0:00:00.000,0:00:03.000
Opowiem o oszczędzaniu większych sum,

0:00:03.000,0:00:06.000
ale nie od dzisiaj, od jutra.

0:00:06.000,0:00:08.000
Program "Odłóż więcej jutro”

0:00:08.000,0:00:10.000
opracowaliśmy 15 lat temu

0:00:10.000,0:00:12.000
z Richardem Thalerem

0:00:12.000,0:00:15.000
z Uniwersytetu w Chicago.

0:00:15.000,0:00:17.000
W pewnym sensie,

0:00:17.000,0:00:19.000
program jest przykładem

0:00:19.000,0:00:21.000
ekstremalnego zastosowania

0:00:21.000,0:00:24.000
behawioralnego podejścia do finansów.

0:00:24.000,0:00:27.000
Co to są "finanse behawioralne”?

0:00:27.000,0:00:30.000
Aby wyjaśnić, opowiem o zarządzaniu pieniędzmi.

0:00:30.000,0:00:33.000
Zaczniemy od kredytu hipotecznego,

0:00:33.000,0:00:35.000
tematu bardzo aktualnego,

0:00:35.000,0:00:37.000
przynajmiej w Stanach Zjednoczonych.

0:00:37.000,0:00:39.000
Wielu ludzi kupuje

0:00:39.000,0:00:42.000
największe domy, na jakie ich stać,

0:00:42.000,0:00:45.000
a nawet odrobinę większe.

0:00:45.000,0:00:48.000
Potem nie mają na spłaty, a dom zajmuje komornik.

0:00:48.000,0:00:50.000
Potem nie mają na spłaty, a dom zajmuje komornik.

0:00:50.000,0:00:53.000
Obwiniają banki, bo to one udzieliły kredytu.

0:00:53.000,0:00:55.000
Zastanówmy się,

0:00:55.000,0:00:57.000
jak zarządzamy ryzykiem,

0:00:57.000,0:00:59.000
np. inwestując na giełdzie.

0:00:59.000,0:01:02.000
Jeszcze kilka lat temu

0:01:02.000,0:01:04.000
nie baliśmy się ryzyka,

0:01:04.000,0:01:07.000
bo kondycja rynków temu sprzyjała.

0:01:07.000,0:01:09.000
Spadki na giełdzie

0:01:09.000,0:01:11.000
przyjęliśmy ze zdumieniem,

0:01:11.000,0:01:14.000
wręcz wstrząsem.

0:01:14.000,0:01:17.000
Kiedy wartość rynków wzrastała,

0:01:17.000,0:01:20.000
zupełnie nie spodziewaliśmy się

0:01:20.000,0:01:22.000
takiej reakcji.

0:01:22.000,0:01:25.000
Przypuszczalnie, podejmując ryzyko

0:01:25.000,0:01:27.000
popełniamy gdzieś błąd.

0:01:27.000,0:01:30.000
Ilu z was ma iPhone?

0:01:30.000,0:01:33.000
Jest ktoś? Wspaniale.

0:01:33.000,0:01:36.000
Założę się, że wielu z was

0:01:36.000,0:01:39.000
ma na niego ubezpieczenie

0:01:39.000,0:01:42.000
w postaci przedłużonej gwarancji.

0:01:42.000,0:01:44.000
Tak na wszelki wypadek,

0:01:44.000,0:01:46.000
no bo co, gdyby się zgubił?

0:01:46.000,0:01:48.000
Ilu z was ma dzieci?

0:01:48.000,0:01:50.000
Nie opuszczajcie rąk,

0:01:50.000,0:01:52.000
jeśli macie dostateczne

0:01:52.000,0:01:55.000
ubezpieczenie na życie.

0:01:55.000,0:01:57.000
Wiele rąk opada.

0:01:57.000,0:01:59.000
Jeśli jesteście grupą reprezentatywną,

0:01:59.000,0:02:01.000
to prawdopodobnie

0:02:01.000,0:02:03.000
więcej z was

0:02:03.000,0:02:06.000
ubezpieczyło telefon niż życie,

0:02:06.000,0:02:08.000
nawet jeśli macie dzieci.

