WEBVTT

00:00:00.273 --> 00:00:04.679
Sizden gözlerinizi kapamanızı rica ediyorum.

NOTE Paragraph

00:00:04.679 --> 00:00:07.996
Sokak kapınızın önünde duyduğunuzu hayal edin.

00:00:07.996 --> 00:00:11.123
Sokak kapınızın önünde duyduğunuzu hayal edin.

00:00:11.123 --> 00:00:14.792
Kapının rengini ve hangi malzemeden yapılmış olduğunu algılamanızı istiyorum.

00:00:14.792 --> 00:00:18.788
Kapının rengini ve hangi malzemeden yapılmış olduğunu algılamanızı istiyorum.

00:00:18.788 --> 00:00:25.508
Şimdi gözünüzde bisikletleri üzerinde bir grup şişman nüdist canlandırın.

00:00:25.508 --> 00:00:28.708
Çıplak bir bisiklet yarışındalar

00:00:28.708 --> 00:00:32.458
ve direkt olarak sokak kapınıza yönelmiş vaziyetteler.

00:00:32.458 --> 00:00:34.408
Bunu gerçekten görmenizi istiyorum.

00:00:34.408 --> 00:00:37.500
Pedalları çok hızlı çeviriyorlar, terliler

00:00:37.500 --> 00:00:40.404
hareket ettikçe yağları titriyor.

00:00:40.404 --> 00:00:44.208
Ve sokak kapınıza çarpıveriyorlar.

00:00:44.208 --> 00:00:48.127
Bisikletler etrafta uçuyor, yanınızdan tekerlekleri geçiyor,

00:00:48.127 --> 00:00:51.958
jantlar alakasız yerlere gidiyor.

00:00:51.958 --> 00:00:55.183
Kapınızın eşiğinden antreye, koridorunuza,

00:00:55.183 --> 00:00:58.023
diğer tarafta ne varsa oraya geçin

00:00:58.023 --> 00:01:01.929
ve ışığın kalitesinı takdir edin.

00:01:01.929 --> 00:01:07.606
Işık Kurabiye Canavarı'na vuruyor.

00:01:07.606 --> 00:01:10.792
Kurabiye Canavarı taba rengi bir atın eğerinde

00:01:10.792 --> 00:01:13.496
oturmuş size el sallıyor.

00:01:13.496 --> 00:01:15.304
Bu konuşan bir at.

00:01:15.304 --> 00:01:19.837
Mavi tüylerinin burnunuzu gıdıkladığını cidden hissedebiliyorsunuz.

00:01:19.837 --> 00:01:24.114
Ağzına atmak üzere olduğu yulaf ezmeli üzümlü kurabiyenin kokusunu duyabiliyorsunuz.

00:01:24.114 --> 00:01:27.921
Kurabiye Canavarı'nı geçin. Geçin ve oturma odasına yönelin.

00:01:27.921 --> 00:01:30.958
Oturma odanızda, tüm hayal gücünüzle,

00:01:30.958 --> 00:01:33.770
Britney Spears'ı canlandırın.

00:01:33.770 --> 00:01:39.265
Açık giyinmiş, sehpanızın üstünde dans ediyor

00:01:39.265 --> 00:01:41.809
ve "Hit Me Baby One More Time"ı söylüyor.

00:01:41.809 --> 00:01:44.731
Şimdi birlikte mutfağınıza gidiyoruz.

00:01:44.731 --> 00:01:49.031
Yerde sarı tuğlalardan bir yol var

00:01:49.031 --> 00:01:52.725
ve fırınınızdan "Oz Büyücüsü"nden

00:01:52.725 --> 00:01:54.792
Dorothy, Teneke Adam

00:01:54.792 --> 00:01:57.173
Korkuluk ve Aslan Adam el ele ve seke seke

00:01:57.173 --> 00:02:00.000
size doğru geliyorlar.

NOTE Paragraph

00:02:00.000 --> 00:02:04.333
Tamam. Gözlerinizi açın.

NOTE Paragraph

00:02:04.333 --> 00:02:07.792
Size her bahar New York'ta yapılan

00:02:07.792 --> 00:02:10.875
acayip bir yarışmadan bahsetmek istiyorum.

00:02:10.875 --> 00:02:14.362
İsmi the United States Memory Championship (Amerika Birleşik Devletleri Hafıza Yarışması).

00:02:14.362 --> 00:02:17.260
Birkaç sene önce bir bilim gazetecisi olarak nasıl bir şey olduğunu görmek için

00:02:17.260 --> 00:02:19.457
ve sanırım bunun bilgin insanların final maçları gibi bir şey olduğunu düşünerek

00:02:19.457 --> 00:02:21.792
ve sanırım bunun bilgin insanların final maçları gibi bir şey olduğunu düşünerek

00:02:21.792 --> 00:02:24.621
bu yarışmayı ziyaret ettim.

00:02:24.621 --> 00:02:28.130
Yaş ve temizlik konusunda

00:02:28.130 --> 00:02:32.869
çokça çeşitlilik gösteren bol miktarda erkek ve birkaç kadın vardı.

NOTE Paragraph

00:02:32.869 --> 00:02:35.150
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:02:35.150 --> 00:02:39.359
Sadece bir bakışta yüzlerce

00:02:39.359 --> 00:02:40.771
rakamı ezberliyorlardı.

00:02:40.771 --> 00:02:45.133
Bir sürü ama bir sürü yabancının isimlerini ezberliyorlardı.

