet verileri ile başlayalım.

202
00:09:31,000 --> 00:09:33,000
Barack Obama, konuşmasında

203
00:09:33,000 --> 00:09:38,000
Amerikan hükümeti verilerinin internette erişilebilir formatlarda

204
00:09:38,000 --> 00:09:40,000
yer alacağını söyledi.

205
00:09:40,000 --> 00:09:42,000
Ve umuyorum onu bağlı veri olarak koyarlar.

206
00:09:42,000 --> 00:09:44,000
Bu önemlidir. Bu neden önemlidir?

207
00:09:44,000 --> 00:09:47,000
Sadece saydamlık için değil, evet hükümette saydamlık önemlidir,

208
00:09:47,000 --> 00:09:50,000
fakat bu verinin -- tüm hükümet birimlerinden toplanan bu verinin --

209
00:09:50,000 --> 00:09:55,000
ne kadarının Amerikadaki yaşam hakkında olduğunu bir düşünün.

210
00:09:55,000 --> 00:09:57,000
Gerçekten faydalıdır. Değerlidir.

211
00:09:57,000 --> 00:09:59,000
Onu şirketimde kullanabilirim.

212
00:09:59,000 --> 00:10:01,000
Öğrenci olarak ödevimi yaparken kullanabilirim.

213
00:10:01,000 --> 00:10:04,000
Yani bu veriyi elverişli kılarak dünyayı daha iyi bir

214
00:10:04,000 --> 00:10:06,000
yer yapmaktan söz ediyoruz.

215
00:10:06,000 --> 00:10:10,000
Eğer bu işteyseniz -- yani bir bakanlıktaki verilerin

216
00:10:10,000 --> 00:10:12,000
birazını biliyorsanız, çoğu kez bu insanların

217
00:10:12,000 --> 00:10:15,000
bu veriyi saklamak istediklerini görürsünüz.

218
00:10:15,000 --> 00:10:18,000
Hans buna veritabanı kucaklama diyor.

219
00:10:18,000 --> 00:10:20,000
Veritabanını kucaklarsan ve ona güzel bir site

220
00:10:20,000 --> 00:10:22,000
yapana kadar gitmesine izin vermezsin.

221
00:10:22,000 --> 00:10:24,000
Açıkçası bunun yerine,

222
00:10:24,000 --> 00:10:26,000
tamam, yap bir güzel site,

223
00:10:26,000 --> 00:10:28,000
ben kimim ki güzel site yapmayın diyorum?

224
00:10:28,000 --> 00:10:31,000
Güzel bir site yap ama önce

225
00:10:31,000 --> 00:10:34,000
bize el değmemiş veriyi ver,

226
00:10:34,000 --> 00:10:36,000
veriyi istiyoruz.

227
00:10:36,000 --> 00:10:38,000
El değmemiş, saf veriyi istiyoruz.

228
00:10:38,000 --> 00:10:41,000
Artık ham veriyi istemek zorundayız.

229
00:10:41,000 --> 00:10:43,000
Ve bunu denemenizi istiyorum, anlaştık mı?

230
00:10:43,000 --> 00:10:44,000
"Ham" diyin

231
00:10:44,000 --> 00:10:45,000
Seyirciler: Ham

232
00:10:45,000 --> 00:10:46,000
Tim Berners-Lee: "Veri" der misiniz?

233
00:10:46,000 --> 00:10:47,000
Seyirciler: Veri

234
00:10:47,000 --> 00:10:48,000
TBL: "Şimdi" der misiniz?

235
00:10:48,000 --> 00:10:49,000
Seyirciler: Şimdi!

236
00:10:49,000 --> 00:10:51,000
TBL: Pekala, şimdi ham veri!

237
00:10:51,000 --> 00:10:53,000
Seyirciler: Şimdi ham veri!

238
00:10:53,000 --> 00:10:57,000
Deneyin bunu. Bu önemlidir çünkü vatandaş olarak vergi vermenize rağmen

239
00:10:57,000 --> 00:10:59,000
onların bu verileri elde tutmak ve size vermemek

240
00:10:59,000 --> 00:11:03,000
için ne kadar çok mazeret ürettiğini tahmin bile edemezsiniz.