0:02:08.000,0:02:11.000
Jesteśmy beznadziejni jeśli chodzi o ubezpieczenie.

0:02:11.000,0:02:15.000
Przeciętne gospodarstwo domowe w USA

0:02:15.000,0:02:18.000
wydaje na totolotka

0:02:18.000,0:02:20.000
1000 dolarów rocznie.

0:02:20.000,0:02:23.000
Wiem, brzmi to niewiarygodnie.

0:02:23.000,0:02:26.000
Ilu z was wydaje 1000 dolarów rocznie na totolotka?

0:02:26.000,0:02:28.000
Nikt. Oznacza to,

0:02:28.000,0:02:31.000
że żeby osiągnąć taką średnią

0:02:31.000,0:02:33.000
osoby tu nieobecne

0:02:33.000,0:02:36.000
wydają ponad tysiąc.

0:02:36.000,0:02:38.000
Osoby o niskich zarobkach

0:02:38.000,0:02:42.000
grają za jeszcze więcej.

0:02:42.000,0:02:44.000
O czym to świadczy?

0:02:44.000,0:02:47.000
Nie jesteśmy ekspertami w zarządzaniu pieniędzmi.

0:02:47.000,0:02:50.000
Behawioralne podejście do finansów

0:02:50.000,0:02:52.000
to połączenie psychologii i ekonomii.

0:02:52.000,0:02:54.000
Próbuje wyjaśnić

0:02:54.000,0:02:56.000
popełniane przez nas błędy finansowe.

0:02:56.000,0:02:58.000
Przez pozostałe

0:02:58.000,0:03:02.000
12 min 53 sek

0:03:02.000,0:03:04.000
mógłbym wyśmiewać to,

0:03:04.000,0:03:06.000
jak zarządzamy pieniędzmi,

0:03:06.000,0:03:09.000
aż zapytalibyście, jak można temu zaradzić?

0:03:09.000,0:03:12.000
Na tym chcę się dziś skupić.

0:03:12.000,0:03:14.000
Jak zrozumieć

0:03:14.000,0:03:17.000
finansowe potknięcia

0:03:17.000,0:03:20.000
i te same zachowania wykorzystać

0:03:20.000,0:03:22.000
jako rozwiązanie problemu?

0:03:22.000,0:03:24.000
Wyjaśnię, jak odłożyć więcej od jutra.

0:03:24.000,0:03:26.000
Wyjaśnię, jak odłożyć więcej od jutra.

0:03:26.000,0:03:28.000
Poruszę temat oszczędzania.

0:03:28.000,0:03:30.000
Poruszę temat oszczędzania.

0:03:30.000,0:03:32.000
Na ekranie widzimy

0:03:32.000,0:03:34.000
reprezentatywną grupę

0:03:34.000,0:03:36.000
stu Amerykanów.

0:03:36.000,0:03:39.000
Oto jak oszczędzają.

0:03:39.000,0:03:41.000
Zwróćcie uwagę,

0:03:41.000,0:03:43.000
że połowa z nich

0:03:43.000,0:03:45.000
nawet nie ma dostępu

0:03:45.000,0:03:47.000
do planu emerytalnego 401(k).

0:03:47.000,0:03:50.000
Nie mają możliwości łatwego oszczędzania.

0:03:50.000,0:03:53.000
Nie mogą odkładać pieniędzy

0:03:53.000,0:03:55.000
do planu emerytalnego z wypłaty,

0:03:55.000,0:03:57.000
zanim ją zobaczą

0:03:57.000,0:03:59.000
i mogą jej dotknąć.

0:03:59.000,0:04:02.000
Co z pozostałą połową?

0:04:02.000,0:04:05.000
Niektórzy decydują się nie oszczędzać.

0:04:05.000,0:04:07.000
Są zbyt leniwi.

0:04:07.000,0:04:10.000
Nie czytają niezrozumiałych dla laika stron internetowych,

0:04:10.000,0:04:13.000
które dzięki 17 kliknięciom umożliwiają przystąpienie do planu.

