1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Денес ќе зборувам како да заштедите повеќе,

2
00:00:03,000 --> 00:00:06,000
но не денес, туку утре.

3
00:00:06,000 --> 00:00:08,000
Ќе зборувам за Заштедете Повеќе Утре.

4
00:00:08,000 --> 00:00:10,000
Тоа е програма која Ричард Телер

5
00:00:10,000 --> 00:00:12,000
од Универзитетот на Чикаго и јас

6
00:00:12,000 --> 00:00:15,000
ја развивме пред 15 години.

7
00:00:15,000 --> 00:00:17,000
Програмата, всушност,

8
00:00:17,000 --> 00:00:19,000
е пример за однесување кон финансии

9
00:00:19,000 --> 00:00:21,000
на стероиди,

10
00:00:21,000 --> 00:00:24,000
како би можеле да го искористиме однесувањето кон финансиите.

11
00:00:24,000 --> 00:00:27,000
Сега се прашувате: Што е однесување кон финансиите?

12
00:00:27,000 --> 00:00:30,000
Ајде да размислиме за тоа како раководиме со нашите пари.

13
00:00:30,000 --> 00:00:33,000
Да започнеме со хипотеките.

14
00:00:33,000 --> 00:00:35,000
Тоа е прилично актуелна тема,

15
00:00:35,000 --> 00:00:37,000
барем во САД.

16
00:00:37,000 --> 00:00:39,000
Многумина ги купуваат

17
00:00:39,000 --> 00:00:42,000
најголемите куќи кои може да си ги дозволат,

18
00:00:42,000 --> 00:00:45,000
или малку поголеми од тоа.

19
00:00:45,000 --> 00:00:48,000
А потоа ги препродаваат.

20
00:00:48,000 --> 00:00:50,000
И потоа ги обвинуваат банките

21
00:00:50,000 --> 00:00:53,000
дека се лошите момци кои им ја издале хипотеката.

22
00:00:53,000 --> 00:00:55,000
Да размислиме за

23
00:00:55,000 --> 00:00:57,000
тоа како раководиме со ризиците,

24
00:00:57,000 --> 00:00:59,000
на пример, при инвестирање во берза на акции.

25
00:00:59,000 --> 00:01:02,000
Пред две, пред три години, пред околу четири години,

26
00:01:02,000 --> 00:01:04,000
берзите добро се движеа..

27
00:01:04,000 --> 00:01:07,000
Ние, нели тогаш ризикувавме.

28
00:01:07,000 --> 00:01:09,000
Потоа акциите на берза започнаа да паѓаат

29
00:01:09,000 --> 00:01:11,000
и си велевме: "Леле.

30
00:01:11,000 --> 00:01:14,000
Овие загуби, ги прифаќаме емотивно,

31
00:01:14,000 --> 00:01:17,000
тие се многу поразлични

32
00:01:17,000 --> 00:01:20,000
од она што реално го очекувавме

33
00:01:20,000 --> 00:01:22,000
кога берзите одеа нагоре".

34
00:01:22,000 --> 00:01:25,000
Значи не постапуваме баш најдобро

35
00:01:25,000 --> 00:01:27,000
кога се работи за преземање на ризик.

36
00:01:27,000 --> 00:01:30,000
Колкумина од вас имаат iPhone?

37
00:01:30,000 --> 00:01:33,000
Било кој? Одлично.

38
00:01:33,000 --> 00:01:36,000
Би се кладел дека повеќето од вас

39
00:01:36,000 --> 00:01:39,000
сте го осигурале вашиот iPhone,

40
00:01:39,000 --> 00:01:42,000
дополнително плаќате за осигурување преку продолжена гаранција.

41
00:01:42,000 --> 00:01:44,000
Што доколку го изгубите вашиот iPhone?

42
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
Што доколку ви се случи тоа?

43
00:01:46,000 --> 00:01:48,000
Колкумина од вас имаат деца?

44
00:01:48,000 --> 00:01:50,000
Некој?

45
00:01:50,000 --> 00:01:52,000
Држете ги рацете горе

46
00:01:52,000 --> 00:01:55,000
доколку имате целосно животно осигурување.

47
00:01:55,000 --> 00:01:57,000
Гледам многу од рацете се спуштија.

48
00:01:57,000 --> 00:01:59,000
Би предвидел,

49
00:01:59,000 --> 00:02:01,000
доколку сте репрезентативен примерок,

50
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
дека повеќето од вас

51
00:02:03,000 --> 00:02:06,000
го осигурале својот iPhone а помалку својот живот,

52
00:02:06,000 --> 00:02:08,000
дури и доколку имате деца.

