WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:03.000
Денес ќе зборувам како да заштедите повеќе,

00:00:03.000 --> 00:00:06.000
но не денес, туку утре.

00:00:06.000 --> 00:00:08.000
Ќе зборувам за Заштедете Повеќе Утре.

00:00:08.000 --> 00:00:10.000
Тоа е програма која Ричард Телер

00:00:10.000 --> 00:00:12.000
од Универзитетот на Чикаго и јас

00:00:12.000 --> 00:00:15.000
ја развивме пред 15 години.

00:00:15.000 --> 00:00:17.000
Програмата, всушност,

00:00:17.000 --> 00:00:19.000
е пример за однесување кон финансии

00:00:19.000 --> 00:00:21.000
на стероиди,

00:00:21.000 --> 00:00:24.000
како би можеле да го искористиме однесувањето кон финансиите.

00:00:24.000 --> 00:00:27.000
Сега се прашувате: Што е однесување кон финансиите?

00:00:27.000 --> 00:00:30.000
Ајде да размислиме за тоа како раководиме со нашите пари.

00:00:30.000 --> 00:00:33.000
Да започнеме со хипотеките.

00:00:33.000 --> 00:00:35.000
Тоа е прилично актуелна тема,

00:00:35.000 --> 00:00:37.000
барем во САД.

00:00:37.000 --> 00:00:39.000
Многумина ги купуваат

00:00:39.000 --> 00:00:42.000
најголемите куќи кои може да си ги дозволат,

00:00:42.000 --> 00:00:45.000
или малку поголеми од тоа.

00:00:45.000 --> 00:00:48.000
А потоа ги препродаваат.

00:00:48.000 --> 00:00:50.000
И потоа ги обвинуваат банките

00:00:50.000 --> 00:00:53.000
дека се лошите момци кои им ја издале хипотеката.

NOTE Paragraph

00:00:53.000 --> 00:00:55.000
Да размислиме за

00:00:55.000 --> 00:00:57.000
тоа како раководиме со ризиците,

00:00:57.000 --> 00:00:59.000
на пример, при инвестирање во берза на акции.

00:00:59.000 --> 00:01:02.000
Пред две, пред три години, пред околу четири години,

00:01:02.000 --> 00:01:04.000
берзите добро се движеа..

00:01:04.000 --> 00:01:07.000
Ние, нели тогаш ризикувавме.

00:01:07.000 --> 00:01:09.000
Потоа акциите на берза започнаа да паѓаат

00:01:09.000 --> 00:01:11.000
и си велевме: "Леле.

00:01:11.000 --> 00:01:14.000
Овие загуби, ги прифаќаме емотивно,

00:01:14.000 --> 00:01:17.000
тие се многу поразлични

00:01:17.000 --> 00:01:20.000
од она што реално го очекувавме

00:01:20.000 --> 00:01:22.000
кога берзите одеа нагоре".

00:01:22.000 --> 00:01:25.000
Значи не постапуваме баш најдобро

00:01:25.000 --> 00:01:27.000
кога се работи за преземање на ризик.

NOTE Paragraph

00:01:27.000 --> 00:01:30.000
Колкумина од вас имаат iPhone?

00:01:30.000 --> 00:01:33.000
Било кој? Одлично.

00:01:33.000 --> 00:01:36.000
Би се кладел дека повеќето од вас

00:01:36.000 --> 00:01:39.000
сте го осигурале вашиот iPhone,

00:01:39.000 --> 00:01:42.000
дополнително плаќате за осигурување преку продолжена гаранција.

00:01:42.000 --> 00:01:44.000
Што доколку го изгубите вашиот iPhone?

00:01:44.000 --> 00:01:46.000
Што доколку ви се случи тоа?

00:01:46.000 --> 00:01:48.000
Колкумина од вас имаат деца?

00:01:48.000 --> 00:01:50.000
Некој?

00:01:50.000 --> 00:01:52.000
Држете ги рацете горе

00:01:52.000 --> 00:01:55.000
доколку имате целосно животно осигурување.

00:01:55.000 --> 00:01:57.000
Гледам многу од рацете се спуштија.

00:01:57.000 --> 00:01:59.000
Би предвидел,

00:01:59.000 --> 00:02:01.000
доколку сте репрезентативен примерок,

00:02:01.000 --> 00:02:03.000
дека повеќето од вас

00:02:03.000 --> 00:02:06.000
го осигурале својот iPhone а помалку својот живот,

00:02:06.000 --> 00:02:08.000
дури и доколку имате деца.

00:02:08.000 --> 00:02:11.000
Не постапуваме баш најмудро кога се работи за осигурување.