00:02:45.133 --> 00:02:48.571
Bütün bir şiiri ezberlemeleri yalnızca bir kaç dakika sürüyordu.

00:02:48.571 --> 00:02:50.750
Karıştırılmış bir iskambil destesinde kağıtların sırasını

00:02:50.750 --> 00:02:54.750
kimin en çabuk ezberleyeceği konusunda yarışıyorlardı.

00:02:54.750 --> 00:02:56.594
Bu inanılmaz dedim.

00:02:56.594 --> 00:02:59.750
Bu insanlar sıra dışı canlılar olmalıydılar.

NOTE Paragraph

00:02:59.750 --> 00:03:03.375
Yarışmacılardan bazılarıyla konuşmaya başladım.

00:03:03.375 --> 00:03:04.750
Bu Ed Cook diye bir adam.

00:03:04.750 --> 00:03:06.317
İngiltere'den geliyor ve oradaki

00:03:06.317 --> 00:03:08.283
en iyi eğitilmiş hafızalardan birine sahip.

00:03:08.283 --> 00:03:12.048
Ona dedim ki, "Ed, bir bilge olduğunu ne zaman farkettin?"

00:03:12.048 --> 00:03:14.556
Ona dedim ki, "Ed, bir bilge olduğunu ne zaman farkettin?"

00:03:14.556 --> 00:03:17.320
Ed, "Ben bilge değilim.

00:03:17.320 --> 00:03:19.896
Aslına bakarsan ortalama bir hafızaya sahibim.

00:03:19.896 --> 00:03:21.568
Bu yarışmaya katılan herkes sana

00:03:21.568 --> 00:03:24.829
ortalama bir hafızası olduğunu söyleyecektir.

00:03:24.829 --> 00:03:26.708
Her birimiz hafızanın bu üstün başarısını sergilemek için

00:03:26.708 --> 00:03:30.929
bir takım çok eski teknikler kullanarak kendimizi eğittik.

00:03:30.929 --> 00:03:32.987
Bu teknikler 2500 yıl önce

00:03:32.987 --> 00:03:36.535
Antik Yunan'da bulundu

00:03:36.535 --> 00:03:39.667
ve Cicero tarafından konuşmalarını,

00:03:39.667 --> 00:03:41.527
ortaçağ alimleri tarafından da kitapları

00:03:41.527 --> 00:03:45.721
baştan sona ezberlemek için kullanıldı."

00:03:45.721 --> 00:03:49.437
Ben de şaşırdım, "Nasıl yani? Nasıl daha önce bundan haberim olmadı?"

NOTE Paragraph

00:03:49.437 --> 00:03:52.156
Yarışma salonunun dışında duruyorduk

00:03:52.156 --> 00:03:55.833
ve harika, zeki ama bir şekilde egzantrik olan ingiliz Ed

00:03:55.833 --> 00:03:58.898
ve harika, zeki ama bir şekilde egzantrik olan ingiliz Ed

00:03:58.898 --> 00:04:03.333
bana dedi ki: Josh, sen Amerika'lı bir gazetecisin.

00:04:03.333 --> 00:04:05.439
Britney Spears'ı bilir misin?

00:04:05.439 --> 00:04:10.252
Ben de, "Ne? Nasıl yani? Neden?" dedim.

00:04:10.252 --> 00:04:13.333
"Çünkü Britney Spears'a gerçekten ulusal televizyonda

00:04:13.333 --> 00:04:15.962
karıştırılmış bir iskambil destesindeki kağıtları

00:04:15.962 --> 00:04:18.208
ezberlemeyi öğretmek istiyorum.

00:04:18.208 --> 00:04:21.479
Bu bütün dünyaya herkesin bunu yapabileceğini kanıtlayacak."

NOTE Paragraph

00:04:21.479 --> 00:04:25.893
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:04:25.893 --> 00:04:29.383
Ben de dedim ki "Yani ben Britney Spears değilim,

00:04:29.383 --> 00:04:32.148
ama belki bana öğretebilirsin.

00:04:32.148 --> 00:04:34.583
Bir yerden başlamak gerekiyor, öyle değil mi?"

00:04:34.583 --> 00:04:38.375
İşte bu benim için çok ilginç bir yolculuğun başlangıcıydı.

NOTE Paragraph

00:04:38.375 --> 00:04:41.279
Bir sonraki senemin çoğunu sadece hafızamı eğiterek değil

00:04:41.279 --> 00:04:43.375
ama aynı zamanda onu araştırarak,

00:04:43.375 --> 00:04:45.125
nasıl çalıştığını

00:04:45.125 --> 00:04:47.231
ve neden bazen çalışmadığını anlamaya çabalayarak

00:04:47.231 --> 00:04:49.502
ve potansiyelinin ne olabileceğini düşünerek geçirdim.

00:04:49.502 --> 00:04:51.987
ve potansiyelinin ne olabileceğini düşünerek geçirdim.

NOTE Paragraph

00:04:51.987 --> 00:04:54.293
Çok değişik insanlarla tanıştım.

00:04:54.293 --> 00:04:56.075
Bu E.P. adında bir adam.

00:04:56.075 --> 00:04:58.583
Kendisi amnezik (bellek kaybı) ve çok büyük ihtimalle

00:04:58.583 --> 00:05:01.292
dünyadaki en zayıf hafızaya sahip.