53
00:02:08,000 --> 00:02:11,000
Не постапуваме баш најмудро кога се работи за осигурување.

54
00:02:11,000 --> 00:02:15,000
Просечното американско домаќинство

55
00:02:15,000 --> 00:02:18,000
троши илјада долари годишно

56
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
на лотарии.

57
00:02:20,000 --> 00:02:23,000
И знам дека звучи лудо.

58
00:02:23,000 --> 00:02:26,000
Колкумина од вас трошат илјадници долари годишно на лотарии?

59
00:02:26,000 --> 00:02:28,000
Ниту еден.

60
00:02:28,000 --> 00:02:31,000
Тоа ни кажува дека луѓето кои не се во оваа сала

61
00:02:31,000 --> 00:02:33,000
трошат повеќе од илјада долари

62
00:02:33,000 --> 00:02:36,000
за да се постигне просекот од илјада.

63
00:02:36,000 --> 00:02:38,000
Луѓето со ниски приходи

64
00:02:38,000 --> 00:02:42,000
трошат повеќе од илјада долари на лотарии.

65
00:02:42,000 --> 00:02:44,000
Каде нè води сето тоа?

66
00:02:44,000 --> 00:02:47,000
Не раководиме најдобро со нашите пари.

67
00:02:47,000 --> 00:02:50,000
Однесувањето кон финансиите претставува комбинација

68
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
од психологија и економика,

69
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
која се обидува да ги разбере

70
00:02:54,000 --> 00:02:56,000
грешките кои луѓето ги прават со парите.

71
00:02:56,000 --> 00:02:58,000
Јас и понатаму ќе стојам овде

72
00:02:58,000 --> 00:03:02,000
и во преостанатите 12 минути и 53 секунди

73
00:03:02,000 --> 00:03:04,000
ќе правам шеги на различни начини

74
00:03:04,000 --> 00:03:06,000
како ги менаџираме парите,

75
00:03:06,000 --> 00:03:09,000
и на крајот ќе прашате: "Како можеме да им помогнеме на луѓето?"

76
00:03:09,000 --> 00:03:12,000
Тоа е она на што сакам да се фокусирам денес.

77
00:03:12,000 --> 00:03:14,000
Како ги разбираме

78
00:03:14,000 --> 00:03:17,000
грешките кои луѓето ги прават со парите,

79
00:03:17,000 --> 00:03:20,000
и потоа да го насочиме нашето однесување

80
00:03:20,000 --> 00:03:22,000
кон решение?

81
00:03:22,000 --> 00:03:24,000
Она за што ќе зборувам денес

82
00:03:24,000 --> 00:03:26,000
е Заштедете Повеќе Утре.

83
00:03:26,000 --> 00:03:28,000
Сакам да го потенцирам проблемот

84
00:03:28,000 --> 00:03:30,000
со штедење.

85
00:03:30,000 --> 00:03:32,000
На екранот имаме

86
00:03:32,000 --> 00:03:34,000
репрезентативен примерок

87
00:03:34,000 --> 00:03:36,000
на 100 Американци.

88
00:03:36,000 --> 00:03:39,000
И ќе го разгледаме нивното однесување кон штедењето.

89
00:03:39,000 --> 00:03:41,000
Првата работа која треба да се забележи е,

90
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
дека половината од нив

91
00:03:43,000 --> 00:03:45,000
дури и немаат избрано

92
00:03:45,000 --> 00:03:47,000
своја 401(к) пензиска шема.

93
00:03:47,000 --> 00:03:50,000
Тие не можат туку така да заштедат.

94
00:03:50,000 --> 00:03:53,000
Не можат да си дозволат дел од парите од платата

95
00:03:53,000 --> 00:03:55,000
да одат за 401(к) пензија

96
00:03:55,000 --> 00:03:57,000
пред да ги видат,

97
00:03:57,000 --> 00:03:59,000
пред да ги допрат парите.

98
00:03:59,000 --> 00:04:02,000
Што е со преостанатата половина од луѓето?

99
00:04:02,000 --> 00:04:05,000
Дел од нив избираат да не штедат.

100
00:04:05,000 --> 00:04:07,000
Тие едноставно се мрзливи.

101
00:04:07,000 --> 00:04:10,000
Тие никогаш не одвоиле време да се регистрираат на сложениот веб сајт

102
00:04:10,000 --> 00:04:13,000
и да направат 17 кликови за да се приклучат на 401(к) пензиска шема.

103
00:04:13,000 --> 00:04:15,000
И потоа треба да одлучат како ќе инвестираат

104
00:04:15,000 --> 00:04:17,000
од вкупно 52 различни начини,

105
00:04:17,000 --> 00:04:21,000
а никогаш претходно не слушнале за фонд за акции.

