1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Danas ću pričati o tome kako štedeti više,

2
00:00:03,000 --> 00:00:06,000
ali ne danas, sutra.

3
00:00:06,000 --> 00:00:08,000
Pričaću o "Uštedite više sutra".

4
00:00:08,000 --> 00:00:10,000
Reč je o programu koji smo Ričard Taler,

5
00:00:10,000 --> 00:00:12,000
sa Univerziteta u Čikagu, i ja

6
00:00:12,000 --> 00:00:15,000
osmislili pre nekih 15 godina.

7
00:00:15,000 --> 00:00:17,000
Program je, na neki način,

8
00:00:17,000 --> 00:00:19,000
primer bihejviorističkih finansija

9
00:00:19,000 --> 00:00:21,000
na steroidima --

10
00:00:21,000 --> 00:00:24,000
kako zaista iskoristiti bihejviorističke finansije.

11
00:00:24,000 --> 00:00:27,000
Možda ćete se zapitati, šta su bihejviorističke finansije?

12
00:00:27,000 --> 00:00:30,000
Zato razmislimo kako upravljamo svojim novcem.

13
00:00:30,000 --> 00:00:33,000
Počnimo od hipoteka.

14
00:00:33,000 --> 00:00:35,000
To je prilično bliska tema,

15
00:00:35,000 --> 00:00:37,000
barem u SAD.

16
00:00:37,000 --> 00:00:39,000
Mnogi ljudi kupuju

17
00:00:39,000 --> 00:00:42,000
najveću kuću koju mogu da priušte,

18
00:00:42,000 --> 00:00:45,000
pa čak i malo veću od toga.

19
00:00:45,000 --> 00:00:48,000
I potom moraju da ponište ugovor.

20
00:00:48,000 --> 00:00:50,000
A onda krive banke,

21
00:00:50,000 --> 00:00:53,000
kao zlikovce koji su im dali te hipoteke.

22
00:00:53,000 --> 00:00:55,000
Takođe, razmislimo o tome

23
00:00:55,000 --> 00:00:57,000
kako upravljamo rizicima --

24
00:00:57,000 --> 00:00:59,000
na primer, investiranje na berzi.

25
00:00:59,000 --> 00:01:02,000
Pre dve, tri, četri godine,

26
00:01:02,000 --> 00:01:04,000
tržišta su dobro funkcionisala

27
00:01:04,000 --> 00:01:07,000
Bili smo hazarderi, naravno.

28
00:01:07,000 --> 00:01:09,000
Potom su akcije prestale da rastu,

29
00:01:09,000 --> 00:01:11,000
a mi smo mislili: "Oho.

30
00:01:11,000 --> 00:01:14,000
Ovi gubici, emotivno, deluju

31
00:01:14,000 --> 00:01:17,000
veoma različito

32
00:01:17,000 --> 00:01:20,000
od onoga kako smo mislili o tome

33
00:01:20,000 --> 00:01:22,000
kada je berza bila uspešna."

34
00:01:22,000 --> 00:01:25,000
Znači da najverovatnije ne obavljamo odličan posao

35
00:01:25,000 --> 00:01:27,000
kada je preuzimanje rizika u pitanju.

36
00:01:27,000 --> 00:01:30,000
Koliko od vas ima iPhone?

37
00:01:30,000 --> 00:01:33,000
Bilo ko? Divno.

38
00:01:33,000 --> 00:01:36,000
Kladio bih se da mnogo više vas

39
00:01:36,000 --> 00:01:39,000
osigurava vaš iPhone --

40
00:01:39,000 --> 00:01:42,000
implicitno kupujete osiguranje time što imate produženu garanciju.

41
00:01:42,000 --> 00:01:44,000
Šta ako izgubite svoj iPhone?

42
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
Šta ako vam se to desi?

43
00:01:46,000 --> 00:01:48,000
Koliko vas ima decu?

44
00:01:48,000 --> 00:01:50,000
Bilo ko?

45
00:01:50,000 --> 00:01:52,000
Držite ruke gore

46
00:01:52,000 --> 00:01:55,000
ako imate zadovoljavajuće životno osiguranje.

47
00:01:55,000 --> 00:01:57,000
Vidim mnogo ruku koje se spuštaju.

48
00:01:57,000 --> 00:01:59,000
Predvideo bih,

49
00:01:59,000 --> 00:02:01,000
ukoliko ste reprezentativni uzorak,

50
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
da mnogo više vas

51
00:02:03,000 --> 00:02:06,000
osigurava svoj iPhone nego svoj život,

52
00:02:06,000 --> 00:02:08,000
čak iako imate decu.