00:05:01.292 --> 00:05:02.952
Hafızası o kadar kötü ki,

00:05:02.952 --> 00:05:05.702
bir hafıza problemi olduğunu bile hatırlamıyor,

00:05:05.702 --> 00:05:07.589
bu inanılmaz.

00:05:07.589 --> 00:05:09.304
Çok trajik bir figür olmasına rağmen kendisi

00:05:09.304 --> 00:05:11.292
hafızamızın bizi biz yaptığı

00:05:11.292 --> 00:05:15.102
gerçeğine açılan bir pencere.

NOTE Paragraph

00:05:15.102 --> 00:05:18.140
Spektrumun diğer ucunda ise başka bir adam var.

00:05:18.140 --> 00:05:19.877
Bu Kim Peek.

00:05:19.877 --> 00:05:23.364
Dustin Hoffman'ın Rain Man filminde oynadığı karakter bu adamdan esinlenerek yaratılmış.

00:05:23.364 --> 00:05:26.046
Kendisiyle Salt Lake halk kütüphanesinde

00:05:26.046 --> 00:05:29.683
telefon rehberlerini ezberleyerek bir gün geçirdik.

00:05:29.683 --> 00:05:32.770
Oldukça enteresandı.

NOTE Paragraph

00:05:32.770 --> 00:05:35.727
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:05:35.727 --> 00:05:39.157
Sonra geri döndüm ve hafızayla ilgili çokça tez okudum.

00:05:39.157 --> 00:05:42.990
2000 yıllık ve daha eski,

00:05:42.990 --> 00:05:44.896
latince, antik ve

00:05:44.896 --> 00:05:47.233
ortaçağlarda yazılmış tezler.

00:05:47.233 --> 00:05:49.796
Ve bir çok ilgi çekici şey öğrendim.

00:05:49.796 --> 00:05:53.038
Öğrendiğim en ilginç şeylerden biri şuydu ki;

00:05:53.038 --> 00:05:55.514
bir zamanlar

00:05:55.514 --> 00:06:01.286
eğitilmiş, yetiştirilmiş, işlenmiş hafızaya sahip olma fikri

00:06:01.286 --> 00:06:06.314
o kadar da yabancı bir fikir olarak görülmüyormuş.

00:06:06.314 --> 00:06:11.071
Bir zamanlar insanlar hafızalarına yatırım yapıyor,

00:06:11.071 --> 00:06:16.096
ve zorla akıllarını donatmaya uğraşıyorlarmış.

NOTE Paragraph

00:06:16.096 --> 00:06:18.219
Son birkaç milenyumda

00:06:18.219 --> 00:06:20.965
çeşitli teknolojiler keşfettik:

00:06:20.965 --> 00:06:23.375
Alfabeden perşömene,

00:06:23.375 --> 00:06:25.694
yazılı eserlere, baskıya, fotoğrafa,

00:06:25.694 --> 00:06:27.608
bilgisayara ve akıllı telefonlara kadar.

00:06:27.608 --> 00:06:30.540
Bu teknolojiler hafızamızı haricileştirmeyi

00:06:30.540 --> 00:06:33.125
ve en nihayetinde bu temel insan kapasitesini

00:06:33.125 --> 00:06:35.367
dışarıdan almayı

00:06:35.367 --> 00:06:39.080
adım adım kolaylaştırdılar.

00:06:39.080 --> 00:06:42.679
Bu teknolojiler modern dünyayı mümkün kıldılar.

00:06:42.679 --> 00:06:44.477
Ama aynı zamanda bizi değiştirdiler.

00:06:44.477 --> 00:06:46.227
Bizi kültürel olarak değiştirdiler.

00:06:46.227 --> 00:06:49.761
Ve bizi bilişsel olarak da değiştirdikleri konusunda da tartışırım.

00:06:49.761 --> 00:06:52.327
Artık bir şeyleri nasıl hatırlayacağımızı unuttuk gibi görünüyor.

00:06:52.327 --> 00:06:55.444
Artık bir şeyleri nasıl hatırlayacağımızı unuttuk gibi görünüyor.

NOTE Paragraph

00:06:55.444 --> 00:06:57.183
Dünya üzerinde

00:06:57.183 --> 00:07:00.287
hala eğitilmiş, yetiştirilmiş ve işlenmiş hafızaya tutkulu

00:07:00.287 --> 00:07:03.529
insanlar bulabileceğiniz son yerlerden biri

00:07:03.529 --> 00:07:06.288
kesinlikle bu tek hafıza yarışması.

00:07:06.288 --> 00:07:07.604
Aslında tek demek doğru değil,

00:07:07.604 --> 00:07:09.929
bunun gibi yarışmalar dünyanın her yerinde var.

00:07:09.929 --> 00:07:14.087
Büyülenmiştim, bu insanların bunu nasıl yaptığını merak ediyordum.

NOTE Paragraph

00:07:14.087 --> 00:07:18.806
Birkaç yıl önce University College London'dan bir grup araştırmacı

00:07:18.806 --> 00:07:21.583
laboratuvara bir kaç hafıza şampiyonu getirmişlerdi.

00:07:21.583 --> 00:07:23.089
Bilmek istedikleri şey şuydu:

00:07:23.089 --> 00:07:24.456
Bu insanlar anatomik ve yapısal olarak

00:07:24.456 --> 00:07:28.898
bizimkinden farklı beyinlere mi sahiplerdi?

00:07:28.898 --> 00:07:31.902
Cevap hayırdı.