106
00:04:21,000 --> 00:04:23,000
Тие се вознемируваат и едноставно се откажуваат.

107
00:04:23,000 --> 00:04:28,000
Колкумина од луѓето имаат 401(к) пензиска шема?

108
00:04:28,000 --> 00:04:31,000
Една третина од Американците.

109
00:04:31,000 --> 00:04:33,000
Две третини воопшто не штедат денес.

110
00:04:33,000 --> 00:04:35,000
Дали тие заштедуваат доволно?

111
00:04:35,000 --> 00:04:37,000
Да ги тргнеме оние

112
00:04:37,000 --> 00:04:39,000
кои велат дека заштедуваат премалку.

113
00:04:39,000 --> 00:04:41,000
Еден од вкупно десет

114
00:04:41,000 --> 00:04:44,000
заштедува доволно.

115
00:04:44,000 --> 00:04:46,000
Девет од вкупно десет

116
00:04:46,000 --> 00:04:49,000
или не можат да штедат преку 401(к) пензиска шема,

117
00:04:49,000 --> 00:04:52,000
одлучуваат да не штедат - или не одлучуваат,

118
00:04:52,000 --> 00:04:55,000
или заштедуваат премалку.

119
00:04:55,000 --> 00:04:57,000
Мислиме дека имаме проблем

120
00:04:57,000 --> 00:04:59,000
со луѓе кои штедат премногу.

121
00:04:59,000 --> 00:05:01,000
Да го погледнеме ова.

122
00:05:01,000 --> 00:05:03,000
Имаме едно лице,

123
00:05:03,000 --> 00:05:06,000
всушност ќе го пресечеме на половина

124
00:05:06,000 --> 00:05:09,000
бидејќи е помал од еден процент.

125
00:05:09,000 --> 00:05:12,000
Грубо, половина процент од Американците

126
00:05:12,000 --> 00:05:17,000
мислат дека заштедуваат премногу.

127
00:05:17,000 --> 00:05:19,000
Што ќе правиме со ова?

128
00:05:19,000 --> 00:05:21,000
На тоа сакам да се фокусирам.

129
00:05:21,000 --> 00:05:23,000
Потребно е да разбереме

130
00:05:23,000 --> 00:05:25,000
зошто луѓето не штедат,

131
00:05:25,000 --> 00:05:27,000
и само потоа ќе можеме да ги трансформираме

132
00:05:27,000 --> 00:05:29,000
предизвиците во однесувањето

133
00:05:29,000 --> 00:05:31,000
во решенија,

134
00:05:31,000 --> 00:05:34,000
а потоа да видиме колку тоа може да биде моќно.

135
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
Ќе одвојам неколку секунди

136
00:05:36,000 --> 00:05:38,000
за да ги идентификувам проблемите,

137
00:05:38,000 --> 00:05:41,000
предизвиците во однесувањето,

138
00:05:41,000 --> 00:05:43,000
кои ги спречуваат луѓето да штедат.

139
00:05:43,000 --> 00:05:47,000
Ќе дадам еден пример во кој ќе зборувам за банани и чоколадо.

140
00:05:47,000 --> 00:05:50,000
Да претпоставиме дека имаме уште еден TED настан идната седмица.

141
00:05:50,000 --> 00:05:52,000
И за време на паузата

142
00:05:52,000 --> 00:05:54,000
ќе има мала закуска

143
00:05:54,000 --> 00:05:56,000
и би можеле да изберете помеѓу банани и чоколадо.

144
00:05:56,000 --> 00:05:59,000
Колкумина од вас мислат дека би избрале банана

145
00:05:59,000 --> 00:06:01,000
за време на замислениот TED настан идната седмица?

146
00:06:01,000 --> 00:06:03,000
Кој би избрал банани?

147
00:06:03,000 --> 00:06:05,000
Одлично.

148
00:06:05,000 --> 00:06:07,000
Можам научно да предвидам

149
00:06:07,000 --> 00:06:10,000
дека 74% од Вас ќе изберат банани.

150
00:06:10,000 --> 00:06:14,000
Тоа една одлична студија го има предвидено.

151
00:06:15,000 --> 00:06:18,000
А потоа бројте ги деновите

152
00:06:18,000 --> 00:06:22,000
и погледнете луѓето што ќе изберат за јадење.

153
00:06:23,000 --> 00:06:26,000
Истите луѓе кои изјавиле дека

154
00:06:26,000 --> 00:06:28,000
ќе јадат банани

155
00:06:28,000 --> 00:06:30,000
завршуваат јадејќи чоколади

156
00:06:30,000 --> 00:06:32,000
една седмица подоцна.