NOTE Paragraph

00:02:11.000 --> 00:02:15.000
Просечното американско домаќинство

00:02:15.000 --> 00:02:18.000
троши илјада долари годишно

00:02:18.000 --> 00:02:20.000
на лотарии.

00:02:20.000 --> 00:02:23.000
И знам дека звучи лудо.

00:02:23.000 --> 00:02:26.000
Колкумина од вас трошат илјадници долари годишно на лотарии?

00:02:26.000 --> 00:02:28.000
Ниту еден.

00:02:28.000 --> 00:02:31.000
Тоа ни кажува дека луѓето кои не се во оваа сала

00:02:31.000 --> 00:02:33.000
трошат повеќе од илјада долари

00:02:33.000 --> 00:02:36.000
за да се постигне просекот од илјада.

00:02:36.000 --> 00:02:38.000
Луѓето со ниски приходи

00:02:38.000 --> 00:02:42.000
трошат повеќе од илјада долари на лотарии.

00:02:42.000 --> 00:02:44.000
Каде нè води сето тоа?

00:02:44.000 --> 00:02:47.000
Не раководиме најдобро со нашите пари.

NOTE Paragraph

00:02:47.000 --> 00:02:50.000
Однесувањето кон финансиите претставува комбинација

00:02:50.000 --> 00:02:52.000
од психологија и економика,

00:02:52.000 --> 00:02:54.000
која се обидува да ги разбере

00:02:54.000 --> 00:02:56.000
грешките кои луѓето ги прават со парите.

00:02:56.000 --> 00:02:58.000
Јас и понатаму ќе стојам овде

00:02:58.000 --> 00:03:02.000
и во преостанатите 12 минути и 53 секунди

00:03:02.000 --> 00:03:04.000
ќе правам шеги на различни начини

00:03:04.000 --> 00:03:06.000
како ги менаџираме парите,

00:03:06.000 --> 00:03:09.000
и на крајот ќе прашате: "Како можеме да им помогнеме на луѓето?"

00:03:09.000 --> 00:03:12.000
Тоа е она на што сакам да се фокусирам денес.

00:03:12.000 --> 00:03:14.000
Како ги разбираме

00:03:14.000 --> 00:03:17.000
грешките кои луѓето ги прават со парите,

00:03:17.000 --> 00:03:20.000
и потоа да го насочиме нашето однесување

00:03:20.000 --> 00:03:22.000
кон решение?

00:03:22.000 --> 00:03:24.000
Она за што ќе зборувам денес

00:03:24.000 --> 00:03:26.000
е Заштедете Повеќе Утре.

NOTE Paragraph

00:03:26.000 --> 00:03:28.000
Сакам да го потенцирам проблемот

00:03:28.000 --> 00:03:30.000
со штедење.

00:03:30.000 --> 00:03:32.000
На екранот имаме

00:03:32.000 --> 00:03:34.000
репрезентативен примерок

00:03:34.000 --> 00:03:36.000
на 100 Американци.

00:03:36.000 --> 00:03:39.000
И ќе го разгледаме нивното однесување кон штедењето.

00:03:39.000 --> 00:03:41.000
Првата работа која треба да се забележи е,

00:03:41.000 --> 00:03:43.000
дека половината од нив

00:03:43.000 --> 00:03:45.000
дури и немаат избрано

00:03:45.000 --> 00:03:47.000
своја 401(к) пензиска шема.

00:03:47.000 --> 00:03:50.000
Тие не можат туку така да заштедат.

00:03:50.000 --> 00:03:53.000
Не можат да си дозволат дел од парите од платата

00:03:53.000 --> 00:03:55.000
да одат за 401(к) пензија

00:03:55.000 --> 00:03:57.000
пред да ги видат,

00:03:57.000 --> 00:03:59.000
пред да ги допрат парите.

00:03:59.000 --> 00:04:02.000
Што е со преостанатата половина од луѓето?

00:04:02.000 --> 00:04:05.000
Дел од нив избираат да не штедат.

00:04:05.000 --> 00:04:07.000
Тие едноставно се мрзливи.

00:04:07.000 --> 00:04:10.000
Тие никогаш не одвоиле време да се регистрираат на сложениот веб сајт

00:04:10.000 --> 00:04:13.000
и да направат 17 кликови за да се приклучат на 401(к) пензиска шема.

00:04:13.000 --> 00:04:15.000
И потоа треба да одлучат како ќе инвестираат

00:04:15.000 --> 00:04:17.000
од вкупно 52 различни начини,

00:04:17.000 --> 00:04:21.000
а никогаш претходно не слушнале за фонд за акции.