00:07:31.902 --> 00:07:35.006
Peki bizden daha mı zekilerdi?

00:07:35.006 --> 00:07:36.717
Onlara bir takım bilişsel testler verdiler,

00:07:36.717 --> 00:07:38.987
ve daha zeki oldukları sonucu da çıkmadı.

NOTE Paragraph

00:07:38.987 --> 00:07:42.315
Ancak ortada bu hafıza şampiyonlarının

00:07:42.315 --> 00:07:44.423
ve kontrol gruplarının beyinleri arasında

00:07:44.423 --> 00:07:46.990
ilgi çekici ve etkili bir farklılık vardı.

00:07:46.990 --> 00:07:49.667
Deneklerı fMRI makinalarına koyduklarında (işlevsel manyetik rezonans)

00:07:49.667 --> 00:07:51.711
ve sayılar, insan yüzleri ve kar tanelerinin

00:07:51.711 --> 00:07:56.717
resimlerini ezberlerken beyinlerini taradıklarında

00:07:56.717 --> 00:07:59.033
buldular ki bu insanlar diğer insanlara göre

00:07:59.033 --> 00:08:01.277
beyinlerinin daha farklı bölümlerini çalıştırıyorlar.

00:08:01.277 --> 00:08:03.288
beyinlerinin daha farklı bölümlerini çalıştırıyorlar.

00:08:03.288 --> 00:08:06.573
Bakın, yalnızca uzamsal belleklerini kullanıyorlardı

00:08:06.573 --> 00:08:10.790
ya da öyle görünüyordu.

00:08:10.790 --> 00:08:17.033
Neden? Ve acaba geri kalanımızın bu durumdan öğrenebileceği bir şey var mı?

NOTE Paragraph

00:08:17.033 --> 00:08:21.233
"Müsabaka tarzında ezberleme sporu"

00:08:21.233 --> 00:08:24.081
bir tür silahlanma yarışına benziyor.

00:08:24.081 --> 00:08:27.125
Her sene birileri daha çok şeyi

00:08:27.125 --> 00:08:29.813
daha hızlı öğrenmenin başka bir yolunu buluyor

00:08:29.813 --> 00:08:31.652
ve geri kalanlar ona yetişmeye çalışıyor.

NOTE Paragraph

00:08:31.652 --> 00:08:33.500
Bu üç kere dünya hafıza şampiyonu

00:08:33.500 --> 00:08:35.250
olan arkadaşım Ben Pridmore.

00:08:35.250 --> 00:08:37.083
Önündeki masada 36 tane karıştırılmış

00:08:37.083 --> 00:08:40.777
iskambil destesi var ve bir saat içinde kendi geliştirdiği

00:08:40.777 --> 00:08:43.525
ve uzmanlaştığı bir teknikle

00:08:43.525 --> 00:08:47.881
kağıt sıralamasını ezberlemek üzere.

00:08:47.881 --> 00:08:49.792
Benzer tekniği rastgele dizilmiş 4,140 rakamın sıralamasını

00:08:49.792 --> 00:08:52.234
yarım saat içinde

00:08:52.234 --> 00:08:58.042
hatasız ezberlemek için kullanmıştı.

00:08:58.042 --> 00:09:00.944
hatasız ezberlemek için kullanmıştı.

00:09:00.944 --> 00:09:02.875
Evet.

NOTE Paragraph

00:09:02.875 --> 00:09:06.423
Ve böyle yarışmalarda bir şeyleri ezberlemek için onlarca yöntem varken,

00:09:06.423 --> 00:09:10.000
her şey, bütün bu teknikler

00:09:10.000 --> 00:09:12.892
en nihayetinde psikologların

00:09:12.892 --> 00:09:15.500
detaylı kodlama diye adlandırdıkları

00:09:15.500 --> 00:09:19.148
bir yöntem altında birleştirildi.

NOTE Paragraph

00:09:19.148 --> 00:09:21.829
Bu durum Baker/baker adlı şık bir paradoksla açıklanıyor.

00:09:21.829 --> 00:09:23.875
(İlk Baker özel isim, ikincisi fırıncı anlamında)

00:09:23.875 --> 00:09:25.437
Paradoks şu:

00:09:25.437 --> 00:09:28.333
İki kişiye aynı kelimeyi ezberlemelerini söylersem,

00:09:28.333 --> 00:09:29.900
size dersem ki,

00:09:29.900 --> 00:09:33.527
"Baker (isim) diye bir adam olduğunu unutma."

00:09:33.527 --> 00:09:35.033
Bu onun ismi.

00:09:35.033 --> 00:09:40.819
Ve size de "Fırıncı (meslek) bir adam var, bunu unutma" desem.

00:09:40.819 --> 00:09:44.061
Ve size eşit süre geçtikten sonra gelsem ve sorsam,

00:09:44.061 --> 00:09:47.100
"Az önce söylediğim kelimeyi

00:09:47.100 --> 00:09:48.477
hatırlıyor musunuz?

00:09:48.477 --> 00:09:50.275
Ne olduğu aklınızda mı?"

00:09:50.275 --> 00:09:53.542
İsminin Baker olduğu söylenen kişi aynı kelimeyi

00:09:53.542 --> 00:09:55.861
mesleğinin fırıncı olduğu

00:09:55.861 --> 00:09:59.712
söylenen kişiden daha nadir hatırlıyor.

00:09:59.712 --> 00:10:02.791
Aynı kelime, ama hatırlanma miktarı farklı; bu garip.