0:04:13.000,0:04:15.000
Później musieliby spośród 52 możliwości

0:04:15.000,0:04:17.000
zadecydować, w co inwestować,

0:04:17.000,0:04:21.000
a o funduszach lokacyjnych rynku pieniężnego nie słyszeli.

0:04:21.000,0:04:23.000
Przytłacza ich to, więc nie przystępują.

0:04:23.000,0:04:28.000
Ile ludzi oszczędza w emerytalnym planie oszczędnościowym?

0:04:28.000,0:04:31.000
Jedna trzecia Amerykanów.

0:04:31.000,0:04:33.000
Dwie trzecie aktualnie nie oszczędza.

0:04:33.000,0:04:35.000
Czy odkładają dostatecznie dużo?

0:04:35.000,0:04:37.000
Weźmy tych, co twierdzą,

0:04:37.000,0:04:39.000
że oszczędzają za mało.

0:04:39.000,0:04:41.000
Jeden na 10 Amerykanów

0:04:41.000,0:04:44.000
odkłada wystarczającą sumę.

0:04:44.000,0:04:46.000
9 na 10 Amerykanów

0:04:46.000,0:04:49.000
nie jest w stanie oszczędzać,

0:04:49.000,0:04:52.000
decyduje nie oszczędzać, albo nie decyduje,

0:04:52.000,0:04:55.000
albo odkłada za mało.

0:04:55.000,0:04:57.000
Czy problemem jest

0:04:57.000,0:04:59.000
że ludzie odkładają za dużo?

0:04:59.000,0:05:01.000
Przyjrzyjmy się.

0:05:01.000,0:05:03.000
Weźmy jedną osobę

0:05:03.000,0:05:06.000
albo nawet podzielmy go na pół

0:05:06.000,0:05:09.000
bo to mniej niż 1%.

0:05:09.000,0:05:12.000
Jakieś 0.5% Amerykanów uważa,

0:05:12.000,0:05:17.000
że odkłada za dużo.

0:05:17.000,0:05:19.000
I co teraz?

0:05:19.000,0:05:21.000
Zaraz wyjaśnię.

0:05:21.000,0:05:23.000
Najpierw musimy zrozumieć,

0:05:23.000,0:05:25.000
dlaczego ludzie nie oszczędzają.

0:05:25.000,0:05:27.000
Może dzięki temu uda się nam

0:05:27.000,0:05:29.000
wykorzystać ludzkie skłonności

0:05:29.000,0:05:31.000
jako rozwiązanie problemu.

0:05:31.000,0:05:34.000
Zobaczymy, czy może to być skuteczne.

0:05:34.000,0:05:36.000
Odejdę na chwilę od tematu,

0:05:36.000,0:05:38.000
aby zidentyfikować przyczyny,

0:05:38.000,0:05:41.000
które powodują,

0:05:41.000,0:05:43.000
że nie oszczędzamy.

0:05:43.000,0:05:47.000
Opowiem o bananach i czekoladzie.

0:05:47.000,0:05:50.000
Przypuśćmy, że za tydzień odbędzie się konferencja TED.

0:05:50.000,0:05:52.000
Podczas przerwy

0:05:52.000,0:05:54.000
będą podawane przekąski,

0:05:54.000,0:05:56.000
do wyboru banany lub czekolada.

0:05:56.000,0:05:59.000
Ilu z was wybrałoby banana

0:05:59.000,0:06:01.000
na hipotetycznej konferencji TED?

0:06:01.000,0:06:03.000
Czy wybralibyście banany?

0:06:03.000,0:06:05.000
Wspaniale.

0:06:05.000,0:06:07.000
Przewiduję,

0:06:07.000,0:06:10.000
opierając się o badanie naukowe,

0:06:10.000,0:06:14.000
że w 74% wybralibyście banany.

0:06:15.000,0:06:18.000
Umówmy się, że konferencja odbyła się.

0:06:18.000,0:06:22.000
Co zjedliście?

0:06:23.000,0:06:26.000
Ci, którzy w wyobraźni

0:06:26.000,0:06:28.000
wybrali banany,

0:06:28.000,0:06:30.000
tydzień później

0:06:30.000,0:06:32.000
zjedli czekoladę.