00:04:21.000 --> 00:04:23.000
Тие се вознемируваат и едноставно се откажуваат.

00:04:23.000 --> 00:04:28.000
Колкумина од луѓето имаат 401(к) пензиска шема?

00:04:28.000 --> 00:04:31.000
Една третина од Американците.

00:04:31.000 --> 00:04:33.000
Две третини воопшто не штедат денес.

NOTE Paragraph

00:04:33.000 --> 00:04:35.000
Дали тие заштедуваат доволно?

00:04:35.000 --> 00:04:37.000
Да ги тргнеме оние

00:04:37.000 --> 00:04:39.000
кои велат дека заштедуваат премалку.

00:04:39.000 --> 00:04:41.000
Еден од вкупно десет

00:04:41.000 --> 00:04:44.000
заштедува доволно.

00:04:44.000 --> 00:04:46.000
Девет од вкупно десет

00:04:46.000 --> 00:04:49.000
или не можат да штедат преку 401(к) пензиска шема,

00:04:49.000 --> 00:04:52.000
одлучуваат да не штедат - или не одлучуваат,

00:04:52.000 --> 00:04:55.000
или заштедуваат премалку.

00:04:55.000 --> 00:04:57.000
Мислиме дека имаме проблем

00:04:57.000 --> 00:04:59.000
со луѓе кои штедат премногу.

00:04:59.000 --> 00:05:01.000
Да го погледнеме ова.

00:05:01.000 --> 00:05:03.000
Имаме едно лице,

00:05:03.000 --> 00:05:06.000
всушност ќе го пресечеме на половина

00:05:06.000 --> 00:05:09.000
бидејќи е помал од еден процент.

00:05:09.000 --> 00:05:12.000
Грубо, половина процент од Американците

00:05:12.000 --> 00:05:17.000
мислат дека заштедуваат премногу.

NOTE Paragraph

00:05:17.000 --> 00:05:19.000
Што ќе правиме со ова?

00:05:19.000 --> 00:05:21.000
На тоа сакам да се фокусирам.

00:05:21.000 --> 00:05:23.000
Потребно е да разбереме

00:05:23.000 --> 00:05:25.000
зошто луѓето не штедат,

00:05:25.000 --> 00:05:27.000
и само потоа ќе можеме да ги трансформираме

00:05:27.000 --> 00:05:29.000
предизвиците во однесувањето

00:05:29.000 --> 00:05:31.000
во решенија,

00:05:31.000 --> 00:05:34.000
а потоа да видиме колку тоа може да биде моќно.

00:05:34.000 --> 00:05:36.000
Ќе одвојам неколку секунди

00:05:36.000 --> 00:05:38.000
за да ги идентификувам проблемите,

00:05:38.000 --> 00:05:41.000
предизвиците во однесувањето,

00:05:41.000 --> 00:05:43.000
кои ги спречуваат луѓето да штедат.

00:05:43.000 --> 00:05:47.000
Ќе дадам еден пример во кој ќе зборувам за банани и чоколадо.

NOTE Paragraph

00:05:47.000 --> 00:05:50.000
Да претпоставиме дека имаме уште еден TED настан идната седмица.

00:05:50.000 --> 00:05:52.000
И за време на паузата

00:05:52.000 --> 00:05:54.000
ќе има мала закуска

00:05:54.000 --> 00:05:56.000
и би можеле да изберете помеѓу банани и чоколадо.

00:05:56.000 --> 00:05:59.000
Колкумина од вас мислат дека би избрале банана

00:05:59.000 --> 00:06:01.000
за време на замислениот TED настан идната седмица?

00:06:01.000 --> 00:06:03.000
Кој би избрал банани?

00:06:03.000 --> 00:06:05.000
Одлично.

00:06:05.000 --> 00:06:07.000
Можам научно да предвидам

00:06:07.000 --> 00:06:10.000
дека 74% од Вас ќе изберат банани.

00:06:10.000 --> 00:06:14.000
Тоа една одлична студија го има предвидено.

00:06:15.000 --> 00:06:18.000
А потоа бројте ги деновите

00:06:18.000 --> 00:06:22.000
и погледнете луѓето што ќе изберат за јадење.

00:06:23.000 --> 00:06:26.000
Истите луѓе кои изјавиле дека

00:06:26.000 --> 00:06:28.000
ќе јадат банани

00:06:28.000 --> 00:06:30.000
завршуваат јадејќи чоколади

00:06:30.000 --> 00:06:32.000
една седмица подоцна.

NOTE Paragraph

00:06:32.000 --> 00:06:34.000
Самоконтролата

00:06:34.000 --> 00:06:37.000
не е проблем за во иднина.