157
00:06:32,000 --> 00:06:34,000
Самоконтролата

158
00:06:34,000 --> 00:06:37,000
не е проблем за во иднина.

159
00:06:37,000 --> 00:06:39,000
Таа е проблем во моментот

160
00:06:39,000 --> 00:06:43,000
кога чоколадото е веднаш до нас.

161
00:06:43,000 --> 00:06:46,000
Каква врска има времето и штедењето,

162
00:06:46,000 --> 00:06:49,000
со неспособноста да се одложи задоволството?

163
00:06:49,000 --> 00:06:53,000
Или како што некои економисти го нарекуваат, тековна тенденција.

164
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
Размислуваме за штедење. Знаеме дека би требало да штедиме.

165
00:06:55,000 --> 00:06:58,000
Знаеме дека ќе штедиме идната година, но денес дајте да трошиме.

166
00:06:58,000 --> 00:07:00,000
Кога се наближува Божик,

167
00:07:00,000 --> 00:07:03,000
би можеле да купиме подароци за сите блиски.

168
00:07:03,000 --> 00:07:07,000
Така проблемот со тековна тенденција

169
00:07:07,000 --> 00:07:09,000
нè тера да размислуваме за штедење,

170
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
но завршуваме трошејќи.

171
00:07:11,000 --> 00:07:13,000
Да ви кажам

172
00:07:13,000 --> 00:07:15,000
за една друга пречка што го оневозможува штедењето

173
00:07:15,000 --> 00:07:17,000
која е поврзана со инертноста.

174
00:07:17,000 --> 00:07:19,000
Но повторно, мало застранување

175
00:07:19,000 --> 00:07:22,000
на тема донирање органи.

176
00:07:22,000 --> 00:07:25,000
Извонредна студија која споредува две земји.

177
00:07:25,000 --> 00:07:28,000
Ќе разгледаме две слични земји,

178
00:07:28,000 --> 00:07:31,000
Германија и Австрија.

179
00:07:31,000 --> 00:07:33,000
Во Германија,

180
00:07:33,000 --> 00:07:35,000
доколку сакате да донирате органи,

181
00:07:35,000 --> 00:07:37,000
не дај боже, доколку нешто многу лошо

182
00:07:37,000 --> 00:07:39,000
ви се случи,

183
00:07:39,000 --> 00:07:42,000
откако ќе земете возачка дозвола или лична карта,

184
00:07:42,000 --> 00:07:44,000
вие го пополнувате полето кое вели:

185
00:07:44,000 --> 00:07:46,000
"Би сакал да ги донирам моите органи".

186
00:07:46,000 --> 00:07:48,000
Многумина не сакаат пополнување полиња.

187
00:07:48,000 --> 00:07:50,000
Потребен е труд. Треба да мислите.

188
00:07:50,000 --> 00:07:53,000
Дванаесет проценти размислуваат.

189
00:07:53,000 --> 00:07:56,000
Австрија, соседна земја,

190
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
помалку слична, помалку различна.

191
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
Во што е разликата?

192
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
Па, сè уште имате избор.

193
00:08:02,000 --> 00:08:04,000
Вие ќе одлучите

194
00:08:04,000 --> 00:08:07,000
дали сакате да ги донирате органите или не.

195
00:08:07,000 --> 00:08:09,000
Но кога ќе ја земете возачката дозвола,

196
00:08:09,000 --> 00:08:11,000
го пополнувате полето

197
00:08:11,000 --> 00:08:15,000
доколку не сакате да ги донирате вашите органи.

198
00:08:15,000 --> 00:08:17,000
Никој не го пополнува полето.

199
00:08:17,000 --> 00:08:19,000
Тоа е прилично голем напор.

200
00:08:19,000 --> 00:08:22,000
Еден процент го пополнуваат полето. Преостанатите не прават ништо.

201
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
Правење ништо е многу чест случај.

202
00:08:24,000 --> 00:08:27,000
Многу малку луѓе пополнуваат полиња.

203
00:08:27,000 --> 00:08:29,000
Какво е влијанието на оваа мала разлика

204
00:08:29,000 --> 00:08:31,000
врз спасувањето на животи

205
00:08:31,000 --> 00:08:34,000
и постоењето на расположиви органи?

206
00:08:34,000 --> 00:08:36,000
Во Германија, 12 проценти го пополнуваат полето.

207
00:08:36,000 --> 00:08:39,000
Дванаесет проценти донираат органи.

208
00:08:39,000 --> 00:08:41,000
Голем недостаток од органи,

209
00:08:41,000 --> 00:08:43,000
не дај боже, доколку ви затреба некој.

210
00:08:43,000 --> 00:08:46,000
Во Австрија, повторно, никој не го пополнува полето.