0:06:32.000,0:06:34.000
Samokontrola to nie problem przyszłości,

0:06:34.000,0:06:37.000
Samokontrola to nie problem przyszłości,

0:06:37.000,0:06:39.000
lecz teraźniejszości,

0:06:39.000,0:06:43.000
kiedy czekloada leży na wyciągnięcie ręki.

0:06:43.000,0:06:46.000
Co wspólnego mają oszczędności i czas

0:06:46.000,0:06:49.000
z natychmiastową gratyfikacją?

0:06:49.000,0:06:53.000
Myślimy o oszczędzaniu.

0:06:53.000,0:06:55.000
Wiemy, że powinniśmy oszczędzać.

0:06:55.000,0:06:58.000
Na pewno zaczniemy za rok, ale dziś idziemy na zakupy.

0:06:58.000,0:07:00.000
Zbliża się gwiazdka,

0:07:00.000,0:07:03.000
może by sprawić coś wszystkim znajomym?

0:07:03.000,0:07:07.000
Problem teraźniejszości powoduje,

0:07:07.000,0:07:09.000
że myślimy o oszczędzaniu,

0:07:09.000,0:07:11.000
ale ostatecznie wydajemy.

0:07:11.000,0:07:13.000
Kolejna skłonność

0:07:13.000,0:07:15.000
będąca przeszkodą w oszczędzaniu

0:07:15.000,0:07:17.000
jest związana z inercją.

0:07:17.000,0:07:19.000
Objaśnię na przykładzie

0:07:19.000,0:07:22.000
dawców narządów.

0:07:22.000,0:07:25.000
Świetne badanie porównawcze różnych krajów.

0:07:25.000,0:07:28.000
Przyjrzymy się dwóm podobnym krajom,

0:07:28.000,0:07:31.000
Niemcom i Austrii.

0:07:31.000,0:07:33.000
W Niemczech

0:07:33.000,0:07:35.000
aby zostać dawcą narządów,

0:07:35.000,0:07:37.000
tak na wszelki wypadek,

0:07:37.000,0:07:39.000
wyrabiając prawo jazdy,

0:07:39.000,0:07:42.000
albo dowód,

0:07:42.000,0:07:44.000
należy odfajkować opcję:

0:07:44.000,0:07:46.000
"chcę zostać dawcą narządów”.

0:07:46.000,0:07:48.000
Ludzie z reguły nie lubią wybierać.

0:07:48.000,0:07:50.000
To wysiłek. Trzeba pomyśleć.

0:07:50.000,0:07:53.000
12% dokonuje wyboru.

0:07:53.000,0:07:56.000
Austria, kraj sąsiedni,

0:07:56.000,0:07:58.000
jest trochę podobny, trochę inny.

0:07:58.000,0:08:00.000
Czym się różni?

0:08:00.000,0:08:02.000
Nadal pozwalają wybierać.

0:08:02.000,0:08:04.000
Decydujesz, czy chcesz zostać dawcą, czy nie.

0:08:04.000,0:08:07.000
Decydujesz, czy chcesz zostać dawcą, czy nie.

0:08:07.000,0:08:09.000
Przy wyrabianiu prawa jazdy,

0:08:09.000,0:08:11.000
trzeba odfajkować,

0:08:11.000,0:08:15.000
jeśli nie chcesz zostać dawcą.

0:08:15.000,0:08:17.000
Nikt tego nie robi,

0:08:17.000,0:08:19.000
za duży wysiłek.

0:08:19.000,0:08:22.000
1% odfajkowuje, reszta nie.

0:08:22.000,0:08:24.000
Nicnierobienie jest powszechne,

0:08:24.000,0:08:27.000
niewybieranie też.

0:08:27.000,0:08:29.000
Jakie są konsekwencje

0:08:29.000,0:08:31.000
dostępności narządów

0:08:31.000,0:08:34.000
dla ratowania życia?

0:08:34.000,0:08:36.000
12% Niemców odfajkowuje okienko.

0:08:36.000,0:08:39.000
12% Niemców to potencjalni dawcy.