00:10:02.791 --> 00:10:04.768
Peki burada n'oluyor?

NOTE Paragraph

00:10:04.768 --> 00:10:09.804
Şimdi, Baker ismi aslında size hiç bir şey ifade etmiyor.

00:10:09.804 --> 00:10:12.095
Kafatasınızda akmakta olan bütün hatıralardan bağımsız.

00:10:12.095 --> 00:10:15.333
Kafatasınızda akmakta olan bütün hatıralardan bağımsız.

00:10:15.333 --> 00:10:17.223
Fakat yaygın olan isim "fırıncı",

00:10:17.223 --> 00:10:19.094
fırıncıları biliriz.

00:10:19.094 --> 00:10:21.123
Fırıncılar komik beyaz şapkalar takarlar.

00:10:21.123 --> 00:10:22.750
Fırıncıların ellerinde un vardır.

00:10:22.750 --> 00:10:24.825
Fırıncılar işten eve geldiklerinde güzel kokarlar.

00:10:24.825 --> 00:10:26.952
Hatta bizzat bir fırıncı tanıyor bile olabiliriz.

00:10:26.952 --> 00:10:28.363
Ve bu kelimeyi duymamızla birlikte,

00:10:28.363 --> 00:10:31.208
bu ilişkilendirmeleri ve çağrışımları kelimeye yapıştırıyoruz.

00:10:31.208 --> 00:10:35.279
Bu çağrışımlar kelimeyi sonradan hatırlamamızı kolaylaştırıyor.

00:10:35.279 --> 00:10:38.237
Bütün bu hafıza yarışmalarında söz konusu olan

00:10:38.237 --> 00:10:40.352
Bütün bu hafıza yarışmalarında söz konusu olan

00:10:40.352 --> 00:10:43.579
ve günlük hayatta bir şeyleri daha kolay hatırlamamızı sağlayan şey

00:10:43.579 --> 00:10:47.565
isim olan Baker'ı

00:10:47.565 --> 00:10:49.561
meslek olan fırıncıya çevirebilmek.

00:10:49.561 --> 00:10:52.948
İçerik, anlam, önem yoksunu bilgiyi alıp

00:10:52.948 --> 00:10:55.254
onu öyle bir dönüştürmek ki

00:10:55.254 --> 00:10:56.804
onu öyle bir dönüştürmek ki

00:10:56.804 --> 00:10:58.979
daha önceden aklımızda olan şeyler ışığında

00:10:58.979 --> 00:11:03.764
bir anlam kazanabilsin.

NOTE Paragraph

00:11:03.764 --> 00:11:07.498
Bunu yapmanın en sofistike tekniklerinden biri

00:11:07.498 --> 00:11:11.417
2,500 yıl önce Antik Yunan'a kadar uzanıyor.

00:11:11.417 --> 00:11:13.395
Bu teknik hafıza sarayı olarak biliniyor.

00:11:13.395 --> 00:11:16.820
Bu eserin arkasında yatan hikaye şöyle:

00:11:16.820 --> 00:11:19.792
Simonides adlı bir şair

00:11:19.792 --> 00:11:21.698
bir yemeğe katılıyormuş.

00:11:21.698 --> 00:11:23.946
Aslında eğlence için tutulmuş,

00:11:23.946 --> 00:11:26.958
çünkü o zamanlar gerçekten çarpıcı bir parti vermek istendiğinde

00:11:26.958 --> 00:11:30.170
bir D.J değil, bir şair tutulurmuş.

00:11:30.170 --> 00:11:35.040
Şair ayağa kalkar, şiirini ezbere okur, kapıdan çıkar,

00:11:35.040 --> 00:11:40.152
tam o anda ziyafet verilen salon çöker,

00:11:40.152 --> 00:11:42.833
içerideki herkes ölür.

00:11:42.833 --> 00:11:45.398
Ölmekle kalmazlar, bedenleri

00:11:45.398 --> 00:11:49.262
artık tanınacak vaziyette değildir.

00:11:49.262 --> 00:11:51.583
Kimse içeride kimin olduğunu,

00:11:51.583 --> 00:11:54.754
içeridekilerin nerede oturduklarını söyleyemez.

00:11:54.754 --> 00:11:56.993
Cesetler düzgünce gömülemez.

00:11:56.993 --> 00:12:00.836
Bu bir araya gelmiş iki trajedi.

00:12:00.836 --> 00:12:03.540
Simonides, enkazın ortasında

00:12:03.540 --> 00:12:05.671
sağ kalan tek davetli

00:12:05.671 --> 00:12:09.307
gözlerini kapar, ve zihninin gözüyle

00:12:09.307 --> 00:12:11.845
yemekte hangi misafirin

00:12:11.845 --> 00:12:16.990
nerede oturduğunu görür.

00:12:16.990 --> 00:12:19.333
Yemektekilerin akrabalarını ellerinden tutar,

00:12:19.333 --> 00:12:23.391
ve her birini enkazın ortasındaki sevdiklerinin yanlarına götürür.

NOTE Paragraph

00:12:23.391 --> 00:12:26.655
Simonides'in o anda farkettiği,

00:12:26.655 --> 00:12:30.088
sanırım hepimizin sezgisel olarak bildiği bir şey.