211
00:08:46,000 --> 00:08:49,000
Затоа, 99% од луѓето

212
00:08:49,000 --> 00:08:51,000
се донори на органи.

213
00:08:51,000 --> 00:08:53,000
Инертност, недостиг од акција.

214
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
Која е основната поставка

215
00:08:55,000 --> 00:08:57,000
доколку луѓето не прават ништо,

216
00:08:57,000 --> 00:09:00,000
доколку тие и понатаму избегнуваат и не пополнуваат полиња?

217
00:09:00,000 --> 00:09:02,000
Многу моќна.

218
00:09:02,000 --> 00:09:04,000
Ќе зборуваме

219
00:09:04,000 --> 00:09:08,000
за тоа што се случува кога луѓето се вознемирени и заплашени

220
00:09:08,000 --> 00:09:11,000
за да изберат своја 401(к) пензиска шема.

221
00:09:11,000 --> 00:09:14,000
Дали ќе им овозможиме автоматски да се приклучат на шемата,

222
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
или ќе ги оставиме надвор од неа?

223
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
Во голем број од 401(к) пензиските шеми,

224
00:09:19,000 --> 00:09:21,000
доколку луѓето не преземат ништо,

225
00:09:21,000 --> 00:09:24,000
тоа значи дека тие нема да штедат за пензија,

226
00:09:24,000 --> 00:09:26,000
доколку не го пополнат полето.

227
00:09:26,000 --> 00:09:29,000
А пополнувањето на полето бара труд.

228
00:09:29,000 --> 00:09:32,000
Спомнавме неколку предизвици во однесувањето.

229
00:09:32,000 --> 00:09:35,000
Уште една работа пред предизвиците да ги претвориме во решенија,

230
00:09:35,000 --> 00:09:37,000
која е поврзана со мајмуни и јаболка.

231
00:09:37,000 --> 00:09:39,000
Не, не, ова е вистинска студија

232
00:09:39,000 --> 00:09:43,000
и таа кажува многу за економиката на однесување.

233
00:09:43,000 --> 00:09:46,000
Една група на мајмуни добива едно јаболко. Тие се прилично задоволни.

234
00:09:46,000 --> 00:09:48,000
Другата група добива две јаболка, а едното им се одзема.

235
00:09:48,000 --> 00:09:50,000
Тие сè уште имаат едно јаболко.

236
00:09:50,000 --> 00:09:53,000
Тие побеснуваат.

237
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
Зошто ни ги одзедовте нашето јаболко?

238
00:09:56,000 --> 00:09:59,000
Ова е страв од загуба.

239
00:09:59,000 --> 00:10:01,000
Ние мразиме да губиме работи,

240
00:10:01,000 --> 00:10:04,000
дури и кога тоа не значи голем ризик.

241
00:10:04,000 --> 00:10:07,000
Не би сакале да отидете до банкоматот,

242
00:10:07,000 --> 00:10:09,000
да извадите 100 долари

243
00:10:09,000 --> 00:10:11,000
и да забележите дека ви недостасува една банкнота од 20 долари.

244
00:10:11,000 --> 00:10:13,000
Многу боли,

245
00:10:13,000 --> 00:10:15,000
иако истото скоро ништо не ви значи.

246
00:10:15,000 --> 00:10:19,000
Овие 20 долари би можеле да бидат еден краток ручек.

247
00:10:19,000 --> 00:10:23,000
Стравувањето од загуба

248
00:10:23,000 --> 00:10:26,000
исто така се јавува кога се работи и за штедењето,

249
00:10:26,000 --> 00:10:28,000
бидејќи многумина, ментално

250
00:10:28,000 --> 00:10:31,000
и емотивно и интуитивно

251
00:10:31,000 --> 00:10:33,000
го сфаќаат штедењето како загуба

252
00:10:33,000 --> 00:10:36,000
бидејќи треба да кратат од трошењето.

253
00:10:36,000 --> 00:10:38,000
Ги спомнавме

254
00:10:38,000 --> 00:10:40,000
сите видови на предизвици во однесувањето

255
00:10:40,000 --> 00:10:44,000
кои се поврзани со штедењето.

256
00:10:44,000 --> 00:10:47,000
Без оглед дали размислувате за итно задоволување,

257
00:10:47,000 --> 00:10:50,000
и за чоколадите наспроти бананите,

258
00:10:50,000 --> 00:10:53,000
едноставно преболно е да штедите сега.

259
00:10:53,000 --> 00:10:55,000
Многу позабавно е

260
00:10:55,000 --> 00:10:57,000
да трошите денес.