00:06:37.000 --> 00:06:39.000
Таа е проблем во моментот

00:06:39.000 --> 00:06:43.000
кога чоколадото е веднаш до нас.

00:06:43.000 --> 00:06:46.000
Каква врска има времето и штедењето,

00:06:46.000 --> 00:06:49.000
со неспособноста да се одложи задоволството?

00:06:49.000 --> 00:06:53.000
Или како што некои економисти го нарекуваат, тековна тенденција.

00:06:53.000 --> 00:06:55.000
Размислуваме за штедење. Знаеме дека би требало да штедиме.

00:06:55.000 --> 00:06:58.000
Знаеме дека ќе штедиме идната година, но денес дајте да трошиме.

00:06:58.000 --> 00:07:00.000
Кога се наближува Божик,

00:07:00.000 --> 00:07:03.000
би можеле да купиме подароци за сите блиски.

00:07:03.000 --> 00:07:07.000
Така проблемот со тековна тенденција

00:07:07.000 --> 00:07:09.000
нè тера да размислуваме за штедење,

00:07:09.000 --> 00:07:11.000
но завршуваме трошејќи.

NOTE Paragraph

00:07:11.000 --> 00:07:13.000
Да ви кажам

00:07:13.000 --> 00:07:15.000
за една друга пречка што го оневозможува штедењето

00:07:15.000 --> 00:07:17.000
која е поврзана со инертноста.

00:07:17.000 --> 00:07:19.000
Но повторно, мало застранување

00:07:19.000 --> 00:07:22.000
на тема донирање органи.

00:07:22.000 --> 00:07:25.000
Извонредна студија која споредува две земји.

00:07:25.000 --> 00:07:28.000
Ќе разгледаме две слични земји,

00:07:28.000 --> 00:07:31.000
Германија и Австрија.

00:07:31.000 --> 00:07:33.000
Во Германија,

00:07:33.000 --> 00:07:35.000
доколку сакате да донирате органи,

00:07:35.000 --> 00:07:37.000
не дај боже, доколку нешто многу лошо

00:07:37.000 --> 00:07:39.000
ви се случи,

00:07:39.000 --> 00:07:42.000
откако ќе земете возачка дозвола или лична карта,

00:07:42.000 --> 00:07:44.000
вие го пополнувате полето кое вели:

00:07:44.000 --> 00:07:46.000
"Би сакал да ги донирам моите органи".

00:07:46.000 --> 00:07:48.000
Многумина не сакаат пополнување полиња.

00:07:48.000 --> 00:07:50.000
Потребен е труд. Треба да мислите.

00:07:50.000 --> 00:07:53.000
Дванаесет проценти размислуваат.

00:07:53.000 --> 00:07:56.000
Австрија, соседна земја,

00:07:56.000 --> 00:07:58.000
помалку слична, помалку различна.

00:07:58.000 --> 00:08:00.000
Во што е разликата?

00:08:00.000 --> 00:08:02.000
Па, сè уште имате избор.

00:08:02.000 --> 00:08:04.000
Вие ќе одлучите

00:08:04.000 --> 00:08:07.000
дали сакате да ги донирате органите или не.

00:08:07.000 --> 00:08:09.000
Но кога ќе ја земете возачката дозвола,

00:08:09.000 --> 00:08:11.000
го пополнувате полето

00:08:11.000 --> 00:08:15.000
доколку не сакате да ги донирате вашите органи.

00:08:15.000 --> 00:08:17.000
Никој не го пополнува полето.

00:08:17.000 --> 00:08:19.000
Тоа е прилично голем напор.

00:08:19.000 --> 00:08:22.000
Еден процент го пополнуваат полето. Преостанатите не прават ништо.

00:08:22.000 --> 00:08:24.000
Правење ништо е многу чест случај.

00:08:24.000 --> 00:08:27.000
Многу малку луѓе пополнуваат полиња.

NOTE Paragraph

00:08:27.000 --> 00:08:29.000
Какво е влијанието на оваа мала разлика

00:08:29.000 --> 00:08:31.000
врз спасувањето на животи

00:08:31.000 --> 00:08:34.000
и постоењето на расположиви органи?

00:08:34.000 --> 00:08:36.000
Во Германија, 12 проценти го пополнуваат полето.

00:08:36.000 --> 00:08:39.000
Дванаесет проценти донираат органи.

00:08:39.000 --> 00:08:41.000
Голем недостаток од органи,

00:08:41.000 --> 00:08:43.000
не дај боже, доколку ви затреба некој.