241
00:11:03,000 --> 00:11:05,000
Ve bu sadece Amerika değil, tüm dünyada böyle.

242
00:11:05,000 --> 00:11:08,000
Ve bu sadece hükümetlerde böyle değil tabii ki, kurumlar da öyle.

243
00:11:08,000 --> 00:11:11,000
Veri üzerine birkaç düşünceye daha değineceğim.

244
00:11:11,000 --> 00:11:16,000
Burada TED'deyiz ve insanlığın karşılaştığı çok büyük

245
00:11:16,000 --> 00:11:21,000
sorunlar için her daim bilinçliyiz: kanserin tedavisi

246
00:11:21,000 --> 00:11:24,000
Alzheimer hastalarının beynini anlamak,

247
00:11:24,000 --> 00:11:27,000
biraz daha istikrarlı yapmak için ekonomiyi anlamak,

248
00:11:27,000 --> 00:11:29,000
dünyanın nasıl işlediğini anlamak.

249
00:11:29,000 --> 00:11:31,000
Bunları çözecek olan insanlar -- bilim insanları --

250
00:11:31,000 --> 00:11:33,000
kafalarında düşünceyi yarıladılar,

251
00:11:33,000 --> 00:11:36,000
bunları internet üzerinden iletmeye çalışıyorlar.

252
00:11:36,000 --> 00:11:39,000
Fakat şu anda insan ırkının sahip olduğu bilgi birikimi

253
00:11:39,000 --> 00:11:42,000
veritabanlarında, bilgisayarlarda öylece duruyor,

254
00:11:42,000 --> 00:11:45,000
ve gerçekten şu an paylaşılmıyor.

255
00:11:45,000 --> 00:11:48,000
Aslında bir alana değineceğim --

256
00:11:48,000 --> 00:11:50,000
Alzheimer'a baktığınızda, örneğin,

257
00:11:50,000 --> 00:11:53,000
ilaç keşfi -- yeni yeni ortaya çıkan çok fazla bağlı veri var

258
00:11:53,000 --> 00:11:55,000
çünkü bu alandaki bilim insanları

259
00:11:55,000 --> 00:11:58,000
bu yığınlardan bir şeyler çıkarmanın harika bir yolu

260
00:11:58,000 --> 00:12:02,000
olduğunu fark ettiler, çünkü bir veritabanında genler

261
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
başka bir veritabanında protein verileri var.

262
00:12:05,000 --> 00:12:08,000
Ve şimdi buna yapıştılar -- bağlı veri --

263
00:12:08,000 --> 00:12:11,000
ve muhtemelen sormayacağınız soruları artık sorabiliyorlar.

264
00:12:11,000 --> 00:12:13,000
Ben değil -- onlar soracak.

265
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
Sinyal transdüksiyonunda yer alan ve ayrıca

266
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
piramitsel nöronlara bağlı proteinler hangileridir?

267
00:12:17,000 --> 00:12:20,000
Bu ağız dolusu lafları alın ve Google'da aratın.

268
00:12:20,000 --> 00:12:23,000
Tabii ki bu sorunun cevabını içeren hiçbir sayfa bulamazsınız

269
00:12:23,000 --> 00:12:25,000
çünkü daha önce kimse sormadı bu soruyu.

270
00:12:25,000 --> 00:12:27,000
223,000 tane sonuç --

271
00:12:27,000 --> 00:12:29,000
ama hiçbirini kullanamazsınız.

272
00:12:29,000 --> 00:12:32,000
Şimdi bir araya getirdikleri bağlı veriye sorarsınız

273
00:12:32,000 --> 00:12:36,000
32 sonuç, herbiri bu özelliklere sahip proteinlerdir ve bunları

274
00:12:36,000 --> 00:12:38,000
inceleyebilirsiniz.

275
00:12:38,000 --> 00:12:41,000
Bir bilim insanı olarak farklı disiplinleri bir araya getiren

276
00:12:41,000 --> 00:12:43,000
bu soruları sorabilme gücünüzün olması gerçekten

277
00:12:43,000 --> 00:12:46,000
başlı başına bir değişim.