00:12:30.088 --> 00:12:32.500
O da şu ki; isimleri, telefon numaralarını

00:12:32.500 --> 00:12:35.394
ve çalışma arkadaşlarımızın talimatlarını

00:12:35.394 --> 00:12:38.052
kelimesi kelimesine ezberlemekte ne kadar kötü olursak olalım,

00:12:38.052 --> 00:12:43.542
gerçekten olağan üstü görsel ve uzamsal hafızalarımız var.

00:12:43.542 --> 00:12:47.138
Sizden az önce Simonides'le ilgili anlattığım hikayenin

00:12:47.138 --> 00:12:49.602
ilk on kelimesini saymanızı isteseydim,

00:12:49.602 --> 00:12:52.090
çok büyük ihtimalle zorlanacaktınız.

00:12:52.090 --> 00:12:54.404
Ama bahse girerim,

00:12:54.404 --> 00:12:57.087
sizden konuşan taba rengi atın üstünde kimin oturduğunu,

00:12:57.087 --> 00:13:01.643
ya da antrenizde şu anda kimin olduğunu sorsam

00:13:01.643 --> 00:13:03.641
cevabı gözünüzde canlandırabilirsiniz.

00:13:03.641 --> 00:13:05.966
cevabı gözünüzde canlandırabilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:13:05.966 --> 00:13:08.496
Hafıza sarayının arkasındaki fikir

00:13:08.496 --> 00:13:13.129
zihninizin gözünde bir yapı oluşturmak

00:13:13.129 --> 00:13:14.875
ve bu yapıyı hatırlamak istediğiniz

00:13:14.875 --> 00:13:17.083
şeylerle bayındırlaştırmak.

00:13:17.083 --> 00:13:20.412
Gördüğünüz ne kadar çılgın, garip, acayip,

00:13:20.412 --> 00:13:24.012
komik, dobra, kötü kokuluysa,

00:13:24.012 --> 00:13:26.887
hatırlamak da o kadar kolay olacaktır.

00:13:26.887 --> 00:13:29.721
Bu 2000 yıldan daha eski bir öneri

00:13:29.721 --> 00:13:32.506
ve en eski Latin hafıza tezlerinden biri.

NOTE Paragraph

00:13:32.506 --> 00:13:34.335
Peki bunu nasıl yapabiliriz?

00:13:34.335 --> 00:13:36.875
Diyelim ki TED'de bir konuşma yapmaya davet edildiniz

00:13:36.875 --> 00:13:40.681
Diyelim ki TED'de bir konuşma yapmaya davet edildiniz

00:13:40.681 --> 00:13:43.215
ve bu konuşmayı ezbere yapmak istiyorsunuz.

00:13:43.215 --> 00:13:48.260
Tıpkı Cicero'nun 2000 yıl önce

00:13:48.260 --> 00:13:52.919
TedxRome'a davet edilmiş olsa yapacağı gibi.

00:13:52.919 --> 00:13:55.177
Kendinizi sokak kapınızın önünde hayal edebilirsiniz.

00:13:55.177 --> 00:14:00.396
Kendinizi sokak kapınızın önünde hayal edebilirsiniz.

00:14:00.396 --> 00:14:02.438
Ve aklınızda bu garip hafıza yarışmasını

00:14:02.438 --> 00:14:05.946
hatırlatmanızı ve ilk iş ondan bahsetmenizi sağlayacak

00:14:05.946 --> 00:14:08.929
oldukça çılgın, garip ve unutulmaz

00:14:08.929 --> 00:14:11.721
bir görüntü canlandırırdınız.

00:14:11.721 --> 00:14:14.554
Sonra evinize girerdiniz

00:14:14.554 --> 00:14:17.406
ve kurabiye canavarını görürdünüz;

00:14:17.406 --> 00:14:19.293
Bay Ed'in üzerinde.

00:14:19.293 --> 00:14:20.562
Ve bu da size arkadaşınız

00:14:20.562 --> 00:14:23.736
Ed Cook'tan bahsetmek istediğinizi hatırlatırdı.

00:14:23.736 --> 00:14:26.400
Daha sonra size bu komik anektdotu anlatmayı sağlayacak

00:14:26.400 --> 00:14:29.212
Britney Spears'ı görürdünüz.

00:14:29.212 --> 00:14:30.884
Sonra mutfağınıza giderdiniz,

00:14:30.884 --> 00:14:32.729
ve bahsetmek istediğiniz dördüncü konu

00:14:32.729 --> 00:14:35.667
o bir yıllık garip seyahatiniz ve bu seyahati

00:14:35.667 --> 00:14:40.631
hatırlamanıza yardımcı olacak arkadaşlarınız olurdu.

NOTE Paragraph

00:14:40.631 --> 00:14:44.850
İşte Romalı konuşmacılar konuşmalarını bu şekilde ezberliyorlardı.

00:14:44.850 --> 00:14:48.244
Kelimesi kelimesine değil - çünkü bu sizi sadece batırır-

00:14:48.244 --> 00:14:50.656
onun yerine konu bazında.

00:14:50.656 --> 00:14:53.563
Aslında "ana fikir" deyimi

00:14:53.563 --> 00:14:56.863
Yunanca'nın "yer" anlamına gelen

00:14:56.863 --> 00:14:58.583
"topos" kelimesinden geliyor.

00:14:58.583 --> 00:15:00.150
Bu insanların konuşma ve hitaplarında

00:15:00.150 --> 00:15:02.470
bu şekilde uzamsal terimler

00:15:02.470 --> 00:15:04.708
kullanmalarının bir izi.