00:08:43.000 --> 00:08:46.000
Во Австрија, повторно, никој не го пополнува полето.

00:08:46.000 --> 00:08:49.000
Затоа, 99% од луѓето

00:08:49.000 --> 00:08:51.000
се донори на органи.

00:08:51.000 --> 00:08:53.000
Инертност, недостиг од акција.

00:08:53.000 --> 00:08:55.000
Која е основната поставка

00:08:55.000 --> 00:08:57.000
доколку луѓето не прават ништо,

00:08:57.000 --> 00:09:00.000
доколку тие и понатаму избегнуваат и не пополнуваат полиња?

00:09:00.000 --> 00:09:02.000
Многу моќна.

00:09:02.000 --> 00:09:04.000
Ќе зборуваме

00:09:04.000 --> 00:09:08.000
за тоа што се случува кога луѓето се вознемирени и заплашени

00:09:08.000 --> 00:09:11.000
за да изберат своја 401(к) пензиска шема.

00:09:11.000 --> 00:09:14.000
Дали ќе им овозможиме автоматски да се приклучат на шемата,

00:09:14.000 --> 00:09:16.000
или ќе ги оставиме надвор од неа?

00:09:16.000 --> 00:09:19.000
Во голем број од 401(к) пензиските шеми,

00:09:19.000 --> 00:09:21.000
доколку луѓето не преземат ништо,

00:09:21.000 --> 00:09:24.000
тоа значи дека тие нема да штедат за пензија,

00:09:24.000 --> 00:09:26.000
доколку не го пополнат полето.

00:09:26.000 --> 00:09:29.000
А пополнувањето на полето бара труд.

NOTE Paragraph

00:09:29.000 --> 00:09:32.000
Спомнавме неколку предизвици во однесувањето.

00:09:32.000 --> 00:09:35.000
Уште една работа пред предизвиците да ги претвориме во решенија,

00:09:35.000 --> 00:09:37.000
која е поврзана со мајмуни и јаболка.

00:09:37.000 --> 00:09:39.000
Не, не, ова е вистинска студија

00:09:39.000 --> 00:09:43.000
и таа кажува многу за економиката на однесување.

00:09:43.000 --> 00:09:46.000
Една група на мајмуни добива едно јаболко. Тие се прилично задоволни.

00:09:46.000 --> 00:09:48.000
Другата група добива две јаболка, а едното им се одзема.

00:09:48.000 --> 00:09:50.000
Тие сè уште имаат едно јаболко.

00:09:50.000 --> 00:09:53.000
Тие побеснуваат.

00:09:53.000 --> 00:09:56.000
Зошто ни ги одзедовте нашето јаболко?

00:09:56.000 --> 00:09:59.000
Ова е страв од загуба.

00:09:59.000 --> 00:10:01.000
Ние мразиме да губиме работи,

00:10:01.000 --> 00:10:04.000
дури и кога тоа не значи голем ризик.

00:10:04.000 --> 00:10:07.000
Не би сакале да отидете до банкоматот,

00:10:07.000 --> 00:10:09.000
да извадите 100 долари

00:10:09.000 --> 00:10:11.000
и да забележите дека ви недостасува една банкнота од 20 долари.

00:10:11.000 --> 00:10:13.000
Многу боли,

00:10:13.000 --> 00:10:15.000
иако истото скоро ништо не ви значи.

00:10:15.000 --> 00:10:19.000
Овие 20 долари би можеле да бидат еден краток ручек.

00:10:19.000 --> 00:10:23.000
Стравувањето од загуба

00:10:23.000 --> 00:10:26.000
исто така се јавува кога се работи и за штедењето,

00:10:26.000 --> 00:10:28.000
бидејќи многумина, ментално

00:10:28.000 --> 00:10:31.000
и емотивно и интуитивно

00:10:31.000 --> 00:10:33.000
го сфаќаат штедењето како загуба

00:10:33.000 --> 00:10:36.000
бидејќи треба да кратат од трошењето.

NOTE Paragraph

00:10:36.000 --> 00:10:38.000
Ги спомнавме

00:10:38.000 --> 00:10:40.000
сите видови на предизвици во однесувањето

00:10:40.000 --> 00:10:44.000
кои се поврзани со штедењето.

00:10:44.000 --> 00:10:47.000
Без оглед дали размислувате за итно задоволување,

00:10:47.000 --> 00:10:50.000
и за чоколадите наспроти бананите,

00:10:50.000 --> 00:10:53.000
едноставно преболно е да штедите сега.

00:10:53.000 --> 00:10:55.000
Многу позабавно е

00:10:55.000 --> 00:10:57.000
да трошите денес.