53
00:02:08,000 --> 00:02:11,000
Ne ide nam baš najbolje kada je u pitanju osiguranje.

54
00:02:11,000 --> 00:02:15,000
Prosečno američko domaćinstvo

55
00:02:15,000 --> 00:02:18,000
troši 1 000 dolara godišnje

56
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
na lutriju.

57
00:02:20,000 --> 00:02:23,000
Znam da to zvuči suludo.

58
00:02:23,000 --> 00:02:26,000
Koliko vas godišnje troši hiljadu dolara na lutriju?

59
00:02:26,000 --> 00:02:28,000
Niko.

60
00:02:28,000 --> 00:02:31,000
To nam govori da ljudi koji nisu u ovoj prostoriji

61
00:02:31,000 --> 00:02:33,000
troše više od hiljadu

62
00:02:33,000 --> 00:02:36,000
kako bi podigli prosek do hiljadu.

63
00:02:36,000 --> 00:02:38,000
Ljudi sa niskim primanjima

64
00:02:38,000 --> 00:02:42,000
troše mnogo više od hiljadu na lutriju.

65
00:02:42,000 --> 00:02:44,000
Kuda nas to vodi?

66
00:02:44,000 --> 00:02:47,000
Ne obavljamo dobar posao upravljanja novcem.

67
00:02:47,000 --> 00:02:50,000
Bihejviorističke finansije su kombinacija

68
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
psihologije i ekonomije,

69
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
koja pokušava da shvati

70
00:02:54,000 --> 00:02:56,000
novčane greške koje ljudi čine.

71
00:02:56,000 --> 00:02:58,000
Mogu ostati ovde tokom

72
00:02:58,000 --> 00:03:02,000
12 minuta i 53 sekunde koliko mi je preostalo

73
00:03:02,000 --> 00:03:04,000
i ismevati silne načine

74
00:03:04,000 --> 00:03:06,000
kojima upravljamo novcem,

75
00:03:06,000 --> 00:03:09,000
na kraju ćete pitati: "Kako možemo pomoći ljudima?"

76
00:03:09,000 --> 00:03:12,000
Na to želim da se usredsredim danas.

77
00:03:12,000 --> 00:03:14,000
Kako uzeti razumevanje

78
00:03:14,000 --> 00:03:17,000
novčanih grešaka koje ljudi čine,

79
00:03:17,000 --> 00:03:20,000
i potom promeniti bihejviorističke izazove

80
00:03:20,000 --> 00:03:22,000
u bihejvioristička rešenja?

81
00:03:22,000 --> 00:03:24,000
Danas ću govoriti o

82
00:03:24,000 --> 00:03:26,000
"Uštedeti više sutra".

83
00:03:26,000 --> 00:03:28,000
Želim da pričam

84
00:03:28,000 --> 00:03:30,000
o štednji.

85
00:03:30,000 --> 00:03:32,000
Na ekranu imamo

86
00:03:32,000 --> 00:03:34,000
reprezentativni uzorak

87
00:03:34,000 --> 00:03:36,000
od 100 Amerikanaca.

88
00:03:36,000 --> 00:03:39,000
Razmotrićemo njihove načine štednje.

89
00:03:39,000 --> 00:03:41,000
Prvo što se primećuje,

90
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
je da polovina njih

91
00:03:43,000 --> 00:03:45,000
uopšte nema pristup

92
00:03:45,000 --> 00:03:47,000
penzijskom fondu.

93
00:03:47,000 --> 00:03:50,000
Ne mogu s lakoćom štedeti.

94
00:03:50,000 --> 00:03:53,000
Nemaju mogućnost da im novac od plate ide

95
00:03:53,000 --> 00:03:55,000
u penzijski fond

96
00:03:55,000 --> 00:03:57,000
pre nego što ga vide,

97
00:03:57,000 --> 00:03:59,000
pre nego što ga uzmu u ruke.

98
00:03:59,000 --> 00:04:02,000
Šta je sa preostalom polovinom?

99
00:04:02,000 --> 00:04:05,000
Neki od njih biraju da ne štede.

100
00:04:05,000 --> 00:04:07,000
Jednostavno su suviše lenji.

101
00:04:07,000 --> 00:04:10,000
Nikada se ne potrude da se prijave na komplikovan vebsajt

102
00:04:10,000 --> 00:04:13,000
i učine 17 klikova za pristup penzionom fondu.

103
00:04:13,000 --> 00:04:15,000
A potom moraju odlučiti kako će investirati

104
00:04:15,000 --> 00:04:17,000
u svoja 52 izbora,

105
00:04:17,000 --> 00:04:21,000
a nikada nisu čuli za fondove tržišta novca.

