[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:03.00,0:00:05.87,Default,,0000,0000,0000,,My ludzie wiemy od tysięcy lat, obserwując otaczające nas środowisko
Dialogue: 0,0:00:07.21,0:00:10.33,Default,,0000,0000,0000,,że istnieją różne substancje, i substancje te mają różne właściwości
Dialogue: 0,0:00:11.95,0:00:14.74,Default,,0000,0000,0000,,Mają nie tylko różne właściwości; jedne mogą odbijać światło w specyficzny sposób, lub nie odbijać go wcale
Dialogue: 0,0:00:17.60,0:00:20.46,Default,,0000,0000,0000,,Mogą mieć konkretny kolor, mieć określoną temperaturę; być cieczą, gazem lub ciałem stałym
Dialogue: 0,0:00:22.11,0:00:24.87,Default,,0000,0000,0000,,Możemy również zacząć obserwować jak reagują ze sobą w określonych warunkach
Dialogue: 0,0:00:27.66,0:00:31.48,Default,,0000,0000,0000,,oto zdjęcia niektórych z tych substancji. Tutaj jest węgiel, a tu jest on w postaci grafitu
Dialogue: 0,0:00:31.48,0:00:36.07,Default,,0000,0000,0000,,Tutaj jest ołów, a tutaj złoto
Dialogue: 0,0:00:38.72,0:00:41.37,Default,,0000,0000,0000,,Wszystkie z tych które narysowałem -- których obrazki pokazałem
Dialogue: 0,0:00:41.37,0:00:45.45,Default,,0000,0000,0000,,Wszystkie są w stanie stałym, ale również wiemy, że
Dialogue: 0,0:00:47.40,0:00:49.34,Default,,0000,0000,0000,,wygląda, że jest też kilka rodzajów gazów, kilka rodzajów cząsteczek gazów
Dialogue: 0,0:00:49.34,0:00:52.21,Default,,0000,0000,0000,,i zależnie od tego na jaki rodzaj cząsteczek gazu patrzymy
Dialogue: 0,0:00:55.08,0:00:57.95,Default,,0000,0000,0000,,czy jest to węgiel, tlen czy azot, wydaje się, że mają różne własności.
Dialogue: 0,0:00:57.95,0:00:59.42,Default,,0000,0000,0000,,Są takie inne rzeczy, które mogą być ciekłe
Dialogue: 0,0:00:59.42,0:01:02.08,Default,,0000,0000,0000,,a nawet jeżeli podniesiemy temperaturę odpowiednio wysoko dla tych rzeczy,
Dialogue: 0,0:01:02.08,0:01:05.02,Default,,0000,0000,0000,,jeśli ogrzejemy odpowiednio mocno złoto czy ołów
Dialogue: 0,0:01:05.02,0:01:06.50,Default,,0000,0000,0000,,mogą stać się ciekłe.
Dialogue: 0,0:01:06.50,0:01:09.84,Default,,0000,0000,0000,,A jeśli - jeśli spalimy ten węgiel,
Dialogue: 0,0:01:09.84,0:01:12.08,Default,,0000,0000,0000,,nadamy mu stan gazowy,
Dialogue: 0,0:01:12.08,0:01:13.35,Default,,0000,0000,0000,,możemy go wypuścić do atmosfery,
Dialogue: 0,0:01:13.35,0:01:14.70,Default,,0000,0000,0000,,możemy zniszczyć jego strukturę.
Dialogue: 0,0:01:14.70,0:01:17.27,Default,,0000,0000,0000,,Są to więc rzeczy, które my wszyscy
Dialogue: 0,0:01:17.27,0:01:20.58,Default,,0000,0000,0000,,które ludzkość obserwowała przez tysiące lat.
Dialogue: 0,0:01:20.58,0:01:22.45,Default,,0000,0000,0000,,Ale to prowadzi do naturalnego pytania,
Dialogue: 0,0:01:22.45,0:01:24.23,Default,,0000,0000,0000,,które zwykło mieć podtekst filozoficzny,
Dialogue: 0,0:01:24.23,0:01:26.40,Default,,0000,0000,0000,,teraz możemy odpowiedzieć na nie trochę lepiej,
Dialogue: 0,0:01:26.40,0:01:30.90,Default,,0000,0000,0000,,i to pytanie, czy jeśli będziemy rozkładać węgiel
Dialogue: 0,0:01:30.90,0:01:33.52,Default,,0000,0000,0000,,na coraz to mniejsze i mniejsze kawałki,
Dialogue: 0,0:01:33.52,0:01:35.55,Default,,0000,0000,0000,,czy istnieje jakiś najmniejszy,
Dialogue: 0,0:01:35.55,0:01:39.87,Default,,0000,0000,0000,,jakaś najmniejsza jednostka tego, tej substancji
Dialogue: 0,0:01:39.87,0:01:43.17,Default,,0000,0000,0000,,która nadal ma własności węgla?
Dialogue: 0,0:01:43.17,0:01:45.26,Default,,0000,0000,0000,,I czy jeśli jakoś rozbijemy ją jeszcze bardziej
Dialogue: 0,0:01:45.26,0:01:48.39,Default,,0000,0000,0000,,czy straci ona własności węgla?
Dialogue: 0,0:01:48.39,0:01:50.35,Default,,0000,0000,0000,,A odpowiedź brzmi: istnieje.