0:08:39.000,0:08:41.000
Brakuje organów.

0:08:41.000,0:08:43.000
Uchowaj Boże, byś ich potrzebował.

0:08:43.000,0:08:46.000
W Austrii nikt nie odfajkowuje okienka.

0:08:46.000,0:08:49.000
Dzięki bierności,

0:08:49.000,0:08:51.000
99% Austriaków deklaruje

0:08:51.000,0:08:53.000
chęć oddania narządów.

0:08:53.000,0:08:55.000
Gdy ludzie są bezczynni,

0:08:55.000,0:08:57.000
ociągają się i nie wybierają,

0:08:57.000,0:09:00.000
czym jest zastosowanie "wyboru domyślnego”?

0:09:00.000,0:09:02.000
Potężnym narzędziem.

0:09:02.000,0:09:04.000
Co się dzieje, gdy decyzje

0:09:04.000,0:09:08.000
związane z przystąpieniem do planu emerytalnego

0:09:08.000,0:09:11.000
przytłaczają i odstraszają?

0:09:11.000,0:09:14.000
Umożliwimy automatyczne przystąpienie

0:09:14.000,0:09:16.000
czy zignorujemy ten problem?

0:09:16.000,0:09:19.000
Zbyt często dzieje się tak,

0:09:19.000,0:09:21.000
że przez bezczynność

0:09:21.000,0:09:24.000
i nie zaznaczenie odpowiedniej opcji,

0:09:24.000,0:09:26.000
ludzie nie oszczędzają na emeryturę.

0:09:26.000,0:09:29.000
Dokonanie wyboru to wysiłek.

0:09:29.000,0:09:32.000
Wspomniałem o problematycznych zachowaniach.

0:09:32.000,0:09:35.000
Zanim przejdę do rozwiązań,

0:09:35.000,0:09:37.000
posłuchajcie o badaniu,

0:09:37.000,0:09:39.000
w którym przyjrzano się

0:09:39.000,0:09:43.000
małpom i bananom.

0:09:43.000,0:09:46.000
Grupa małp dostała jabłko, były zadowolone.

0:09:46.000,0:09:48.000
Druga grupa dostała 2 jabłka,

0:09:48.000,0:09:50.000
po czym jedno im zabrano.

0:09:50.000,0:09:53.000
Małpy wściekły się,

0:09:53.000,0:09:56.000
bo odebrano im jabłka.

0:09:56.000,0:09:59.000
Przez niechęć do strat

0:09:59.000,0:10:01.000
nie podejmujemy ryzyka,

0:10:01.000,0:10:04.000
nawet gdy jest ono niewielkie.

0:10:04.000,0:10:07.000
Nieprzyjemne byłoby wybrać

0:10:07.000,0:10:09.000
$100 z bankomatu

0:10:09.000,0:10:11.000
i zgubić $20.

0:10:11.000,0:10:13.000
Boli, mimo że strata jest minimalna.

0:10:13.000,0:10:15.000
Boli, mimo że strata jest minimalna.

0:10:15.000,0:10:19.000
A można było zjeść lunch za te $20.

0:10:19.000,0:10:23.000
Niechęć do ponoszenia strat ujawnia się

0:10:23.000,0:10:26.000
także w kwestii oszczędzania.

0:10:26.000,0:10:28.000
Mentalnie, emocjonalnie

0:10:28.000,0:10:31.000
i intuicyjnie oszczędności

0:10:31.000,0:10:33.000
rozumiemy jako stratę,

0:10:33.000,0:10:36.000
bo wiążą się z cięciami w wydatkach.

0:10:36.000,0:10:38.000
Rozmawialiśmy

0:10:38.000,0:10:40.000
o skłonnościach,

0:10:40.000,0:10:44.000
wynikających z ludzkiej psychiki.

0:10:44.000,0:10:47.000
Nie ważne pod jakim kątem

0:10:47.000,0:10:50.000
rozpatrujemy ten problem,

0:10:50.000,0:10:53.000
oszczędzanie w chwili obecnej

0:10:53.000,0:10:55.000
nie jest łatwe.