261
00:10:57,000 --> 00:11:00,000
Зборувавме за инертноста и донирањето органи

262
00:11:00,000 --> 00:11:02,000
и пополнувањето на полето.

263
00:11:02,000 --> 00:11:04,000
Доколку луѓето мораат да пополнуваат многу полиња

264
00:11:04,000 --> 00:11:06,000
за да се приклучат на 401(к) пензиска шема,

265
00:11:06,000 --> 00:11:08,000
тие ќе продолжат да го избегнуваат

266
00:11:08,000 --> 00:11:10,000
и нема да се приклучат.

267
00:11:10,000 --> 00:11:12,000
И на крајот зборувавме за стравот од загуба,

268
00:11:12,000 --> 00:11:14,000
и за мајмуните и јаболката.

269
00:11:14,000 --> 00:11:17,000
Сè додека луѓето ментално го сфаќаат

270
00:11:17,000 --> 00:11:20,000
штедењето за пензија како загуба,

271
00:11:20,000 --> 00:11:23,000
тие нема да започнат да штедат за пензија.

272
00:11:23,000 --> 00:11:25,000
Затоа ги имаме овие предизвици,

273
00:11:25,000 --> 00:11:27,000
и она што Ричард Телер и мене

274
00:11:27,000 --> 00:11:29,000
отсекогаш нè фасцинирало,

275
00:11:29,000 --> 00:11:31,000
да се промени однесувањето кон финансиите,

276
00:11:31,000 --> 00:11:33,000
однесувањето да се постави на стероиди

277
00:11:33,000 --> 00:11:35,000
или однесување кон финансиите верзија 2.0

278
00:11:35,000 --> 00:11:37,000
или да се примени однесувањето кон финансиите,

279
00:11:37,000 --> 00:11:41,000
да се претворат предизвиците во решенија.

280
00:11:41,000 --> 00:11:44,000
И дојдовме до засрамувачки едноставно решение

281
00:11:44,000 --> 00:11:48,000
наречено Заштедете Повеќе, не денес, Утре.

282
00:11:48,000 --> 00:11:50,000
Како тоа ќе ги реши предизвиците

283
00:11:50,000 --> 00:11:52,000
за кои зборувавме?

284
00:11:52,000 --> 00:11:54,000
Доколку се сетите на проблемот

285
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
со бананите наспроти чоколадите,

286
00:11:56,000 --> 00:11:59,000
мислиме дека ќе јадеме банани идната седмица.

287
00:11:59,000 --> 00:12:02,000
Мислиме дека ќе заштедиме повеќе идната година.

288
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
Заштедете Повеќе Утре

289
00:12:05,000 --> 00:12:07,000
им нуди на вработените

290
00:12:07,000 --> 00:12:09,000
да заштедат повеќе идната година,

291
00:12:09,000 --> 00:12:11,000
некогаш во иднина

292
00:12:11,000 --> 00:12:13,000
кога самите себе можеме да се замислиме

293
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
како јадеме банани,

294
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
волонтираме во општеството,

295
00:12:17,000 --> 00:12:21,000
вежбаме повеќе и ги правиме сите добри работи на планетава.

296
00:12:21,000 --> 00:12:24,000
Исто така зборувавме за пополнување на полиња

297
00:12:24,000 --> 00:12:27,000
и за тоа колку е тешко да превземеш акција.

298
00:12:27,000 --> 00:12:29,000
Заштедете Повеќе Утре

299
00:12:29,000 --> 00:12:31,000
ова го олеснува.

300
00:12:31,000 --> 00:12:33,000
Тоа е автопилот.

301
00:12:33,000 --> 00:12:37,000
Штом ќе ми речете дека би сакале да заштедите повеќе во иднина,

302
00:12:37,000 --> 00:12:39,000
да речеме секој Јануари

303
00:12:39,000 --> 00:12:42,000
вие ќе започнете да штедите автоматски

304
00:12:42,000 --> 00:12:45,000
и дел од вашата плата ќе оди во 401(к) пензиската шема

305
00:12:45,000 --> 00:12:47,000
пред да го видите, пред да го допрете,

306
00:12:47,000 --> 00:12:49,000
пред да го добиете чувството

307
00:12:49,000 --> 00:12:52,000
за брзо задоволување.

308
00:12:52,000 --> 00:12:55,000
Но што ќе правиме со мајмуните

309
00:12:55,000 --> 00:12:57,000
и стравот од загуба?

310
00:12:57,000 --> 00:12:59,000
Доаѓа следниот Јануари

311
00:12:59,000 --> 00:13:01,000
и луѓето мислат дека колку повеќе штедат,

312
00:13:01,000 --> 00:13:04,000
толку помалку имаат за трошење, а тоа е болно.

313
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
Можеби тоа не би требало да биде Јануари.