00:10:57.000 --> 00:11:00.000
Зборувавме за инертноста и донирањето органи

00:11:00.000 --> 00:11:02.000
и пополнувањето на полето.

00:11:02.000 --> 00:11:04.000
Доколку луѓето мораат да пополнуваат многу полиња

00:11:04.000 --> 00:11:06.000
за да се приклучат на 401(к) пензиска шема,

00:11:06.000 --> 00:11:08.000
тие ќе продолжат да го избегнуваат

00:11:08.000 --> 00:11:10.000
и нема да се приклучат.

00:11:10.000 --> 00:11:12.000
И на крајот зборувавме за стравот од загуба,

00:11:12.000 --> 00:11:14.000
и за мајмуните и јаболката.

00:11:14.000 --> 00:11:17.000
Сè додека луѓето ментално го сфаќаат

00:11:17.000 --> 00:11:20.000
штедењето за пензија како загуба,

00:11:20.000 --> 00:11:23.000
тие нема да започнат да штедат за пензија.

NOTE Paragraph

00:11:23.000 --> 00:11:25.000
Затоа ги имаме овие предизвици,

00:11:25.000 --> 00:11:27.000
и она што Ричард Телер и мене

00:11:27.000 --> 00:11:29.000
отсекогаш нè фасцинирало,

00:11:29.000 --> 00:11:31.000
да се промени однесувањето кон финансиите,

00:11:31.000 --> 00:11:33.000
однесувањето да се постави на стероиди

00:11:33.000 --> 00:11:35.000
или однесување кон финансиите верзија 2.0

00:11:35.000 --> 00:11:37.000
или да се примени однесувањето кон финансиите,

00:11:37.000 --> 00:11:41.000
да се претворат предизвиците во решенија.

00:11:41.000 --> 00:11:44.000
И дојдовме до засрамувачки едноставно решение

00:11:44.000 --> 00:11:48.000
наречено Заштедете Повеќе, не денес, Утре.

00:11:48.000 --> 00:11:50.000
Како тоа ќе ги реши предизвиците

00:11:50.000 --> 00:11:52.000
за кои зборувавме?

00:11:52.000 --> 00:11:54.000
Доколку се сетите на проблемот

00:11:54.000 --> 00:11:56.000
со бананите наспроти чоколадите,

00:11:56.000 --> 00:11:59.000
мислиме дека ќе јадеме банани идната седмица.

00:11:59.000 --> 00:12:02.000
Мислиме дека ќе заштедиме повеќе идната година.

00:12:02.000 --> 00:12:05.000
Заштедете Повеќе Утре

00:12:05.000 --> 00:12:07.000
им нуди на вработените

00:12:07.000 --> 00:12:09.000
да заштедат повеќе идната година,

00:12:09.000 --> 00:12:11.000
некогаш во иднина

00:12:11.000 --> 00:12:13.000
кога самите себе можеме да се замислиме

00:12:13.000 --> 00:12:15.000
како јадеме банани,

00:12:15.000 --> 00:12:17.000
волонтираме во општеството,

00:12:17.000 --> 00:12:21.000
вежбаме повеќе и ги правиме сите добри работи на планетава.

NOTE Paragraph

00:12:21.000 --> 00:12:24.000
Исто така зборувавме за пополнување на полиња

00:12:24.000 --> 00:12:27.000
и за тоа колку е тешко да превземеш акција.

00:12:27.000 --> 00:12:29.000
Заштедете Повеќе Утре

00:12:29.000 --> 00:12:31.000
ова го олеснува.

00:12:31.000 --> 00:12:33.000
Тоа е автопилот.

00:12:33.000 --> 00:12:37.000
Штом ќе ми речете дека би сакале да заштедите повеќе во иднина,

00:12:37.000 --> 00:12:39.000
да речеме секој Јануари

00:12:39.000 --> 00:12:42.000
вие ќе започнете да штедите автоматски

00:12:42.000 --> 00:12:45.000
и дел од вашата плата ќе оди во 401(к) пензиската шема

00:12:45.000 --> 00:12:47.000
пред да го видите, пред да го допрете,

00:12:47.000 --> 00:12:49.000
пред да го добиете чувството

00:12:49.000 --> 00:12:52.000
за брзо задоволување.

00:12:52.000 --> 00:12:55.000
Но што ќе правиме со мајмуните

00:12:55.000 --> 00:12:57.000
и стравот од загуба?

00:12:57.000 --> 00:12:59.000
Доаѓа следниот Јануари

00:12:59.000 --> 00:13:01.000
и луѓето мислат дека колку повеќе штедат,

00:13:01.000 --> 00:13:04.000
толку помалку имаат за трошење, а тоа е болно.