106
00:04:21,000 --> 00:04:23,000
Osete se nemoćnima pa se ne priključe.

107
00:04:23,000 --> 00:04:28,000
Koliko ljudi na kraju štedi sa penzionim fondom?

108
00:04:28,000 --> 00:04:31,000
Jedna trećina Amerikanaca.

109
00:04:31,000 --> 00:04:33,000
Dve trećine ne štedi trenutno.

110
00:04:33,000 --> 00:04:35,000
Da li dovoljno štede?

111
00:04:35,000 --> 00:04:37,000
Izbacite one

112
00:04:37,000 --> 00:04:39,000
koji kažu da premalo štede.

113
00:04:39,000 --> 00:04:41,000
Jedan u 10

114
00:04:41,000 --> 00:04:44,000
štedi dovoljno.

115
00:04:44,000 --> 00:04:46,000
Devet od 10

116
00:04:46,000 --> 00:04:49,000
ili ne mogu štedeti putem penzionog fonda,

117
00:04:49,000 --> 00:04:52,000
odluče da ne štede -- ili ne odluče --

118
00:04:52,000 --> 00:04:55,000
ili štede premalo.

119
00:04:55,000 --> 00:04:57,000
Mislimo da imamo problem

120
00:04:57,000 --> 00:04:59,000
prevelike štednje.

121
00:04:59,000 --> 00:05:01,000
Hajde da to razmotrimo.

122
00:05:01,000 --> 00:05:03,000
Imamo osobu --

123
00:05:03,000 --> 00:05:06,000
zapravo ćemo tu osobu prepoloviti

124
00:05:06,000 --> 00:05:09,000
jer predstavlja manje od 1 procenta.

125
00:05:09,000 --> 00:05:12,000
Grubo, pola procenta Amerkinaca

126
00:05:12,000 --> 00:05:17,000
smatra da štedi previše.

127
00:05:17,000 --> 00:05:19,000
Šta ćemo uraditi po tom pitanju?

128
00:05:19,000 --> 00:05:21,000
Zapravo na to se želim fokusirati.

129
00:05:21,000 --> 00:05:23,000
Moramo razumeti

130
00:05:23,000 --> 00:05:25,000
zašto ljudi ne štede,

131
00:05:25,000 --> 00:05:27,000
kako bismo možda mogli pretvoriti

132
00:05:27,000 --> 00:05:29,000
bihejviorističke izazove

133
00:05:29,000 --> 00:05:31,000
u bihejvioristička rešenja

134
00:05:31,000 --> 00:05:34,000
i videti koliko moćna mogu biti.

135
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
Dozvolite da skrenem s teme na kratko

136
00:05:36,000 --> 00:05:38,000
dok budemo identifikovali probleme,

137
00:05:38,000 --> 00:05:41,000
izazove, bihejviorističke izazove,

138
00:05:41,000 --> 00:05:43,000
koji sprečavaju ljude da štede.

139
00:05:43,000 --> 00:05:47,000
Skrenuću tako što ću pričati o bananama i čokoladi.

140
00:05:47,000 --> 00:05:50,000
Pretpostavimo da imamo još jedan TED događaj sledeće nedelje.

141
00:05:50,000 --> 00:05:52,000
I tokom pauze

142
00:05:52,000 --> 00:05:54,000
ima zakuska

143
00:05:54,000 --> 00:05:56,000
i možete da birate banane ili čokoladu.

144
00:05:56,000 --> 00:05:59,000
Koliko vas misli da bi volelo da pojede banane

145
00:05:59,000 --> 00:06:01,000
tokom ovog hipotetičkog TED događaja?

146
00:06:01,000 --> 00:06:03,000
Ko bi uzeo banane?

147
00:06:03,000 --> 00:06:05,000
Divno.

148
00:06:05,000 --> 00:06:07,000
Naučno mogu predvideti

149
00:06:07,000 --> 00:06:10,000
da će 74% vas odabrati banane.

150
00:06:10,000 --> 00:06:14,000
Uostalom to je predvidela jedna divna studija.

151
00:06:15,000 --> 00:06:18,000
Potom odbrojavamo dane

152
00:06:18,000 --> 00:06:22,000
i vidimo šta su ljudi stvarno pojeli.

153
00:06:23,000 --> 00:06:26,000
Isti ljudi koji su sebe videli

154
00:06:26,000 --> 00:06:28,000
kako jedu banane

155
00:06:28,000 --> 00:06:30,000
na kraju su jeli čokolade

156
00:06:30,000 --> 00:06:32,000
sedmicu kasnije.

157
00:06:32,000 --> 00:06:34,000
Samokontrola

158
00:06:34,000 --> 00:06:37,000
nije problem u budućnosti.