Dialogue: 0,0:01:50.35,0:01:52.20,Default,,0000,0000,0000,,Żeby dodać nieco terminologii,
Dialogue: 0,0:01:52.20,0:01:56.16,Default,,0000,0000,0000,,nazywamy te substancje, czyste substancje
Dialogue: 0,0:01:56.16,0:01:59.02,Default,,0000,0000,0000,,które mają określone własności w pewnych temperaturach
Dialogue: 0,0:01:59.02,0:02:01.18,Default,,0000,0000,0000,,i reagują w określony sposób,
Dialogue: 0,0:02:01.18,0:02:05.29,Default,,0000,0000,0000,,Nazywamy je pierwiastkami
Dialogue: 0,0:02:05.29,0:02:08.73,Default,,0000,0000,0000,,Węgiel jest pierwiastkiem, ołów jest pierwiastkiem, złoto jest pierwiastkiem.
Dialogue: 0,0:02:08.73,0:02:10.40,Default,,0000,0000,0000,,Ktoś mógłby powiedzieć, że woda jest pierwiastkiem,
Dialogue: 0,0:02:10.40,0:02:14.22,Default,,0000,0000,0000,,a historycznie ludzie odnosili się do wody jako pierwiastka,
Dialogue: 0,0:02:14.22,0:02:17.89,Default,,0000,0000,0000,,dziś wiemy, że woda składa się z bardziej podstawowych części.
Dialogue: 0,0:02:17.89,0:02:20.40,Default,,0000,0000,0000,,Składa się z tlenu i wodoru,
Dialogue: 0,0:02:20.40,0:02:25.01,Default,,0000,0000,0000,,a wszystkie pierwiastki są zawarte tu
Dialogue: 0,0:02:25.01,0:02:27.76,Default,,0000,0000,0000,,w naszym układzie okresowym.
Dialogue: 0,0:02:27.76,0:02:29.37,Default,,0000,0000,0000,,C oznacza węgiel
Dialogue: 0,0:02:29.37,0:02:30.40,Default,,0000,0000,0000,,pokażę kilka, które
Dialogue: 0,0:02:30.40,0:02:32.38,Default,,0000,0000,0000,,są bardzo ważne dla ludzkości
Dialogue: 0,0:02:32.38,0:02:35.50,Default,,0000,0000,0000,,ale z czasem zapewne oswoicie się z wszystkimi.
Dialogue: 0,0:02:35.50,0:02:39.15,Default,,0000,0000,0000,,To jest tlen, to jest azot, to jest krzem.
Dialogue: 0,0:02:39.15,0:02:42.87,Default,,0000,0000,0000,,To -- Au symbolizuje złoto. To jest ołów
Dialogue: 0,0:02:42.87,0:02:51.100,Default,,0000,0000,0000,,A najbardziej podstawową jednostką każdego z tych pierwiastków jest atom.
Dialogue: 0,0:02:51.100,0:02:54.56,Default,,0000,0000,0000,,Więc jeśli byśmy drążyli coraz głębiej,
Dialogue: 0,0:02:54.56,0:02:57.08,Default,,0000,0000,0000,,oddzielali co raz mniejsze i mniejsze kawałki od tego,
Dialogue: 0,0:02:57.08,0:02:59.42,Default,,0000,0000,0000,,ostatecznie doszlibyśmy do atomu węgla.
Dialogue: 0,0:02:59.42,0:03:00.76,Default,,0000,0000,0000,,Robiąc to samo tutaj,
Dialogue: 0,0:03:00.76,0:03:02.54,Default,,0000,0000,0000,,w końcu dotarlibyśmy do atomu złota.
Dialogue: 0,0:03:02.54,0:03:03.99,Default,,0000,0000,0000,,To samo tu,
Dialogue: 0,0:03:03.99,0:03:05.86,Default,,0000,0000,0000,,i dotarlibyśmy do tych mikroskopijnie małych
Dialogue: 0,0:03:05.86,0:03:07.76,Default,,0000,0000,0000,,-- brakuje mi lepszych słów -- cząstek
Dialogue: 0,0:03:07.76,0:03:09.18,Default,,0000,0000,0000,,którą nazywamy atomem ołowiu.
Dialogue: 0,0:03:09.18,0:03:11.24,Default,,0000,0000,0000,,I nie moglibyśmy rozbić tego bardziej
Dialogue: 0,0:03:11.24,0:03:13.60,Default,,0000,0000,0000,,żeby nazywać to ołowiem
Dialogue: 0,0:03:13.60,0:03:17.04,Default,,0000,0000,0000,,żeby nadal miało własności ołowiu.
Dialogue: 0,0:03:17.04,0:03:18.33,Default,,0000,0000,0000,,A żeby nakreślić wam ideę
Dialogue: 0,0:03:18.33,0:03:21.19,Default,,0000,0000,0000,,-- mam problemy z wyobrażeniem sobie tego --
Dialogue: 0,0:03:21.19,0:03:24.04,Default,,0000,0000,0000,,jak niewiarygodnie małe są atomy,
Dialogue: 0,0:03:24.04,0:03:25.90,Default,,0000,0000,0000,,Naprawdę, niewyobrażalnie małe.
Dialogue: 0,0:03:25.90,0:03:27.56,Default,,0000,0000,0000,,Na przykład więc węgiel.
Dialogue: 0,0:03:27.56,0:03:29.38,Default,,0000,0000,0000,,Moje włosy składają się głownie z węgla.
Dialogue: 0,0:03:29.38,0:03:31.88,Default,,0000,0000,0000,,W sumie, większość mnie składa się z węgla.
Dialogue: 0,0:03:31.88,0:03:35.91,Default,,0000,0000,0000,,Tak naprawdę wszystkie żywe stworzenia składają się głównie z węgla.