0:10:55.000,0:10:57.000
Dużo fajniej jest wydawać.

0:10:57.000,0:11:00.000
Wspomniałem o inercji i dawcach narządów

0:11:00.000,0:11:02.000
i zaznaczaniu okienek.

0:11:02.000,0:11:04.000
Jeśli trzeba zaznaczyć wiele okienek,

0:11:04.000,0:11:06.000
by przystąpić do planu emerytalnego,

0:11:06.000,0:11:08.000
ludzie będą odkładać to na później

0:11:08.000,0:11:10.000
i nie przystąpią.

0:11:10.000,0:11:12.000
Mówiliśmy o niechęci do strat,

0:11:12.000,0:11:14.000
małpach i jabłkach.

0:11:14.000,0:11:17.000
Jeśli postrzegamy

0:11:17.000,0:11:20.000
odkładanie na emeryturę jako stratę,

0:11:20.000,0:11:23.000
to nie będziemy oszczędzać.

0:11:23.000,0:11:25.000
Takie wyzwania

0:11:25.000,0:11:27.000
fascynowały Richarda Thalera i mnie.

0:11:27.000,0:11:29.000
fascynowały Richarda Thalera i mnie.

0:11:29.000,0:11:31.000
Zamieńmy finanse behawioralne

0:11:31.000,0:11:33.000
na finanse behawioralne na sterydach,

0:11:33.000,0:11:35.000
czyli finanse behawioralne 2.0,

0:11:35.000,0:11:37.000
na żywo.

0:11:37.000,0:11:41.000
Zamieńmy wyzwania w rozwiązania.

0:11:41.000,0:11:44.000
Doszliśmy do banalnie prostego rozwiązania

0:11:44.000,0:11:48.000
pod nazwą "Zaoszczędź więcej jutro”.

0:11:48.000,0:11:50.000
Jak ma to przezwyciężyć trudności,

0:11:50.000,0:11:52.000
o których mówiliśmy?

0:11:52.000,0:11:54.000
Rozważając problem

0:11:54.000,0:11:56.000
banany kontra czekolada

0:11:56.000,0:11:59.000
wierzymy, ze wybierzemy banany.

0:11:59.000,0:12:02.000
Wydaje nam się,

0:12:02.000,0:12:05.000
że za rok będziemy oszczędzać więcej.

0:12:05.000,0:12:07.000
Nasz program zachęca pracowników

0:12:07.000,0:12:09.000
do odkładania w przyszłym roku,

0:12:09.000,0:12:11.000
kiedyś w przyszłości,

0:12:11.000,0:12:13.000
w której widzimy siebie jedzących banany,

0:12:13.000,0:12:15.000
w której widzimy siebie jedzących banany,

0:12:15.000,0:12:17.000
udzielających się społecznie,

0:12:17.000,0:12:21.000
ćwiczących i robiących wszystko jak należy.

0:12:21.000,0:12:24.000
Wspominałem o odhaczaniu okienek

0:12:24.000,0:12:27.000
i trudnościach w podjejmowaniu decyzji.

0:12:27.000,0:12:29.000
Rozwiąże je program

0:12:29.000,0:12:31.000
"Zaoszczędź więcej jutro”.

0:12:31.000,0:12:33.000
Działa na zasadzie autopilota.

0:12:33.000,0:12:37.000
Wystarczy raz wyrazić chęć oszczędzania

0:12:37.000,0:12:39.000
większych sum w przyszłości,

0:12:39.000,0:12:42.000
np. co roku od stycznia,

0:12:42.000,0:12:45.000
a będą one automatycznie odprowadzane

0:12:45.000,0:12:47.000
z wypłaty na przyszłą emeryturę,

0:12:47.000,0:12:49.000
zanim dopadnie cię

0:12:49.000,0:12:52.000
problem natychmiastowej gratyfikacji.

0:12:52.000,0:12:55.000
Ale co z małpami

0:12:55.000,0:12:57.000
i niechęcią do ponoszenia strat?