159
00:06:37,000 --> 00:06:39,000
Ona je samo problem sada

160
00:06:39,000 --> 00:06:43,000
kada je čokolada pored nas.

161
00:06:43,000 --> 00:06:46,000
Kakve veze sa vremenom i štednjom

162
00:06:46,000 --> 00:06:49,000
ima ovaj problem trenutnog zadovoljavanja?

163
00:06:49,000 --> 00:06:53,000
Ili kako to neki ekonomisti nazivaju, sadašnja pristrasnost.

164
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
Mislimo o štednji. Znamo da bi trebalo da štedimo.

165
00:06:55,000 --> 00:06:58,000
Znamo da ćemo štedeti sledeće godine, ali danas trošimo.

166
00:06:58,000 --> 00:07:00,000
Božić je na vidiku,

167
00:07:00,000 --> 00:07:03,000
što ne bismo kupili gomilu poklona za svakoga koga poznajemo.

168
00:07:03,000 --> 00:07:07,000
Ovaj problem trenutne pristrasnosti

169
00:07:07,000 --> 00:07:09,000
nas tera da mislimo o štednji,

170
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
dok na kraju ipak sve potrošimo.

171
00:07:11,000 --> 00:07:13,000
Sada ću govoriti

172
00:07:13,000 --> 00:07:15,000
o još jednoj bihejvioristčkoj prepreci štednji

173
00:07:15,000 --> 00:07:17,000
koja ima veze sa inertnošću.

174
00:07:17,000 --> 00:07:19,000
Ali opet, mala digresija

175
00:07:19,000 --> 00:07:22,000
na temu doniranja organa.

176
00:07:22,000 --> 00:07:25,000
Divna studija koja poredi različite države.

177
00:07:25,000 --> 00:07:28,000
Uporedićemo dve slične države,

178
00:07:28,000 --> 00:07:31,000
Nemačku i Austriju.

179
00:07:31,000 --> 00:07:33,000
U Nemačkoj,

180
00:07:33,000 --> 00:07:35,000
ako želite da donirate svoje organe --

181
00:07:35,000 --> 00:07:37,000
sačuvaj bože da vam se nešto

182
00:07:37,000 --> 00:07:39,000
jako loše desi --

183
00:07:39,000 --> 00:07:42,000
pri dobijanju vozačke dozvole ili lične karte,

184
00:07:42,000 --> 00:07:44,000
štriklirate kvadratić koji kaže:

185
00:07:44,000 --> 00:07:46,000
"Želim da doniram svoje organe."

186
00:07:46,000 --> 00:07:48,000
Malo njih voli da štriklira kvadratiće.

187
00:07:48,000 --> 00:07:50,000
Potreban je trud. Morate da mislite.

188
00:07:50,000 --> 00:07:53,000
Dvanaest posto to čini.

189
00:07:53,000 --> 00:07:56,000
Austrija, susedna država,

190
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
pomalo slična, pomalo različita.

191
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
U čemu je razlika?

192
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
I dalje imate izbor.

193
00:08:02,000 --> 00:08:04,000
Vi odlučujete

194
00:08:04,000 --> 00:08:07,000
da li želite da donirate svoje organe.

195
00:08:07,000 --> 00:08:09,000
Ali pri dobijanju vozačke dozvole,

196
00:08:09,000 --> 00:08:11,000
štriklirate kvadratić

197
00:08:11,000 --> 00:08:15,000
ukoliko ne želite da donirate organe.

198
00:08:15,000 --> 00:08:17,000
Niko ne štriklira kvadratiće.

199
00:08:17,000 --> 00:08:19,000
To je nekako previše truda.

200
00:08:19,000 --> 00:08:22,000
Jedan posto štriklira. Ostali ne urade ništa.

201
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
Nečinjenje je veoma uobičajeno.

202
00:08:24,000 --> 00:08:27,000
Malo ljudi štriklira kvadrate.

203
00:08:27,000 --> 00:08:29,000
Kakve su implikacije

204
00:08:29,000 --> 00:08:31,000
po spasavanje života

205
00:08:31,000 --> 00:08:34,000
i imanje organa na raspolaganju?

206
00:08:34,000 --> 00:08:36,000
U Nemačkoj, 12 posto štriklira kvadrate.

207
00:08:36,000 --> 00:08:39,000
Dvanaest posto su donatori organa.

208
00:08:39,000 --> 00:08:41,000
Veliki nedostatak organa,

209
00:08:41,000 --> 00:08:43,000
sačuvaj bože da vam jedan zatreba.

210
00:08:43,000 --> 00:08:46,000
U Austriji, niko ne štriklira kvadrat.