Dialogue: 0,0:03:35.91,0:03:40.53,Default,,0000,0000,0000,,Więc jeśli wziąć włos, to składa się on z węgla.
Dialogue: 0,0:03:40.53,0:03:42.23,Default,,0000,0000,0000,,Mój włos jest w większości węglem.
Dialogue: 0,0:03:42.23,0:03:43.99,Default,,0000,0000,0000,,Więc jeśli go tu narysuję
Dialogue: 0,0:03:43.99,0:03:45.56,Default,,0000,0000,0000,,-- moje włosy nie są żółte
Dialogue: 0,0:03:45.56,0:03:46.77,Default,,0000,0000,0000,,ale ten kolor kontrastuje fajnie z czarnym.
Dialogue: 0,0:03:46.77,0:03:47.95,Default,,0000,0000,0000,,Moje włosy są czarne, ale jeśli takie bym narysował,
Dialogue: 0,0:03:47.95,0:03:49.71,Default,,0000,0000,0000,,nie zobaczylibyście ich na tym tle.
Dialogue: 0,0:03:49.71,0:03:51.97,Default,,0000,0000,0000,,Więc jeśli wziąłbym mój włos i spytał was
Dialogue: 0,0:03:51.97,0:03:55.20,Default,,0000,0000,0000,,na ile atomów szeroki jest mój włos?
Dialogue: 0,0:03:55.20,0:03:58.47,Default,,0000,0000,0000,,Więc jeśli patrzeć na przekrój mojego włosa, nie na długość,
Dialogue: 0,0:03:58.47,0:04:00.36,Default,,0000,0000,0000,,tylko na grubość i zapytać
Dialogue: 0,0:04:00.36,0:04:03.26,Default,,0000,0000,0000,,ile atomów węgli się tu mieści?
Dialogue: 0,0:04:03.26,0:04:07.05,Default,,0000,0000,0000,,Możecie więc zgadywać, hej, Sal, powiedziałeś mi już że są bardzo małe
Dialogue: 0,0:04:07.05,0:04:09.15,Default,,0000,0000,0000,,więc że jest ich tu tysiąc,
Dialogue: 0,0:04:09.15,0:04:10.48,Default,,0000,0000,0000,,dziesięć tysięcy, czy może sto tysięcy,
Dialogue: 0,0:04:10.48,0:04:11.79,Default,,0000,0000,0000,,a ja bym odpowiedział: nie!
Dialogue: 0,0:04:11.79,0:04:14.25,Default,,0000,0000,0000,,Jest tu milion atomów węgla.
Dialogue: 0,0:04:14.25,0:04:17.44,Default,,0000,0000,0000,,Więc można ułożyć obok siebie milion atomów węgla
Dialogue: 0,0:04:17.44,0:04:20.93,Default,,0000,0000,0000,,obok siebie na grubość przeciętnego ludzkiego włosa.
Dialogue: 0,0:04:20.93,0:04:22.58,Default,,0000,0000,0000,,Jest to oczywiście przybliżenie,
Dialogue: 0,0:04:22.58,0:04:24.03,Default,,0000,0000,0000,,nie dokładnie milion
Dialogue: 0,0:04:24.03,0:04:26.60,Default,,0000,0000,0000,,ale daje nam to poczucie jak mały jest atom.
Dialogue: 0,0:04:26.60,0:04:28.44,Default,,0000,0000,0000,,Wiecie, wyrwijcie włos z głowy
Dialogue: 0,0:04:28.44,0:04:30.99,Default,,0000,0000,0000,,i wyobraźcie sobie układanie miliona rzeczy obok siebie
Dialogue: 0,0:04:30.99,0:04:33.99,Default,,0000,0000,0000,,jedna obok drugiej
Dialogue: 0,0:04:33.99,0:04:37.04,Default,,0000,0000,0000,,w poprzek włosa, nie długość włosa, a grubość włosa.
Dialogue: 0,0:04:37.04,0:04:39.18,Default,,0000,0000,0000,,Ciężko jest w ogóle zauważyć włos na grubość.
Dialogue: 0,0:04:39.18,0:04:40.72,Default,,0000,0000,0000,,A zmieściłby się tam milion atomów węgla,
Dialogue: 0,0:04:40.72,0:04:42.98,Default,,0000,0000,0000,,po prostu w poprzek.
Dialogue: 0,0:04:42.98,0:04:48.09,Default,,0000,0000,0000,,Fajnie teraz byłoby, co jest interesujące samo przez się
Dialogue: 0,0:04:48.09,0:04:49.03,Default,,0000,0000,0000,,-- wiemy, że
Dialogue: 0,0:04:49.03,0:04:51.38,Default,,0000,0000,0000,,jest najbardziej podstawowy budulec węgla,
Dialogue: 0,0:04:51.38,0:04:53.93,Default,,0000,0000,0000,,, ten najbardziej podstawowy budulec każdego atomu.
Dialogue: 0,0:04:53.93,0:04:55.95,Default,,0000,0000,0000,,Ale, co ciekawsze, te podstawowe "cegiełki"
Dialogue: 0,0:04:55.95,0:04:59.07,Default,,0000,0000,0000,,są ze sobą powiązane.
Dialogue: 0,0:04:59.07,0:05:02.56,Default,,0000,0000,0000,,Atom węgla zbudowany jest z jeszcze bardziej podstawowych cząstek.