0:12:57.000,0:12:59.000
Kiedy nadejdzie styczeń

0:12:59.000,0:13:01.000
może okazać się,

0:13:01.000,0:13:04.000
że aby więcej oszczędzić, trzeba mniej wydać,

0:13:05.000,0:13:07.000
a tego nie lubimy.

0:13:07.000,0:13:10.000
Dlatego by oszczędzano więcej,

0:13:10.000,0:13:13.000
muszą wzrosnąć zarobki.

0:13:13.000,0:13:16.000
W ten sposób, po podwyżce

0:13:16.000,0:13:20.000
nie będzie potrzeby ograniczania wydatków.

0:13:20.000,0:13:22.000
Cześć podwyżki będzie można

0:13:22.000,0:13:24.000
wziąć do domu

0:13:24.000,0:13:26.000
i więcej wydać.

0:13:26.000,0:13:28.000
Drugą część będzie można

0:13:28.000,0:13:30.000
odłożyć na emeryturę.

0:13:30.000,0:13:32.000
Jak widzicie,

0:13:32.000,0:13:34.000
pomysł jest banalnie prosty,

0:13:34.000,0:13:36.000
ale wyjątkowo skuteczny.

0:13:36.000,0:13:38.000
ale wyjątkowo skuteczny.

0:13:38.000,0:13:40.000
Wypróbowaliśmy go

0:13:40.000,0:13:42.000
z Richardem Thalerem

0:13:42.000,0:13:45.000
w 1998 roku, w niedużej firmie

0:13:45.000,0:13:48.000
na Środkowym Zachodzie.

0:13:48.000,0:13:50.000
Jej pracownikom fizycznym

0:13:50.000,0:13:52.000
trudno było wiązać koniec z końcem.

0:13:52.000,0:13:54.000
Powtarzali nam,

0:13:54.000,0:13:57.000
że nie stać ich w tej chwili

0:13:57.000,0:14:00.000
na odkładanie większych sum pieniędzy.

0:14:00.000,0:14:02.000
Zachęciliśmy ich,

0:14:02.000,0:14:05.000
by po każdej podwyżce

0:14:05.000,0:14:08.000
podnosili odkładaną sumę o 3%.

0:14:08.000,0:14:11.000
W rezultacie, po 3,5 roku

0:14:11.000,0:14:13.000
i 4 podwyżkach

0:14:13.000,0:14:15.000
ci, którzy zaczęli oszczędzanie

0:14:15.000,0:14:17.000
od odkładania 3% wypłaty,

0:14:17.000,0:14:19.000
oszczędzali już

0:14:19.000,0:14:21.000
niemal 4 razy więcej,

0:14:21.000,0:14:24.000
bo niemal 14% swoich zarobków.

0:14:24.000,0:14:27.000
bo niemal 14% swoich zarobków.

0:14:27.000,0:14:29.000
Na wykresie widzimy buty,

0:14:29.000,0:14:31.000
rowery i inne przedmioty,

0:14:31.000,0:14:33.000
ponieważ nie chcę opierać się na samych liczbach.

0:14:33.000,0:14:35.000
ponieważ nie chcę opierać się na samych liczbach.

0:14:35.000,0:14:38.000
Wierzę, że oszczędzanie

0:14:38.000,0:14:40.000
sumy 4-krotnie wyższej,

0:14:40.000,0:14:42.000
ma ogromny wpływ

0:14:42.000,0:14:44.000
na styl życia

0:14:44.000,0:14:46.000
podczas emerytury.

0:14:46.000,0:14:48.000
To konkret,

0:14:48.000,0:14:51.000
nie tylko liczby na papierze.

0:14:51.000,0:14:53.000
Oszczędzając 3% zarobków

0:14:53.000,0:14:55.000
kupisz dobre trampki

0:14:55.000,0:14:57.000
do chodzenia piechotą,

0:14:57.000,0:15:01.000
bo tylko na to będzie cię stać.

0:15:01.000,0:15:03.000
Oszczędzając 14%

0:15:03.000,0:15:06.000
będzie cię stać na eleganckie buty,

0:15:06.000,0:15:09.000
w których przejdziesz się do auta.

0:15:09.000,0:15:11.000
Na tym polega różnica.