211
00:08:46,000 --> 00:08:49,000
Stoga, 99 posto ljudi

212
00:08:49,000 --> 00:08:51,000
su donatori organa.

213
00:08:51,000 --> 00:08:53,000
Inercija, nedostatak radnje.

214
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
Šta je standardna podešenost

215
00:08:55,000 --> 00:08:57,000
ukoliko ljudi ne čine ništa,

216
00:08:57,000 --> 00:09:00,000
ukoliko odugovlače, ukoliko ne štrikliraju kvadratiće?

217
00:09:00,000 --> 00:09:02,000
Veoma moćno.

218
00:09:02,000 --> 00:09:04,000
Govorićemo o tome

219
00:09:04,000 --> 00:09:08,000
šta dešava kada su ljudi preplavljeni i uplašeni

220
00:09:08,000 --> 00:09:11,000
pravljenjem svojih penzionih izbora.

221
00:09:11,000 --> 00:09:14,000
Da li ih automatski naterati da se priključe fondovima

222
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
ili ih izostaviti?

223
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
U većini penzionih fondova,

224
00:09:19,000 --> 00:09:21,000
ukoliko ljudi ništa ne rade,

225
00:09:21,000 --> 00:09:24,000
znači da ne štede za penziju,

226
00:09:24,000 --> 00:09:26,000
ukoliko ne štrikliraju kvadrat.

227
00:09:26,000 --> 00:09:29,000
A štrikliranje zahteva trud.

228
00:09:29,000 --> 00:09:32,000
Pričali smo o par bihejviorističkih izazova.

229
00:09:32,000 --> 00:09:35,000
Još jedan izazov pre nego što izazove pretvorimo u rešenja,

230
00:09:35,000 --> 00:09:37,000
ima veze sa majmunima i jabukama.

231
00:09:37,000 --> 00:09:39,000
Ne, ne, ne, ovo je stvarno istraživanje

232
00:09:39,000 --> 00:09:43,000
i ima puno veze sa bihejviorističkom ekonomijom.

233
00:09:43,000 --> 00:09:46,000
Jedna grupa majmuna dobije jabuku, prilično su srećni.

234
00:09:46,000 --> 00:09:48,000
Druga grupa dobije dve jabuke, jedna im se oduzima.

235
00:09:48,000 --> 00:09:50,000
I dalje imaju jednu jabuku.

236
00:09:50,000 --> 00:09:53,000
Jako su besni.

237
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
Zašto ste nam uzeli jabuku?

238
00:09:56,000 --> 00:09:59,000
Ovo je pojam averzije prema gubitku.

239
00:09:59,000 --> 00:10:01,000
Mrzimo da gubimo stvari,

240
00:10:01,000 --> 00:10:04,000
čak i kad to ne podrazumeva mnogo rizika.

241
00:10:04,000 --> 00:10:07,000
Mrzeli biste da odete do bankomata,

242
00:10:07,000 --> 00:10:09,000
izvadite 100 dolara

243
00:10:09,000 --> 00:10:11,000
i shvatite da ste izgubili jednu novčanicu od 20 dolara.

244
00:10:11,000 --> 00:10:13,000
To je veoma bolno,

245
00:10:13,000 --> 00:10:15,000
iako ništa ne znači.

246
00:10:15,000 --> 00:10:19,000
Tih 20 dolara su mogli biti ručak s nogu.

247
00:10:19,000 --> 00:10:23,000
Pojam averzije prema gubitku

248
00:10:23,000 --> 00:10:26,000
proradi i kada je reč o štednji,

249
00:10:26,000 --> 00:10:28,000
jer ljudi, mentalno

250
00:10:28,000 --> 00:10:31,000
emotivno i intuitivno

251
00:10:31,000 --> 00:10:33,000
smatraju štednju gubitkom

252
00:10:33,000 --> 00:10:36,000
jer moraju da smanje potrošnju.

253
00:10:36,000 --> 00:10:38,000
Pričali smo o

254
00:10:38,000 --> 00:10:40,000
raznim vrstama bihejviorističkih izazova

255
00:10:40,000 --> 00:10:44,000
koji na kraju imaju veze sa štednjom.

256
00:10:44,000 --> 00:10:47,000
Mislili vi o trenutnom zadovoljenju

257
00:10:47,000 --> 00:10:50,000
ili čokoladi protiv banana,

258
00:10:50,000 --> 00:10:53,000
jednostavno je suviše bolno štedeti sada.

259
00:10:53,000 --> 00:10:55,000
Mnogo je zabavnije

260
00:10:55,000 --> 00:10:57,000
trošiti sada.