00:13:05.000 --> 00:13:07.000
Можеби тоа не би требало да биде Јануари.

00:13:07.000 --> 00:13:10.000
Можеби би требало луѓето да ги натераме да заштедат повеќе

00:13:10.000 --> 00:13:13.000
кога ќе заработуваат повеќе пари.

00:13:13.000 --> 00:13:16.000
На тој начин, кога заработуваат повеќе, кога имаат поголеми примања,

00:13:16.000 --> 00:13:20.000
тие не треба да скратат од трошењето.

00:13:20.000 --> 00:13:22.000
Земаат по малку

00:13:22.000 --> 00:13:24.000
од зголемувањето на платата

00:13:24.000 --> 00:13:26.000
и трошат повеќе,

00:13:26.000 --> 00:13:28.000
земаат мал дел од зголемувањето

00:13:28.000 --> 00:13:30.000
и го внесуваат во 401(к) пензиската шема.

NOTE Paragraph

00:13:30.000 --> 00:13:32.000
Таква е програмата,

00:13:32.000 --> 00:13:34.000
засрамувачки едноставна,

00:13:34.000 --> 00:13:36.000
но како што ќе видиме,

00:13:36.000 --> 00:13:38.000
неверојатно моќна.

00:13:38.000 --> 00:13:40.000
Првпат ја воведовме,

00:13:40.000 --> 00:13:42.000
Ричард Телер и јас,

00:13:42.000 --> 00:13:45.000
уште во 1998 година.

00:13:45.000 --> 00:13:48.000
Средно голема компанија во западниот дел,

00:13:48.000 --> 00:13:50.000
најобични работници во фабрика,

00:13:50.000 --> 00:13:52.000
кои мака мачат со плаќање на сметките

00:13:52.000 --> 00:13:54.000
постојано повторуваа дека

00:13:54.000 --> 00:13:57.000
не можат да заштедат повеќе.

00:13:57.000 --> 00:14:00.000
Заштедувањето повеќе денес не е решение.

00:14:00.000 --> 00:14:02.000
Им понудивме да штедат

00:14:02.000 --> 00:14:05.000
три проценти повеќе

00:14:05.000 --> 00:14:08.000
секој пат кога ќе добијат покачување.

00:14:08.000 --> 00:14:11.000
И еве ги резултатите.

00:14:11.000 --> 00:14:13.000
Овде гледаме три и пол годишен период,

00:14:13.000 --> 00:14:15.000
четири покачувања на плата,

00:14:15.000 --> 00:14:17.000
луѓе кои едвај одвојувале за заштеда,

00:14:17.000 --> 00:14:19.000
кои заштедувале три проценти од својата плата,

00:14:19.000 --> 00:14:21.000
три и пол години подоцна

00:14:21.000 --> 00:14:24.000
заштедуваат скоро четири пати повеќе,

00:14:24.000 --> 00:14:27.000
скоро 14 проценти.

NOTE Paragraph

00:14:27.000 --> 00:14:29.000
Гледаме и чевли и велосипеди

00:14:29.000 --> 00:14:31.000
и други работи на оваа слика

00:14:31.000 --> 00:14:33.000
бидејќи не сакам туку така да нафрлам бројки

00:14:33.000 --> 00:14:35.000
во вакуум простор.

00:14:35.000 --> 00:14:38.000
Сакам да верувам во фактот

00:14:38.000 --> 00:14:40.000
дека заштедувањето четири пати повеќе

00:14:40.000 --> 00:14:42.000
е огромна разлика

00:14:42.000 --> 00:14:44.000
од аспект на животниот стил

00:14:44.000 --> 00:14:46.000
кој луѓето ќе можат да си го дозволат.

00:14:46.000 --> 00:14:48.000
Реално е.

00:14:48.000 --> 00:14:51.000
Не се само бројки на парче хартија.

00:14:51.000 --> 00:14:53.000
Каде што со заштедувањето три проценти

00:14:53.000 --> 00:14:55.000
луѓето можеле да си купат убави патики

00:14:55.000 --> 00:14:57.000
за да можат да пешачат,

00:14:57.000 --> 00:15:01.000
бидејќи не можат да си дозволат било што друго,

00:15:01.000 --> 00:15:03.000
кога заштедуваат 14 проценти,

00:15:03.000 --> 00:15:06.000
тие би можеле да си дозволат убави чевли

00:15:06.000 --> 00:15:09.000
за да отидат и да се повозат со возилото.

00:15:09.000 --> 00:15:11.000
Ова е значителна разлика.