00:15:04.708 --> 00:15:06.645
"En başından" deyimi de

00:15:06.645 --> 00:15:10.068
sanki hafıza sarayınızın en başındaymış gibi görünüyor.

NOTE Paragraph

00:15:10.068 --> 00:15:12.048
Bunun büyüleyici olduğunu düşündüm

00:15:12.048 --> 00:15:13.948
ve bu gerçekten ilgimi çekti.

00:15:13.948 --> 00:15:16.696
Birkaç hafıza yarışmasına daha gittim.

00:15:16.696 --> 00:15:19.257
Yarışmacıların alt kültürleriyle ilgili

00:15:19.257 --> 00:15:22.550
daha çok şey yazabileceğimi düşünüyordum.

00:15:22.550 --> 00:15:24.577
Ama bir sorun vardı.

00:15:24.577 --> 00:15:27.325
O da şuydu ki: hafıza yarışları

00:15:27.325 --> 00:15:31.054
patolojik olarak sıkıcılar.

00:15:31.054 --> 00:15:33.660
(Gülüşmeler)

00:15:33.660 --> 00:15:38.210
Aslında, bir grup insanın oturmuş SAT'ye girmeleri gibi bir şey.

00:15:38.210 --> 00:15:39.904
Biri şakaklarını ovuşturmaya başladığında

00:15:39.904 --> 00:15:41.283
ortam gerçekten çok dramatik oluyor.

00:15:41.283 --> 00:15:44.321
Ben bir gazeteciyim, hakkında yazacak bir şeylere ihtiyacım var.

00:15:44.321 --> 00:15:48.098
Bu insanların zihinlerinde inanılmaz şeyler olduğunu biliyorum,

00:15:48.098 --> 00:15:50.198
ama oraya geçişim yok.

NOTE Paragraph

00:15:50.198 --> 00:15:52.917
Bu yüzden farkettim ki, eğer bu hikayeyi anlatacaksam

00:15:52.917 --> 00:15:55.667
onları biraz anlamam gerekiyor.

00:15:55.667 --> 00:15:59.248
Ve böylece her sabah gazetemi okumaya başlamadan önce

00:15:59.248 --> 00:16:02.083
bir 15 20 dakika kadar bir şeyleri

00:16:02.083 --> 00:16:04.604
hatırlamaya çalışmaya başladım.

00:16:04.604 --> 00:16:06.273
Belki bir şiiri,

00:16:06.273 --> 00:16:08.312
belki bit pazarından aldığım

00:16:08.312 --> 00:16:10.571
eski bir yıllıktaki isimleri.

00:16:10.571 --> 00:16:16.067
Ve bunun şaşırtıcı bir şekilde eğlenceli olduğunu farkettim.

00:16:16.067 --> 00:16:18.145
Bunu kesinlikle beklemiyordum.

00:16:18.145 --> 00:16:21.508
Eğlenceliydi, çünkü aslında hafızanızı eğitmekle ilgisi yoktu.

00:16:21.508 --> 00:16:24.546
Yaptığınız şey bu çok gülünç, dobra, eğlenceli,

00:16:24.546 --> 00:16:26.975
ve umarım unutulmaz olan resimleri

00:16:26.975 --> 00:16:29.869
zihninizin gözünde canlandırmak için hep daha fazla

00:16:29.869 --> 00:16:33.994
ve daha fazla uğraşmaktı.

00:16:33.994 --> 00:16:35.577
Ve ben kendimi buna kaptırdım.

NOTE Paragraph

00:16:35.577 --> 00:16:42.234
Bu yarışmacı kostümümle çekilmiş bir fotoğrafım.

00:16:42.234 --> 00:16:44.200
Bir çift kulaklık

00:16:44.200 --> 00:16:47.609
ve taktığınızda iki küçük delik dışında

00:16:47.609 --> 00:16:50.282
etrafı göremediğiniz bir gözlük takıyorum.

00:16:50.282 --> 00:16:55.608
Çünkü dikkat dağılması bir hafıza yarışmacısının en büyük düşmanıdır.

NOTE Paragraph

00:16:55.608 --> 00:17:01.375
Sonunda bir yıl önce keşfettiğim yarışmaya yarışmacı olarak katıldım.

00:17:01.375 --> 00:17:03.481
Bu deneyimimi bir tür katılımcı gazetecilik deneyi

00:17:03.481 --> 00:17:06.783
olarak yazabileceğim fikrindeydim.

00:17:06.783 --> 00:17:11.304
Bunun bütün araştırmalarımın güzel bir son sözü olabileceğini düşünüyordum.

00:17:11.304 --> 00:17:15.042
Fakat sorun şuydu: deneyim kontrolden çıktı.

00:17:15.042 --> 00:17:17.779
Hiç olmaması gereken yerde

00:17:17.779 --> 00:17:20.882
yarışmayı kazandım.

NOTE Paragraph

00:17:20.882 --> 00:17:26.731
(Alkış)

NOTE Paragraph

00:17:26.731 --> 00:17:28.436
Şimdi konuşmaları, telefon numaralarını

00:17:28.436 --> 00:17:31.263
ve alışveriş listelerini ezberleyebilmek güzel bir şey.

00:17:31.263 --> 00:17:34.357
Ama bu biraz konumuzun dışında kalıyor.

00:17:34.357 --> 00:17:37.133
Ama bu biraz konumuzun dışında kalıyor.

00:17:37.133 --> 00:17:39.331
Bunlar sadece püf noktaları.