0:15:11.000,0:15:16.000
Obecnie, jakieś 60% wielkich firm

0:15:16.000,0:15:19.000
korzysta z naszego rozwiązania.

0:15:19.000,0:15:22.000
Jest częścią Pension Protection Act

0:15:22.000,0:15:24.000
(Ustawy o Ochronie Emerytur),

0:15:24.000,0:15:27.000
którą razem z Thalerem, mieliśmy szczęście

0:15:27.000,0:15:29.000
pomóc opracować.

0:15:29.000,0:15:31.000
Podsumowując,

0:15:31.000,0:15:34.000
oto dwa kluczowe przesłania.

0:15:34.000,0:15:37.000
Finanse behawioralne

0:15:37.000,0:15:40.000
to wyjątkowo skuteczne narzędzie,

0:15:40.000,0:15:43.000
na co przykładów jest więcej.

0:15:43.000,0:15:45.000
Drugie przesłanie:

0:15:45.000,0:15:47.000
jest jeszcze wiele do zrobienia.

0:15:47.000,0:15:50.000
Poruszyliśmy tylko czubek góry lodowej.

0:15:50.000,0:15:53.000
Kredyty hipoteczne, zakup domów,

0:15:53.000,0:15:56.000
których spłaty przerastają kredytobiorców,

0:15:56.000,0:15:58.000
nad tym musimy się zastanowić.

0:15:58.000,0:16:01.000
Należy uporać się z problemem

0:16:01.000,0:16:04.000
podejmowania zbyt wielkiego ryzyka

0:16:04.000,0:16:06.000
przez ludzi, którzy go nie rozumieją.

0:16:06.000,0:16:08.000
Także z problemem podejmowaniem zbyt małego ryzyka.

0:16:08.000,0:16:11.000
Musimy rozważyć problem trwonienia

0:16:11.000,0:16:13.000
$1000 rocznie na totolotka.

0:16:13.000,0:16:15.000
Na totolotka najwięcej wydają

0:16:15.000,0:16:17.000
mieszkańcy Singapuru,

0:16:17.000,0:16:19.000
gdzie przeciętne gospodarstwo domowe

0:16:19.000,0:16:21.000
gdzie przeciętne gospodarstwo domowe

0:16:21.000,0:16:24.000
przeznacza na to rocznie $4000.

0:16:24.000,0:16:26.000
Jest wiele do zrobienia,

0:16:26.000,0:16:28.000
także w kwestii emerytur.

0:16:28.000,0:16:31.000
Konkretnie z tym,

0:16:31.000,0:16:33.000
na co ludzie przeznaczają emeryturę.

0:16:33.000,0:16:35.000
na co ludzie przeznaczają emeryturę.

0:16:35.000,0:16:37.000
Ostatnie pytanie:

0:16:37.000,0:16:40.000
ile osób uważa,

0:16:40.000,0:16:42.000
że ma naprawdę solidny plan na emeryturę?

0:16:42.000,0:16:45.000
że ma naprawdę solidny plan na emeryturę?

0:16:45.000,0:16:47.000
Jakiego życia spodziewacie się

0:16:47.000,0:16:50.000
pobierając zasiłek,

0:16:50.000,0:16:52.000
czy wystarczy wam pieniędzy

0:16:52.000,0:16:54.000
do pierwszego?

0:16:54.000,0:16:56.000
do pierwszego?

0:16:56.000,0:16:59.000
Czy macie solidny plan

0:16:59.000,0:17:03.000
na przyszłe życie na emeryturze?

0:17:04.000,0:17:07.000
4 osoby, czyli mniej niż 3%

0:17:07.000,0:17:09.000
wyrobionej publiczności.

0:17:09.000,0:17:11.000
To dopiero początek

0:17:11.000,0:17:14.000
teorii finansów behawioralnych.

0:17:14.000,0:17:16.000
Istnieje wiele możliwości

0:17:16.000,0:17:20.000
efektywnego jej wykorzystania.

0:17:20.000,0:17:22.000
Dziękuję.

0:17:22.000,0:17:24.000
(Brawa)