261
00:10:57,000 --> 00:11:00,000
Pričali smo o inertnosti i donaciji organa

262
00:11:00,000 --> 00:11:02,000
i štrikliranju kvadrata.

263
00:11:02,000 --> 00:11:04,000
Ako ljudi moraju štriklirati mnogo kvadrata

264
00:11:04,000 --> 00:11:06,000
pri pridruživanju penzionom fondu,

265
00:11:06,000 --> 00:11:08,000
nastaviće da odugovlače

266
00:11:08,000 --> 00:11:10,000
i neće se pridružiti.

267
00:11:10,000 --> 00:11:12,000
Na kraju, pričali smo o averziji prema gubitku,

268
00:11:12,000 --> 00:11:14,000
i majmunima i jabukama.

269
00:11:14,000 --> 00:11:17,000
Ako ljudi mentalno smatraju

270
00:11:17,000 --> 00:11:20,000
štednju za penziju gubitkom,

271
00:11:20,000 --> 00:11:23,000
neće štedeti za penziju.

272
00:11:23,000 --> 00:11:25,000
Stoga imamo ove izazove,

273
00:11:25,000 --> 00:11:27,000
i čime smo Ričard Teler i ja

274
00:11:27,000 --> 00:11:29,000
uvek bili fascinirani --

275
00:11:29,000 --> 00:11:31,000
uzmite bihejviorističke finansije,

276
00:11:31,000 --> 00:11:33,000
načinite ih bihejviorističkim finansijama na steroidima

277
00:11:33,000 --> 00:11:35,000
ili bihejviorsitičkim finansijama 2.0

278
00:11:35,000 --> 00:11:37,000
ili bihejviorističkim finansijama u akciji --

279
00:11:37,000 --> 00:11:41,000
i okrenite izazove u rešenja.

280
00:11:41,000 --> 00:11:44,000
Našli smo sramno jednostavno rešenje

281
00:11:44,000 --> 00:11:48,000
nazvano "Štedite više, ne danas, sutra".

282
00:11:48,000 --> 00:11:50,000
Kako će to razrešiti izazove

283
00:11:50,000 --> 00:11:52,000
o kojima smo govorili?

284
00:11:52,000 --> 00:11:54,000
Ako razmislite o problemu

285
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
banana protiv čokolade,

286
00:11:56,000 --> 00:11:59,000
mislimo da ćemo jesti banane sledeće nedelje.

287
00:11:59,000 --> 00:12:02,000
Mislimo da ćemo više štedeti sledeće godine.

288
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
"Uštedite više sutra"

289
00:12:05,000 --> 00:12:07,000
poziva zaposlene

290
00:12:07,000 --> 00:12:09,000
da štede više možda sledeće godine --

291
00:12:09,000 --> 00:12:11,000
u nekom trenutku u budućnosti

292
00:12:11,000 --> 00:12:13,000
kada mogu sebe zamisliti

293
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
kako jedu banane,

294
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
pomažu više u zajednici,

295
00:12:17,000 --> 00:12:21,000
vežbaju više i rade sve one prave stvari na planeti.

296
00:12:21,000 --> 00:12:24,000
Takođe, pričali smo o štrikliranju kvadrata

297
00:12:24,000 --> 00:12:27,000
i težini preduzimanja akcije.

298
00:12:27,000 --> 00:12:29,000
"Uštedite više sutra"

299
00:12:29,000 --> 00:12:31,000
to čini lakim.

300
00:12:31,000 --> 00:12:33,000
Kao autopilot.

301
00:12:33,000 --> 00:12:37,000
Kada mi jednom kažete da biste želeli štedeti više u budućnosti,

302
00:12:37,000 --> 00:12:39,000
recimo svakog januara,

303
00:12:39,000 --> 00:12:42,000
automatski ćete više štedeti i

304
00:12:42,000 --> 00:12:45,000
novac će biti skinut sa vaše plate za vaš penzioni fond

305
00:12:45,000 --> 00:12:47,000
pre nego što ga vidite, pre nego što ga uzmete u ruke,

306
00:12:47,000 --> 00:12:49,000
pre nego što budete imali problem

307
00:12:49,000 --> 00:12:52,000
trenutnog zadovoljenja.

308
00:12:52,000 --> 00:12:55,000
Šta da radimo u vezi s majmunima

309
00:12:55,000 --> 00:12:57,000
i averzijom prema gubitku?

310
00:12:57,000 --> 00:12:59,000
Dolaskom sledećeg januara,

311
00:12:59,000 --> 00:13:01,000
ljudi mogu smatrati da ako više uštede,

312
00:13:01,000 --> 00:13:04,000
moraju manje da potroše, a to je bolno.