00:15:11.000 --> 00:15:16.000
Досега, околу 60 проценти од големите компании

00:15:16.000 --> 00:15:19.000
всушност имаат применето вакви програми.

00:15:19.000 --> 00:15:22.000
Тоа е дел од Актот за Пензионерска Заштита.

00:15:22.000 --> 00:15:24.000
И непотребно е да спомнам дека Телер и јас

00:15:24.000 --> 00:15:27.000
имавме среќа да бидеме дел од оваа програма

00:15:27.000 --> 00:15:29.000
и да направиме нешто различно.

NOTE Paragraph

00:15:29.000 --> 00:15:31.000
Дозволете ми да завршам

00:15:31.000 --> 00:15:34.000
со две клучни пораки.

00:15:34.000 --> 00:15:37.000
Едната е дека однесувањето кон финансиите

00:15:37.000 --> 00:15:40.000
е екстремно моќно.

00:15:40.000 --> 00:15:43.000
Ова е само еден пример.

00:15:43.000 --> 00:15:45.000
Втората порака

00:15:45.000 --> 00:15:47.000
е дека има уште многу да се направи.

00:15:47.000 --> 00:15:50.000
Ова е само врвот на сантата мраз.

00:15:50.000 --> 00:15:53.000
Доколку размислувте за луѓето и хипотеките

00:15:53.000 --> 00:15:56.000
и купувањето куќи и потоа неможноста да ги исплаќаат,

00:15:56.000 --> 00:15:58.000
потребно е сите да размислиме за ова.

00:15:58.000 --> 00:16:01.000
Доколку размислувате за луѓето кои преземаат преголем ризик,

00:16:01.000 --> 00:16:04.000
а не разбирате колкав ризик преземаат

00:16:04.000 --> 00:16:06.000
или преземаат премал ризик,

00:16:06.000 --> 00:16:08.000
потребно е сите да размислиме за тоа.

00:16:08.000 --> 00:16:11.000
Доколку размислувате за луѓето кои трошат илјадници долари годишно

00:16:11.000 --> 00:16:13.000
на лотарија,

00:16:13.000 --> 00:16:15.000
потребно е сите да размислиме за тоа.

00:16:15.000 --> 00:16:17.000
Просекот всушност,

00:16:17.000 --> 00:16:19.000
рекордот е во Сингапур.

00:16:19.000 --> 00:16:21.000
Едно просечно домаќинство

00:16:21.000 --> 00:16:24.000
троши 4.000 долари годишно на лотарија.

00:16:24.000 --> 00:16:26.000
Имаме многу што да направиме,

00:16:26.000 --> 00:16:28.000
многу да решаваме,

00:16:28.000 --> 00:16:31.000
исто и во областа на пензионирањето

00:16:31.000 --> 00:16:33.000
кога станува збор за тоа што луѓето прават со парите

00:16:33.000 --> 00:16:35.000
по пензионирањето.

NOTE Paragraph

00:16:35.000 --> 00:16:37.000
Едно последно прашање:

00:16:37.000 --> 00:16:40.000
Колкумина од вас се сигурни

00:16:40.000 --> 00:16:42.000
дека пред да решите да се пензионирате

00:16:42.000 --> 00:16:45.000
имате навистина издржан план

00:16:45.000 --> 00:16:47.000
план кој кога ќе се пензионирате,

00:16:47.000 --> 00:16:50.000
кога ќе ги прифатите бенефитите од Социјалното Осигурување,

00:16:50.000 --> 00:16:52.000
ќе ви го овозможи посакуваниот живот,

00:16:52.000 --> 00:16:54.000
посакуваната месечна потрошувачка

00:16:54.000 --> 00:16:56.000
а без притоа да се грижите дека ќе останете без пари ?

00:16:56.000 --> 00:16:59.000
Колкумина од вас веруваат дека имаат издржан план за во иднина,

00:16:59.000 --> 00:17:03.000
план за после-пензионирањето.

00:17:04.000 --> 00:17:07.000
Еден, два, три, четири.

00:17:07.000 --> 00:17:09.000
Помалку од три проценти

00:17:09.000 --> 00:17:11.000
од многу софистицирана публика.

00:17:11.000 --> 00:17:14.000
Однесувањето кон финансиите има долго патешествие.

00:17:14.000 --> 00:17:16.000
Постојат многу можности

00:17:16.000 --> 00:17:20.000
за да го направите моќно повторно и повторно и повторно.

NOTE Paragraph

00:17:20.000 --> 00:17:22.000
Ви благодарам.

NOTE Paragraph

00:17:22.000 --> 00:17:24.000
(Аплауз)