278
00:12:46,000 --> 00:12:48,000
Bu çok çok önemlidir.

279
00:12:48,000 --> 00:12:50,000
Şu anda bilim insanlarının yoluna tamamen

280
00:12:50,000 --> 00:12:55,000
taş konulmuş durumda, diğer bilim insanlarının topladığı veriler kilitli

281
00:12:55,000 --> 00:12:58,000
ve tüm bu büyük insanlık sorunlarını çözmek için bu kilidi açmalıyız.

282
00:12:58,000 --> 00:13:02,000
Eğer böyle devam edersem, tüm verilerin büyük kurumlardan geldiğini ve

283
00:13:02,000 --> 00:13:05,000
sizinle hiç ilgisi olmadığını sanacaksınız.

284
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
Ama bu doğru değil.

285
00:13:07,000 --> 00:13:09,000
Aslında veri hayatımızdadır.

286
00:13:09,000 --> 00:13:12,000
Gidip favori sosyal ağınıza bağlanırsınız,

287
00:13:12,000 --> 00:13:14,000
ve "Bu benim arkadaşım." dersiniz.

288
00:13:14,000 --> 00:13:17,000
Hop! Bağlantı. Veri.

289
00:13:17,000 --> 00:13:20,000
Dersiniz ki "Bu fotoğraf, bu kişiyi gösteriyor."

290
00:13:20,000 --> 00:13:23,000
Hop! Bu veridir. Veri, veri, veri.

291
00:13:23,000 --> 00:13:25,000
Sosyal ağ sitenizde ne zaman bir şeyler yapsanız,

292
00:13:25,000 --> 00:13:29,000
o sosyal ağ sitesi bu veriyi alır ve kullanır -- onu yeniden amaçlar --

293
00:13:29,000 --> 00:13:33,000
ve o sitedeki diğer insanların hayatını daha ilginç hale getirir.

294
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
Fakat başka bir bağlı veri sitesine gittiğinizde

295
00:13:35,000 --> 00:13:38,000
ve farz edin ki bu seyahat ile ilgili bir site,

296
00:13:38,000 --> 00:13:41,000
dersiniz ki, "Bu fotoyu bu gruptaki herkese göndermek istiyorum,"

297
00:13:41,000 --> 00:13:43,000
o vakit duvarları aşamazsınız.

298
00:13:43,000 --> 00:13:45,000
Ekonomist dergisi bu konuda bir makale yazdı ve birçok insan bloglarında değindi

299
00:13:45,000 --> 00:13:46,000
olağanüstü bir karmaşa.

300
00:13:46,000 --> 00:13:48,000
Yığınları ayırmanın yolu sosyal ağ sitelerinin

301
00:13:48,000 --> 00:13:50,000
birbiriyle uyumlu olmasını sağlamaktır.

302
00:13:50,000 --> 00:13:52,000
Bunu bağlı veri ile yapmalıyız.

303
00:13:52,000 --> 00:13:55,000
Son bir veri türünden bahsedeceğim, belki de en heyecan verici olanı.

304
00:13:55,000 --> 00:13:58,000
Buraya gelmeden önce, OpenStreetMap'te yerine baktım

305
00:13:58,000 --> 00:14:00,000
OpenStreetMap bir haritadır ama aynı zamanda bir vikidir.

306
00:14:00,000 --> 00:14:03,000
Odaklan ve oradaki karemsi şey bir tiyatro -- şu an bulunduğumuz alan --

307
00:14:03,000 --> 00:14:05,000
Terrace Tiyatrosu . Onun bir adı yoktu.

308
00:14:05,000 --> 00:14:07,000
Düzenle moduna girebilirim, tiyatroyu seçebilirim,

309
00:14:07,000 --> 00:14:12,000
altına isim ekleyebilirim ve ardından kaydedebilirim.