Dialogue: 0,0:05:02.56,0:05:07.47,Default,,0000,0000,0000,,Atom złota jest zbudowany z jeszcze bardziej podstawowych cząstek
Dialogue: 0,0:05:07.47,0:05:10.44,Default,,0000,0000,0000,,Są one tan naprawdę zbudowane przez
Dialogue: 0,0:05:10.44,0:05:12.76,Default,,0000,0000,0000,,przez układy tych jeszcze bardziej podstawowych cząstek
Dialogue: 0,0:05:12.76,0:05:14.09,Default,,0000,0000,0000,,Więc jeśli zmienić
Dialogue: 0,0:05:14.09,0:05:15.90,Default,,0000,0000,0000,,liczbę tych podstawowych cząstek,
Dialogue: 0,0:05:15.90,0:05:17.84,Default,,0000,0000,0000,,można zmienić własności pierwiastka,
Dialogue: 0,0:05:17.84,0:05:18.89,Default,,0000,0000,0000,,to jak reaguje,
Dialogue: 0,0:05:18.89,0:05:22.77,Default,,0000,0000,0000,,czy nawet zamienić sam pierwiastek.
Dialogue: 0,0:05:22.77,0:05:25.14,Default,,0000,0000,0000,,Aby zrozumieć to nieco lepiej
Dialogue: 0,0:05:25.14,0:05:28.01,Default,,0000,0000,0000,,pomówmy nieco o tych podstawowych cząstkach.
Dialogue: 0,0:05:28.01,0:05:31.82,Default,,0000,0000,0000,,Mamy więc proton
Dialogue: 0,0:05:31.82,0:05:35.52,Default,,0000,0000,0000,,A proton de facto definiuje
Dialogue: 0,0:05:35.52,0:05:38.00,Default,,0000,0000,0000,,-- liczba protonów w jądrze atomu
Dialogue: 0,0:05:38.00,0:05:40.10,Default,,0000,0000,0000,,będę mówił o jądrze za sekundę --
Dialogue: 0,0:05:40.10,0:05:42.97,Default,,0000,0000,0000,,jest tym co definiuje pierwiastek.
Dialogue: 0,0:05:42.97,0:05:45.49,Default,,0000,0000,0000,,To jest właśnie tym co określa pierwiastek.
Dialogue: 0,0:05:45.49,0:05:47.33,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli więc spojrzymy na układ okresowy tutaj,
Dialogue: 0,0:05:47.33,0:05:50.15,Default,,0000,0000,0000,,widzimy pierwiastki ułożone według liczby atomowej,
Dialogue: 0,0:05:50.15,0:05:51.58,Default,,0000,0000,0000,,a liczba atomowa jest po prostu
Dialogue: 0,0:05:51.58,0:05:54.67,Default,,0000,0000,0000,,liczbą protonów w pierwiastku.
Dialogue: 0,0:05:54.67,0:05:58.67,Default,,0000,0000,0000,,Więc, z definicji, wodór ma jeden proton
Dialogue: 0,0:05:58.67,0:06:02.80,Default,,0000,0000,0000,,Hel ma dwa. Węgiel ma sześć protonów.
Dialogue: 0,0:06:02.80,0:06:05.33,Default,,0000,0000,0000,,Nie ma węgla z siedmioma protonami,
Dialogue: 0,0:06:05.33,0:06:07.17,Default,,0000,0000,0000,,jeśli taki stworzymy, będzie azotem,
Dialogue: 0,0:06:07.17,0:06:09.23,Default,,0000,0000,0000,,a nie węglem.
Dialogue: 0,0:06:09.23,0:06:10.59,Default,,0000,0000,0000,,Tlen ma osiem protonów,
Dialogue: 0,0:06:10.59,0:06:12.67,Default,,0000,0000,0000,,więc jeśli jakoś dodamy tu jeszcze jeden,
Dialogue: 0,0:06:12.67,0:06:14.05,Default,,0000,0000,0000,,nie będzie to już tlen,
Dialogue: 0,0:06:14.05,0:06:18.33,Default,,0000,0000,0000,,tylko fluor. Definiuje więc ona pierwiastek.
Dialogue: 0,0:06:18.33,0:06:20.07,Default,,0000,0000,0000,,Liczba atomowa definiuje pierwiastek.
Dialogue: 0,0:06:20.07,0:06:22.97,Default,,0000,0000,0000,,A liczba atomowa, liczba protonów,
Dialogue: 0,0:06:22.97,0:06:25.45,Default,,0000,0000,0000,,liczba protonów -- i pamiętajcie,
Dialogue: 0,0:06:25.45,0:06:27.67,Default,,0000,0000,0000,,to ta liczba zapisana tu na górze każdego
Dialogue: 0,0:06:27.67,0:06:30.12,Default,,0000,0000,0000,,z pierwiastków zapisanych w układzie
Dialogue: 0,0:06:30.12,0:06:31.53,Default,,0000,0000,0000,,-- liczba protonów
Dialogue: 0,0:06:31.53,0:06:34.13,Default,,0000,0000,0000,,jest równa liczbie atomowej.
Dialogue: 0,0:06:34.13,0:06:36.85,Default,,0000,0000,0000,,Liczba protonów jest równa liczbie atomowej.
Dialogue: 0,0:06:36.87,0:06:38.86,Default,,0000,0000,0000,,I zapisuje się ją tu z góry, ponieważ
Dialogue: 0,0:06:38.86,0:06:42.22,Default,,0000,0000,0000,,definiuje ona własności pierwiastka.