314
00:13:07,000 --> 00:13:10,000
Можеби би требало луѓето да ги натераме да заштедат повеќе

315
00:13:10,000 --> 00:13:13,000
кога ќе заработуваат повеќе пари.

316
00:13:13,000 --> 00:13:16,000
На тој начин, кога заработуваат повеќе, кога имаат поголеми примања,

317
00:13:16,000 --> 00:13:20,000
тие не треба да скратат од трошењето.

318
00:13:20,000 --> 00:13:22,000
Земаат по малку

319
00:13:22,000 --> 00:13:24,000
од зголемувањето на платата

320
00:13:24,000 --> 00:13:26,000
и трошат повеќе,

321
00:13:26,000 --> 00:13:28,000
земаат мал дел од зголемувањето

322
00:13:28,000 --> 00:13:30,000
и го внесуваат во 401(к) пензиската шема.

323
00:13:30,000 --> 00:13:32,000
Таква е програмата,

324
00:13:32,000 --> 00:13:34,000
засрамувачки едноставна,

325
00:13:34,000 --> 00:13:36,000
но како што ќе видиме,

326
00:13:36,000 --> 00:13:38,000
неверојатно моќна.

327
00:13:38,000 --> 00:13:40,000
Првпат ја воведовме,

328
00:13:40,000 --> 00:13:42,000
Ричард Телер и јас,

329
00:13:42,000 --> 00:13:45,000
уште во 1998 година.

330
00:13:45,000 --> 00:13:48,000
Средно голема компанија во западниот дел,

331
00:13:48,000 --> 00:13:50,000
најобични работници во фабрика,

332
00:13:50,000 --> 00:13:52,000
кои мака мачат со плаќање на сметките

333
00:13:52,000 --> 00:13:54,000
постојано повторуваа дека

334
00:13:54,000 --> 00:13:57,000
не можат да заштедат повеќе.

335
00:13:57,000 --> 00:14:00,000
Заштедувањето повеќе денес не е решение.

336
00:14:00,000 --> 00:14:02,000
Им понудивме да штедат

337
00:14:02,000 --> 00:14:05,000
три проценти повеќе

338
00:14:05,000 --> 00:14:08,000
секој пат кога ќе добијат покачување.

339
00:14:08,000 --> 00:14:11,000
И еве ги резултатите.

340
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
Овде гледаме три и пол годишен период,

341
00:14:13,000 --> 00:14:15,000
четири покачувања на плата,

342
00:14:15,000 --> 00:14:17,000
луѓе кои едвај одвојувале за заштеда,

343
00:14:17,000 --> 00:14:19,000
кои заштедувале три проценти од својата плата,

344
00:14:19,000 --> 00:14:21,000
три и пол години подоцна

345
00:14:21,000 --> 00:14:24,000
заштедуваат скоро четири пати повеќе,

346
00:14:24,000 --> 00:14:27,000
скоро 14 проценти.

347
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
Гледаме и чевли и велосипеди

348
00:14:29,000 --> 00:14:31,000
и други работи на оваа слика

349
00:14:31,000 --> 00:14:33,000
бидејќи не сакам туку така да нафрлам бројки

350
00:14:33,000 --> 00:14:35,000
во вакуум простор.

351
00:14:35,000 --> 00:14:38,000
Сакам да верувам во фактот

352
00:14:38,000 --> 00:14:40,000
дека заштедувањето четири пати повеќе

353
00:14:40,000 --> 00:14:42,000
е огромна разлика

354
00:14:42,000 --> 00:14:44,000
од аспект на животниот стил

355
00:14:44,000 --> 00:14:46,000
кој луѓето ќе можат да си го дозволат.

356
00:14:46,000 --> 00:14:48,000
Реално е.

357
00:14:48,000 --> 00:14:51,000
Не се само бројки на парче хартија.

358
00:14:51,000 --> 00:14:53,000
Каде што со заштедувањето три проценти

359
00:14:53,000 --> 00:14:55,000
луѓето можеле да си купат убави патики

360
00:14:55,000 --> 00:14:57,000
за да можат да пешачат,

361
00:14:57,000 --> 00:15:01,000
бидејќи не можат да си дозволат било што друго,

362
00:15:01,000 --> 00:15:03,000
кога заштедуваат 14 проценти,

363
00:15:03,000 --> 00:15:06,000
тие би можеле да си дозволат убави чевли

364
00:15:06,000 --> 00:15:09,000
за да отидат и да се повозат со возилото.

365
00:15:09,000 --> 00:15:11,000
Ова е значителна разлика.

366
00:15:11,000 --> 00:15:16,000
Досега, околу 60 проценти од големите компании

367
00:15:16,000 --> 00:15:19,000
всушност имаат применето вакви програми.