313
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
Možda onda ne bi trebao biti samo januar.

314
00:13:07,000 --> 00:13:10,000
Možda bi trebalo da teramo ljude da štede više

315
00:13:10,000 --> 00:13:13,000
kada zarade više novca.

316
00:13:13,000 --> 00:13:16,000
Tako, kada zarade više novca, kada dobiju povišicu,

317
00:13:16,000 --> 00:13:20,000
ne moraju smanjiti svoju potrošnju.

318
00:13:20,000 --> 00:13:22,000
Ponesu malo

319
00:13:22,000 --> 00:13:24,000
povišice kući

320
00:13:24,000 --> 00:13:26,000
i potroše više --

321
00:13:26,000 --> 00:13:28,000
uzmu malo povišice

322
00:13:28,000 --> 00:13:30,000
i stave u svoj penzioni fond.

323
00:13:30,000 --> 00:13:32,000
To je program,

324
00:13:32,000 --> 00:13:34,000
sramotno jednostavan,

325
00:13:34,000 --> 00:13:36,000
ali kao što ćemo videti,

326
00:13:36,000 --> 00:13:38,000
izuzetno moćan.

327
00:13:38,000 --> 00:13:40,000
Prvi put smo ga sproveli u delo,

328
00:13:40,000 --> 00:13:42,000
Ričard Teler i ja,

329
00:13:42,000 --> 00:13:45,000
još 1998.

330
00:13:45,000 --> 00:13:48,000
Kompanija srednje veličine na Srednjem zapadu,

331
00:13:48,000 --> 00:13:50,000
zaposleni "plavih kragni"

332
00:13:50,000 --> 00:13:52,000
koji se muče da plaćaju račune,

333
00:13:52,000 --> 00:13:54,000
su nam više puta rekli

334
00:13:54,000 --> 00:13:57,000
kako ne mogu štedeti više u datom trenutku.

335
00:13:57,000 --> 00:14:00,000
Štedeti više danas nije bila mogućnost.

336
00:14:00,000 --> 00:14:02,000
Pozvali smo ih da štede

337
00:14:02,000 --> 00:14:05,000
tri procenta više

338
00:14:05,000 --> 00:14:08,000
svaki put kada dobiju povišicu.

339
00:14:08,000 --> 00:14:11,000
A ovo su rezultati.

340
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
Gledamo period od tri ipo godine,

341
00:14:13,000 --> 00:14:15,000
četiri povišice,

342
00:14:15,000 --> 00:14:17,000
ljude koji su se borili da bi uštedeli,

343
00:14:17,000 --> 00:14:19,000
koji su štedeli tri posto svoje plate,

344
00:14:19,000 --> 00:14:21,000
tri i po godine kasnije

345
00:14:21,000 --> 00:14:24,000
štede skoro četiri puta toliko,

346
00:14:24,000 --> 00:14:27,000
skoro 14 posto.

347
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
Ima cipela i bicikala

348
00:14:29,000 --> 00:14:31,000
i drugih stvari na ovom grafiku

349
00:14:31,000 --> 00:14:33,000
jer ne želim da vas samo gađam brojkama

350
00:14:33,000 --> 00:14:35,000
u vakuumu.

351
00:14:35,000 --> 00:14:38,000
Želim da razmislimo o činjenici

352
00:14:38,000 --> 00:14:40,000
da je štedeti čitiri puta više

353
00:14:40,000 --> 00:14:42,000
ogromna razlika

354
00:14:42,000 --> 00:14:44,000
po pitanju stila života

355
00:14:44,000 --> 00:14:46,000
koji će ti ljudi moći sebi da priušte.

356
00:14:46,000 --> 00:14:48,000
To je stvarno.

357
00:14:48,000 --> 00:14:51,000
To nisu samo brojke na parčetu papira.

358
00:14:51,000 --> 00:14:53,000
Dok bi pri štednji od tri procenta,

359
00:14:53,000 --> 00:14:55,000
možda mogli da priušte lepe patike

360
00:14:55,000 --> 00:14:57,000
za šetnju,

361
00:14:57,000 --> 00:15:01,000
jer ne bi mogli sebi priuštiti ništa drugo,

362
00:15:01,000 --> 00:15:03,000
kada štede 14 posto

363
00:15:03,000 --> 00:15:06,000
možda mogu da kupe lepe cipele uz haljinu

364
00:15:06,000 --> 00:15:09,000
da odšetaju do automobila koji voze.

365
00:15:09,000 --> 00:15:11,000
Ovo je stvarna razlika.

366
00:15:11,000 --> 00:15:16,000
Do sada, oko 60 posto velikih kompanija

367
00:15:16,000 --> 00:15:19,000
je usvojilo ovakve programe.