Dialogue: 0,0:06:42.22,0:06:46.13,Default,,0000,0000,0000,,Dwa inne składniki atomu
Dialogue: 0,0:06:46.13,0:06:47.70,Default,,0000,0000,0000,,--wydaje mi się że możemy je tak nazwać --
Dialogue: 0,0:06:47.70,0:06:55.12,Default,,0000,0000,0000,,to elektron i neutron.
Dialogue: 0,0:06:55.12,0:06:57.54,Default,,0000,0000,0000,,A model, który możecie zacząć sobie wyobrażać w głowach
Dialogue: 0,0:06:57.54,0:07:00.42,Default,,0000,0000,0000,,--i ten model, zagłębiając się w chemię zobaczymy
Dialogue: 0,0:07:00.42,0:07:02.83,Default,,0000,0000,0000,,że stanie się nieco bardziej abstrakcyjny
Dialogue: 0,0:07:02.83,0:07:04.82,Default,,0000,0000,0000,,i naprawdę ciężki do wyobrażenia --
Dialogue: 0,0:07:04.82,0:07:06.55,Default,,0000,0000,0000,,ale sposób myślenia o tym jest taki,
Dialogue: 0,0:07:06.55,0:07:08.35,Default,,0000,0000,0000,,że mamy protony i neutrony, które są
Dialogue: 0,0:07:08.35,0:07:09.82,Default,,0000,0000,0000,,w centrum atomu.
Dialogue: 0,0:07:09.82,0:07:11.60,Default,,0000,0000,0000,,Są one jądrem atomu.
Dialogue: 0,0:07:11.60,0:07:14.87,Default,,0000,0000,0000,,Więc na przykład, węgiel, jak wiemy, ma sześć protonów.
Dialogue: 0,0:07:14.87,0:07:19.07,Default,,0000,0000,0000,,Więc jeden, drugi, trzeci, czwarty, piąty, szósty.
Dialogue: 0,0:07:19.07,0:07:22.38,Default,,0000,0000,0000,,Węgiel C12, czyli taka wersja węgla, posiada także
Dialogue: 0,0:07:22.38,0:07:24.20,Default,,0000,0000,0000,,sześć neutronów.
Dialogue: 0,0:07:24.20,0:07:25.75,Default,,0000,0000,0000,,Istnieją róże wersje węgla,
Dialogue: 0,0:07:25.75,0:07:28.02,Default,,0000,0000,0000,,które różnią się między sobą liczbą neutronów.
Dialogue: 0,0:07:28.02,0:07:30.11,Default,,0000,0000,0000,,Więc liczba neutronów może się zmieniać, liczba elektronów może się zmieniać,
Dialogue: 0,0:07:30.11,0:07:31.73,Default,,0000,0000,0000,,a pierwiastek zostaje ten sam.
Dialogue: 0,0:07:31.73,0:07:33.27,Default,,0000,0000,0000,,Liczba protonów nie może się zmieniać.
Dialogue: 0,0:07:33.27,0:07:35.90,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli zmienimy liczbę protonów, otrzymamy inny pierwiastek.
Dialogue: 0,0:07:35.90,0:07:39.20,Default,,0000,0000,0000,,Narysuję więc jądro węgla C12.
Dialogue: 0,0:07:39.20,0:07:43.20,Default,,0000,0000,0000,,Więc jeden, dwa, trzy, cztery, pięć, sześć.
Dialogue: 0,0:07:43.20,0:07:46.49,Default,,0000,0000,0000,,Mamy więc tu jądro węgla C12.
Dialogue: 0,0:07:46.49,0:07:48.33,Default,,0000,0000,0000,,Czasem będzie zapisywany on tak.
Dialogue: 0,0:07:48.33,0:07:51.13,Default,,0000,0000,0000,,A czasem zapisuje się również liczbę
Dialogue: 0,0:07:51.13,0:07:53.83,Default,,0000,0000,0000,,protonów.
Dialogue: 0,0:07:53.83,0:07:56.13,Default,,0000,0000,0000,,Powodem, dla którego zapisujemy go jako węgiel C12 --
Dialogue: 0,0:07:56.13,0:07:58.68,Default,,0000,0000,0000,,wiecie, naliczyłem sześc neutronów --
Dialogue: 0,0:07:58.68,0:08:00.38,Default,,0000,0000,0000,,jest fakt, że suma, --
Dialogue: 0,0:08:00.38,0:08:03.68,Default,,0000,0000,0000,,możemy patrzeć na to jako na zsumowaną liczbę
Dialogue: 0,0:08:03.68,0:08:04.74,Default,,0000,0000,0000,,-- jeden punkt ukazania tego
Dialogue: 0,0:08:04.74,0:08:06.40,Default,,0000,0000,0000,,dodamy mu nieco niuansów w przyszłości
Dialogue: 0,0:08:06.40,0:08:07.77,Default,,0000,0000,0000,,-- jest taki, że to zsumowana liczba
Dialogue: 0,0:08:07.77,0:08:11.84,Default,,0000,0000,0000,,protonów i neutronów w jądrze atomu.
Dialogue: 0,0:08:11.84,0:08:15.24,Default,,0000,0000,0000,,Więc ten węgiel ma z definicji liczbę atomową równą sześć,
Dialogue: 0,0:08:15.24,0:08:16.63,Default,,0000,0000,0000,,ale możemy ją sobie tu zapisać jeszcze raz tutaj,
Dialogue: 0,0:08:16.63,0:08:18.60,Default,,0000,0000,0000,,tak dla przypomnienia.
Dialogue: 0,0:08:18.60,0:08:21.34,Default,,0000,0000,0000,,Więc w centrum atomu węgla mamy to jądro.