368
00:15:19,000 --> 00:15:22,000
Тоа е дел од Актот за Пензионерска Заштита.

369
00:15:22,000 --> 00:15:24,000
И непотребно е да спомнам дека Телер и јас

370
00:15:24,000 --> 00:15:27,000
имавме среќа да бидеме дел од оваа програма

371
00:15:27,000 --> 00:15:29,000
и да направиме нешто различно.

372
00:15:29,000 --> 00:15:31,000
Дозволете ми да завршам

373
00:15:31,000 --> 00:15:34,000
со две клучни пораки.

374
00:15:34,000 --> 00:15:37,000
Едната е дека однесувањето кон финансиите

375
00:15:37,000 --> 00:15:40,000
е екстремно моќно.

376
00:15:40,000 --> 00:15:43,000
Ова е само еден пример.

377
00:15:43,000 --> 00:15:45,000
Втората порака

378
00:15:45,000 --> 00:15:47,000
е дека има уште многу да се направи.

379
00:15:47,000 --> 00:15:50,000
Ова е само врвот на сантата мраз.

380
00:15:50,000 --> 00:15:53,000
Доколку размислувте за луѓето и хипотеките

381
00:15:53,000 --> 00:15:56,000
и купувањето куќи и потоа неможноста да ги исплаќаат,

382
00:15:56,000 --> 00:15:58,000
потребно е сите да размислиме за ова.

383
00:15:58,000 --> 00:16:01,000
Доколку размислувате за луѓето кои преземаат преголем ризик,

384
00:16:01,000 --> 00:16:04,000
а не разбирате колкав ризик преземаат

385
00:16:04,000 --> 00:16:06,000
или преземаат премал ризик,

386
00:16:06,000 --> 00:16:08,000
потребно е сите да размислиме за тоа.

387
00:16:08,000 --> 00:16:11,000
Доколку размислувате за луѓето кои трошат илјадници долари годишно

388
00:16:11,000 --> 00:16:13,000
на лотарија,

389
00:16:13,000 --> 00:16:15,000
потребно е сите да размислиме за тоа.

390
00:16:15,000 --> 00:16:17,000
Просекот всушност,

391
00:16:17,000 --> 00:16:19,000
рекордот е во Сингапур.

392
00:16:19,000 --> 00:16:21,000
Едно просечно домаќинство

393
00:16:21,000 --> 00:16:24,000
троши 4.000 долари годишно на лотарија.

394
00:16:24,000 --> 00:16:26,000
Имаме многу што да направиме,

395
00:16:26,000 --> 00:16:28,000
многу да решаваме,

396
00:16:28,000 --> 00:16:31,000
исто и во областа на пензионирањето

397
00:16:31,000 --> 00:16:33,000
кога станува збор за тоа што луѓето прават со парите

398
00:16:33,000 --> 00:16:35,000
по пензионирањето.

399
00:16:35,000 --> 00:16:37,000
Едно последно прашање:

400
00:16:37,000 --> 00:16:40,000
Колкумина од вас се сигурни

401
00:16:40,000 --> 00:16:42,000
дека пред да решите да се пензионирате

402
00:16:42,000 --> 00:16:45,000
имате навистина издржан план

403
00:16:45,000 --> 00:16:47,000
план кој кога ќе се пензионирате,

404
00:16:47,000 --> 00:16:50,000
кога ќе ги прифатите бенефитите од Социјалното Осигурување,

405
00:16:50,000 --> 00:16:52,000
ќе ви го овозможи посакуваниот живот,

406
00:16:52,000 --> 00:16:54,000
посакуваната месечна потрошувачка

407
00:16:54,000 --> 00:16:56,000
а без притоа да се грижите дека ќе останете без пари ?

408
00:16:56,000 --> 00:16:59,000
Колкумина од вас веруваат дека имаат издржан план за во иднина,

409
00:16:59,000 --> 00:17:03,000
план за после-пензионирањето.

410
00:17:04,000 --> 00:17:07,000
Еден, два, три, четири.

411
00:17:07,000 --> 00:17:09,000
Помалку од три проценти

412
00:17:09,000 --> 00:17:11,000
од многу софистицирана публика.

413
00:17:11,000 --> 00:17:14,000
Однесувањето кон финансиите има долго патешествие.

414
00:17:14,000 --> 00:17:16,000
Постојат многу можности

415
00:17:16,000 --> 00:17:20,000
за да го направите моќно повторно и повторно и повторно.

416
00:17:20,000 --> 00:17:22,000
Ви благодарам.

417
00:17:22,000 --> 00:17:24,000
(Аплауз)