368
00:15:19,000 --> 00:15:22,000
Postalo je deo Zakona o zaštiti penzija.

369
00:15:22,000 --> 00:15:24,000
Ne mora se ni reći da smo Teler i ja

370
00:15:24,000 --> 00:15:27,000
bili blagosloveni što smo deo ovog programa

371
00:15:27,000 --> 00:15:29,000
i pravimo razliku pomažući drugima.

372
00:15:29,000 --> 00:15:31,000
Završiću

373
00:15:31,000 --> 00:15:34,000
sa dve ključne poruke.

374
00:15:34,000 --> 00:15:37,000
Jedna je da su bihejviorističke finansije

375
00:15:37,000 --> 00:15:40,000
izuzetno snažne.

376
00:15:40,000 --> 00:15:43,000
Ovo je samo jedan primer.

377
00:15:43,000 --> 00:15:45,000
Druga poruka je

378
00:15:45,000 --> 00:15:47,000
da ima još mnogo da se uradi.

379
00:15:47,000 --> 00:15:50,000
Ovo je samo vrh ledenog brega.

380
00:15:50,000 --> 00:15:53,000
Mislite o ljudima i hipotekama

381
00:15:53,000 --> 00:15:56,000
i kupovini kuće koju potom ne možete otplatiti,

382
00:15:56,000 --> 00:15:58,000
o tome moramo razmišljati.

383
00:15:58,000 --> 00:16:01,000
Mislite o ljudima koji preuzimaju previše rizika

384
00:16:01,000 --> 00:16:04,000
i ne shvatajući koliko rizika preuzimaju

385
00:16:04,000 --> 00:16:06,000
ili rizikuju premalo,

386
00:16:06,000 --> 00:16:08,000
i o tome moramo razmišljati.

387
00:16:08,000 --> 00:16:11,000
Mislite o ljudima koji troše hiljade dolara godišnje

388
00:16:11,000 --> 00:16:13,000
na lutrijske lozove,

389
00:16:13,000 --> 00:16:15,000
i o tome moramo razmišljati.

390
00:16:15,000 --> 00:16:17,000
Najviši prosek,

391
00:16:17,000 --> 00:16:19,000
je zapravo u Singapuru.

392
00:16:19,000 --> 00:16:21,000
Presečno domaćinstvo

393
00:16:21,000 --> 00:16:24,000
troši 4 000 dolara godišnje na lutrijske lozove.

394
00:16:24,000 --> 00:16:26,000
Imamo mnogo posla,

395
00:16:26,000 --> 00:16:28,000
mnogo problema,

396
00:16:28,000 --> 00:16:31,000
takođe u oblasti penzija

397
00:16:31,000 --> 00:16:33,000
kada je u pitanju šta ljudi rade sa svojim novcem

398
00:16:33,000 --> 00:16:35,000
nakon penzionisanja.

399
00:16:35,000 --> 00:16:37,000
Poslednje ptanje:

400
00:16:37,000 --> 00:16:40,000
koliko vas je zadovoljno

401
00:16:40,000 --> 00:16:42,000
i misli da prilikom planiranja

402
00:16:42,000 --> 00:16:45,000
ima solidan plan za

403
00:16:45,000 --> 00:16:47,000
period nakon penzionisanja,

404
00:16:47,000 --> 00:16:50,000
kada budete zahtevali beneficije socijalnog osiguranja,

405
00:16:50,000 --> 00:16:52,000
kakav stil života možete očekivati,

406
00:16:52,000 --> 00:16:54,000
koliko možete trošiti svakog meseca

407
00:16:54,000 --> 00:16:56,000
kako ne biste ostali bez novca?

408
00:16:56,000 --> 00:16:59,000
Koliko vas smatra da ima dobar plan za budućnost

409
00:16:59,000 --> 00:17:03,000
kada su u pitanju odluke za period nakon penzionisanja?

410
00:17:04,000 --> 00:17:07,000
Jedan, dva, tri, četiri.

411
00:17:07,000 --> 00:17:09,000
Manje od tri posto

412
00:17:09,000 --> 00:17:11,000
veoma sofisticirane publike.

413
00:17:11,000 --> 00:17:14,000
Bihejviorističke finansije imaju da pređu dug put.

414
00:17:14,000 --> 00:17:16,000
Ima mnogo prilika

415
00:17:16,000 --> 00:17:20,000
da ih učinimo snažnim, iznova i iznova i iznova.

416
00:17:20,000 --> 00:17:22,000
Hvala vam.

417
00:17:22,000 --> 00:17:24,000
(Aplauz)