Dialogue: 0,0:08:21.34,0:08:24.86,Default,,0000,0000,0000,,I węgiel C12 ma sześć protonów i sześc neutronów.
Dialogue: 0,0:08:24.86,0:08:27.50,Default,,0000,0000,0000,,Inna wersja węgla, węgiel C14 nadal będzie
Dialogue: 0,0:08:27.50,0:08:30.91,Default,,0000,0000,0000,,miał sześc protonów, ale neutronów będzie miał już osiem.
Dialogue: 0,0:08:30.91,0:08:32.47,Default,,0000,0000,0000,,Liczba neutronów może się więc zmieniać,
Dialogue: 0,0:08:32.47,0:08:34.61,Default,,0000,0000,0000,,lecz mamy tu węgiel C12.
Dialogue: 0,0:08:34.61,0:08:36.84,Default,,0000,0000,0000,,I jeśli jest on obojętny --
Dialogue: 0,0:08:36.84,0:08:40.66,Default,,0000,0000,0000,,za sekundę wyjaśnię odrobinę co oznacza to słowo--
Dialogue: 0,0:08:40.66,0:08:43.20,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli jest obojętny będzie również miał sześć elektronów.
Dialogue: 0,0:08:43.20,0:08:45.40,Default,,0000,0000,0000,,Narysuję więc te elektrony.
Dialogue: 0,0:08:45.40,0:08:49.47,Default,,0000,0000,0000,,Pierwszy, drugi, trzeci, czwarty, piąty, szósty.
Dialogue: 0,0:08:49.47,0:08:51.84,Default,,0000,0000,0000,,I pewien sposób -- może jest to pierwsza zasada
Dialogue: 0,0:08:51.84,0:08:54.63,Default,,0000,0000,0000,,myślenia o relacjach
Dialogue: 0,0:08:54.63,0:08:56.89,Default,,0000,0000,0000,,między elektronami i jądrem --
Dialogue: 0,0:08:56.89,0:08:58.85,Default,,0000,0000,0000,,możecie sobie wyobrazić elektrony
Dialogue: 0,0:08:58.85,0:09:00.84,Default,,0000,0000,0000,,poruszające się wokół,
Dialogue: 0,0:09:00.84,0:09:02.96,Default,,0000,0000,0000,,latające bezładnie wokół jądra.
Dialogue: 0,0:09:02.96,0:09:04.69,Default,,0000,0000,0000,,Pewien model myślenia to elektrony
Dialogue: 0,0:09:04.69,0:09:06.70,Default,,0000,0000,0000,,orbitujące wokół jądra,
Dialogue: 0,0:09:06.70,0:09:08.00,Default,,0000,0000,0000,,ale to nie do końca prawda.
Dialogue: 0,0:09:08.00,0:09:10.50,Default,,0000,0000,0000,,Nie orbitują jak planety, na przykład,
Dialogue: 0,0:09:10.50,0:09:11.66,Default,,0000,0000,0000,,wokół Słońca.
Dialogue: 0,0:09:11.66,0:09:13.75,Default,,0000,0000,0000,,Ale to dobry początek.
Dialogue: 0,0:09:13.75,0:09:16.27,Default,,0000,0000,0000,,Inną sprawą jest to że tak jakby skaczą wokół jądra
Dialogue: 0,0:09:16.27,0:09:18.69,Default,,0000,0000,0000,,czy latają bezładnie wokół jądra.
Dialogue: 0,0:09:18.69,0:09:19.96,Default,,0000,0000,0000,,A to przez to że
Dialogue: 0,0:09:19.96,0:09:22.07,Default,,0000,0000,0000,,rzeczywistość staje się bardzo dziwna na tym poziomie,
Dialogue: 0,0:09:22.07,0:09:23.54,Default,,0000,0000,0000,,tak na prawdę trzeba by użyć fizyki kwantowej,
Dialogue: 0,0:09:23.54,0:09:26.41,Default,,0000,0000,0000,,żeby zrozumieć czemu elektron tak się zachowuje.
Dialogue: 0,0:09:26.41,0:09:29.19,Default,,0000,0000,0000,,Ale pierwszy wyobrażony model w waszych głowach, w centrum
Dialogue: 0,0:09:29.19,0:09:32.40,Default,,0000,0000,0000,,tego atomu, atomu węgla C12,
Dialogue: 0,0:09:32.40,0:09:34.07,Default,,0000,0000,0000,,znajduje się jądro.
Dialogue: 0,0:09:34.07,0:09:36.64,Default,,0000,0000,0000,,Tu znajduje się jądro.
Dialogue: 0,0:09:36.64,0:09:40.73,Default,,0000,0000,0000,,A te elektrony latają we wszystkie strony wokół jądra.
Dialogue: 0,0:09:40.73,0:09:43.01,Default,,0000,0000,0000,,A powodem dla którego elektrony te
Dialogue: 0,0:09:43.01,0:09:45.14,Default,,0000,0000,0000,,po prostu nie odlecą od jądra,
Dialogue: 0,0:09:45.14,0:09:47.20,Default,,0000,0000,0000,,czemu są z nim tak jakby związane
Dialogue: 0,0:09:47.20,0:09:49.31,Default,,0000,0000,0000,,i tworzą część atomu,
Dialogue: 0,0:09:49.31,0:09:54.58,Default,,0000,0000,0000,,jest fakt, że protony mają ładunek dodatni.
Dialogue: 0,0:09:54.58,0:09:57.92,Default,,0000,0000,0000,,a elektrony ładunek ujemny.