310
00:14:12,000 --> 00:14:15,000
ve şimdi OpenStreetMap.org sitesine giderseniz

311
00:14:15,000 --> 00:14:18,000
ve bu mekanı bulursanız, Terrace Tiyatrosunun artık bir ismi olduğunu göreceksiniz.

312
00:14:18,000 --> 00:14:20,000
Ben yaptım. Ben.

313
00:14:20,000 --> 00:14:22,000
Haritada yaptım onu, ben yaptım!

314
00:14:22,000 --> 00:14:24,000
Onu oraya ekledim. Ve, ne biliyor musunuz?

315
00:14:24,000 --> 00:14:27,000
O sokak haritası herkesin üzerine düşen parçayı yapmasından ibaret

316
00:14:27,000 --> 00:14:30,000
ve muazzam bir kaynak oluşturur

317
00:14:30,000 --> 00:14:33,000
çünkü herkes kendi sokağını ekliyor.

318
00:14:33,000 --> 00:14:36,000
Ve işte bağlı veri tamamen bundan ibarettir.

319
00:14:36,000 --> 00:14:39,000
İnsanların üzerine düşeni yapması

320
00:14:39,000 --> 00:14:42,000
ufak bir katkı sağlaması ve hepsinin bağlanmasıdır.

321
00:14:42,000 --> 00:14:45,000
Bağlı veri böyle işler.

322
00:14:45,000 --> 00:14:49,000
Siz üzerinize düşeni yaparsanız, diğer herkes kendisinin.

323
00:14:49,000 --> 00:14:53,000
Oraya koyacak çok fazla veriye sahip olmayabilirsiniz ama nasıl

324
00:14:53,000 --> 00:14:56,000
talep edeceğinizi biliyorsunuz.

325
00:14:56,000 --> 00:14:58,000
Ve biz bunu denedik.

326
00:14:58,000 --> 00:15:02,000
Yani, bağlı veri -- muazzamdır.

327
00:15:02,000 --> 00:15:05,000
Ben size sadece birkaç ufak kısmını anlattım.

328
00:15:05,000 --> 00:15:07,000
Hayatımızın her anında veri var,

329
00:15:07,000 --> 00:15:10,000
çalışma ve keyfin her yönünde,

330
00:15:10,000 --> 00:15:13,000
ve bu sadece verinin geldiği yerlerin sayısından ibaret değildir,

331
00:15:13,000 --> 00:15:16,000
onları bağlamak da önemlidir.

332
00:15:16,000 --> 00:15:19,000
Ve veriyi bağladığınızda, sadece internet ve

333
00:15:19,000 --> 00:15:22,000
dokümanlardan ibaret olmayan bir güç elde edersiniz.

334
00:15:22,000 --> 00:15:26,000
Ondan çıkan bu muazzam güce kavuşursunuz.

335
00:15:26,000 --> 00:15:29,000
Şimdi bunun harika bir fikir

336
00:15:29,000 --> 00:15:33,000
olduğunu düşünen insanlar olarak bunu yapmamız gereken bir noktadayız.

337
00:15:33,000 --> 00:15:36,000
Ve tüm insanlar -- ve eminim TED'de hemen bir geri dönüş alınmazsa bile --

338
00:15:36,000 --> 00:15:38,000
bu çalışmaya katkı sağlayacak insanlar var,

339
00:15:38,000 --> 00:15:41,000
çünkü esas fayda herkes bunu yapmaya başladığında ortaya çıkacaktır

340
00:15:41,000 --> 00:15:45,000
onlar bunu yapacaktır çünkü onlar başkaları da yaptığında

341
00:15:45,000 --> 00:15:48,000
güzel olan işleri yapmakta öncüdürler.

342
00:15:48,000 --> 00:15:50,000
İşte buna bağlı veri diyoruz.

343
00:15:50,000 --> 00:15:52,000
Yapmanızı istiyorum.

344
00:15:52,000 --> 00:15:54,000
Talep etmenizi istiyorum.

345
00:15:54,000 --> 00:15:56,000
Ve bence bu yaymaya değer bir fikir.

346
00:15:56,000 --> 00:15:57,000
Teşekkürler.

347
00:15:57,000 --> 00:16:00,000
(Alkış)