00:17:39.331 --> 00:17:41.333
Beynimizin nasıl çalıştığıyla ilgili

00:17:41.333 --> 00:17:44.516
oldukça temel prensiplere dayanan püf noktaları.

00:17:44.516 --> 00:17:46.292
oldukça temel prensiplere dayanan püf noktaları.

00:17:46.292 --> 00:17:50.244
Ve zihninizin çalışma şeklini anlayıp bundan faydalanmanız için

00:17:50.244 --> 00:17:52.250
illa ki hafıza sarayları inşa etmenize ya da

00:17:52.250 --> 00:17:54.263
iskambil kağıtlarının dizilişini

00:17:54.263 --> 00:17:56.907
ezberlemenize gerek yok.

NOTE Paragraph

00:17:56.907 --> 00:17:58.700
Çoğu zaman hafızası kuvvetli olan insanların

00:17:58.700 --> 00:18:01.000
doğuştan yetenekli olduklarını kabul ediyoruz,

00:18:01.000 --> 00:18:02.890
fakat gerçekte böyle değil.

00:18:02.890 --> 00:18:06.658
Kuvvetli hafıza öğrenerek kazanılır.

00:18:06.658 --> 00:18:10.127
En basitinden, dikkat ettiğimiz şeyleri hatırlıyoruz.

00:18:10.127 --> 00:18:13.333
Gerçekten ilgili olduğumuz şeyleri hatırlıyoruz.

00:18:13.333 --> 00:18:14.854
Bir bilginin ya da deneyimin bizim için

00:18:14.854 --> 00:18:17.625
neden bizim için anlamlı, kayda değer, renkli

00:18:17.625 --> 00:18:19.731
olduğunu anladığımızda ve bu bilgiye

00:18:19.731 --> 00:18:22.154
bir şekilde daha önceden zihnimizde olanlar ışığında

00:18:22.169 --> 00:18:25.098
bir anlam kazandırdığımızda ve

00:18:25.098 --> 00:18:26.592
kişi olan Baker'ları

00:18:26.592 --> 00:18:28.819
zihnimize hitap eden fırıncılara

00:18:28.819 --> 00:18:34.079
dönüştürebildiğimizde hatırlayabiliyoruz.

NOTE Paragraph

00:18:34.079 --> 00:18:36.505
Hafıza sarayı, bu hafıza teknikleri,

00:18:36.505 --> 00:18:38.375
bunlar sadece kısayollar.

00:18:38.375 --> 00:18:40.940
Aslında gerçekten kısayol bile değiller.

00:18:40.940 --> 00:18:44.343
İşe yarıyorlar çünkü sizin düşünmenizi sağlıyorlar.

00:18:44.343 --> 00:18:48.283
Bu yöntemler farkındalığımızı ve

00:18:48.283 --> 00:18:49.804
etrafımızı algılayışımızı geliştiriyorlar.

00:18:49.804 --> 00:18:54.032
Bir çoğumuz normalde bu iki nokta üzerinde çok durmaz.

00:18:54.032 --> 00:18:56.594
Ama aslında kestirmeler yok.

00:18:56.594 --> 00:18:59.450
Şeyler bu şekilde hatırlanabilir oluyor.

NOTE Paragraph

00:18:59.450 --> 00:19:03.593
Ve konuşmamı özellikle sonlandırmak isteyeceğim bir konu varsa

00:19:03.593 --> 00:19:06.327
o da E.P.'nin

00:19:06.327 --> 00:19:10.125
biz hafıza sorunu olduğunu bile hatırlayamayan bir amneziğin bana öğrettiğidir.

00:19:10.125 --> 00:19:11.615
O da şu ki:

00:19:11.615 --> 00:19:13.713
hayatlarımız anılarımızın toplamıdır.

00:19:13.713 --> 00:19:18.750
hayatlarımız anılarımızın toplamıdır.

00:19:18.750 --> 00:19:24.583
Zaten kısa olan hayatlarımızdan

00:19:24.583 --> 00:19:28.250
kendimizi Blackberry'lerimizde, iPhone'larımızda kaybederek,

00:19:28.250 --> 00:19:35.210
kendimizi Blackberry'lerimizde, iPhone'larımızda kaybederek,

00:19:35.210 --> 00:19:39.008
yanı başımızda bizle konuşan insana dikkatimizi vermeyerek,

00:19:39.008 --> 00:19:40.583
etrafımızı algılamak dahi istemeyecek kadar tembel olarak,

00:19:40.583 --> 00:19:42.654
etrafımızı algılamak dahi istemeyecek kadar tembel olarak,

00:19:42.654 --> 00:19:46.344
ne kadar daha kaybetmek istiyoruz?

NOTE Paragraph

00:19:46.344 --> 00:19:48.788
İçimizde inanılmaz bir hafıza kapasitesinin

00:19:48.788 --> 00:19:52.185
gizli olduğunu birinci elden öğrendim.

00:19:52.185 --> 00:19:54.188
gizli olduğunu birinci elden öğrendim.

00:19:54.188 --> 00:19:57.585
Ama eğer hatırlamaya değer

00:19:57.585 --> 00:19:59.971
bir hayat yaşamak istiyorsanız

00:19:59.971 --> 00:20:02.937
"hatırlamayı" hatırlamanız gerekiyor.

NOTE Paragraph

00:20:02.937 --> 00:20:04.706
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:20:04.706 --> 00:20:07.796
(Alkış)