Dialogue: 0,0:09:57.92,0:10:02.48,Default,,0000,0000,0000,,I jest to jedna z właściwości tych podstawowych
Dialogue: 0,0:10:02.48,0:10:03.62,Default,,0000,0000,0000,,cząstek, jeśli zaczniecie się zastanawiać
Dialogue: 0,0:10:03.62,0:10:05.47,Default,,0000,0000,0000,,czym jest ładunek nie licząc bycia "etykietką",
Dialogue: 0,0:10:05.47,0:10:06.87,Default,,0000,0000,0000,,zaczynamy zachodzić dość głęboko.
Dialogue: 0,0:10:06.87,0:10:08.40,Default,,0000,0000,0000,,Ale jedną rzeczą, którą wiemy,
Dialogue: 0,0:10:08.40,0:10:10.70,Default,,0000,0000,0000,,gdy mówimy o sile elektromagnetycznej
Dialogue: 0,0:10:10.70,0:10:13.15,Default,,0000,0000,0000,,jest to, że różnoimienne ładunki się przyciągają.
Dialogue: 0,0:10:13.15,0:10:14.96,Default,,0000,0000,0000,,Więc najlepiej myśleć o tym w ten sposób:
Dialogue: 0,0:10:14.96,0:10:16.55,Default,,0000,0000,0000,,protony i elektrony,
Dialogue: 0,0:10:16.55,0:10:18.13,Default,,0000,0000,0000,,jako że posiadają rożne ładunki,
Dialogue: 0,0:10:18.13,0:10:20.13,Default,,0000,0000,0000,,przyciągają się do siebie.
Dialogue: 0,0:10:20.13,0:10:21.46,Default,,0000,0000,0000,,Neutrony są obojętne,
Dialogue: 0,0:10:21.46,0:10:25.09,Default,,0000,0000,0000,,więc sobie po prostu siedzą w jądrze,
Dialogue: 0,0:10:25.09,0:10:28.58,Default,,0000,0000,0000,,i mają pewien wpływ na własności
Dialogue: 0,0:10:28.58,0:10:33.15,Default,,0000,0000,0000,,niektórych pierwiastków.
Dialogue: 0,0:10:33.15,0:10:35.00,Default,,0000,0000,0000,,Ale powodem dlaczego elektrony
Dialogue: 0,0:10:35.00,0:10:36.82,Default,,0000,0000,0000,,nie latają sobie ot tak wszędzie
Dialogue: 0,0:10:36.82,0:10:38.60,Default,,0000,0000,0000,,jest to, że są przyciągane.
Dialogue: 0,0:10:38.60,0:10:42.33,Default,,0000,0000,0000,,Są przyciągane w kierunku jądra.
Dialogue: 0,0:10:42.33,0:10:45.07,Default,,0000,0000,0000,,Mają tez niewiarygodnie dużą prędkość --
Dialogue: 0,0:10:45.07,0:10:47.14,Default,,0000,0000,0000,,jest to ciężkie do
Dialogue: 0,0:10:47.14,0:10:48.45,Default,,0000,0000,0000,,-- zaczynamy znowu dotykać
Dialogue: 0,0:10:48.45,0:10:51.55,Default,,0000,0000,0000,,bardzo dziwnej części fizyki,
Dialogue: 0,0:10:51.55,0:10:52.57,Default,,0000,0000,0000,,gdy zaczynami mówić o tym
Dialogue: 0,0:10:52.57,0:10:54.16,Default,,0000,0000,0000,,co tak naprawdę robia elektrony
Dialogue: 0,0:10:54.16,0:10:55.95,Default,,0000,0000,0000,,-- ale wystarczy--
Dialogue: 0,0:10:55.95,0:10:56.84,Default,,0000,0000,0000,,Zdaje mi się że możemy poprostu powiedzieć
Dialogue: 0,0:10:56.84,0:10:57.92,Default,,0000,0000,0000,,że skaczą w tę i we w tę wystarczająco mocno,
Dialogue: 0,0:10:57.92,0:11:00.73,Default,,0000,0000,0000,,żeby nie spadaść na jądro.
Dialogue: 0,0:11:00.73,0:11:02.87,Default,,0000,0000,0000,,Wydaje mi się, że jest to pewien sposób myślenia o tym.
Dialogue: 0,0:11:02.87,0:11:08.12,Default,,0000,0000,0000,,I jak wspomniałem, węgiel C12 jest zdefiniowany
Dialogue: 0,0:11:08.12,0:11:09.77,Default,,0000,0000,0000,,przez liczbę protonów.
Dialogue: 0,0:11:09.77,0:11:12.40,Default,,0000,0000,0000,,Tlen z definicji posiada osiem protonów.
Dialogue: 0,0:11:12.40,0:11:16.47,Default,,0000,0000,0000,,Ale znowu, elektrony mogą oddziaływać z innymi elektronami.
Dialogue: 0,0:11:16.47,0:11:18.65,Default,,0000,0000,0000,,Mogą być zabierane przez inne atomy.
Dialogue: 0,0:11:18.65,0:11:21.02,Default,,0000,0000,0000,,A to w sumie pozwala
Dialogue: 0,0:11:21.02,0:11:23.27,Default,,0000,0000,0000,,zrozumieć dużą część chemii.
Dialogue: 0,0:11:23.27,0:11:25.100,Default,,0000,0000,0000,,Zależy to od tego ile elektronów ma atom
Dialogue: 0,0:11:25.100,0:11:27.60,Default,,0000,0000,0000,,lub pierwiastek,
Dialogue: 0,0:11:27.60,0:11:29.47,Default,,0000,0000,0000,,i od tego, jak są skonfigurowane,
Dialogue: 0,0:11:29.47,0:11:33.87,Default,,0000,0000,0000,,i jak są skonfigurowane elektrony innych pierwiastków
Dialogue: 0,0:11:33.87,0:11:36.02,Default,,0000,0000,0000,,czy też elektrony innych atomów tego samego pierwiastka.
Dialogue: 0,0:11:36.02,0:11:41.27,Default,,0000,0000,0000,,Możemy zacząć przewidywać jak atom jednego rodzaju
Dialogue: 0,0:11:41.27,0:11:43.33,Default,,0000,0000,0000,,będzie reagował z innym atomem tego samego pierwiastka
Dialogue: 0,0:11:43.33,0:11:46.73,Default,,0000,0000,0000,,lub innego pierwiastka -- jak będzie reagować,
Dialogue: 0,0:11:46.73,0:11:49.70,Default,,0000,0000,0000,,czy mogą się połączyć, czy też nie, czy będą się przyciągać
Dialogue: 0,0:11:49.70,0:11:52.20,Default,,0000,0000,0000,,czy odpychać od innych pierwiastków.
Dialogue: 0,0:11:52.20,0:11:53.42,Default,,0000,0000,0000,,Jest to więc przykład,
Dialogue: 0,0:11:53.42,0:11:56.30,Default,,0000,0000,0000,,a nauczymy się o wiele więcej o tym w przyszłości:
Dialogue: 0,0:11:56.30,0:12:00.14,Default,,0000,0000,0000,,możliwe jest, żeby inny atom
Dialogue: 0,0:12:00.14,0:12:02.72,Default,,0000,0000,0000,,zabrał elektron węglowi
Dialogue: 0,0:12:02.73,0:12:05.55,Default,,0000,0000,0000,,z powodu --
Dialogue: 0,0:12:05.55,0:12:10.34,Default,,0000,0000,0000,,a będziemy mówić o pewnych atomach niektórych pierwiastków
Dialogue: 0,0:12:10.34,0:12:13.72,Default,,0000,0000,0000,,które przyciągają elektrony mocniej od innych
Dialogue: 0,0:12:13.72,0:12:15.22,Default,,0000,0000,0000,,Więc na przykład, jeden z nich
Dialogue: 0,0:12:15.22,0:12:17.16,Default,,0000,0000,0000,,może zabrać elektron z atomu węgla,
Dialogue: 0,0:12:17.16,0:12:19.23,Default,,0000,0000,0000,,i wtedy ten węgiel będzie miał
Dialogue: 0,0:12:19.23,0:12:21.83,Default,,0000,0000,0000,,mniej elektronów niż protonów,
Dialogue: 0,0:12:21.83,0:12:25.14,Default,,0000,0000,0000,,więc będzie miał pięć elektronów i sześć protonów
Dialogue: 0,0:12:25.14,0:12:27.80,Default,,0000,0000,0000,,I wtedy będzie miał on ładunek dodatni.
Dialogue: 0,0:12:27.80,0:12:30.04,Default,,0000,0000,0000,,Więc ten węgiel C12, w pierwotnej wersji
Dialogue: 0,0:12:30.04,0:12:34.27,Default,,0000,0000,0000,,miał sześć protonów i sześć elektronów, więc ładunki się niwelowały.
Dialogue: 0,0:12:34.27,0:12:36.55,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli straci on elektron, będzie ich tylko pięć
Dialogue: 0,0:12:36.55,0:12:38.93,Default,,0000,0000,0000,,i wtedy będzie miał on ładunek dodatni.
Dialogue: 0,0:12:38.93,0:12:40.78,Default,,0000,0000,0000,,Będziemy mówić o tym więcej
Dialogue: 0,0:12:40.78,0:12:42.87,Default,,0000,0000,0000,,na dalszych nagraniach z cyklu chemii,
Dialogue: 0,0:12:42.87,0:12:44.30,Default,,0000,0000,0000,,ale mam nadzieję że doceniacie to,
Dialogue: 0,0:12:44.30,0:12:46.13,Default,,0000,0000,0000,,że zaczyna się już robić naprawdę zajebiste.
Dialogue: 0,0:12:46.13,0:12:51.80,Default,,0000,0000,0000,,Doszliśmy już do tej podstawowej "cegiełki"
Dialogue: 0,0:12:51.80,0:12:53.12,Default,,0000,0000,0000,,zwanej atomem.
Dialogue: 0,0:12:53.12,0:12:54.92,Default,,0000,0000,0000,,I że co jeszcze fajniejsze, że te podstawowe
Dialogue: 0,0:12:54.92,0:12:56.76,Default,,0000,0000,0000,,"cegły" składają się z
Dialogue: 0,0:12:56.76,0:12:58.67,Default,,0000,0000,0000,,jeszcze bardziej podstawowych "cegiełek"
Dialogue: 0,0:12:58.67,0:13:00.87,Default,,0000,0000,0000,,I że można zmieniać ich ilość
Dialogue: 0,0:13:00.87,0:13:03.13,Default,,0000,0000,0000,,by zmienić własności atomu,
Dialogue: 0,0:13:03.13,0:13:06.04,Default,,0000,0000,0000,,a nawet zmieniać atomy jednego pierwiastka w
Dialogue: 0,0:13:06.04,0:13:09.04,Default,,0000,0000,0000,,atomy innego pierwiastka.